Search

De kans dat we te maken krijgen met een combinatie van (noord)westerstorm, stormvloed op zee én hoog water in het benedenrivierengebied is klein. Doet het zich allemaal tegelijk voor, dan kunnen de gevolgen serieus zijn. Nederlands nieuwste en grootste waterberging Volkerak-Zoommeer biedt extra bescherming.

Er zijn plannen om in zes van de tien spuikokers van het spuisluiscomplex van Kornwerderzand in totaal 18 Tocardo getijturbines turbines te installeren. Deze turbines zullen energie winnen uit de sterke stroming die bij het spuien van overtollig water vanuit het IJsselmeer naar de Waddenzee in de spuikokers ontstaat. Deze turbines vormen door potentieel botsingsgevaar en verstoring mogelijk een risico voor vissen, vogels en zeezoogdieren en zouden wellicht een verandering in het habitat teweeg kunnen brengen. De risico’s en belemmeringen voor vissen worden groter ingeschat dan die voor vogels en zeezoogdieren. Sterfte (direct) door de turbines kan zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts optreden door fenomenen als: botsing met de bladen en structuren, drukverschillen, cavitatie, turbulentie en ‘shear stress’. In stroomopwaartse richting vormen de turbines voor de sterkere zwemmers, zalm, zeeforel, zeeprik, rivierprik, fint en houting een risico of belemmering.

175 m lang en 5 m hoog: het nieuwe 'regelwerk' is imposant. Rijkswaterstaat bouwde het aan de oostgrens van Gelderland bij Pannerden om de verdeling van het Rijnwater over het Nederlandse rivierengebied nauwkeurig te kunnen bepalen.

Het Noordzeekanaal is een van de drukst bevaren scheepvaartkanalen. Het is echter ook een belangrijke migratieroute voor vissen. In 2014 werd met behulp van kruisnetten onderzocht hoe de aanwezige vispassages in dit kanaal functioneren en welke migratiebelemmeringen er nog zijn.

Van 22 tot en met 24 juni werd in Groningen de internationale conferentie Fish Passage 2015 gehouden. De timing is goed, want het aanleggen van vispassages is een maatregel binnen de doelstellingen van de Europese Kaderrichtlijn Water. Er zijn veel soorten. In dit artikel een inventarisatie van de belangrijkste passages.

In dit rapport wordt ingegaan op de vraag naar het effect van respectievelijk 30 en 50 m3/s zoetwaterafvoer van het Krammer-Volkerak door de Krammersluizen naar de Oosterschelde op de schelpdiercultuur en de visserij in de Noordelijke tak van de Oosterschelde. De mogelijk mitigerende werking van het gebruik van de Flakkeese spuisluis op zoutgehalte en verticale menging vereist nadere studie omdat er thans geen kwantitatieve voorspellingen beschikbaar zijn van het te verwachten zoutgehalte en de menging; het is wel waarschijnlijk dat spui van zout water uit het Grevelingenmeer door de Flakkeese spuisluis positief zal uitwerken op het zoutgehalte en de verticale menging in de Noordelijke tak. Het doorspoelwater wordt normaliter afgevoerd via de Bathse Spuisluis naar de Westerschelde, maar bestrijding van de zoutlast voor het VZM kan effectiever gebeuren via de Krammersluizen.

Het onderzoek van voorliggende rapportage is bedoeld als aanvulling op de reguliere Wettelijke Onderzoeks Taken (WOT) monitoring diadrome vis bij Kornwerderzand. Dit aanvullende onderzoek is een onderdeel van meerdere onderzoeken voorafgaand aan de besluitvorming van de ‘VismigratieRivier’ te Kornwerderzand. Er is een inschatting gemaakt van het jaarlijkse aanbod voor de soorten: zalm, bot(larve), spiering, driedoornige stekelbaars, glasaal, fint, houting, rivierprik, zeeforel en zeeprik.

Het doel van dit onderzoek is om de interpretatie van de fuikvangsten die sinds 2001 worden uitgevoerd bij Kornwerderzand te verbeteren. Fuik vangsten zijn altijd een resultante van aanbod van vis en gedrag, met als gevolg dat dezelfde resultaten een verschillend onderliggend patroon in visgedrag en voorkomen van vis kunnen hebben. Voorafgaand aan het onderzoek zijn twee vragen geformuleerd: Worden er in de fuikvangsten terugvangsten gedaan van individuele vissen? Op welke schaal vindt er rondzwem-/zoekgedrag van rivierprik plaats?

