Search

Bijna tien jaar na de eerste Deltabeslissing Nieuwbouw en Herstructurering (zoals Ruimtelijke Adaptatie destijds werd genoemd), zijn er grote stappen gezet in ruimtelijke adaptatie in Nederland. Er is veel kennis ontwikkeld en uitgewisseld (o.a. op basis van stresstesten), er zijn plannen gemaakt, zowel regionaal als lokaal, er zijn uitvoeringsprogramma’s ontwikkeld, projecten gerealiseerd onder andere via de Tijdelijke Impulsregeling en de eerste evaluaties van gemeentelijke adaptatieprojecten zijn reeds beschikbaar. Daarnaast zijn het afgelopen jaar het ruimtelijke afwegingskaders en de landelijke maatlat groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving gepubliceerd, waarin respectievelijk een landelijk afwegingskader voor locatiekeuzes voor nieuwbouw is opgenomen en een landelijke basis wordt gegeven voor wat klimaatbestendige nieuwbouw inhoudt. Als we kijken waar we tien jaar geleden stonden, zijn er door de verschillende overheden, maatschappelijke organisaties, bedrijven en inwoners goede stappen gezet.

In dit advies: 1. De Ecologische Autoriteit onderschrijft de conclusie in de NDA dat de natuurdoelen met de geplande maatregelen niet worden gehaald. De natuurkwaliteit wordt aangetast door de te hoge stikstofdepositie. Omdat het Norgerholt klein is, is het gebied bovendien extra gevoelig voor negatieve invloeden vanuit de omgeving. 2. Uit de NDA wordt niet duidelijk hoe de kwaliteit van het bos zich in de afgelopen decennia heeft ontwikkeld. Ook zijn niet alle knelpunten voor de natuur voldoende duidelijk. Het gaat dan bijvoorbeeld om verdroging. 3. Inzicht in de werking van het landschapsecologische systeem en een duidelijke analyse van de knelpunten ontbreken. Het is nodig hierbij verder in de tijd terug te kijken omdat bossen traag reageren en omdat dit helpt bij het benoemen van herstelmaatregelen. Bovendien is aanvullend onderzoek nodig, bijvoorbeeld naar de effecten van verdroging op de natuur en naar de invloed van het beheer op de kwaliteit van het bos. 4. Maatregelen zijn snel nodig zodat de natuurdoelen op termijn kunnen worden behaald. Het gaat om bronmaatregelen om de stikstofemissie te verminderen. Daarnaast gaat het om maatregelen als het inrichten van een bufferzone en maatregelen die de inspoeling van meststoffen naar het ven en moerasbos beperken.

Drinkwaterbedrijf Vitens wil de grondwaterwincapaciteit van Fikkersdries, met drie miljoen m3 per jaar verhogen. Dit helpt om op korte termijn te blijven voldoen aan de drinkwaterleveringsplicht in de regio. De provincie Gelderland heeft de Commissie voor de milieueffectrapportage (hierna: de Commissie) gevraagd te adviseren over de inhoud van het op te stellen MER.

In dit advies: 1. De NDA laat zien dat de natuur in het Holtingerveld is aangetast door stikstofdepositie en verdroging en dat de uitgevoerde en geplande maatregelen onvoldoende zijn om de natuurdoelen te behalen. 2. Een landschapsecologische systeemanalyse en belangrijke informatie over grondwatersysteem en verdroging ontbreken in de NDA. Voor het benoemen van knelpunten en effectieve maatregelen is het nodig deze informatie op het niveau van de deelgebieden beschikbaar te maken. Bovendien is het nodig verder terug in de tijd te kijken om zo te zien welke veranderingen hebben plaatsgevonden binnen en buiten het gebied en welk effect die hebben gehad op de natuur in het Holtingerveld. 3. Met alleen beheer en lokale natuurherstelmaatregelen zijn de natuurdoelen niet meer duurzaam te behouden. Om verdere verslechtering te voorkomen en natuurdoelen op termijn te kunnen halen is het belangrijk snel aanvullende maatregelen te nemen. Dit zijn bijvoorbeeld bronmaatregelen om de stikstofdepositie te verminderen en hydrologische herstelmaatregelen binnen én buiten het Holtingerveld.

De provincie Zuid-Holland heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Westduinpark en Wapendal, twee verstedelijkte duingebieden ten westen van Den Haag. De NDA stelt dat het oppervlak en kwaliteit van meerdere habitattypen vermoedelijk is afgenomen. De natuur in Westduinpark en Wapendal is dus waarschijnlijk verslechterd en verdere verslechtering is niet uitgesloten. Uit de NDA valt niet af te leiden of met de bestaande en geplande maatregelen de doelen worden gehaald. Omdat waarschijnlijk al verslechtering is opgetreden, is het niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen totdat (verdere) verslechtering optreedt.

De provincie Zuid-Holland heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Solleveld & Kapittelduinen, een duingebied met in Solleveld duinbossen en -heiden, graslanden, ruigten en plassen en in de Kapittelduinen vochtige duinvalleien en -plassen, landgoedbossen, graslanden en ruigten. Uit de NDA blijkt dat, ondanks de inspanningen, een deel van de beschermde natuur in het gebied kleiner is geworden. Daarmee is de natuur in het gebied verslechterd. Wettelijk is niet toegestaan om te wachten met het treffen van benodigde maatregelen totdat (nog verdere) verslechtering optreedt.

De ministers van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) willen samen met de betrokken provincies en waterschappen een programma ‘Integraal Riviermanagement’ (IRM) vaststellen met daarin een integrale visie voor de riviersystemen van Rijn en Maas. In IRM leggen Rijk en regio alle opgaven op het gebied van waterveiligheid, bevaarbaarheid, zoetwaterbeschikbaarheid, waterkwaliteit, natuur, economische ontwikkeling en de kansen voor recreatie en een aantrekkelijke leefomgeving naast elkaar. Het programma bevat keuzes voor de bodemligging en afvoercapaciteit van de rivieren en een indicatie van toekomstige maatregelen die nodig zijn om aan de opgaven te voldoen. Voor het besluit hierover is een plan-milieueffectrapport (MER) opgesteld. Het ministerie van IenW heeft de Commissie voor de MER (hierna ‘de Commissie’) gevraagd te adviseren over het MER. In dit advies spreekt de Commissie zich uit over de juistheid en de volledigheid van het MER.

