Search

Contains fulltext : 157089pub.pdf (publisher's version ) (Closed access)

Soil organisms are considered drivers of soil ecosystem services (primary productivity, nutrient cycling, carbon cycling, water regulation) associated with sustainable agricultural production. Soil biodiversity was highlighted in the soil thematic strategy as a key component of soil quality. The lack of quantitative standardised data at a large scale has resulted in poor understanding of how soil biodiversity could be incorporated into legislation for the protection of soil quality. In 2011, the EcoFINDERS (FP7) project sampled 76 sites across 11 European countries, covering five biogeographical zones (Alpine, Atlantic, Boreal, Continental and Mediterranean) and three land-uses (arable, grass, forestry). Samples collected from across these sites ranged in soil properties; soil organic carbon (SOC), pH and texture. To assess the range in biodiversity and ecosystem function across the sites, fourteen biological methods were applied as proxy indicators for these functions. These methods measured the following: microbial diversity: DNA yields (molecular biomass), archaea, bacteria, total fungi and arbuscular mycorrhizal fungi; micro fauna diversity: nematode trophic groups; meso fauna diversity: enchytraeids and Collembola species; microbial function: nitrification, extracellular enzymes, multiple substrate induced respiration, community level physiological profiling and ammonia oxidiser/nitrification functional genes. Network analysis was used to identify the key connections between organisms under the different land use scenarios. Highest network density was found in forest soils and lowest density occurred in arable soils. Key taxomonic units (TUs) were identified in each land-use type and in relation to SOC and pH categorisations. Top-connected taxonomic units (i.e. displaying the most co-occurrence to other TUs) were identified for each land use type. In arable sites this was dominated by bacteria and fungi, while in grassland sites bacteria and fungi were most con

Soil organisms are considered drivers of soil ecosystem services (primary productivity, nutrient cycling, carbon cycling, water regulation) associated with sustainable agricultural production. Soil biodiversity was highlighted in the soil thematic strategy as a key component of soil quality. The lack of quantitative standardised data at a large scale has resulted in poor understanding of how soil biodiversity could be incorporated into legislation for the protection of soil quality. In 2011, the EcoFINDERS (FP7) project sampled 76 sites across 11 European countries, covering five biogeographical zones (Alpine, Atlantic, Boreal, Continental and Mediterranean) and three land-uses (arable, grass, forestry). Samples collected from across these sites ranged in soil properties; soil organic carbon (SOC), pH and texture. To assess the range in biodiversity and ecosystem function across the sites, fourteen biological methods were applied as proxy indicators for these functions. These methods measured the following: microbial diversity: DNA yields (molecular biomass), archaea, bacteria, total fungi and arbuscular mycorrhizal fungi; micro fauna diversity: nematode trophic groups; meso fauna diversity: enchytraeids and Collembola species; microbial function: nitrification, extracellular enzymes, multiple substrate induced respiration, community level physiological profiling and ammonia oxidiser/nitrification functional genes. Network analysis was used to identify the key connections between organisms under the different land use scenarios. Highest network density was found in forest soils and lowest density occurred in arable soils. Key taxomonic units (TUs) were identified in each land-use type and in relation to SOC and pH categorisations. Top-connected taxonomic units (i.e. displaying the most co-occurrence to other TUs) were identified for each land use type. In arable sites this was dominated by bacteria and fungi, while in grassland sites bacteria and fungi were

Contains fulltext : 157089pub.pdf (publisher's version ) (Closed access)

Contains fulltext : 157089pub.pdf (publisher's version ) (Closed access)

Soil organisms are considered drivers of soil ecosystem services (primary productivity, nutrient cycling, carbon cycling, water regulation) associated with sustainable agricultural production. Soil biodiversity was highlighted in the soil thematic strategy as a key component of soil quality. The lack of quantitative standardised data at a large scale has resulted in poor understanding of how soil biodiversity could be incorporated into legislation for the protection of soil quality. In 2011, the EcoFINDERS (FP7) project sampled 76 sites across 11 European countries, covering five biogeographical zones (Alpine, Atlantic, Boreal, Continental and Mediterranean) and three land-uses (arable, grass, forestry). Samples collected from across these sites ranged in soil properties; soil organic carbon (SOC), pH and texture. To assess the range in biodiversity and ecosystem function across the sites, fourteen biological methods were applied as proxy indicators for these functions. These methods measured the following: microbial diversity: DNA yields (molecular biomass), archaea, bacteria, total fungi and arbuscular mycorrhizal fungi; micro fauna diversity: nematode trophic groups; meso fauna diversity: enchytraeids and Collembola species; microbial function: nitrification, extracellular enzymes, multiple substrate induced respiration, community level physiological profiling and ammonia oxidiser/nitrification functional genes. Network analysis was used to identify the key connections between organisms under the different land use scenarios. Highest network density was found in forest soils and lowest density occurred in arable soils. Key taxomonic units (TUs) were identified in each land-use type and in relation to SOC and pH categorisations. Top-connected taxonomic units (i.e. displaying the most co-occurrence to other TUs) were identified for each land use type. In arable sites this was dominated by bacteria and fungi, while in grassland sites bacteria and fungi were

Soil organisms are considered drivers of soil ecosystem services (primary productivity, nutrient cycling, carbon cycling, water regulation) associated with sustainable agricultural production. Soil biodiversity was highlighted in the soil thematic strategy as a key component of soil quality. The lack of quantitative standardised data at a large scale has resulted in poor understanding of how soil biodiversity could be incorporated into legislation for the protection of soil quality. In 2011, the EcoFINDERS (FP7) project sampled 76 sites across 11 European countries, covering five biogeographical zones (Alpine, Atlantic, Boreal, Continental and Mediterranean) and three land-uses (arable, grass, forestry). Samples collected from across these sites ranged in soil properties; soil organic carbon (SOC), pH and texture. To assess the range in biodiversity and ecosystem function across the sites, fourteen biological methods were applied as proxy indicators for these functions. These methods measured the following: microbial diversity: DNA yields (molecular biomass), archaea, bacteria, total fungi and arbuscular mycorrhizal fungi; micro fauna diversity: nematode trophic groups; meso fauna diversity: enchytraeids and Collembola species; microbial function: nitrification, extracellular enzymes, multiple substrate induced respiration, community level physiological profiling and ammonia oxidiser/nitrification functional genes. Network analysis was used to identify the key connections between organisms under the different land use scenarios. Highest network density was found in forest soils and lowest density occurred in arable soils. Key taxomonic units (TUs) were identified in each land-use type and in relation to SOC and pH categorisations. Top-connected taxonomic units (i.e. displaying the most co-occurrence to other TUs) were identified for each land use type. In arable sites this was dominated by bacteria and fungi, while in grassland sites bacteria and fungi were most con

Contains fulltext : 128079.pdf (postprint version ) (Open Access)

Contains fulltext : 128079.pdf (postprint version ) (Open Access)

Contains fulltext : 128079.pdf (postprint version ) (Open Access)

Contains fulltext : 93980.pdf (publisher's version ) (Open Access)

Contains fulltext : 93980.pdf (publisher's version ) (Open Access)

Contains fulltext : 93980.pdf (publisher's version ) (Open Access)

RIVM rapport:In de zomer van 2002 werden Nederlandse regionale oppervlaktewateren bemonsterd voor de analyse van 53 bestrijdingsmiddelen en voor toxiciteitsexperimenten. De hydrofobe chemicalien (inclusief de meeste bestrijdingsmiddelen) werden geconcentreerd door sorptie aan kunsthars voorafgaand aan de toxiciteitsexperimenten. De concentraten werden getest met behulp van de PAM test met de groenalg Selenastrum capricornutum, de MicroTox test met de bacterie Vibrio fisheri, the IQ test met de watervlo Daphnia magna, een test met de kreeftachtige Thamnocephalus platyurus en een test met de rotifeer Brachionus calyciflorus. Om 50% inhibitie te veroorzaken moesten de monsters meer dan 100 keer geconcentreerd worden voor de rotifeer test en meer dan 10 keer voor de andere testen. In 44 van de 45 monsters was de concentratie van de gemeten bestrijdingsmiddelen te laag om de toxiciteit te verklaren. Dit impliceert dat de bijdrage van deze bestrijdingsmiddelen aan de totale toxiciteit vermoedelijk erg laag is in de meeste monsters, met uitzondering van een monster dat 3,1 4g parathion /liter bevatte. Dit is dichtbij de parathion concentratie die, volgens de wetenschappelijke literatuur, de mobiliteit van Daphnia magna met 50% verminderd. In onze toxiciteitsexperimenten moest het monster wel 20 keer geconcentreerd worden om 50% van Daphnia magna te remmen. Op dit moment hebben we nog geen goede verklaring voor deze discrepantie. De standaard Daphnia magna test zou kunnen verschillen van de hier gebruikte Daphnia IQ test. Verder onderzoek is nodig om te bepalen of bestrijdingsmiddelen werkelijk een acuut risico vormen voor aquatische ecosystemen in Nederlandse regionale oppervlaktewateren., In the summer of 2002, Dutch regional surface waters were sampled for analysis of 53 different pesticides and for toxicity measurements. The hydrophobic chemicals, including many pesticides, were concentrated by sorption to synthetic resins before the toxicity measurements. The concentrates were tested with the PAM test using the green algae Selenastrum capricornutum, the Microtox test using the bacterium Vibrio fisheri, the IQ test using the water flea Daphnia magna, a crustacean test using Thamnocephalus platyurus and a rotifer test using Brachionus calyciflorus. In order to obtain 50% inhibition, the samples had to be concentrated over 100 times for the rotifer test and over 10 times for the other tests. In 44 out of 45 samples the observed toxicity was too high to be explained by the low concentrations of the measured pesticides. This implies that the contribution of these pesticides to the total toxicity is probably very low in most samples, except for one sample that contained 3.1 ug/liter of parathion. This is close to the parathion concentration that, according to the scientific literature, can reduce the mobility of Daphnia magna for 50%. In our toxicity tests however, this sample had to be concentrated 20 times in order to inhibit 50% of the Daphnia magna. At the moment, we do not have a good explanation for this discrepancy. The standard Daphnia magna test might differ from the rapid Daphnia IQ test performed here. Further research is needed to determine whether pesticides can really pose an acute threat for aquatic ecosystems in Dutch regional surface waters.