De sluiting van de 32 km lange Afsluitdijk in 1932 heeft grote gevolgen gehad voor de migratie van vis tussen de Zuiderzee en de aangrenzende rivieren. Waar eerst een natuurlijke overgang bestond van zoet en zout water, is nu een harde scheiding tussen het IJsselmeer en de Waddenzee ontstaan. Jaarlijks bieden zich, afhankelijk van de soort, enkele tientallen tot honderden miljoenen vissen aan bij het spuicomplex bij Kornwerderzand. Deze vissen willen tijdens hun stroomopwaartse migratie het IJsselmeer bereiken richting paai of opgroeigebieden, maar de Afsluitdijk vormt een barrière en veroorzaakt daarmee vertraging en of blokkering tijdens de stroomopwaartse migratie. Om deze reden zijn er plannen om een vispassage of een VismigratieRivier (VMR) te bouwen naast het spuicomplex te Kornwerderzand met als doel om de ecologische barrière, die de Afsluitdijk voor trekvissen vormt, te verzachten. Deze rapportage gaat in op de ruimtelijke verspreidingsdynamiek van kleine vis (driedoornige stekelbaars, spiering, botlarven en glasaal), het zoekgedrag en passagesucces van grotere vis (houting, zeeprik en zeeforel) en de aanwezigheid van diadrome vis buiten de spuikom.

Op knoop- en knelpunten van waterwegen werken waterschappen en ecologen aan een vrije doorstroming van trekvis. Over vissenluikjes, aalgoten en tellen met een teutebel. Als een paling de paairijke leeftijd heeft bereikt (11-17 jaar), gaat hij van de zoete binnenwateren op weg naar volle zee. De vroegere uitgangen naar zee zijn nu afgesloten met dijken, sluizen, gemalen, maar toch komen sommige palingen erlangs. "Ruim baan voor vissen" is een initiatief van vier waterschappen die aan betere vismigratie aandacht geven.

Dankzij de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) investeert Nederland tot 2015 voor ongeveer 100 miljoen euro aan maatregelen om vissen weer vrij te kunnen laten migreren tussen de zee en hun paaigebieden in brongebieden van rivieren en beken. Voor het ministerie van Infrastructuur en Milieu was dat aanleiding om de ontwikkelingen tegen het licht te houden.

Vissen gedijen het best in vrijheid. Hoe meer ruimte ze krijgen om hun eigen weg te kiezen door beken, sloten, kanalen en meren, hoe beter het is: voor de vis zelf, voor andere diersoorten en uiteindelijk ook voor mensen. Dat is tenminste de theorie.

Amsterdamse brugwachters doen het steeds vaker op afstand. Vanuit de Centrale Object Bediening (COB) bedienen ze vanaf één plek hun bruggen ( en sluizen). Een snellere doorvaart, minder oponthoud voor het wegverkeer en minder CO2-uitstoot zijn de voordelen

Uit onderzoek is bekend dat honderden miljoenen visjes op jaarbasis tegengehouden worden door de sluizen in de Afsluitdijk. Toen er onlangs een probleem was met de sluisdeuren bleek dat het om grote hoeveelheden gaat.

In het najaar van 2011 en het voor- en najaar van 2012 zijn bij de spuisluizen nabij Lelystad gedurende 11 dagen opnames van vissen gemaakt met een akoestische camera: de DIDSON. De opnames zijn bij geopende stand van de spuisluizen gemaakt om inzicht te krijgen in het migratiegedrag van vis door de spuisluizen. Op basis van de resultaten van deze studie kan worden geconcludeerd dat vissen de spuikokers gebruiken om van het ene naar het andere meer te komen. De resultaten duiden zowel op gerichte migratie als dispersie.

De grote sluiscomplexen in het Amsterdam-Rijnkanaal (Bernardsluizen, Irenesluizen, Beatrixsluizen) worden intensief door de beroepsscheepvaart gebruikt. Omdat vismigratie afhankelijk is van passagemogelijkheden bij het reguliere schutbeheer, is het wenselijk om inzicht te krijgen in de mate waarin vissen bij het reguliere beheer via de schutkolken weten te passeren. Gebruik is gemaakt van een sonar camera, die onderwateropnames kan maken van vismigratie

Nederland werkt hard aan het verbeteren van de (ecologische) waterkwaliteit. Vissen profiteren daar als eerste van. Schoon water is echter niet voldoende, zeker voor riviertrekvissen is het opheffen van migratiebelemmeringen minstens zo belangrijk.