Het besef groeit dat waterkwaliteit medebepalend moet zijn voor ruimtelijke ontwikkelingen, maar in de praktijk is er bij ruimtelijke plannen vaak niet voldoende aandacht voor waterkwaliteit. Daarom is er een handreiking opgesteld met concrete richtlijnen voor inrichting, gebruik en beheer.

In dit advies: 1. Delen van de natuur in Duinen Ameland zijn verslechterd en verdere verslechtering is niet uitgesloten. Met bestaande maatregelen worden de doelen niet gehaald. Het is niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen totdat verdere verslechtering optreedt. 2. De doelen voor verbetering en uitbreiding van de natuur moeten concreet gemaakt worden. 3. Voor herstel van de natuur, ook op de lange termijn, is het belangrijk dat het inzicht van het gebied wordt vergroot, met name op het gebied van water en bodem en dat een samenhangend inzicht wordt verkregen in alle natuur op het eiland. 4. Maatregelen die snel genomen moeten worden zijn: het verminderen van de stikstofbelasting op de natuur, het verbeteren van de waterhuishouding, het beheren van het westelijk deel van het eiland en het op gang brengen van verstuivingen in de Hollumerduinen.

In dit advies: 1. Delen van de natuur in Duinen Schiermonnikoog zijn verslechterd en verdere verslechtering is niet uitgesloten. Met bestaande maatregelen worden de doelen niet gehaald. Het is niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen totdat verdere verslechtering optreedt. 2. De doelen voor verbetering en uitbreiding van de natuur moeten concreet gemaakt worden. 3. Voor herstel van de natuur, ook op de lange termijn, is het belangrijk dat het inzicht van het gebied wordt vergroot, met name op het gebied van water en bodem, er meer grootschalige (verstuivings)dynamiek plaatsvindt, en dat een samenhangend inzicht wordt verkregen in alle natuur op het eiland. 4. Maatregelen die snel genomen moeten worden zijn: het verminderen van de stikstofbelasting, het verbeteren van de waterkwaliteit in de Westerplas en de (grond)waterhuishouding van Groenglop, het verhogen van de konijnenstand, het aanbrengen van recreatiezoneringen en het op gang brengen van kleinschalige verstuivingen.

De provincie Overijssel wil het beheerplan voor het Natura 2000-gebied Lonnekermeer herzien. Het plan beschrijft de staat van de natuur in het gebied, de natuurdoelen en de maatregelen die de provincie neemt om deze doelen te halen. Voor het besluit hierover wordt een milieueffectrapport (MER) opgesteld. In het MER onderzoekt de provincie mogelijke maatregelen binnen en buiten het gebied, bijvoorbeeld voor de verbetering van de waterhuishouding. De provincie heeft de Commissie voor de milieueffectrapportage (de Commissie) gevraagd te adviseren over de inhoud van het nog op te stellen MER.

Objective: Stillbirth is a potentially preventable complication of pregnancy. Identifying women at high risk of stillbirth can guide decisions on the need for closer surveillance and timing of delivery in order to prevent fetal death. Prognostic models have been developed to predict the risk of stillbirth, but none has yet been validated externally. In this study, we externally validated published prediction models for stillbirth using individual participant data (IPD) meta-analysis to assess their predictive performance. Methods: MEDLINE, EMBASE, DH-DATA and AMED databases were searched from inception to December 2020 to identify studies reporting stillbirth prediction models. Studies that developed or updated prediction models for stillbirth for use at any time during pregnancy were included. IPD from cohorts within the International Prediction of Pregnancy Complications (IPPIC) Network were used to validate externally the identified prediction models whose individual variables were available in the IPD. The risk of bias of the models and cohorts was assessed using the Prediction study Risk Of Bias ASsessment Tool (PROBAST). The discriminative performance of the models was evaluated using the C-statistic, and calibration was assessed using calibration plots, calibration slope and calibration-in-the-large. Performance measures were estimated separately in each cohort, as well as summarized across cohorts using random-effects meta-analysis. Clinical utility was assessed using net benefit. Results: Seventeen studies reporting the development of 40 prognostic models for stillbirth were identified. None of the models had been previously validated externally, and the full model equation was reported for only one-fifth (20%, 8/40) of the models. External validation was possible for three of these models, using IPD from 19 cohorts (491 201 pregnant women) within the IPPIC Network database. Based on evaluation of the model development studies, all three models had an overa

Door klimaatverandering neemt de kans op weersextremen en perioden van ernstige droogte en watertekorten toe. Een enkel drinkwaterwaterbedrijf luidde de afgelopen jaren reeds de noodklok en stelde geen ruimte voor nieuwe aansluitingen op zijn net voor bedrijven te hebben, vanwege onvoldoende beschikbaarheid van drinkwater. Leveringszekerheid van drinkwater en de beschikbaarheid van voldoende zoet water staan onder druk. De situatie is dus ernstig. Met het oog hierop heeft de regering in de bekende kamerbrief Water en Bodem sturend van eind 2022 aangegeven dat ons (drink)waterverbruik sterk gereduceerd moet worden, zowel dat van huishoudens als van (agrarische) bedrijven. Het gaat daarbij niet alleen om een vermindering van het drinkwaterverbruik, maar ook om een vermindering van oppervlaktewater- en grondwateronttrekkingen.

