Search

Dinsel değişim, din psikolojisinin kurulduğu dönemden itibaren güncelliğini koruyan konular arasında yer almaktadır. Tarihsel süreçten bugüne kadar olumlu veya olumsuz biçimde neredeyse tüm insanların muhtelif boyutlarda dinsel unsurlar ile temas ediyor oluşu, dinsel değişim konusunu akademik alanda önemli ve güncel tutan hususlardandır. Bu çalışma; inançlı olduğu hâlde dine karşı ilgisiz bir hayat sürdüren Yaşar Alptekin’in neden ve nasıl dindarlaştığı sorusuna cevap aramaktadır. Nitel araştırma tekniklerinden olan durum çalışması desenine bağlı olarak yürütülen bu araştırmada veriler doküman incelemesi ile elde edilmiştir. Bu doğrultuda Yaşar Alptekin’in bizzat kendisinin kaleme aldığı kitaplar ve onunla çeşitli sosyal medya platformlarında yapılan röportajlar, birinci elden kaynaklar olarak kullanılmıştır. Bu anlamda mevcut çalışma, psikobiyografik araştırma geleneği içinde değerlendirilebilir. Toplanan bilgi ve malumatlar, betimsel analiz tekniği ile çözümlenmiştir. Alptekin’in özel yaşamı, siyasi görüşü ve sanatçı yönü gibi konular, çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Ayrıca bu çalışmada yer alan bilgi ve malumatlar, araştırmanın yapılmış olduğu tarihe kadarki dokümanlar ile sınırlıdır. Araştırmanın temel sorusuna cevap ararken dinsel değişimin aşamaları, güdüleri, motifleri, çeşitleri, gerçekleşme biçimi ve sonuçları hakkında din psikolojisi literatüründe yer alan kuramsal yaklaşımlardan destek alınmıştır. Bu bağlamda psikanalitik ve varoluşçu yaklaşımlarla birlikte sosyal kimlik kuramından da faydalanılmıştır. Bu noktada öncelikle Alptekin’in çocukluk, gençlik ve yetişkinlik döneminde yaşadığı önemli olaylar ve hayatını etkileyen hadiseler, dinsel değişimi harekete geçiren nedenler kapsamında analize çalışılmıştır. Alptekin’in değişim öncesi ve sonrası kişilik ve kimlik bakımından nasıl bir değişim yaşadığı, bunun kendisiyle ve sosyal çevresi ile ilişkilere nasıl yansıdığı sorusuna odaklanılmıştır. Ulaşılan bulgulara göre Alptekin’in dinsel değişim sürecini harekete geçiren nedenler; “çocukluk dönemini mutsuz geçirmesi”, bu anlamda “sevgisiz ve ilgisiz büyümesi”, “yetişkinlik döneminde yaşadığı anlamsızlık duygusu”, “samimiyet arayışı”, “içerisinde bulunduğu gelişim döneminin etkileri”, “zihinsel tatminsizlik”, “aile içi sorunlar” ve “değişime eşlik eden dinî tecrübeler” şeklinde sıralanabilir. Meydana gelmiş olan dinsel değişim sonucunda Yaşar Alptekin’in kimlik ve dünya görüşü başta olmak üzere giyim tarzından arkadaş çevresine, ilişkilerine yön veren temel belirleyicilerden insanlara bakışına kadar bireysel ve sosyal hayatında köklü değişimler yaşandığı izlenmektedir. Ancak onun, temel kişilik yapısında fark edilebilir bir değişime rastlanmamıştır. Mevcut kişiliği, değişim sonrası kimliği ile bütünleşmiştir.

Postmodernism emerged as a reaction to the intellectual thought and values of the new modern era, particularly as modernist orientations reached an impasse. Critiquing various aspects of modernism, the concept of postmodernism has gained even greater significance in the contemporary era under the influence of digitalization. It embraces online existence, globalization, objective reality, hyperrealist movements, and, broadly, digital culture. With the impact of digital culture, religious life, teachings, tendencies, and practices have increasingly shifted to virtual platforms, and beliefs are progressively integrated into cyberspace. This study aims to discuss the influence of digital culture and new media on the processes of religious identity formation among individuals in Turkey during the postmodern era. Employing a literature review, the research highlights the digitalization of society, culture, and religion and their significant effects on individuals' religious experiences and identities. Consequently, it seeks to expand discussions within the postmodernism-Islam-digitalization triangle. The analysis underscores how the blurring boundaries between the virtual and the real have led to virtual reality encompassing all aspects of life, fostering the integration of religious identities into digital culture.