RIVM rapport:Het doel van het onderzoek was de beproeving van de TRIADE methodiek voor de inschatting van locatiespecifieke ecologische risico's in een praktijksituatie. De TRIADE geeft de mogelijkheid om trapsgewijs effecten van verontreinigingen te bepalen voor de aspecten chemie, toxicologie en ecologie. Deze methodiek moet een verbetering opleveren ten opzichte van de ecologische risicoschatting in de huidige saneringsurgentie-systematiek. Het onderzoek werd uitgevoerd op vijf locaties rond de zinkfabriek te Budel. Twee van deze locaties lagen op grotere afstand en werden als (lokale) referentie gebruikt. Drie locaties in de nabijheid van de zinkfabiek hadden verhoogde gehaltes aan zink en cadmium. Interventiewaarden werden niet overschreden. Het chemische onderzoek richtte zich op totaal-gehaltes, extraheerbare fracties en poriewaterconcentraties van zware metalen. Op basis daarvan werd de toxische druk berekend. Het ecotoxicologisch onderzoek bestond uit bioassays met algen, springstaarten en radijsplanten. De gebruikte testorganismen vertoonden verschillende gevoeligheden voor zware metalen, mede als gevolg van bodemeigenschappen als zuurgraad en voedingsstoffenbeschikbaarheid. Het TRIADE-onderdeel "ecologie" werd ingevuld met indicatoren uit de Bodembiologische Indicator (BoBI) en met een vegetatie-inventarisatie. Verontreinigde locaties verschillen bijna altijd in meer eigenschappen van de referentie dan alleen de concentratie van de contaminanten. Het vaststellen van een simpele oorzaak-gevolg relatie voor ecologische effecten zal daarom meestal niet mogelijk zijn. Uit het TRIADE-onderzoek kan worden geconcludeerd, dat de keuze van de locale referentie aanzienlijke invloed heeft op het berekende ecologisch risico. De TRIADE-systematiek geeft de ecologische risicoschatting desondanks een aanzienlijk bredere basis dan de huidige urgentiesystematiek. De methodiek is gebaseerd op het 'multiple weight of evidence' principe en biedt een kwantitatieve maat voor ecologische ri, The TRIAD approach was tested for its applicability in assessing actual ecological risks on five sites around the zinc factory near the city of Budel, in The Netherlands. The TRIAD method offers the possibility of a tiered approach to actual risks for the local ecosystem. Risk assessment is derived on the basis of three elements, i.e. chemistry, toxicology and ecology. It is meant as an improvement for the present remediation urgency systematics. Three of the five sites were contaminated with zinc and cadmium at different levels, that did not exceed the Dutch 'intervention values'. Besides total soil contents, mobile soil metal fractions and pore-water concentrations were measured during the chemical assessment. Several variants of the toxic pressure calculations were compared. In the toxicological assessment several bioassays were performed, which showed different sensitivities to heavy metals and influence of soil-pH and nutrients. There are still very few tests that can be used for acid sandy field soil. Many soil biological analyses (microbial and soil fauna groups) and a vegetation inventory were used for the ecological assessment. In this field study they showed a larger deviation from the reference site than the chemical and toxicological indicators. From the overall TRIAD assessment it can be concluded, among others, that selection of a non-contaminated reference site is both crucial as well as difficult. Polluted sites generally differ in more aspects from a local reference site than just in the concentration of contaminants. Although the TRIAD approach is relatively time consuming, uniformity and the scientific basis of the actual ecological assessment have improved considerably. Therefore the TRIAD approach is recommended for the future as a standard tool to assess actual ecological risks of contaminated soil.

RIVM rapport:The TRIAD approach was tested for its applicability in assessing actual ecological risks on five sites around the zinc factory near the city of Budel, in The Netherlands. The TRIAD method offers the possibility of a tiered approach to actual risks for the local ecosystem. Risk assessment is derived on the basis of three elements, i.e. chemistry, toxicology and ecology. It is meant as an improvement for the present remediation urgency systematics. Three of the five sites were contaminated with zinc and cadmium at different levels, that did not exceed the Dutch 'intervention values'. Besides total soil contents, mobile soil metal fractions and pore-water concentrations were measured during the chemical assessment. Several variants of the toxic pressure calculations were compared. In the toxicological assessment several bioassays were performed, which showed different sensitivities to heavy metals and influence of soil-pH and nutrients. There are still very few tests that can be used for acid sandy field soil. Many soil biological analyses (microbial and soil fauna groups) and a vegetation inventory were used for the ecological assessment. In this field study they showed a larger deviation from the reference site than the chemical and toxicological indicators. From the overall TRIAD assessment it can be concluded, among others, that selection of a non-contaminated reference site is both crucial as well as difficult. Polluted sites generally differ in more aspects from a local reference site than just in the concentration of contaminants. Although the TRIAD approach is relatively time consuming, uniformity and the scientific basis of the actual ecological assessment have improved considerably. Therefore the TRIAD approach is recommended for the future as a standard tool to assess actual ecological risks of contaminated soil., Het doel van het onderzoek was de beproeving van de TRIADE methodiek voor de inschatting van locatiespecifieke ecologische risico's in een praktijksituatie. De TRIADE geeft de mogelijkheid om trapsgewijs effecten van verontreinigingen te bepalen voor de aspecten chemie, toxicologie en ecologie. Deze methodiek moet een verbetering opleveren ten opzichte van de ecologische risicoschatting in de huidige saneringsurgentie-systematiek. Het onderzoek werd uitgevoerd op vijf locaties rond de zinkfabriek te Budel. Twee van deze locaties lagen op grotere afstand en werden als (lokale) referentie gebruikt. Drie locaties in de nabijheid van de zinkfabiek hadden verhoogde gehaltes aan zink en cadmium. Interventiewaarden werden niet overschreden. Het chemische onderzoek richtte zich op totaal-gehaltes, extraheerbare fracties en poriewaterconcentraties van zware metalen. Op basis daarvan werd de toxische druk berekend. Het ecotoxicologisch onderzoek bestond uit bioassays met algen, springstaarten en radijsplanten. De gebruikte testorganismen vertoonden verschillende gevoeligheden voor zware metalen, mede als gevolg van bodemeigenschappen als zuurgraad en voedingsstoffenbeschikbaarheid. Het TRIADE-onderdeel "ecologie" werd ingevuld met indicatoren uit de Bodembiologische Indicator (BoBI) en met een vegetatie-inventarisatie. Verontreinigde locaties verschillen bijna altijd in meer eigenschappen van de referentie dan alleen de concentratie van de contaminanten. Het vaststellen van een simpele oorzaak-gevolg relatie voor ecologische effecten zal daarom meestal niet mogelijk zijn. Uit het TRIADE-onderzoek kan worden geconcludeerd, dat de keuze van de locale referentie aanzienlijke invloed heeft op het berekende ecologisch risico. De TRIADE-systematiek geeft de ecologische risicoschatting desondanks een aanzienlijk bredere basis dan de huidige urgentiesystematiek. De methodiek is gebaseerd op het 'multiple weight of evidence' principe en biedt een kwantitatieve maat voor ecologische ri