Introduction Problematic alcohol use has been increasing in older adults (55+). Many of the interventions that are available to prevent or reduce alcohol consumption are aimed at adults in general. It is unclear whether these interventions also work for older adults. The objective of this review was to understand in what way (i.e., which elements), in which context and why interventions (which mechanisms) are successful in preventing or reducing (problematic) alcohol consumption among older adults. Methods A systematic review of articles published between 2000 and 2022 was performed using PubMed, PsycINFO, Web of Science and CINAHL. A realist evaluation approach was used to analyze the data. Results We found 61 studies on interventions aimed at preventing or reducing (problematic) alcohol use, of which most interventions were not specifically designed for older adults. Three major effective elements of interventions were found: 1) providing information on the consequences of alcohol consumption; 2) personalized feedback about drinking behavior; and 3) being in contact with others and communicating with them about (alcohol) problems. The first two elements were used in interventions designed for older adults. Conclusion More research is needed on interventions aimed at preventing or reducing (problematic) alcohol use among older adults and on how older adults can be provided help in making contacts with people who support their decision to reduce alcohol consumption.

De provincie Noord-Brabant heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek. De NDA moet duidelijk maken of de bestaande en geplande maatregelen voldoende zijn voor het halen van de doelen voor het in stand houden van de beschermde natuur, of dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Ook moet blijken of wordt voldaan aan het verbod dat de beschermde natuur niet mag verslechteren. De provincie Noord-Brabant heeft de Ecologische Autoriteit gevraagd te toetsen of de NDA een goede basis is voor de maatregelen die in het gebiedsprogramma worden opgenomen. Het Vlijmens Ven, de Moerputten en het Bossche Broek zijn drie gebieden die samen één Natura 2000-gebied vormen ten zuidwesten van 's-Hertogenbosch. Het beekdal van de Dommel gaat hier over in laagveengebied. Door de ligging in deze overgangszone, de zogenaamde ‘Naad van Brabant’, zijn basenminnende water-, moeras- en graslandvegetaties aanwezig. Het Vlijmens Ven is een kwelgebied waar kranswiervegetaties worden aangetroffen in sloten. De Moerputten is een natuurreservaat met blauwgrasland en elzenbroekbos en het leefgebied van de zeldzame vlinder het Pimpernelblauwtje. Het Bossche Broek is een moerassig gebied in de benedenloop van de Dommel, waar blauwgraslanden aanwezig zijn. Vlijmens Ven, Moerputten & Bossche Broek behoort tot het Natura 2000-landschap “Beekdalen”.

De provincie Overijssel heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Dinkelland. Deze analyse moet duidelijk maken of de huidige en geplande maatregelen voldoende zijn om verslechtering te voorkomen en de instandhoudingsdoelen van dit gebied te kunnen realiseren. De provincie Overijssel heeft de Ecologische Autoriteit gevraagd te toetsen of de NDA voldoet aan de actuele wetenschappelijke inzichten. Dit advies bevat de resultaten van deze toetsing. Het gebied Dinkelland, 532 ha. groot, bestaat uit het beekdal van de Dinkel met een aantal zijbeken en een drietal gevarieerde deelgebieden bestaande uit heideterreinen langs de Puntbeek en Rammelbeek, te weten Punthuizen, Stroothuizen en het Beuninger Achterveld. Het gebied Dinkelland kent in totaal twintig habitattypen en is daarnaast aangewezen voor drie habitatrichtlijnsoorten. Volgens de NDA staan veel van de aanwezige natuurwaarden in het natuurgebied onder druk. Voor alle aangewezen habitattypen is geconcludeerd dat verslechtering niet is uit te sluiten. De instandhoudingsdoelstellingen voor dit gebied zijn op de langere termijn niet in zicht. In andere gevallen ontbreekt de noodzakelijke informatie om te kunnen onderbouwen dat habitats niet verslechteren. De NDA benoemt als drukfactoren onvoldoende hydrologische condities, geïsoleerde en versnipperde ligging en de (te hoge) stikstofdepositie.

De provincie Overijssel heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Wierdense Veld. Deze analyse moet duidelijk maken of de huidige en geplande maatregelen voldoende zijn om verslechtering te voorkomen en de instandhoudingsdoelen van dit gebied te kunnen realiseren. De provincie Overijssel heeft de Ecologische Autoriteit gevraagd te toetsen of de NDA voldoet aan de actuele wetenschappelijke inzichten. Dit advies bevat de resultaten van deze toetsing. Het Wierdense Veld is een 420 ha. groot restant van een voormalig uitgestrekt hoogveengebied in Twente en ligt ten oosten van Nijverdal en ten westen van de Wierden. Het gebied bestaat voor het overgrote deel uit herstellend hoogveen met nog enkele kleine kernen van actief levend hoogveen. Daarnaast komen vochtige heide voor en enkele berkenbosjes. Volgens de NDA staan veel van de aanwezige natuurwaarden in het natuurgebied onder druk. Voor alle aangewezen habitattypen is geconcludeerd dat verslechtering niet is uit te sluiten. De instandhoudingsdoelstellingen voor dit gebied zijn, met het huidige maatregelenpakket (waaronder ook beheer), op de langere termijn niet in zicht. In andere gevallen ontbreekt de noodzakelijke informatie om te kunnen onderbouwen dat habitats niet verslechteren. De NDA benoemt als drukfactoren hydrologie, de (te hoge) stikstofdepositie en de geïsoleerde ligging. De NDA geeft een overzicht van de op basis van de PAS-gebiedsanalyse voorgenomen maatregelen en de staat van uitvoering daarvan.

De provincie Overijssel heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Lonnekermeer. Hieruit moet blijken of met al uitgevoerde of geplande maatregelen de doelen voor het in stand houden van de beschermde natuur worden gehaald of dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Het Natura 2000-gebied Lonnekermeer is een landgoed met drie gegraven plassen ten oosten van Hengelo en ten westen van het Vliegveld Twente. Naast het landgoed, binnen de begrenzing van het gebied, ligt een kleinschalig beekdallandschap. In het gebied zijn naast deze waterlichamen, vochtige en droge heide, pioniersvegetaties van snavelbiezen, heischrale graslanden, blauwgraslanden en oude eikenbossen te vinden. De Ecologische Autoriteit concludeert dat de natuur in Lonnekermeer is verslechterd en dat verdere verslechtering van alle habitattypen en soorten niet is uitgesloten. Ook worden doelen voor uitbreiding en kwaliteitsverbetering niet behaald. Het is niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen als verslechtering is geconstateerd.