Net als trekvogels moeten vissen kunnen trekken: tussen de bron en de zee. Dat kan alleen als stuwen, sluizen en gemalen visvriendelijk worden gemaakt. Dat besef dringt langzamerhand wereldwijd door. Waterbeheerders, sportvissers en natuurfederaties bundelen hun krachten om vismigratie mogelijk te maken. Connectiviteit is het sleutelwoord. En dat mag wat kosten.

De stuwcomplexen met waterkrachtcentrales in de Maas bij Lith en Linne zijn de grootste knelpunten in Nederland bij schieraaluittrek. De grote spuisluis-complexen zoals Den Oever, Kornwerderzand en Haringvliet zijn voor schieraal niet als knelpunt aangemerkt. Dat blijkt uit de vorige week verschenen Top 58 van knelpunten.

Stuwen en sluizen in waterlopen vormen een obstakel voor vissen die naar hun paaigebieden trekken. Ze scheiden de waterloop in een bovenpand en benedenpand en veroorzaken daarmee lokaal een onoverbrugbare barrière voor vissen. Er is in Nederland een grote KRW opgave om vissen weer ongestoord te kunnen laten trekken. Met een vispassage wordt een doorgaande route voor vissen langs deze barrières gecreëerd door bijvoorbeeld het grote verval te verdelen in een aantal kleinere vervallen die wel overbrugbaar zijn voor vissen. In de praktijk worden vispassages vaak ontworpen, op basis van ervaring en met (te) eenvoudige rekenregels, en vervolgens aangelegd. De juiste werking van deze vispassages wordt in veel gevallen onvoldoende onderbouwd en gemonitord. De vraag is dan of de grote financiële investeringen in vispassages doeltreffend zijn. Tijdens het ontwerpen van een vispassage kan de voorziening vooraf met iets meer inspanning hydraulisch worden geoptimaliseerd en getoetst. Daardoor is met grotere zekerheid een uitspraak te doen over de werking van de vispassage onder de verschillende hydraulische omstandigheden die gedurende het jaar kunnen optreden. HKV heeft daarom het gereedschap VISTRAP ontwikkeld dat een gebruiker de mogelijkheid biedt om een vispassage hydraulisch te ontwerpen en te optimaliseren. Ook kunnen bestaande vispassages ermee getoetst worden op juist functioneren. VISTRAP is beschikbaar voor alle waterbeheerders in Nederland. In een eerstvolgende VISTRAP versie willen we zijdelingse instroom van water in een vispassage opnemen. Daarnaast zullen in een volgende versie extra definities van de hydraulische ruwheid worden meegenomen, zoals Strickler en Manning.

Presentatie 'Tijdsafhankelijk onderzoek Eemskanaal dijk' van Wim Pater (State of the Art Engineering) als onderdeel van de jaarlijkse Landelijke Kennisdag Regionale Waterkeringen 2013 in het Provinciehuis Noord-Holland te Haarlem op donderdag 20 juni 2013. Tijdsafhankelijk onderzoek is nuttig op plaatsen waar grote onzekerheid bestaat over de vernatting in een dijk tijdens een hoogwater periode. Aangezien vernatting de primaire oorzaak is voor het afkeuren van een dijk op piping/heave, stabiliteit binnen- en buitentalud en microstabiliteit kan dit extra onderzoek veel dijken en kunstwerken alsnog goedkeuren en de afhankelijkheid van de hydraulische randvoorwaarden verminderen.

Onderzoekers van IMARES ontrafelen het geheime leven van de rivierprik. Om zich voort te planten levert die een net zo heroïsche strijd als de zalm. Vooral tegen stilstaand water. In tegenstelling tot de zalm, trekt de rivierprik niet naar zijn geboortebeek, maar volgen de volwassen vissen een feromoon, dat de larven afgeven en dat door de stroom richting zee wordt meegevoerd.

Deze uitgave is een samenvatting van het uitvoeringsplan De Nieuwe Afsluitdijk 2013 – 2016. De eerder genoemde ambities en projecten in de notities ‘Ambitieagenda Afsluitdijk’ en ‘Uitvoeringsplan De Nieuwe Afsluitdijk’, zijn in deze uitgave geordend binnen de thema’s Energie & Water, Natuur & Water en Economie & Water. Water is de verbindende schakel. In deze uitgave schetsen we een beeld van die duurzame toekomst. Maar eerst staan we kort stil bij het verleden en wat er gaat gebeuren om het icoon van Nederlandse strijd tegen water toekomstbestendig te maken.

De Europese aal lift in de eerste twee jaar van zijn leven 5000 km met de Golfstroom mee en bereikt onze kustwateren als doorzichtige glasaal van 7 cm. Sluizen belemmeren de intrek, wel kan glasaal goed met de stroom mee door openingen in sluisdeuren.