Het doel van het onderzoek was de beproeving van de TRIADE methodiek voor de inschatting van locatiespecifieke ecologische risico's in een praktijksituatie. De TRIADE geeft de mogelijkheid om trapsgewijs effecten van verontreinigingen te bepalen voor de aspecten chemie, toxicologie en ecologie. Deze methodiek moet een verbetering opleveren ten opzichte van de ecologische risicoschatting in de huidige saneringsurgentie-systematiek. Het onderzoek werd uitgevoerd op vijf locaties rond de zinkfabriek te Budel. Twee van deze locaties lagen op grotere afstand en werden als (lokale) referentie gebruikt. Drie locaties in de nabijheid van de zinkfabiek hadden verhoogde gehaltes aan zink en cadmium. Interventiewaarden werden niet overschreden. Het chemische onderzoek richtte zich op totaal-gehaltes, extraheerbare fracties en poriewaterconcentraties van zware metalen. Op basis daarvan werd de toxische druk berekend. Het ecotoxicologisch onderzoek bestond uit bioassays met algen, springstaarten en radijsplanten. De gebruikte testorganismen vertoonden verschillende gevoeligheden voor zware metalen, mede als gevolg van bodemeigenschappen als zuurgraad en voedingsstoffenbeschikbaarheid. Het TRIADE-onderdeel "ecologie" werd ingevuld met indicatoren uit de Bodembiologische Indicator (BoBI) en met een vegetatie-inventarisatie. Verontreinigde locaties verschillen bijna altijd in meer eigenschappen van de referentie dan alleen de concentratie van de contaminanten. Het vaststellen van een simpele oorzaak-gevolg relatie voor ecologische effecten zal daarom meestal niet mogelijk zijn. Uit het TRIADE-onderzoek kan worden geconcludeerd, dat de keuze van de locale referentie aanzienlijke invloed heeft op het berekende ecologisch risico. De TRIADE-systematiek geeft de ecologische risicoschatting desondanks een aanzienlijk bredere basis dan de huidige urgentiesystematiek. De methodiek is gebaseerd op het 'multiple weight of evidence' principe en biedt een kwantitatieve maat voor ecologische ri, The TRIAD approach was tested for its applicability in assessing actual ecological risks on five sites around the zinc factory near the city of Budel, in The Netherlands. The TRIAD method offers the possibility of a tiered approach to actual risks for the local ecosystem. Risk assessment is derived on the basis of three elements, i.e. chemistry, toxicology and ecology. It is meant as an improvement for the present remediation urgency systematics. Three of the five sites were contaminated with zinc and cadmium at different levels, that did not exceed the Dutch 'intervention values'. Besides total soil contents, mobile soil metal fractions and pore-water concentrations were measured during the chemical assessment. Several variants of the toxic pressure calculations were compared. In the toxicological assessment several bioassays were performed, which showed different sensitivities to heavy metals and influence of soil-pH and nutrients. There are still very few tests that can be used for acid sandy field soil. Many soil biological analyses (microbial and soil fauna groups) and a vegetation inventory were used for the ecological assessment. In this field study they showed a larger deviation from the reference site than the chemical and toxicological indicators. From the overall TRIAD assessment it can be concluded, among others, that selection of a non-contaminated reference site is both crucial as well as difficult. Polluted sites generally differ in more aspects from a local reference site than just in the concentration of contaminants. Although the TRIAD approach is relatively time consuming, uniformity and the scientific basis of the actual ecological assessment have improved considerably. Therefore the TRIAD approach is recommended for the future as a standard tool to assess actual ecological risks of contaminated soil.

In de zomer van 2002 werden Nederlandse regionale oppervlaktewateren bemonsterd voor de analyse van 53 bestrijdingsmiddelen en voor toxiciteitsexperimenten. De hydrofobe chemicalien (inclusief de meeste bestrijdingsmiddelen) werden geconcentreerd door sorptie aan kunsthars voorafgaand aan de toxiciteitsexperimenten. De concentraten werden getest met behulp van de PAM test met de groenalg Selenastrum capricornutum, de MicroTox test met de bacterie Vibrio fisheri, the IQ test met de watervlo Daphnia magna, een test met de kreeftachtige Thamnocephalus platyurus en een test met de rotifeer Brachionus calyciflorus. Om 50% inhibitie te veroorzaken moesten de monsters meer dan 100 keer geconcentreerd worden voor de rotifeer test en meer dan 10 keer voor de andere testen. In 44 van de 45 monsters was de concentratie van de gemeten bestrijdingsmiddelen te laag om de toxiciteit te verklaren. Dit impliceert dat de bijdrage van deze bestrijdingsmiddelen aan de totale toxiciteit vermoedelijk erg laag is in de meeste monsters, met uitzondering van een monster dat 3,1 4g parathion /liter bevatte. Dit is dichtbij de parathion concentratie die, volgens de wetenschappelijke literatuur, de mobiliteit van Daphnia magna met 50% verminderd. In onze toxiciteitsexperimenten moest het monster wel 20 keer geconcentreerd worden om 50% van Daphnia magna te remmen. Op dit moment hebben we nog geen goede verklaring voor deze discrepantie. De standaard Daphnia magna test zou kunnen verschillen van de hier gebruikte Daphnia IQ test. Verder onderzoek is nodig om te bepalen of bestrijdingsmiddelen werkelijk een acuut risico vormen voor aquatische ecosystemen in Nederlandse regionale oppervlaktewateren., In the summer of 2002, Dutch regional surface waters were sampled for analysis of 53 different pesticides and for toxicity measurements. The hydrophobic chemicals, including many pesticides, were concentrated by sorption to synthetic resins before the toxicity measurements. The concentrates were tested with the PAM test using the green algae Selenastrum capricornutum, the Microtox test using the bacterium Vibrio fisheri, the IQ test using the water flea Daphnia magna, a crustacean test using Thamnocephalus platyurus and a rotifer test using Brachionus calyciflorus. In order to obtain 50% inhibition, the samples had to be concentrated over 100 times for the rotifer test and over 10 times for the other tests. In 44 out of 45 samples the observed toxicity was too high to be explained by the low concentrations of the measured pesticides. This implies that the contribution of these pesticides to the total toxicity is probably very low in most samples, except for one sample that contained 3.1 ug/liter of parathion. This is close to the parathion concentration that, according to the scientific literature, can reduce the mobility of Daphnia magna for 50%. In our toxicity tests however, this sample had to be concentrated 20 times in order to inhibit 50% of the Daphnia magna. At the moment, we do not have a good explanation for this discrepancy. The standard Daphnia magna test might differ from the rapid Daphnia IQ test performed here. Further research is needed to determine whether pesticides can really pose an acute threat for aquatic ecosystems in Dutch regional surface waters.

RIVM rapport:In the summer of 2002, Dutch regional surface waters were sampled for analysis of 53 different pesticides and for toxicity measurements. The hydrophobic chemicals, including many pesticides, were concentrated by sorption to synthetic resins before the toxicity measurements. The concentrates were tested with the PAM test using the green algae Selenastrum capricornutum, the Microtox test using the bacterium Vibrio fisheri, the IQ test using the water flea Daphnia magna, a crustacean test using Thamnocephalus platyurus and a rotifer test using Brachionus calyciflorus. In order to obtain 50% inhibition, the samples had to be concentrated over 100 times for the rotifer test and over 10 times for the other tests. In 44 out of 45 samples the observed toxicity was too high to be explained by the low concentrations of the measured pesticides. This implies that the contribution of these pesticides to the total toxicity is probably very low in most samples, except for one sample that contained 3.1 ug/liter of parathion. This is close to the parathion concentration that, according to the scientific literature, can reduce the mobility of Daphnia magna for 50%. In our toxicity tests however, this sample had to be concentrated 20 times in order to inhibit 50% of the Daphnia magna. At the moment, we do not have a good explanation for this discrepancy. The standard Daphnia magna test might differ from the rapid Daphnia IQ test performed here. Further research is needed to determine whether pesticides can really pose an acute threat for aquatic ecosystems in Dutch regional surface waters., In de zomer van 2002 werden Nederlandse regionale oppervlaktewateren bemonsterd voor de analyse van 53 bestrijdingsmiddelen en voor toxiciteitsexperimenten. De hydrofobe chemicalien (inclusief de meeste bestrijdingsmiddelen) werden geconcentreerd door sorptie aan kunsthars voorafgaand aan de toxiciteitsexperimenten. De concentraten werden getest met behulp van de PAM test met de groenalg Selenastrum capricornutum, de MicroTox test met de bacterie Vibrio fisheri, the IQ test met de watervlo Daphnia magna, een test met de kreeftachtige Thamnocephalus platyurus en een test met de rotifeer Brachionus calyciflorus. Om 50% inhibitie te veroorzaken moesten de monsters meer dan 100 keer geconcentreerd worden voor de rotifeer test en meer dan 10 keer voor de andere testen. In 44 van de 45 monsters was de concentratie van de gemeten bestrijdingsmiddelen te laag om de toxiciteit te verklaren. Dit impliceert dat de bijdrage van deze bestrijdingsmiddelen aan de totale toxiciteit vermoedelijk erg laag is in de meeste monsters, met uitzondering van een monster dat 3,1 4g parathion /liter bevatte. Dit is dichtbij de parathion concentratie die, volgens de wetenschappelijke literatuur, de mobiliteit van Daphnia magna met 50% verminderd. In onze toxiciteitsexperimenten moest het monster wel 20 keer geconcentreerd worden om 50% van Daphnia magna te remmen. Op dit moment hebben we nog geen goede verklaring voor deze discrepantie. De standaard Daphnia magna test zou kunnen verschillen van de hier gebruikte Daphnia IQ test. Verder onderzoek is nodig om te bepalen of bestrijdingsmiddelen werkelijk een acuut risico vormen voor aquatische ecosystemen in Nederlandse regionale oppervlaktewateren.