De provincie Overijssel heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Witte Veen. Hieruit moet blijken of met al uitgevoerde of geplande maatregelen de doelen voor het in stand houden van de beschermde natuur worden gehaald of dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Witte Veen behoort tot het Natura 2000-landschap Hoogvenen en ligt in Oost-Twente tegen de Duitse Grens. Het grootste deel ligt in Nederland. Het is een vrij klein en ondiep voormalig hoogveen (komveen) dat vooral van belang is vanwege een hoogveenrestant met vochtige heide en enkele vennen. De Ecologische Autoriteit concludeert dat de natuur in Witte Veen is verslechterd en dat verdere verslechtering van alle habitattypen en soorten niet is uitgesloten. Ook worden doelen voor uitbreiding en kwaliteitsverbetering niet behaald. Het is niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen als verslechtering is geconstateerd.

De provincie Overijssel heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Aamsveen. Hieruit moet blijken of met al uitgevoerde of geplande maatregelen de doelen voor het in stand houden van de beschermde natuur worden gehaald of dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Aamsveen ligt tegen de Duitse grens aan en maakt onderdeel uit van een groter grensoverschrijdend natuurgebied. Het Aamsveen heeft een goed ontwikkelde gradiënt: van hoogveen naar beekdallandschap. De Ecologische Autoriteit concludeert dat de natuur in Aamsveen is verslechterd en dat verdere verslechtering van alle habitattypen en soorten niet is uitgesloten. Ook worden doelen voor uitbreiding en kwaliteitsverbetering niet behaald. Het is niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen als verslechtering is geconstateerd.

De provincie Zuid-Holland heeft een natuurdoelanalyse opgesteld voor het Natura 2000-gebied Coepelduynen. Een natuurdoelanalyse (NDA) moet duidelijk maken of de huidige en geplande maatregelen voldoende zijn om de instandhoudingsdoelen van dit gebied te kunnen realiseren. Ook moet blijken of aan het verslechteringsverbod wordt voldaan. De provincie heeft de Ecologische Autoriteit gevraagd te toetsen of de natuurdoelanalyse voldoet aan de actuele wetenschappelijke ecologische inzichten. Dit advies bevat de resultaten van deze toetsing.

‘Natuurinclusief bouwen’ houdt in dat in bouw- en gebiedsontwikkelingsprojecten natuur altijd wordt meegewogen, vanaf de verkenningsfase tot en met de beheerfase. Het gaat dan om maatregelen in, aan, om of op gebouwen en in de omliggende private en openbare ruimte, met als doel de biodiversiteit substantieel te ondersteunen en te versterken. Dit rapport geeft aan tegen welke knelpunten overheden en ‘bouwers’ aanlopen bij ‘natuurinclusief bouwen’ en schetst diverse oplossingsrichtingen voor die knelpunten. Aanleiding voor het doen van dit onderzoek is de brief ‘Maak natuurinclusief bouwen de norm’, waarin minister Schouten wordt opgeroepen natuurinclusief bouwen tot de norm te maken door het te verankeren in regelgeving en beleid.

Dat Nederland steeds vaker te maken krijgt met periodes van droogte is geen nieuwe informatie meer. Een belangrijk vraagstuk blijft echter hoe de agrarische sector in Nederland inspeelt op het veranderende klimaat. Middels een casestudy in Breklenkamp, Overijssel wordt onderzocht welke investeringen agrariërs al gedaan hebben met betrekking tot waterbeheer en welke waarde deze agrariërs aan water geven. Vervolgens wordt dit in een bredere context geplaatst over de waarden van water in Nederlands waterbeleid. Dit onderzoek past in een maatschappelijke ontwikkeling waarin de verschillende waarden van water lijken te veranderen.

De provincie Fryslân wil in samenwerking met diverse andere partijen het beekdal Koningsdiep, gelegen ten zuidoosten van Drachten, opnieuw inrichten. Doelen zijn het realiseren van 350 hectare nieuwe natuur, het verbeteren van de waterkwaliteit en het maken van ruimte voor waterberging. Voor de inrichting wordt een plan opgesteld als bedoeld in de Wet inrichting landelijk gebied (WILG). Voor de besluitvorming over het plan wordt een milieueffectrapport (MER) opgesteld. De provincie heeft de Commissie gevraagd te adviseren over de inhoud van het op te stellen MER.

De handreiking geeft een duidelijke beschrijving van wat het nieuwe stelsel voor het stedelijk waterbeheer biedt. Daarbij geeft deze handreiking ook aan welke concrete mogelijkheden er zijn om beleidsmatig en zeker ook juridisch werk te maken van de aanpak van de gevolgen van klimaatverandering: wateroverlast, droogte, hittestress en overstromingen. Hiervoor worden bruikbare basisteksten en/of tekstdelen aangeboden voor de in afzonderlijke hoofdstukken behandelde omgevingsvisie(s), programma(s) en het omgevingsplan. Deze drie bouwblokken vormen kerninstrumenten van de Omgevingswet.

(Abstracted from N Eng J Med 2019;381:1035–1045) Preterm delivery (defined as delivery before 37 weeks' gestation) occurs in 15 million pregnancies each year. Of these, approximately 20% are early preterm deliveries, occurring before 34 weeks' gestation and accounting for the largest burden of neonatal death and childhood disability.

Although early preterm deliveries (before 34 wk of gestation) only comprise 20% of all preterm deliveries, they are more likely to result in neonatal death or childhood disability. The rate of preterm deliveries is rising around the world, and previous research has indicated a significant relationship between reduced fish consumption during pregnancy and higher preterm delivery rates. In this study, the investigators examined the connection between n-3 long-chain polyunsaturated fatty acid (PUFA) supplements and the percentage of pregnant women who experienced preterm delivery.