Rijkswaterstaat Dienst Noord Holland is bezig met de ontwikkeling van de nieuwe zeesluis in IJmuiden. Het project is op dit moment in de planstudie fase. Het convenant hiervoor is getekend in november 2009. Het doel van de studie naar de nautische effecten van de aangepaste vormgeving van de oostelijke voorhaven van de Middensluis is de uitvoering van real-time simulaties voor het nader bepalen van de relatie tussen de beschikbare ruimte in de oostelijke voorhaven van de Middensluis voor realisatie van de Nieuwe Zeesluis met rechte roldeur en de hinder voor de scheepvaart van en naar de Middensluis.

Voor u ligt de samenvatting van de Proof of Concept Zeetoegang IJmond, onderdeel van de planstudie van de Nieuwe Zeesluis fase 1. In deze Proof of Concept is aangetoond dat diverse ontwerpen voor een nieuwe zeesluis mogelijk zijn binnen het budget en conform de eisen.

Het ontwerp en de bouw van de nieuwe Zeetoegang IJmond is een grote en complexe opgave. Door de omvang van het project hebben veel keuzes een groot effect op de omgeving en op bijvoorbeeld de materiaalbehoefte. Door de complexiteit van het project komen daarbij verschillende kansen voor synergie voor. Naast de kansen binnen de fysieke opgave past deze verkenning ook binnen de doelstelling van RWS om op duurzame wijze invulling te geven aan haar projecten (zie kader). In de vraagspecificatie voor de Proof of Concept van de Zeetoegang wordt gesproken over ‘beoordelen van varianten op duurzaamheid (energieverbruik en materiaalgebruik)’. Het doel van deze studie is (beter inzicht te krijgen in de mogelijkheden) om een duurzaam en innovatief ontwerp voor de nieuwe zeesluis te realiseren. Zodanig dat ook het draagvlak voor het project wordt vergroot en zorgt voor uitstraling.

In opdracht van Rijkswaterstaat heeft een simulatiestudie plaatsgevonden gericht op de toekomstige capaciteit van het sluizencomplex Zeetoegang IJmond tussen zee en het AmsterdamNoordzeekanaalgebied. Hiertoe is een simulatiemodel gebruikt dat is ontwikkeld door PMSS (Port and Maritime Systems Simulation). Dit model is ontwikkeld ter beoordeling van de toegang tot de zeehavens in het AmsterdamNoordzeekanaalgebied, waaronder het sluizencomplex IJmuiden.Het doel van deze studie is het toetsen of de opgestelde alternatieven en varianten met acceptabele wachttijden en bezettingsgraad van de sluis geaccommodeerd kunnen worden door het sluizencomplex. De relatie tussen wachttijd en capaciteit is ook van belang voor de MKBA. Daarnaast wordt het bijbehorende aantal te schuttingen onderzocht, opdat de milieueffecten bepaald kunnen worden.

Voor de Zeetoegang IJmuiden is in de periode tot oktober 2008 een MIRT verkenning uitgevoerd. Deze verkenning heeft geleid tot een convenant tussen de betrokken partijen (Rijk, provincie Noord-Holland, gemeente Amsterdam), op basis waarvan de minister besloten heeft het project toe te laten tot de Planstudiefase van het MIRT. Dit rapport bevat een analyse van de maatschappelijke kosten en baten (KBA) van het project en is één van de deelproducten die in het kader van deze eerste fase van de planstudie worden opgeleverd.

De partijen Ministerie van Verkeer en Waterstaat, de provincie Noord-Holland en de gemeente Amsterdam realiseren zich dat een goede bereikbaarheid van de Zeehavens van Amsterdam een regionaal, nationaal en Europees belang is. Daarom hebben zij in onderling overleg besloten om te haalbaarheid van een nieuwe grote zeesluis te IJmuiden te onderzoeken. Dit document geeft aan hoe de beheersorganisatie en hulpdiensten in de praktijk (tijdens de bouw en in de nieuwe situatie) omgaan met de nieuwe zeesluis, de Middensluis, de Noordersluis en overige objecten die beïnvloed worden door de aanleg van de nieuwe sluis. Beschreven wordt hoe de nieuwe zeesluis (na inbedrijfstelling) wordt gebruikt, wat de gedragskenmerken (principes) van het sluizencomplex zijn en wat de beoogde onderhoudsstrategie is. Het doel van dit document is een communicatiemiddel te zijn dat gebruikt wordt bij het vergaren van gebruikerseisen.