The TRIAD approach was tested for its applicability in assessing actual ecological risks on five sites around the zinc factory near the city of Budel, in The Netherlands. The TRIAD method offers the possibility of a tiered approach to actual risks for the local ecosystem. Risk assessment is derived on the basis of three elements, i.e. chemistry, toxicology and ecology. It is meant as an improvement for the present remediation urgency systematics. Three of the five sites were contaminated with zinc and cadmium at different levels, that did not exceed the Dutch 'intervention values'. Besides total soil contents, mobile soil metal fractions and pore-water concentrations were measured during the chemical assessment. Several variants of the toxic pressure calculations were compared. In the toxicological assessment several bioassays were performed, which showed different sensitivities to heavy metals and influence of soil-pH and nutrients. There are still very few tests that can be used for acid sandy field soil. Many soil biological analyses (microbial and soil fauna groups) and a vegetation inventory were used for the ecological assessment. In this field study they showed a larger deviation from the reference site than the chemical and toxicological indicators. From the overall TRIAD assessment it can be concluded, among others, that selection of a non-contaminated reference site is both crucial as well as difficult. Polluted sites generally differ in more aspects from a local reference site than just in the concentration of contaminants. Although the TRIAD approach is relatively time consuming, uniformity and the scientific basis of the actual ecological assessment have improved considerably. Therefore the TRIAD approach is recommended for the future as a standard tool to assess actual ecological risks of contaminated soil., Het doel van het onderzoek was de beproeving van de TRIADE methodiek voor de inschatting van locatiespecifieke ecologische risico's in een praktijksituatie. De TRIADE geeft de mogelijkheid om trapsgewijs effecten van verontreinigingen te bepalen voor de aspecten chemie, toxicologie en ecologie. Deze methodiek moet een verbetering opleveren ten opzichte van de ecologische risicoschatting in de huidige saneringsurgentie-systematiek. Het onderzoek werd uitgevoerd op vijf locaties rond de zinkfabriek te Budel. Twee van deze locaties lagen op grotere afstand en werden als (lokale) referentie gebruikt. Drie locaties in de nabijheid van de zinkfabiek hadden verhoogde gehaltes aan zink en cadmium. Interventiewaarden werden niet overschreden. Het chemische onderzoek richtte zich op totaal-gehaltes, extraheerbare fracties en poriewaterconcentraties van zware metalen. Op basis daarvan werd de toxische druk berekend. Het ecotoxicologisch onderzoek bestond uit bioassays met algen, springstaarten en radijsplanten. De gebruikte testorganismen vertoonden verschillende gevoeligheden voor zware metalen, mede als gevolg van bodemeigenschappen als zuurgraad en voedingsstoffenbeschikbaarheid. Het TRIADE-onderdeel "ecologie" werd ingevuld met indicatoren uit de Bodembiologische Indicator (BoBI) en met een vegetatie-inventarisatie. Verontreinigde locaties verschillen bijna altijd in meer eigenschappen van de referentie dan alleen de concentratie van de contaminanten. Het vaststellen van een simpele oorzaak-gevolg relatie voor ecologische effecten zal daarom meestal niet mogelijk zijn. Uit het TRIADE-onderzoek kan worden geconcludeerd, dat de keuze van de locale referentie aanzienlijke invloed heeft op het berekende ecologisch risico. De TRIADE-systematiek geeft de ecologische risicoschatting desondanks een aanzienlijk bredere basis dan de huidige urgentiesystematiek. De methodiek is gebaseerd op het 'multiple weight of evidence' principe en biedt een kwantitatieve maat voor ecologische ri

RIVM rapport:In de zomer van 2002 werden Nederlandse regionale oppervlaktewateren bemonsterd voor de analyse van 53 bestrijdingsmiddelen en voor toxiciteitsexperimenten. De hydrofobe chemicalien (inclusief de meeste bestrijdingsmiddelen) werden geconcentreerd door sorptie aan kunsthars voorafgaand aan de toxiciteitsexperimenten. De concentraten werden getest met behulp van de PAM test met de groenalg Selenastrum capricornutum, de MicroTox test met de bacterie Vibrio fisheri, the IQ test met de watervlo Daphnia magna, een test met de kreeftachtige Thamnocephalus platyurus en een test met de rotifeer Brachionus calyciflorus. Om 50% inhibitie te veroorzaken moesten de monsters meer dan 100 keer geconcentreerd worden voor de rotifeer test en meer dan 10 keer voor de andere testen. In 44 van de 45 monsters was de concentratie van de gemeten bestrijdingsmiddelen te laag om de toxiciteit te verklaren. Dit impliceert dat de bijdrage van deze bestrijdingsmiddelen aan de totale toxiciteit vermoedelijk erg laag is in de meeste monsters, met uitzondering van een monster dat 3,1 4g parathion /liter bevatte. Dit is dichtbij de parathion concentratie die, volgens de wetenschappelijke literatuur, de mobiliteit van Daphnia magna met 50% verminderd. In onze toxiciteitsexperimenten moest het monster wel 20 keer geconcentreerd worden om 50% van Daphnia magna te remmen. Op dit moment hebben we nog geen goede verklaring voor deze discrepantie. De standaard Daphnia magna test zou kunnen verschillen van de hier gebruikte Daphnia IQ test. Verder onderzoek is nodig om te bepalen of bestrijdingsmiddelen werkelijk een acuut risico vormen voor aquatische ecosystemen in Nederlandse regionale oppervlaktewateren., In the summer of 2002, Dutch regional surface waters were sampled for analysis of 53 different pesticides and for toxicity measurements. The hydrophobic chemicals, including many pesticides, were concentrated by sorption to synthetic resins before the toxicity measurements. The concentrates were tested with the PAM test using the green algae Selenastrum capricornutum, the Microtox test using the bacterium Vibrio fisheri, the IQ test using the water flea Daphnia magna, a crustacean test using Thamnocephalus platyurus and a rotifer test using Brachionus calyciflorus. In order to obtain 50% inhibition, the samples had to be concentrated over 100 times for the rotifer test and over 10 times for the other tests. In 44 out of 45 samples the observed toxicity was too high to be explained by the low concentrations of the measured pesticides. This implies that the contribution of these pesticides to the total toxicity is probably very low in most samples, except for one sample that contained 3.1 ug/liter of parathion. This is close to the parathion concentration that, according to the scientific literature, can reduce the mobility of Daphnia magna for 50%. In our toxicity tests however, this sample had to be concentrated 20 times in order to inhibit 50% of the Daphnia magna. At the moment, we do not have a good explanation for this discrepancy. The standard Daphnia magna test might differ from the rapid Daphnia IQ test performed here. Further research is needed to determine whether pesticides can really pose an acute threat for aquatic ecosystems in Dutch regional surface waters.

RIVM rapport:Het doel van het onderzoek was de beproeving van de TRIADE methodiek voor de inschatting van locatiespecifieke ecologische risico's in een praktijksituatie. De TRIADE geeft de mogelijkheid om trapsgewijs effecten van verontreinigingen te bepalen voor de aspecten chemie, toxicologie en ecologie. Deze methodiek moet een verbetering opleveren ten opzichte van de ecologische risicoschatting in de huidige saneringsurgentie-systematiek. Het onderzoek werd uitgevoerd op vijf locaties rond de zinkfabriek te Budel. Twee van deze locaties lagen op grotere afstand en werden als (lokale) referentie gebruikt. Drie locaties in de nabijheid van de zinkfabiek hadden verhoogde gehaltes aan zink en cadmium. Interventiewaarden werden niet overschreden. Het chemische onderzoek richtte zich op totaal-gehaltes, extraheerbare fracties en poriewaterconcentraties van zware metalen. Op basis daarvan werd de toxische druk berekend. Het ecotoxicologisch onderzoek bestond uit bioassays met algen, springstaarten en radijsplanten. De gebruikte testorganismen vertoonden verschillende gevoeligheden voor zware metalen, mede als gevolg van bodemeigenschappen als zuurgraad en voedingsstoffenbeschikbaarheid. Het TRIADE-onderdeel "ecologie" werd ingevuld met indicatoren uit de Bodembiologische Indicator (BoBI) en met een vegetatie-inventarisatie. Verontreinigde locaties verschillen bijna altijd in meer eigenschappen van de referentie dan alleen de concentratie van de contaminanten. Het vaststellen van een simpele oorzaak-gevolg relatie voor ecologische effecten zal daarom meestal niet mogelijk zijn. Uit het TRIADE-onderzoek kan worden geconcludeerd, dat de keuze van de locale referentie aanzienlijke invloed heeft op het berekende ecologisch risico. De TRIADE-systematiek geeft de ecologische risicoschatting desondanks een aanzienlijk bredere basis dan de huidige urgentiesystematiek. De methodiek is gebaseerd op het 'multiple weight of evidence' principe en biedt een kwantitatieve maat voor ecologische ri, The TRIAD approach was tested for its applicability in assessing actual ecological risks on five sites around the zinc factory near the city of Budel, in The Netherlands. The TRIAD method offers the possibility of a tiered approach to actual risks for the local ecosystem. Risk assessment is derived on the basis of three elements, i.e. chemistry, toxicology and ecology. It is meant as an improvement for the present remediation urgency systematics. Three of the five sites were contaminated with zinc and cadmium at different levels, that did not exceed the Dutch 'intervention values'. Besides total soil contents, mobile soil metal fractions and pore-water concentrations were measured during the chemical assessment. Several variants of the toxic pressure calculations were compared. In the toxicological assessment several bioassays were performed, which showed different sensitivities to heavy metals and influence of soil-pH and nutrients. There are still very few tests that can be used for acid sandy field soil. Many soil biological analyses (microbial and soil fauna groups) and a vegetation inventory were used for the ecological assessment. In this field study they showed a larger deviation from the reference site than the chemical and toxicological indicators. From the overall TRIAD assessment it can be concluded, among others, that selection of a non-contaminated reference site is both crucial as well as difficult. Polluted sites generally differ in more aspects from a local reference site than just in the concentration of contaminants. Although the TRIAD approach is relatively time consuming, uniformity and the scientific basis of the actual ecological assessment have improved considerably. Therefore the TRIAD approach is recommended for the future as a standard tool to assess actual ecological risks of contaminated soil.