Kimlik, bireyin kim olduğu hakkında kendisine sorduğu soruların cevabıdır. Bu cevabın süreklilik, bütünlük ve tutarlılık içeren bir yapıda olması kimlik inşasının temel niteliğidir. Kimlik edinmek, önemli psikolojik ihtiyaçlardan birisidir. Bu terimi psikolojiye kazandıran kişi olarak Erik Ericson pek çok kimlik teorisine temel teşkil etmiştir. Ergenlik döneminde kendisini ciddi şekilde hissettiren kimlik arayışı, yetişkinlikte dengeli ve sürdürülebilir bir kimlik duygusunun temelini oluşturur. Kimlik duygusu, bireyin şahsi gerçeklik içinde kendisini tanımlamasına imkân sağlamaktadır. Öznel ve doğal bir kimlik algısı oluşturmakla birey hayat amacı ile ilgili sağlam bir bilgiye sahip olmuş olmaktadır. Bireysel kimliğin yanında kişi içinde yaşadığı toplumun milli, siyasi, dini, ekonomik değer yargılarını da içselleştirmeye dönük bir yönelim içine girer. Bu yönelim, kazanılmış kimlikleri ortaya çıkarır. Kazanılmış kimliklerin oluşturduğu koşullar, bir takım kalıp ve kategoriler meydana getirir. Kimlik psikoloji, sosyoloji ve sosyal psikolojide çalışılan önemli konulardan birisidir. Birey ve gruplar için kimlik inşası üzerine sosyal bilimsel zeminde pek çok araştırma yapılmasına rağmen kimlik algısında dinin rolü üzerine az sayıda araştırma bulunmaktadır. Bu çalışmada, gençlerde kimlik algısı ve dini hayat arası ilişkinin ele alınması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda gençlerin kendileri için geliştirdiği şahsi gerçeklik olarak kimliğin inşası, dini kimliğin gençlerin yaşamına etkileri ve kimlik algısının dinden ne kadar etkilendiği karşılıklı ilişki yaklaşımı içinde incelenmektedir. Nitel araştırma yöntemi takip edilerek gerçekleştirilmiş olan bu çalışmada, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi’nde lisans seviyesinde eğitim alan 10 kız ve 10 erkek öğrenciden mülakat tekniği ile veri toplanmıştır. Görüşme sırasında 2 katılımcı görüşmeden çekilmek istediğini belirttiği için 18 katılımcının verdiği cevaplar değerlendirmeye alınmıştır. Katılımcıların verdiği cevaplar içerik analizi ile incelenmiş ve bulgular bilimsel açıdan yorumlanmıştır. Katılımcıların bireysel ve durumsal kimlik algılarına bakıldığında, gençlerin daha önce kendileriyle ilgili bir farkındalıklarının olmadığı göze çarpan ilk unsurdur. Katılımcılardan sadece dördü kendilerini milli ve manevi kimlik üzerinden tanımlarken bir katılımcı da kendisini dini bir grup üzerinden tanımlamaktadır. Din sadece bir rahatlama, kendilerini bütün bu olumsuzluklara rağmen güvende hissetme aracı olarak görülmektedir.

“Sanala Veda: Sosyal Medya ve Dönüşen Dindarlık” adlı bu çalışma, Mustafa Derviş Dereli tarafından 2018 yılında hazırlanmış olan “Dini Kimliklerin Sosyal Medyada Akışkanlaşması: Siber-Etnografik Bir Araştırma” adlı doktora tezinin kitaplaştırılmış halidir. Dereli’nin Sanala Veda çalışmasından farklı olarak “Bir Müslüman Sosyal Medyaya Nasıl Bakmalı” adlı dijitallik ve din ilişkisini temel alan bir kitabı daha bulunmaktadır.