Deze handreiking heeft als doel om aan de hand van concrete voorbeelden te laten zien wat er binnen decentrale regelgeving mogelijk is voor klimaatadaptief bouwen en inrichten. Het Nederlandse klimaat verandert. Het weer vertoont meer extreme regenval, hardere stormen, grotere periodes van droogte en hitte. Ook stijgt de zeespiegel en zijn de seizoenen verstoord (zachtere winters en hete zomers). De kans op hittegolven, wateroverlast en overstromingen neemt toe. Onder klimaatadaptatie wordt verstaan: het tijdig en effectief aanpassen aan het actuele of verwachte klimaat. Daardoor kan schade door klimaatverandering beperkt worden.

Rijkswaterstaat wil samen met regionale partners het Markermeer, de Oostvaardersplassen en de Lepelaarplassen onderling ecologisch verbinden in het project Oostvaardersoevers om de basiskwaliteit te verhoren en tot een toekomstbestendig ecosysteem te komen. Het project moet een bijdrage leveren aan het ook op de lange termijn (ecologisch) bestendiger maken van het IJsselmeergebied voor de stijgende zeespiegel, meer en heftigere stormen en temperatuurstijging.

Het beekdal van de Tongelreep maakt onderdeel uit van het beschermde natuurgebied Leenderbos, Groote Heide & Plateaux. De provincie Noord-Brabant en waterschap De Dommel willen in het beekdal de beschermde natuur1 versterken door de waterhuishouding te verbeteren. Het gaat om maatregelen als verhoging van de beekbodem, omvorming van landbouw- naar natuurgebied, omvorming van naald- naar loofbos en verwijdering van drainage. Deze maatregelen vormen samen het voorkeursalternatief. Waterkwaliteits-, landschappelijke en andere natuurdoelen zijn nevendoelen van het project, waarvoor tien zogenoemde ‘plusmaatregelen’ zijn geformuleerd. Voor het besluit hierover is een milieueffectrapport (MER) opgesteld. De provincie Noord-Brabant heeft de Commissie gevraagd te adviseren over de inhoud van het MER. In dit advies spreekt de Commissie voor de milieueffectrapportage zich uit over de juistheid en de volledigheid van het MER.

We assessed whether paternal demographic, anthropometric and clinical factors influence the risk of an infant being born large-for-gestational-age (LGA). We examined the data on 3659 fathers of term offspring (including 662 LGA infants) born to primiparous women from Screening for Pregnancy Endpoints (SCOPE). LGA was defined as birth weight >90th centile as per INTERGROWTH 21st standards, with reference group being infants <= 90th centile. Associations between paternal factors and likelihood of an LGA infant were examined using univariable and multivariable models. Men who fathered LGA babies were 180 g heavier at birth (P<0.001) and were more likely to have been born macrosomic (P<0.001) than those whose infants were not LGA. Fathers of LGA infants were 2.1 cm taller (P<0.001), 2.8 kg heavier (P<0.001) and had similar body mass index (BMI). In multivariable models, increasing paternal birth weight and height were independently associated with greater odds of having an LGA infant, irrespective of maternal factors. One unit increase in paternal BMI was associated with 2.9% greater odds of having an LGA boy but not girl; however, this association disappeared after adjustment for maternal BMI. There were no associations between paternal demographic factors or clinical history and infant LGA. In conclusion, fathers who were heavier at birth and were taller were more likely to have an LGA infant, but maternal BMI had a dominant influence on LGA.

Background: Vaginal instrumental delivery is a common obstetrical intervention, but its effect on children's later development is not well known. Aim(s): To determine if vaginal instrumental delivery is associated with adverse neurodevelopment as measured by school achievement. Material(s) and Method(s): We performed a whole-of-population study involving linkage of routinely collected perinatal data with school assessments among children born in South Australia from 1999 to 2008. Participants were singleton children born by forceps (n = 5494), ventouse (n = 6988), or normal delivery (n = 80 803). School achievement was measured through performance on the National Assessment Program in Literacy and Numeracy (NAPLAN), at around eight years of age. This assessment involved five domains and scores were categorised according to performing at or above National Minimum Standards (NMS). Effects of instrumental versus normal vaginal delivery were analysed via augmented inverse probability weighting (AIPW), taking into account a variety of maternal, perinatal and sociodemographic characteristics. Result(s): In unadjusted analyses, instrumental delivery was not associated with poor NAPLAN scores. AIPW analyses also suggested that instrumental delivery had minimal adverse effect on NAPLAN scores, with the largest difference being lower spelling scores among forceps-delivered children (-0.022 (95% CI -0.0053-0.009)) compared with spontaneous vaginal births. The findings were consistent among exploratory subgroup analyses involving births in the absence of prolonged labour, with APGAR >= 9, and among normotensive and non-diabetic mothers. Conclusion(s): In singleton children born at term, instrumental delivery does not have an adverse effect on neurodevelopment as measured by NAPLAN performance at age eight.Copyright © 2019 The Royal Australian and New Zealand College of Obstetricians and Gynaecologists

Background: Vaginal instrumental delivery is a common obstetrical intervention, but its effect on children's later development is not well known. Aim(s): To determine if vaginal instrumental delivery is associated with adverse neurodevelopment as measured by school achievement. Material(s) and Method(s): We performed a whole-of-population study involving linkage of routinely collected perinatal data with school assessments among children born in South Australia from 1999 to 2008. Participants were singleton children born by forceps (n = 5494), ventouse (n = 6988), or normal delivery (n = 80 803). School achievement was measured through performance on the National Assessment Program in Literacy and Numeracy (NAPLAN), at around eight years of age. This assessment involved five domains and scores were categorised according to performing at or above National Minimum Standards (NMS). Effects of instrumental versus normal vaginal delivery were analysed via augmented inverse probability weighting (AIPW), taking into account a variety of maternal, perinatal and sociodemographic characteristics. Result(s): In unadjusted analyses, instrumental delivery was not associated with poor NAPLAN scores. AIPW analyses also suggested that instrumental delivery had minimal adverse effect on NAPLAN scores, with the largest difference being lower spelling scores among forceps-delivered children (-0.022 (95% CI -0.0053-0.009)) compared with spontaneous vaginal births. The findings were consistent among exploratory subgroup analyses involving births in the absence of prolonged labour, with APGAR >= 9, and among normotensive and non-diabetic mothers. Conclusion(s): In singleton children born at term, instrumental delivery does not have an adverse effect on neurodevelopment as measured by NAPLAN performance at age eight.Copyright © 2019 The Royal Australian and New Zealand College of Obstetricians and Gynaecologists