RIVM rapport:In the summer of 2002, Dutch regional surface waters were sampled for analysis of 53 different pesticides and for toxicity measurements. The hydrophobic chemicals, including many pesticides, were concentrated by sorption to synthetic resins before the toxicity measurements. The concentrates were tested with the PAM test using the green algae Selenastrum capricornutum, the Microtox test using the bacterium Vibrio fisheri, the IQ test using the water flea Daphnia magna, a crustacean test using Thamnocephalus platyurus and a rotifer test using Brachionus calyciflorus. In order to obtain 50% inhibition, the samples had to be concentrated over 100 times for the rotifer test and over 10 times for the other tests. In 44 out of 45 samples the observed toxicity was too high to be explained by the low concentrations of the measured pesticides. This implies that the contribution of these pesticides to the total toxicity is probably very low in most samples, except for one sample that contained 3.1 ug/liter of parathion. This is close to the parathion concentration that, according to the scientific literature, can reduce the mobility of Daphnia magna for 50%. In our toxicity tests however, this sample had to be concentrated 20 times in order to inhibit 50% of the Daphnia magna. At the moment, we do not have a good explanation for this discrepancy. The standard Daphnia magna test might differ from the rapid Daphnia IQ test performed here. Further research is needed to determine whether pesticides can really pose an acute threat for aquatic ecosystems in Dutch regional surface waters., In de zomer van 2002 werden Nederlandse regionale oppervlaktewateren bemonsterd voor de analyse van 53 bestrijdingsmiddelen en voor toxiciteitsexperimenten. De hydrofobe chemicalien (inclusief de meeste bestrijdingsmiddelen) werden geconcentreerd door sorptie aan kunsthars voorafgaand aan de toxiciteitsexperimenten. De concentraten werden getest met behulp van de PAM test met de groenalg Selenastrum capricornutum, de MicroTox test met de bacterie Vibrio fisheri, the IQ test met de watervlo Daphnia magna, een test met de kreeftachtige Thamnocephalus platyurus en een test met de rotifeer Brachionus calyciflorus. Om 50% inhibitie te veroorzaken moesten de monsters meer dan 100 keer geconcentreerd worden voor de rotifeer test en meer dan 10 keer voor de andere testen. In 44 van de 45 monsters was de concentratie van de gemeten bestrijdingsmiddelen te laag om de toxiciteit te verklaren. Dit impliceert dat de bijdrage van deze bestrijdingsmiddelen aan de totale toxiciteit vermoedelijk erg laag is in de meeste monsters, met uitzondering van een monster dat 3,1 4g parathion /liter bevatte. Dit is dichtbij de parathion concentratie die, volgens de wetenschappelijke literatuur, de mobiliteit van Daphnia magna met 50% verminderd. In onze toxiciteitsexperimenten moest het monster wel 20 keer geconcentreerd worden om 50% van Daphnia magna te remmen. Op dit moment hebben we nog geen goede verklaring voor deze discrepantie. De standaard Daphnia magna test zou kunnen verschillen van de hier gebruikte Daphnia IQ test. Verder onderzoek is nodig om te bepalen of bestrijdingsmiddelen werkelijk een acuut risico vormen voor aquatische ecosystemen in Nederlandse regionale oppervlaktewateren.

RIVM rapport:The TRIAD approach was tested for its applicability in assessing actual ecological risks on five sites around the zinc factory near the city of Budel, in The Netherlands. The TRIAD method offers the possibility of a tiered approach to actual risks for the local ecosystem. Risk assessment is derived on the basis of three elements, i.e. chemistry, toxicology and ecology. It is meant as an improvement for the present remediation urgency systematics. Three of the five sites were contaminated with zinc and cadmium at different levels, that did not exceed the Dutch 'intervention values'. Besides total soil contents, mobile soil metal fractions and pore-water concentrations were measured during the chemical assessment. Several variants of the toxic pressure calculations were compared. In the toxicological assessment several bioassays were performed, which showed different sensitivities to heavy metals and influence of soil-pH and nutrients. There are still very few tests that can be used for acid sandy field soil. Many soil biological analyses (microbial and soil fauna groups) and a vegetation inventory were used for the ecological assessment. In this field study they showed a larger deviation from the reference site than the chemical and toxicological indicators. From the overall TRIAD assessment it can be concluded, among others, that selection of a non-contaminated reference site is both crucial as well as difficult. Polluted sites generally differ in more aspects from a local reference site than just in the concentration of contaminants. Although the TRIAD approach is relatively time consuming, uniformity and the scientific basis of the actual ecological assessment have improved considerably. Therefore the TRIAD approach is recommended for the future as a standard tool to assess actual ecological risks of contaminated soil., Het doel van het onderzoek was de beproeving van de TRIADE methodiek voor de inschatting van locatiespecifieke ecologische risico's in een praktijksituatie. De TRIADE geeft de mogelijkheid om trapsgewijs effecten van verontreinigingen te bepalen voor de aspecten chemie, toxicologie en ecologie. Deze methodiek moet een verbetering opleveren ten opzichte van de ecologische risicoschatting in de huidige saneringsurgentie-systematiek. Het onderzoek werd uitgevoerd op vijf locaties rond de zinkfabriek te Budel. Twee van deze locaties lagen op grotere afstand en werden als (lokale) referentie gebruikt. Drie locaties in de nabijheid van de zinkfabiek hadden verhoogde gehaltes aan zink en cadmium. Interventiewaarden werden niet overschreden. Het chemische onderzoek richtte zich op totaal-gehaltes, extraheerbare fracties en poriewaterconcentraties van zware metalen. Op basis daarvan werd de toxische druk berekend. Het ecotoxicologisch onderzoek bestond uit bioassays met algen, springstaarten en radijsplanten. De gebruikte testorganismen vertoonden verschillende gevoeligheden voor zware metalen, mede als gevolg van bodemeigenschappen als zuurgraad en voedingsstoffenbeschikbaarheid. Het TRIADE-onderdeel "ecologie" werd ingevuld met indicatoren uit de Bodembiologische Indicator (BoBI) en met een vegetatie-inventarisatie. Verontreinigde locaties verschillen bijna altijd in meer eigenschappen van de referentie dan alleen de concentratie van de contaminanten. Het vaststellen van een simpele oorzaak-gevolg relatie voor ecologische effecten zal daarom meestal niet mogelijk zijn. Uit het TRIADE-onderzoek kan worden geconcludeerd, dat de keuze van de locale referentie aanzienlijke invloed heeft op het berekende ecologisch risico. De TRIADE-systematiek geeft de ecologische risicoschatting desondanks een aanzienlijk bredere basis dan de huidige urgentiesystematiek. De methodiek is gebaseerd op het 'multiple weight of evidence' principe en biedt een kwantitatieve maat voor ecologische ri

RIVM rapport:Het doel van het onderzoek was de beproeving van de TRIADE methodiek voor de inschatting van locatiespecifieke ecologische risico's in een praktijksituatie. De TRIADE geeft de mogelijkheid om trapsgewijs effecten van verontreinigingen te bepalen voor de aspecten chemie, toxicologie en ecologie. Deze methodiek moet een verbetering opleveren ten opzichte van de ecologische risicoschatting in de huidige saneringsurgentie-systematiek. Het onderzoek werd uitgevoerd op vijf locaties rond de zinkfabriek te Budel. Twee van deze locaties lagen op grotere afstand en werden als (lokale) referentie gebruikt. Drie locaties in de nabijheid van de zinkfabiek hadden verhoogde gehaltes aan zink en cadmium. Interventiewaarden werden niet overschreden. Het chemische onderzoek richtte zich op totaal-gehaltes, extraheerbare fracties en poriewaterconcentraties van zware metalen. Op basis daarvan werd de toxische druk berekend. Het ecotoxicologisch onderzoek bestond uit bioassays met algen, springstaarten en radijsplanten. De gebruikte testorganismen vertoonden verschillende gevoeligheden voor zware metalen, mede als gevolg van bodemeigenschappen als zuurgraad en voedingsstoffenbeschikbaarheid. Het TRIADE-onderdeel "ecologie" werd ingevuld met indicatoren uit de Bodembiologische Indicator (BoBI) en met een vegetatie-inventarisatie. Verontreinigde locaties verschillen bijna altijd in meer eigenschappen van de referentie dan alleen de concentratie van de contaminanten. Het vaststellen van een simpele oorzaak-gevolg relatie voor ecologische effecten zal daarom meestal niet mogelijk zijn. Uit het TRIADE-onderzoek kan worden geconcludeerd, dat de keuze van de locale referentie aanzienlijke invloed heeft op het berekende ecologisch risico. De TRIADE-systematiek geeft de ecologische risicoschatting desondanks een aanzienlijk bredere basis dan de huidige urgentiesystematiek. De methodiek is gebaseerd op het 'multiple weight of evidence' principe en biedt een kwantitatieve maat voor ecologische ri, The TRIAD approach was tested for its applicability in assessing actual ecological risks on five sites around the zinc factory near the city of Budel, in The Netherlands. The TRIAD method offers the possibility of a tiered approach to actual risks for the local ecosystem. Risk assessment is derived on the basis of three elements, i.e. chemistry, toxicology and ecology. It is meant as an improvement for the present remediation urgency systematics. Three of the five sites were contaminated with zinc and cadmium at different levels, that did not exceed the Dutch 'intervention values'. Besides total soil contents, mobile soil metal fractions and pore-water concentrations were measured during the chemical assessment. Several variants of the toxic pressure calculations were compared. In the toxicological assessment several bioassays were performed, which showed different sensitivities to heavy metals and influence of soil-pH and nutrients. There are still very few tests that can be used for acid sandy field soil. Many soil biological analyses (microbial and soil fauna groups) and a vegetation inventory were used for the ecological assessment. In this field study they showed a larger deviation from the reference site than the chemical and toxicological indicators. From the overall TRIAD assessment it can be concluded, among others, that selection of a non-contaminated reference site is both crucial as well as difficult. Polluted sites generally differ in more aspects from a local reference site than just in the concentration of contaminants. Although the TRIAD approach is relatively time consuming, uniformity and the scientific basis of the actual ecological assessment have improved considerably. Therefore the TRIAD approach is recommended for the future as a standard tool to assess actual ecological risks of contaminated soil.