Dış etkenlere çok açık olan kimliğin biçimlenmesinde en önemli rollerden birini şüphesiz din olgusu üstlenmektedir. Dinin salt bir kimlik olarak öz kimlikte yerini alması ve kişinin benliğine derin anlamda nüfuz etmesi, kimliğe etki etmek isteyen medya gibi kurumsal yapıların ilgisini çekmektedir. Özellikle medya din olgusunu, kendi sahip olduğu sistematik içerisinde dönüştürme ve kimliği etkileme adına bir araç haline getirebilme çabasındadır. Çalışmada gençlerin sahip oldukları kimliğin özellikle dini kimliğin inşasında medyanın işlevini anlamak ve gençlerin medyayı kendi dini kimliklerinde nasıl yansıttığını açığa çıkarmak amaçlanmıştır. Nitel görüşme tekniği ve fenomenolojik araştırma yönteminin kullanıldığı bu çalışmadan elde edilen bulgular neticesinde, gençlerin gerek öznel kimliklerinde gerek dini kimliklerinde medyaya biçtiği rolün temel inşa edici bir rol değil, bilakis sahip olunan kimliklere etkide bulunan bir rol olduğu anlaşılmıştır. Din gündelik hayatı inşada en önemli faktörken medya gündelik hayat içerisinde merak, gündem takibi ya da iletişim gibi ihtiyaç olarak görülen durumları gideren ve bilgi kaynağı konumunda olan bir araç olarak algılanmıştır. Ayrıca medya, olumsuz olarak addedilen bir araç olmasının yanı sıra bilgi alma, eğitme, vakit geçirme, dini kaynakları tasdik etme anlamında önemli roller üstlenmiştir.

Yerli alanyazındaki medya ve din ilişkisini inceleyen akademik çalışmalar, son on yılda gözle görülür oranda artmaya başlamıştır. İnternetin yaygınlık kazanması ve dijital iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte geleneksel medya ve din ilişkisini odağa alan çalışmaların ekseninin yeni medyaya, daha özelde sosyal medyaya kaydığını söylemek mümkündür. Bu anlamda, özellikle son birkaç yılda sosyal medya ve din etkileşimine odaklanan çalışmalarda da ciddi bir artış yaşandığı görülmektedir. Sosyal medya ve din ilişkisini, dindarlığın dönüşümü üzerinden ele alan bu eser ise alandaki nitelikli ilk çalışmalardan birisi olması hasebiyle incelemeye değer görülmüştür.

Yerli alanyazındaki medya ve din ilişkisini inceleyen akademik çalışmalar, son on yılda gözle görülür oranda artmaya başlamıştır. İnternetin yaygınlık kazanması ve dijital iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte geleneksel medya ve din ilişkisini odağa alan çalışmaların ekseninin yeni medyaya, daha özelde sosyal medyaya kaydığını söylemek mümkündür. Bu anlamda, özellikle son birkaç yılda sosyal medya ve din etkileşimine odaklanan çalışmalarda da ciddi bir artış yaşandığı görülmektedir. Sosyal medya ve din ilişkisini, dindarlığın dönüşümü üzerinden ele alan bu eser ise alandaki nitelikli ilk çalışmalardan birisi olması hasebiyle incelemeye değer görülmüştür.

Bu makale etnisitenin temel özellikleri ve örgütlenme/dayanışma nitelikleri itibariyle Mahallemilerin etnik yapılarını değerlendirmeyi amaçlamıştır. Bu maksatla sosyo-kültürel yapılarına bağlı olarak Mahallemilerin etno-dini kimliklerinde öne çıkan bazı unsurlar açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmada nitel yöntemler kullanılmıştır. Yapılan yoğun gözlem ve derinlemesine görüş- melerde Midyat’a bağlı Söğütlü Köyü/Mahallesi merkez alınmıştır. Bir etnisite olarak Mahallemiler, etno-dini kimlik itibariyle ötekileştirmekten ziyade sürdürülebilir etkileşimler esasına dayalı bir konum sergilemektedirler; örgütlenme/dayanışma bakımından da etnik kategori derecesindedirler.

Alevilik ve Bektaşilik ile ilgili yazılanları incelediğimizde günümüzde tartışılmakta olan meseleleri, diyanet ,din dersleri , cem evleri, vb. birkaç ana başlıkta toplamanın mümkün olduğu görülür. Ancak bu meselelerle ilgili tartışmanın mahiyeti, şekli ve yoğunluğu, Alevilik ve Bektaşiliğin dini kimliğinin tanımlanması meselesine bağlı olarak değişmektedir. Bu çalışmanın amacı da Alevilik ile ilgili sorunların birbirinden bağımsız olarak ele alınmasının imkanı olmadığını ,konunun dini, hukuki, idari ve kültürel boyutları ile bütüncül olarak değerlendirilmesi gerektiğini görmeyi sağlamaktır.