Gemeenten Bernheze, Boekel, Landerd, Oss, Uden en Meierijstad en waterschap Aa en Maas zijn gezamenlijk begonnen met het ontwikkelen van een bouwsteen water voor de gemeentelijke omgevingsvisie. De bouwsteen dient als input voor het proces in de individuele organisaties. Zij willen hiermee anticiperen op de implementatie van de Omgevingswet. In dit artikel wordt beschreven hoe de gemeenten en het waterschap in As50+ verband samenwerken in de waterketen, hoe zij hun zorgplichten en beleidsdoelstellingen onderbrengen in de bouwsteen voor de omgevingsvisie en hoe er ruimtelijk gedifferentieerd kan worden.

De Omgevingswet treedt in 2021 in werking. Met name op nationaal niveau vervallen een aantal bestaande regelingen en regels. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de lozingsregels van regenwater in het riool, in de bodem en in het oppervlaktewater. In dit artikel willen wij laten zien wat er gaat veranderen op het gebied van de omgang met regenwater en op welke wijze de nieuwe instrumenten die de Omgevingswet biedt, door decentrale overheden benut kunnen worden om hierop actief te sturen. De omgang met regenwater is niet alleen een goed voorbeeld om de bedoeling van de herziening van het omgevingsrecht te illustreren. Het is ook een actueel vraagstuk als onderdeel van het bredere maatschappelijke thema klimaatadaptatie.

Wie is verantwoordelijk voor regenwateroverlast en wie betaalt voor klimaatadaptatie? Woningcorporaties werken steeds vaker samen met gemeenten en waterschappen om hun bezit regenwaterbestendig te maken. ‘Je kunt het niet meer alleen oplossen.’ In het netwerk water en innovatie in de stedelijke leefomgeving voeren een groep gemeenten en waterschappen een dialoog over verschillende onderwerpen die zij in de eigen praktijk tegen komen. Hierbij staat de vraag centraal: Hoe krijg je het voor elkaar? Een van de onderwerpen was het samen werken aan klimaatadaptatie met woningcorporaties. In onderstaande artikel schetsen de gemeente Rotterdam, Zwolle en Apeldoorn elk hun ervaring met het samenwerken met woningcorporaties aan een klimaatbestendige stad.

In het bestuursakkoord water zijn afspraken gemaakt over de inzet van kenniscoaches met als doel om de regionale uitwerking van het bestuursakkoord water te ondersteunen. Kenniscoaches zijn ervaren professionals die werkzaam zijn in de sector, met een brede ervaring in het stedelijk waterbeheer en kennis van verander- en samenwerkingsopgaven. Met de ervaringskennis en coachende vaardigheden ondersteunden zij gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven. De inzet van kenniscoaches is een effectief instrument gebleken om kennisdoorwerking te realiseren en samenwerkingsprocessen te versnellen. Kennis over de inhoud en het proces van de regionale samenwerking aan het stedelijk waterbeheer is in vrijwel elke regio toegepast. Dit artikel is in aangepaste vorm ook gepubliceerd in B&G Magazine.

In het Impactproject ‘Samen met verzekeraars naar een regenbestendige stad’ hebben we de werelden van een verzekeraar, onderzoeker en gemeente/waterbeheerder bij elkaar gebracht. Amsterdam Rainproof, Waternet, Achmea en TU Delft zijn de samenwerking aangegaan om de impact van extreme regenval op bewoners in Amsterdam te analyseren en te verkennen hoe hierop te anticiperen om zo de waterschade te verminderen en het woongenot te vergroten. Het vertrekpunt van het Impactproject is de wateroverlast en schade die inwoners van Amsterdam, waaronder de klanten van Achmea, ondervonden als gevolg van extreme regenval. We willen hierbij in eerste instantie de manieren inzichtelijk maken waarop eigenaren van woningen, huurders, verzekeraars en Waternet alleen en in samenhang met elkaar kunnen anticiperen op een wolkbreuk om waterschade te verminderen. In tweede instantie willen we de werkwijze verbeteren waarmee betrokken organisaties informatie over schade inwinnen en delen. We hebben de schade van de wolkbreuk van 28 juli 2014 onderzocht door middel van een analyse van bestaande verzekeringsdata van Achmea verrijkt met andere openbare data, en meldingen van wateroverlast bij Waternet, de gemeente Amsterdam en de Brandweer. Daarnaast hebben we door middel van een bewonersenquête in Oud-Zuid en Oud-West gekeken naar de factoren die bijdragen aan waterschade en naar de werkelijk ervaren schade. Deze onderzoeken geven een beeld van de wateroverlast en schade die optreedt tijdens en na een wolkbreuk, en inzicht in de effectieve voorzorgsmaatregelen die genomen kunnen worden om schade te verminderen. Om de persoonsgegevens van alle betrokken bewoners in het onderzoeksgebied te beschermen hebben we gezorgd dat bij de aanpak van de onderzoeken informatie van verschillende bronnen (verzekeringsdata, meldingen bij Waternet) niet te combineren is op adresniveau, maar slechts op 6-cijferig postcode niveau. Individuele resultaten van de bewoners enquête heeft de TU Delft niet onderling ge, Impactproject: Samen met verzekeraars naar een regenbestendige stad, Sanitary Engineering