RIVM rapport:In de zomer van 2002 werden Nederlandse regionale oppervlaktewateren bemonsterd voor de analyse van 53 bestrijdingsmiddelen en voor toxiciteitsexperimenten. De hydrofobe chemicalien (inclusief de meeste bestrijdingsmiddelen) werden geconcentreerd door sorptie aan kunsthars voorafgaand aan de toxiciteitsexperimenten. De concentraten werden getest met behulp van de PAM test met de groenalg Selenastrum capricornutum, de MicroTox test met de bacterie Vibrio fisheri, the IQ test met de watervlo Daphnia magna, een test met de kreeftachtige Thamnocephalus platyurus en een test met de rotifeer Brachionus calyciflorus. Om 50% inhibitie te veroorzaken moesten de monsters meer dan 100 keer geconcentreerd worden voor de rotifeer test en meer dan 10 keer voor de andere testen. In 44 van de 45 monsters was de concentratie van de gemeten bestrijdingsmiddelen te laag om de toxiciteit te verklaren. Dit impliceert dat de bijdrage van deze bestrijdingsmiddelen aan de totale toxiciteit vermoedelijk erg laag is in de meeste monsters, met uitzondering van een monster dat 3,1 4g parathion /liter bevatte. Dit is dichtbij de parathion concentratie die, volgens de wetenschappelijke literatuur, de mobiliteit van Daphnia magna met 50% verminderd. In onze toxiciteitsexperimenten moest het monster wel 20 keer geconcentreerd worden om 50% van Daphnia magna te remmen. Op dit moment hebben we nog geen goede verklaring voor deze discrepantie. De standaard Daphnia magna test zou kunnen verschillen van de hier gebruikte Daphnia IQ test. Verder onderzoek is nodig om te bepalen of bestrijdingsmiddelen werkelijk een acuut risico vormen voor aquatische ecosystemen in Nederlandse regionale oppervlaktewateren., In the summer of 2002, Dutch regional surface waters were sampled for analysis of 53 different pesticides and for toxicity measurements. The hydrophobic chemicals, including many pesticides, were concentrated by sorption to synthetic resins before the toxicity measurements. The concentrates were tested with the PAM test using the green algae Selenastrum capricornutum, the Microtox test using the bacterium Vibrio fisheri, the IQ test using the water flea Daphnia magna, a crustacean test using Thamnocephalus platyurus and a rotifer test using Brachionus calyciflorus. In order to obtain 50% inhibition, the samples had to be concentrated over 100 times for the rotifer test and over 10 times for the other tests. In 44 out of 45 samples the observed toxicity was too high to be explained by the low concentrations of the measured pesticides. This implies that the contribution of these pesticides to the total toxicity is probably very low in most samples, except for one sample that contained 3.1 ug/liter of parathion. This is close to the parathion concentration that, according to the scientific literature, can reduce the mobility of Daphnia magna for 50%. In our toxicity tests however, this sample had to be concentrated 20 times in order to inhibit 50% of the Daphnia magna. At the moment, we do not have a good explanation for this discrepancy. The standard Daphnia magna test might differ from the rapid Daphnia IQ test performed here. Further research is needed to determine whether pesticides can really pose an acute threat for aquatic ecosystems in Dutch regional surface waters.

RIVM rapport:In the summer of 2002, Dutch regional surface waters were sampled for analysis of 53 different pesticides and for toxicity measurements. The hydrophobic chemicals, including many pesticides, were concentrated by sorption to synthetic resins before the toxicity measurements. The concentrates were tested with the PAM test using the green algae Selenastrum capricornutum, the Microtox test using the bacterium Vibrio fisheri, the IQ test using the water flea Daphnia magna, a crustacean test using Thamnocephalus platyurus and a rotifer test using Brachionus calyciflorus. In order to obtain 50% inhibition, the samples had to be concentrated over 100 times for the rotifer test and over 10 times for the other tests. In 44 out of 45 samples the observed toxicity was too high to be explained by the low concentrations of the measured pesticides. This implies that the contribution of these pesticides to the total toxicity is probably very low in most samples, except for one sample that contained 3.1 ug/liter of parathion. This is close to the parathion concentration that, according to the scientific literature, can reduce the mobility of Daphnia magna for 50%. In our toxicity tests however, this sample had to be concentrated 20 times in order to inhibit 50% of the Daphnia magna. At the moment, we do not have a good explanation for this discrepancy. The standard Daphnia magna test might differ from the rapid Daphnia IQ test performed here. Further research is needed to determine whether pesticides can really pose an acute threat for aquatic ecosystems in Dutch regional surface waters., In de zomer van 2002 werden Nederlandse regionale oppervlaktewateren bemonsterd voor de analyse van 53 bestrijdingsmiddelen en voor toxiciteitsexperimenten. De hydrofobe chemicalien (inclusief de meeste bestrijdingsmiddelen) werden geconcentreerd door sorptie aan kunsthars voorafgaand aan de toxiciteitsexperimenten. De concentraten werden getest met behulp van de PAM test met de groenalg Selenastrum capricornutum, de MicroTox test met de bacterie Vibrio fisheri, the IQ test met de watervlo Daphnia magna, een test met de kreeftachtige Thamnocephalus platyurus en een test met de rotifeer Brachionus calyciflorus. Om 50% inhibitie te veroorzaken moesten de monsters meer dan 100 keer geconcentreerd worden voor de rotifeer test en meer dan 10 keer voor de andere testen. In 44 van de 45 monsters was de concentratie van de gemeten bestrijdingsmiddelen te laag om de toxiciteit te verklaren. Dit impliceert dat de bijdrage van deze bestrijdingsmiddelen aan de totale toxiciteit vermoedelijk erg laag is in de meeste monsters, met uitzondering van een monster dat 3,1 4g parathion /liter bevatte. Dit is dichtbij de parathion concentratie die, volgens de wetenschappelijke literatuur, de mobiliteit van Daphnia magna met 50% verminderd. In onze toxiciteitsexperimenten moest het monster wel 20 keer geconcentreerd worden om 50% van Daphnia magna te remmen. Op dit moment hebben we nog geen goede verklaring voor deze discrepantie. De standaard Daphnia magna test zou kunnen verschillen van de hier gebruikte Daphnia IQ test. Verder onderzoek is nodig om te bepalen of bestrijdingsmiddelen werkelijk een acuut risico vormen voor aquatische ecosystemen in Nederlandse regionale oppervlaktewateren.

RIVM rapport:The TRIAD approach was tested for its applicability in assessing actual ecological risks on five sites around the zinc factory near the city of Budel, in The Netherlands. The TRIAD method offers the possibility of a tiered approach to actual risks for the local ecosystem. Risk assessment is derived on the basis of three elements, i.e. chemistry, toxicology and ecology. It is meant as an improvement for the present remediation urgency systematics. Three of the five sites were contaminated with zinc and cadmium at different levels, that did not exceed the Dutch 'intervention values'. Besides total soil contents, mobile soil metal fractions and pore-water concentrations were measured during the chemical assessment. Several variants of the toxic pressure calculations were compared. In the toxicological assessment several bioassays were performed, which showed different sensitivities to heavy metals and influence of soil-pH and nutrients. There are still very few tests that can be used for acid sandy field soil. Many soil biological analyses (microbial and soil fauna groups) and a vegetation inventory were used for the ecological assessment. In this field study they showed a larger deviation from the reference site than the chemical and toxicological indicators. From the overall TRIAD assessment it can be concluded, among others, that selection of a non-contaminated reference site is both crucial as well as difficult. Polluted sites generally differ in more aspects from a local reference site than just in the concentration of contaminants. Although the TRIAD approach is relatively time consuming, uniformity and the scientific basis of the actual ecological assessment have improved considerably. Therefore the TRIAD approach is recommended for the future as a standard tool to assess actual ecological risks of contaminated soil., Het doel van het onderzoek was de beproeving van de TRIADE methodiek voor de inschatting van locatiespecifieke ecologische risico's in een praktijksituatie. De TRIADE geeft de mogelijkheid om trapsgewijs effecten van verontreinigingen te bepalen voor de aspecten chemie, toxicologie en ecologie. Deze methodiek moet een verbetering opleveren ten opzichte van de ecologische risicoschatting in de huidige saneringsurgentie-systematiek. Het onderzoek werd uitgevoerd op vijf locaties rond de zinkfabriek te Budel. Twee van deze locaties lagen op grotere afstand en werden als (lokale) referentie gebruikt. Drie locaties in de nabijheid van de zinkfabiek hadden verhoogde gehaltes aan zink en cadmium. Interventiewaarden werden niet overschreden. Het chemische onderzoek richtte zich op totaal-gehaltes, extraheerbare fracties en poriewaterconcentraties van zware metalen. Op basis daarvan werd de toxische druk berekend. Het ecotoxicologisch onderzoek bestond uit bioassays met algen, springstaarten en radijsplanten. De gebruikte testorganismen vertoonden verschillende gevoeligheden voor zware metalen, mede als gevolg van bodemeigenschappen als zuurgraad en voedingsstoffenbeschikbaarheid. Het TRIADE-onderdeel "ecologie" werd ingevuld met indicatoren uit de Bodembiologische Indicator (BoBI) en met een vegetatie-inventarisatie. Verontreinigde locaties verschillen bijna altijd in meer eigenschappen van de referentie dan alleen de concentratie van de contaminanten. Het vaststellen van een simpele oorzaak-gevolg relatie voor ecologische effecten zal daarom meestal niet mogelijk zijn. Uit het TRIADE-onderzoek kan worden geconcludeerd, dat de keuze van de locale referentie aanzienlijke invloed heeft op het berekende ecologisch risico. De TRIADE-systematiek geeft de ecologische risicoschatting desondanks een aanzienlijk bredere basis dan de huidige urgentiesystematiek. De methodiek is gebaseerd op het 'multiple weight of evidence' principe en biedt een kwantitatieve maat voor ecologische ri

RIVM rapport:Dit rapport beschrijft de tweede fase in het praktijkonderzoek naar de bruikbaarheid van de TRIADE-benadering voor locatiespecifieke ecologische risicobeoordeling. In deze tweede fase werd gekozen voor een uitbreiding van de ecologische veldwaarnemingen en werd gestreefd naar een betere locale referenties voor verontreinigde percelen. Het is een volgende stap in de ontwikkeling van een beslissingsondersteunende methodiek, die op termijn de huidige urgentie-systematiek voor bodemverontreiniging zou kunnen aanvullen of vervangen. De verontreinigingsgraad was op twee van de drie locaties (te) hoog door de aanwezigheid van een cocktail aan stoffen. De monsters van de vloeivelden Tilburg voldeden het best aan de doelstelling om een uitgebreide TRIADE-beoordeling uit te voeren langs een gradient van matig verontreinigde gronden. De methodiek gaf ook hier een gradatie in effecten weer. Er zijn een groot aantal bodemecologische metingen uitgeprobeerd. De meeste gaven onderscheid tussen de monsters. De waargenomen effecten waren kleiner dan op grond van het TRIADE-onderdeel chemie verwacht zou worden. De keuze van een goede referentie blijkt een belangrijk en kritisch aspect in de beoordelingsmethodiek., This report describes the results of a research programme on the application of the so-called TRIAD approach for site specific ecological risk assessment of soil pollution. The method means to optimise the estimation of actual ecological effects in a specific area or ecosystem, by gathering multiple evidence along various ways. The TRIAD includes three pillars consisting of chemical, toxicological and ecological measurements. Each pillar of the TRIAD can be extended over three tiers, representing low, middle and high levels of sophistication in research methods. In the second phase of the field research, three locations were investigated with emphasis on the selection of a local reference site and ecological measurements. The chemical, toxicological and ecological measurements were integrated into an effect estimation per TRIAD-unit and one overall assessment. Effects were scaled from 0 to 1 and divided into 3 colour-categories to obtain a better overview. Although most bioassays and ecological indicators were able to characterise the samples, they showed much lower effects than predicted from the measured concentrations of pollutants. The (chemical) Toxic Pressure method, based on Species Sensitivity Distributions, seems to give an overestimation of ecological effects. It is also less discriminating in situations of multiple substance pollution exceeding Serious Risk Levels.

RIVM rapport:This report describes the results of a research programme on the application of the so-called TRIAD approach for site specific ecological risk assessment of soil pollution. The method means to optimise the estimation of actual ecological effects in a specific area or ecosystem, by gathering multiple evidence along various ways. The TRIAD includes three pillars consisting of chemical, toxicological and ecological measurements. Each pillar of the TRIAD can be extended over three tiers, representing low, middle and high levels of sophistication in research methods. In the second phase of the field research, three locations were investigated with emphasis on the selection of a local reference site and ecological measurements. The chemical, toxicological and ecological measurements were integrated into an effect estimation per TRIAD-unit and one overall assessment. Effects were scaled from 0 to 1 and divided into 3 colour-categories to obtain a better overview. Although most bioassays and ecological indicators were able to characterise the samples, they showed much lower effects than predicted from the measured concentrations of pollutants. The (chemical) Toxic Pressure method, based on Species Sensitivity Distributions, seems to give an overestimation of ecological effects. It is also less discriminating in situations of multiple substance pollution exceeding Serious Risk Levels., Dit rapport beschrijft de tweede fase in het praktijkonderzoek naar de bruikbaarheid van de TRIADE-benadering voor locatiespecifieke ecologische risicobeoordeling. In deze tweede fase werd gekozen voor een uitbreiding van de ecologische veldwaarnemingen en werd gestreefd naar een betere locale referenties voor verontreinigde percelen. Het is een volgende stap in de ontwikkeling van een beslissingsondersteunende methodiek, die op termijn de huidige urgentie-systematiek voor bodemverontreiniging zou kunnen aanvullen of vervangen. De verontreinigingsgraad was op twee van de drie locaties (te) hoog door de aanwezigheid van een cocktail aan stoffen. De monsters van de vloeivelden Tilburg voldeden het best aan de doelstelling om een uitgebreide TRIADE-beoordeling uit te voeren langs een gradient van matig verontreinigde gronden. De methodiek gaf ook hier een gradatie in effecten weer. Er zijn een groot aantal bodemecologische metingen uitgeprobeerd. De meeste gaven onderscheid tussen de monsters. De waargenomen effecten waren kleiner dan op grond van het TRIADE-onderdeel chemie verwacht zou worden. De keuze van een goede referentie blijkt een belangrijk en kritisch aspect in de beoordelingsmethodiek.

Dit rapport beschrijft de tweede fase in het praktijkonderzoek naar de bruikbaarheid van de TRIADE-benadering voor locatiespecifieke ecologische risicobeoordeling. In deze tweede fase werd gekozen voor een uitbreiding van de ecologische veldwaarnemingen en werd gestreefd naar een betere locale referenties voor verontreinigde percelen. Het is een volgende stap in de ontwikkeling van een beslissingsondersteunende methodiek, die op termijn de huidige urgentie-systematiek voor bodemverontreiniging zou kunnen aanvullen of vervangen. De verontreinigingsgraad was op twee van de drie locaties (te) hoog door de aanwezigheid van een cocktail aan stoffen. De monsters van de vloeivelden Tilburg voldeden het best aan de doelstelling om een uitgebreide TRIADE-beoordeling uit te voeren langs een gradient van matig verontreinigde gronden. De methodiek gaf ook hier een gradatie in effecten weer. Er zijn een groot aantal bodemecologische metingen uitgeprobeerd. De meeste gaven onderscheid tussen de monsters. De waargenomen effecten waren kleiner dan op grond van het TRIADE-onderdeel chemie verwacht zou worden. De keuze van een goede referentie blijkt een belangrijk en kritisch aspect in de beoordelingsmethodiek., This report describes the results of a research programme on the application of the so-called TRIAD approach for site specific ecological risk assessment of soil pollution. The method means to optimise the estimation of actual ecological effects in a specific area or ecosystem, by gathering multiple evidence along various ways. The TRIAD includes three pillars consisting of chemical, toxicological and ecological measurements. Each pillar of the TRIAD can be extended over three tiers, representing low, middle and high levels of sophistication in research methods. In the second phase of the field research, three locations were investigated with emphasis on the selection of a local reference site and ecological measurements. The chemical, toxicological and ecological measurements were integrated into an effect estimation per TRIAD-unit and one overall assessment. Effects were scaled from 0 to 1 and divided into 3 colour-categories to obtain a better overview. Although most bioassays and ecological indicators were able to characterise the samples, they showed much lower effects than predicted from the measured concentrations of pollutants. The (chemical) Toxic Pressure method, based on Species Sensitivity Distributions, seems to give an overestimation of ecological effects. It is also less discriminating in situations of multiple substance pollution exceeding Serious Risk Levels.

This report describes the results of a research programme on the application of the so-called TRIAD approach for site specific ecological risk assessment of soil pollution. The method means to optimise the estimation of actual ecological effects in a specific area or ecosystem, by gathering multiple evidence along various ways. The TRIAD includes three pillars consisting of chemical, toxicological and ecological measurements. Each pillar of the TRIAD can be extended over three tiers, representing low, middle and high levels of sophistication in research methods. In the second phase of the field research, three locations were investigated with emphasis on the selection of a local reference site and ecological measurements. The chemical, toxicological and ecological measurements were integrated into an effect estimation per TRIAD-unit and one overall assessment. Effects were scaled from 0 to 1 and divided into 3 colour-categories to obtain a better overview. Although most bioassays and ecological indicators were able to characterise the samples, they showed much lower effects than predicted from the measured concentrations of pollutants. The (chemical) Toxic Pressure method, based on Species Sensitivity Distributions, seems to give an overestimation of ecological effects. It is also less discriminating in situations of multiple substance pollution exceeding Serious Risk Levels., Dit rapport beschrijft de tweede fase in het praktijkonderzoek naar de bruikbaarheid van de TRIADE-benadering voor locatiespecifieke ecologische risicobeoordeling. In deze tweede fase werd gekozen voor een uitbreiding van de ecologische veldwaarnemingen en werd gestreefd naar een betere locale referenties voor verontreinigde percelen. Het is een volgende stap in de ontwikkeling van een beslissingsondersteunende methodiek, die op termijn de huidige urgentie-systematiek voor bodemverontreiniging zou kunnen aanvullen of vervangen. De verontreinigingsgraad was op twee van de drie locaties (te) hoog door de aanwezigheid van een cocktail aan stoffen. De monsters van de vloeivelden Tilburg voldeden het best aan de doelstelling om een uitgebreide TRIADE-beoordeling uit te voeren langs een gradient van matig verontreinigde gronden. De methodiek gaf ook hier een gradatie in effecten weer. Er zijn een groot aantal bodemecologische metingen uitgeprobeerd. De meeste gaven onderscheid tussen de monsters. De waargenomen effecten waren kleiner dan op grond van het TRIADE-onderdeel chemie verwacht zou worden. De keuze van een goede referentie blijkt een belangrijk en kritisch aspect in de beoordelingsmethodiek.