In het Impactproject ‘Samen met verzekeraars naar een regenbestendige stad’ hebben we de werelden van een verzekeraar, onderzoeker en gemeente/waterbeheerder bij elkaar gebracht. Amsterdam Rainproof, Waternet, Achmea en TU Delft zijn de samenwerking aangegaan om de impact van extreme regenval op bewoners in Amsterdam te analyseren en te verkennen hoe hierop te anticiperen om zo de waterschade te verminderen en het woongenot te vergroten. Het vertrekpunt van het Impactproject is de wateroverlast en schade die inwoners van Amsterdam, waaronder de klanten van Achmea, ondervonden als gevolg van extreme regenval. We willen hierbij in eerste instantie de manieren inzichtelijk maken waarop eigenaren van woningen, huurders, verzekeraars en Waternet alleen en in samenhang met elkaar kunnen anticiperen op een wolkbreuk om waterschade te verminderen. In tweede instantie willen we de werkwijze verbeteren waarmee betrokken organisaties informatie over schade inwinnen en delen. We hebben de schade van de wolkbreuk van 28 juli 2014 onderzocht door middel van een analyse van bestaande verzekeringsdata van Achmea verrijkt met andere openbare data, en meldingen van wateroverlast bij Waternet, de gemeente Amsterdam en de Brandweer. Daarnaast hebben we door middel van een bewonersenquête in Oud-Zuid en Oud-West gekeken naar de factoren die bijdragen aan waterschade en naar de werkelijk ervaren schade. Deze onderzoeken geven een beeld van de wateroverlast en schade die optreedt tijdens en na een wolkbreuk, en inzicht in de effectieve voorzorgsmaatregelen die genomen kunnen worden om schade te verminderen. Om de persoonsgegevens van alle betrokken bewoners in het onderzoeksgebied te beschermen hebben we gezorgd dat bij de aanpak van de onderzoeken informatie van verschillende bronnen (verzekeringsdata, meldingen bij Waternet) niet te combineren is op adresniveau, maar slechts op 6-cijferig postcode niveau. Individuele resultaten van de bewoners enquête heeft de TU Delft niet onderling ge, Impactproject: Samen met verzekeraars naar een regenbestendige stad, Sanitary Engineering

Gemeenten en waterschappen zien zich steeds vaker geconfronteerd met extreme buien en wateroverlast. Bij extreme buien is de afvoercapaciteit van de riolering niet voldoende en stroomt het overtollig regenwater via het maaiveld (o.a. wegen) naar de laagst gelegen delen van steden en dorpen. Dat kan leiden tot materiële schade en beperkte bereikbaarheid.

Gemeenten spelen een belangrijke rol in het stedelijk waterbeheer. Zij zijn geen waterbeheerder, zoals de waterschappen en Rijkswaterstaat, maar hebben wel specifieke watertaken op het gebied van huishoudelijk en bedrijfsmatig afvalwater, hemelwater en grondwater. In de Wet Milieubeheer is de gemeentelijke zorgplicht voor inzameling en transport van stedelijk afvalwater vastgelegd en sinds de inwerkingtreding van de Wet Gemeentelijke Watertaken (2008) zijn in de Waterwet de gemeentelijke zorgplichten voor het inzamelen en verwerken van afvloeiend hemelwater en voor grondwater(maatregelen) opgenomen. De gemeenten bekostigen de gemeentelijke watertaken via de in de Gemeentewet geregelde rioolheffing. Dit artikel beschrijft allereerst de huidige financiering van de gemeentelijke watertaken. Hierbij komt achtereenvolgens de rioolheffing, kostentoerekening en de relatie met de gemeentefinanciën aan de orde. Vervolgens kijken wij terug naar de ontwikkeling in de afgelopen jaren die hebben geleid tot de huidige situatie. Wij sluiten het artikel af met een aantal actuele ontwikkelingen die raken aan de rioolheffing.

Een andere aanpak en werkwijze in het beheer van de waterketen? Gemeenten en waterschappen zorgen samen voor het omgaan met water in de bebouwde omgeving. Gemeenten zamelen huishoudelijk en bedrijfsafvalwater in en transporteren dit afvalwater. Water schappen zuiveren het afvalwater. Gemeenten en waterschappen maken gezamenlijk keuzes over hoe om te gaan met afvloeiend hemelwater, grondwater en oppervlaktewater. Door de rioolstelsels en rioolwaterzuiveringen (RWZI) optimaal te benutten, zorgen zij dat het grond- en oppervlaktewatersysteem en de openbare ruimte niet onnodig worden belast. Daarnaast leveren drinkwaterbedrijven drinkwater aan burgers en bedrijven. Het gebruikte drinkwater wordt als afvalwater afgevoerd via de riolering naar de RWZI. In beleidstermen wordt de “watercyclus” in de bebouwde omgeving geduid als de waterketen.

Goed waterbeheer vergt veel geld. Niet alleen voor investeringen in dijken, dammen, irrigatiesystemen, zuiveringsinstallaties, rioleringen e.d., maar ook voor de dagelijkse kosten van beheer en onderhoud en de “governance” kosten van het waterbeheer. In een recente studie van de OECD wordt een ruwe schatting gegeven van de wereldwijde investeringen in (alleen) drinkwater- en sanitatievoorzieningen tot 2050. Afhankelijk van de precieze uitvoering komt de OECD tot een bedrag van tussen de 7,52 en 9,23 biljoen dollar. Dat zijn bijna niet te bevatten bedragen. Voor de noodzakelijke investeringen in dijken, dammen, bergingsgebieden en irrigatiewerken worden geen cijfers gegeven. Gezien de klimaatproblematiek, de zeespiegelstijging, bodemdaling en bevolkingsgroei zullen ook daarvoor kolossale investeringen noodzakelijk zijn, die mogelijk in dezelfde orde van grootte liggen. Een steeds groter deel van de wereldbevolking, straks zo’n 70%, woont immers in deltagebieden.