RIVM rapport:Dit rapport beschrijft de tweede fase in het praktijkonderzoek naar de bruikbaarheid van de TRIADE-benadering voor locatiespecifieke ecologische risicobeoordeling. In deze tweede fase werd gekozen voor een uitbreiding van de ecologische veldwaarnemingen en werd gestreefd naar een betere locale referenties voor verontreinigde percelen. Het is een volgende stap in de ontwikkeling van een beslissingsondersteunende methodiek, die op termijn de huidige urgentie-systematiek voor bodemverontreiniging zou kunnen aanvullen of vervangen. De verontreinigingsgraad was op twee van de drie locaties (te) hoog door de aanwezigheid van een cocktail aan stoffen. De monsters van de vloeivelden Tilburg voldeden het best aan de doelstelling om een uitgebreide TRIADE-beoordeling uit te voeren langs een gradient van matig verontreinigde gronden. De methodiek gaf ook hier een gradatie in effecten weer. Er zijn een groot aantal bodemecologische metingen uitgeprobeerd. De meeste gaven onderscheid tussen de monsters. De waargenomen effecten waren kleiner dan op grond van het TRIADE-onderdeel chemie verwacht zou worden. De keuze van een goede referentie blijkt een belangrijk en kritisch aspect in de beoordelingsmethodiek., This report describes the results of a research programme on the application of the so-called TRIAD approach for site specific ecological risk assessment of soil pollution. The method means to optimise the estimation of actual ecological effects in a specific area or ecosystem, by gathering multiple evidence along various ways. The TRIAD includes three pillars consisting of chemical, toxicological and ecological measurements. Each pillar of the TRIAD can be extended over three tiers, representing low, middle and high levels of sophistication in research methods. In the second phase of the field research, three locations were investigated with emphasis on the selection of a local reference site and ecological measurements. The chemical, toxicological and ecological measurements were integrated into an effect estimation per TRIAD-unit and one overall assessment. Effects were scaled from 0 to 1 and divided into 3 colour-categories to obtain a better overview. Although most bioassays and ecological indicators were able to characterise the samples, they showed much lower effects than predicted from the measured concentrations of pollutants. The (chemical) Toxic Pressure method, based on Species Sensitivity Distributions, seems to give an overestimation of ecological effects. It is also less discriminating in situations of multiple substance pollution exceeding Serious Risk Levels.

RIVM rapport:This report describes the results of a research programme on the application of the so-called TRIAD approach for site specific ecological risk assessment of soil pollution. The method means to optimise the estimation of actual ecological effects in a specific area or ecosystem, by gathering multiple evidence along various ways. The TRIAD includes three pillars consisting of chemical, toxicological and ecological measurements. Each pillar of the TRIAD can be extended over three tiers, representing low, middle and high levels of sophistication in research methods. In the second phase of the field research, three locations were investigated with emphasis on the selection of a local reference site and ecological measurements. The chemical, toxicological and ecological measurements were integrated into an effect estimation per TRIAD-unit and one overall assessment. Effects were scaled from 0 to 1 and divided into 3 colour-categories to obtain a better overview. Although most bioassays and ecological indicators were able to characterise the samples, they showed much lower effects than predicted from the measured concentrations of pollutants. The (chemical) Toxic Pressure method, based on Species Sensitivity Distributions, seems to give an overestimation of ecological effects. It is also less discriminating in situations of multiple substance pollution exceeding Serious Risk Levels., Dit rapport beschrijft de tweede fase in het praktijkonderzoek naar de bruikbaarheid van de TRIADE-benadering voor locatiespecifieke ecologische risicobeoordeling. In deze tweede fase werd gekozen voor een uitbreiding van de ecologische veldwaarnemingen en werd gestreefd naar een betere locale referenties voor verontreinigde percelen. Het is een volgende stap in de ontwikkeling van een beslissingsondersteunende methodiek, die op termijn de huidige urgentie-systematiek voor bodemverontreiniging zou kunnen aanvullen of vervangen. De verontreinigingsgraad was op twee van de drie locaties (te) hoog door de aanwezigheid van een cocktail aan stoffen. De monsters van de vloeivelden Tilburg voldeden het best aan de doelstelling om een uitgebreide TRIADE-beoordeling uit te voeren langs een gradient van matig verontreinigde gronden. De methodiek gaf ook hier een gradatie in effecten weer. Er zijn een groot aantal bodemecologische metingen uitgeprobeerd. De meeste gaven onderscheid tussen de monsters. De waargenomen effecten waren kleiner dan op grond van het TRIADE-onderdeel chemie verwacht zou worden. De keuze van een goede referentie blijkt een belangrijk en kritisch aspect in de beoordelingsmethodiek.

RIVM rapport:Dit rapport beschrijft de tweede fase in het praktijkonderzoek naar de bruikbaarheid van de TRIADE-benadering voor locatiespecifieke ecologische risicobeoordeling. In deze tweede fase werd gekozen voor een uitbreiding van de ecologische veldwaarnemingen en werd gestreefd naar een betere locale referenties voor verontreinigde percelen. Het is een volgende stap in de ontwikkeling van een beslissingsondersteunende methodiek, die op termijn de huidige urgentie-systematiek voor bodemverontreiniging zou kunnen aanvullen of vervangen. De verontreinigingsgraad was op twee van de drie locaties (te) hoog door de aanwezigheid van een cocktail aan stoffen. De monsters van de vloeivelden Tilburg voldeden het best aan de doelstelling om een uitgebreide TRIADE-beoordeling uit te voeren langs een gradient van matig verontreinigde gronden. De methodiek gaf ook hier een gradatie in effecten weer. Er zijn een groot aantal bodemecologische metingen uitgeprobeerd. De meeste gaven onderscheid tussen de monsters. De waargenomen effecten waren kleiner dan op grond van het TRIADE-onderdeel chemie verwacht zou worden. De keuze van een goede referentie blijkt een belangrijk en kritisch aspect in de beoordelingsmethodiek., This report describes the results of a research programme on the application of the so-called TRIAD approach for site specific ecological risk assessment of soil pollution. The method means to optimise the estimation of actual ecological effects in a specific area or ecosystem, by gathering multiple evidence along various ways. The TRIAD includes three pillars consisting of chemical, toxicological and ecological measurements. Each pillar of the TRIAD can be extended over three tiers, representing low, middle and high levels of sophistication in research methods. In the second phase of the field research, three locations were investigated with emphasis on the selection of a local reference site and ecological measurements. The chemical, toxicological and ecological measurements were integrated into an effect estimation per TRIAD-unit and one overall assessment. Effects were scaled from 0 to 1 and divided into 3 colour-categories to obtain a better overview. Although most bioassays and ecological indicators were able to characterise the samples, they showed much lower effects than predicted from the measured concentrations of pollutants. The (chemical) Toxic Pressure method, based on Species Sensitivity Distributions, seems to give an overestimation of ecological effects. It is also less discriminating in situations of multiple substance pollution exceeding Serious Risk Levels.

RIVM rapport:This report describes the results of a research programme on the application of the so-called TRIAD approach for site specific ecological risk assessment of soil pollution. The method means to optimise the estimation of actual ecological effects in a specific area or ecosystem, by gathering multiple evidence along various ways. The TRIAD includes three pillars consisting of chemical, toxicological and ecological measurements. Each pillar of the TRIAD can be extended over three tiers, representing low, middle and high levels of sophistication in research methods. In the second phase of the field research, three locations were investigated with emphasis on the selection of a local reference site and ecological measurements. The chemical, toxicological and ecological measurements were integrated into an effect estimation per TRIAD-unit and one overall assessment. Effects were scaled from 0 to 1 and divided into 3 colour-categories to obtain a better overview. Although most bioassays and ecological indicators were able to characterise the samples, they showed much lower effects than predicted from the measured concentrations of pollutants. The (chemical) Toxic Pressure method, based on Species Sensitivity Distributions, seems to give an overestimation of ecological effects. It is also less discriminating in situations of multiple substance pollution exceeding Serious Risk Levels., Dit rapport beschrijft de tweede fase in het praktijkonderzoek naar de bruikbaarheid van de TRIADE-benadering voor locatiespecifieke ecologische risicobeoordeling. In deze tweede fase werd gekozen voor een uitbreiding van de ecologische veldwaarnemingen en werd gestreefd naar een betere locale referenties voor verontreinigde percelen. Het is een volgende stap in de ontwikkeling van een beslissingsondersteunende methodiek, die op termijn de huidige urgentie-systematiek voor bodemverontreiniging zou kunnen aanvullen of vervangen. De verontreinigingsgraad was op twee van de drie locaties (te) hoog door de aanwezigheid van een cocktail aan stoffen. De monsters van de vloeivelden Tilburg voldeden het best aan de doelstelling om een uitgebreide TRIADE-beoordeling uit te voeren langs een gradient van matig verontreinigde gronden. De methodiek gaf ook hier een gradatie in effecten weer. Er zijn een groot aantal bodemecologische metingen uitgeprobeerd. De meeste gaven onderscheid tussen de monsters. De waargenomen effecten waren kleiner dan op grond van het TRIADE-onderdeel chemie verwacht zou worden. De keuze van een goede referentie blijkt een belangrijk en kritisch aspect in de beoordelingsmethodiek.