Ons afvalwater blijkt geen afval, maar een waardevolle grondstof. Dit besef is ondertussen breed gedragen en doorgedrongen bij de waterschappen. Sterker, het heeft geleid tot de grondstoffenfabriek, een initiatief van de Nederlandse waterschappen, die zich verenigd hebben rondom dit onderwerp. Hiermee ambiëren de waterschappen de afvalwaterketen te verduurzamen en daarmee ambities op het gebied van milieu en klimaat te realiseren. Maar niet alleen idealistische doelstellingen liggen ten grondslag aan deze verandering, er zit ook een financiële motivatie achter. De inzet van afvalwater als grondstof kan bijdragen aan kostenbesparingen voor de waterschapstaak. En tot slot moet de grondstoffenfabriek bijdragen aan de positionering van de waterschappen in de maatschappij: innovatief, duurzaam en midden in de samenleving!

Het Deltaprogramma is een nationaal programma, waaraan rijk, provincies, waterschappen en gemeenten samen werken en daarbij maatschappelijke organisaties, bedrijven en kennisinstituten betrekken. Vanuit de gedachte van ‘multi level governance’ wordt de samenwerking tussen en inbreng van overheidspartijen vormgegeven.

Pregnancy is a risk factor for venous thromboembolism (VTE), an important cause of maternal morbidity and mortality. Although there is a 4-5-fold increased risk compared to that of nonpregnant women of the same age, the absolute risk is low at no more than two episodes of VTE per 1000 pregnancies. There is uncertainty about which women require thromboprophylaxis during pregnancy or postpartum because of a lack of data from appropriate clinical trials. For this reason, recommendations for prophylaxis should be made only after explaining the available evidence to the patient and taking into account her perception of the balance of risk and benefit in thromboprophylaxis. The aim of these recommendations is to provide clinicians with practical advice to assist in decisions regarding thromboprophylaxis in women considered to be at risk of VTE during pregnancy and the postpartum. The authors are clinicians from across New Zealand and Australia representing the fields of haematology, obstetric medicine, anaesthesiology, maternal-fetal medicine and obstetrics. Authors were invited to review the relevant literature and then worked collaboratively to devise recommendations and resolve areas of controversy. The recommendations contained herein were reached by consensus and represent the opinion of the panel. The absence of randomised clinical trials in this area limits the strength of evidence that can be used, and it is acknowledged that they represent level C evidence. The panel advocates for appropriate clinical studies to be carried out in this patient population to address the inadequacy of present evidence. © 2011 The Authors. Australian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology © 2011 The Royal Australian and New Zealand College of Obstetricians and Gynaecologists.

Pregnancy is a risk factor for venous thromboembolism (VTE), an important cause of maternal morbidity and mortality. Although there is a 4-5-fold increased risk compared to that of nonpregnant women of the same age, the absolute risk is low at no more than two episodes of VTE per 1000 pregnancies. There is uncertainty about which women require thromboprophylaxis during pregnancy or postpartum because of a lack of data from appropriate clinical trials. For this reason, recommendations for prophylaxis should be made only after explaining the available evidence to the patient and taking into account her perception of the balance of risk and benefit in thromboprophylaxis. The aim of these recommendations is to provide clinicians with practical advice to assist in decisions regarding thromboprophylaxis in women considered to be at risk of VTE during pregnancy and the postpartum. The authors are clinicians from across New Zealand and Australia representing the fields of haematology, obstetric medicine, anaesthesiology, maternal-fetal medicine and obstetrics. Authors were invited to review the relevant literature and then worked collaboratively to devise recommendations and resolve areas of controversy. The recommendations contained herein were reached by consensus and represent the opinion of the panel. The absence of randomised clinical trials in this area limits the strength of evidence that can be used, and it is acknowledged that they represent level C evidence. The panel advocates for appropriate clinical studies to be carried out in this patient population to address the inadequacy of present evidence. © 2011 The Authors. Australian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology © 2011 The Royal Australian and New Zealand College of Obstetricians and Gynaecologists.

Venous thromboembolism (VTE) in pregnancy and the postpartum is an important cause of maternal morbidity and mortality; yet, there are few robust data from clinical trials to inform an approach to diagnosis and management. Failure to investigate symptoms suggestive of pulmonary embolism (PE) is a consistent finding in maternal death enquiries, and clinical symptoms should not be relied on to exclude or diagnose VTE. In this consensus statement, we present our recommendations for the diagnosis and management of acute deep venous thrombosis (DVT) and PE. All women with suspected DVT in pregnancy should be investigated with whole leg compression ultrasonography. If the scan is negative and significant clinical suspicion remains, then further imaging for iliofemoral DVT maybe required. Imaging should be undertaken in all women with suspected PE, as the fetal radiation exposure with both ventilation/perfusion scans and CT pulmonary angiography is within safe limits. Low-molecular-weight heparin (LMWH) is the preferred therapy for acute VTE that occur during pregnancy. In observational cohort studies, using once-daily regimens appears adequate, in particular with the LMWH tinzaparin; however, pharmacokinetic data support twice-daily therapy with other LMWH and is recommended, at least initially, for PE or iliofemoral DVT in pregnancy. Treatment should continue for a minimum duration of sixmonths, and until at least sixweeks postpartum. Induction of labour or planned caesarean section maybe required to allow an appropriate transition to unfractionated heparin to avoid delivery in women in therapeutic doses of anticoagulation. © 2011 The Authors. Australian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology © 2011 The Royal Australian and New Zealand College of Obstetricians and Gynaecologists.

In een uniek consortium van 19 partijen wordt ervaring opgedaan met de KRW en gemeenten. Doel van het project is inzicht verkrijgen in de nu nog vaak onduidelijke KRW-opgave van gemeenten en hun rol bij de totstandkoming van het Stroomgebiedsbeheersplan, en deze inzichten verspreiden onder de bij de implementatie betrokken overheden (gemeenten, waterschappen, provincies en rijk)