Naar aanleiding van het kabinetsvoornemen om het Kierbesluit in te trekken heeft Rijkswaterstaat de opdracht gekregen om te verkennen welke andere mogelijkheden er zijn om alsnog te voldoen aan de internationale afspraken over vismigratie. Ondanks het brede zoekgebied en de maatregelen die zijn onderzocht, is tijdens de expertbijeenkomst geen van de routes buiten het Haringvliet, vanuit populatieperspectief van met name de zalm en (in mindere mate) de zeeforel, voldoende sterk gebleken. Het merendeel (tweederde van de jonge zalm) migreert momenteel via het Haringvliet naar de Noordzee

Aanleiding voor deze studie is het synergieproject Ouwenaar-Haarrijn in de provincie Utrecht. In de projectbeschrijving zijn maatregelen opgenomen voor de Kader Richtlijn Water. Eén van de voorgestelde maatregelen is het ontsluiten van de huidige geïsoleerd gelegen schraallanden genaamd Wielrevelt voor zoetwatervissen. In dit gebied kan dan met verhoging van de grondwaterstand meer open water worden gerealiseerd. Met rijke slootvegetaties en natte ruigten kan dit gebied uitstekend als paaiplaats voor vissen in de Haarrijn of de Ouwenaar worden gebruikt. Vereniging Natuurmonumenten heeft echter aangegeven dat zij de isolatie van de schraallanden (hooilanden) in Wielrevelt voor andere natuurwaarden wil behouden en niet wil openstellen en afgraven voor vissen c.q. KRW-doelen. Alterra is door provincie Utrecht gevraagd om een visanalyse uit te voeren voor het synergieproject Ouwenaar-Haarrijn, waarin de mogelijkheden worden onderzocht om de schraallanden in hun isolement te behouden en ook tegemoet te kunnen komen aan de KRW-doelen voor zoetwatervissen.

Het Noordzeekanaal is een belangrijke uittrekroute voor schieraal. Om succesvol de zee te bereiken moet het schutsluizen-, spuisluis- en maalcomplex bij IJmuiden worden gepasseerd. Schieraal die via het gemaal (met 260 m3/s het grootste van Europa) migreert loopt kans op dodelijke schade. Om een inschatting te maken van het schadelijke effect van het gemaal op de uittrek van schieraal en op welke wijze deze verminderd zou kunnen worden, is gedurende 2007-2011 multidisciplinair onderzoek uitgevoerd door verschillende onderzoeksinstellingen. In deze rapportage wordt een integratie en evaluatie van deze onderzoeken uitgevoerd, waarbij de nadruk ligt op beperking van de schade aan schieraal door het gemaal en het identificeren van ontbrekende kennis.

Om de sterfte van uittrekkende schieraal in het gemaal van IJmuiden in het Noordzeekanaal te verminderen heeft Rijkswaterstaat Noord-Holland een meerjarig en multidisciplinair onderzoek uitgezet om effectieve maatregelen te kunnen nemen en te testen op effectiviteit.

Als er binnen wateren onvoldoende bewegingsruimte is, bijvoorbeeld door sluizen, gemalen en chemische verontreinigingen, kan het voortbestaan van de soort in gevaar komen. Problemen en oplossingen rond vismigratie.

Voor de paling is het erop of eronder. De vangsten kelderen, jonge paling komt nog maar mondjesmaat ons land binnen en sluizen en gemalen versperren de doorgang terug naar zee. Gaat een vangstverbod de paling redden?

Zelfs in een laaggelegen deltagebied als Nederland - met weinig hoogteverschillen - kan waterkracht een rendabele bron van duurzame energie zijn. Ingenieursbureau Tauw voerde samen met Waterschap Velt en Vecht, de Provincie Overijssel en STOWA een onderzoek uit naar de technische, economische en maatschappelijke haalbaarheid van het Vivace-systeem in Nederland, in het bijzonder in Overijssel. Vivace staat voor Vortex Induced Vibration for Aquatic Clean Energy. Het is een systeem voor energieopwekking uit waterkracht dat geschikt is voor relatief lage stroomsnelheden.

Het kunnen migreren tussen paai, opgroei- en leefgebied is voor de meeste vissoorten van levensbelang. Gelukkig worden de meeste vissoorten van levensbelang. Gelukkig worden steeds meer migratiebelemmeringen voor vissen opgeheven. Hoewel waterschappen hierbij de kar trekken, komen particulieren ook met verrassende initiatieven.

Het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden heeft onlangs de tweede De Wit-sluisvispassage geplaatst bij gemaal Caspargouw in Wijk bij Duurstede. Met dit nieuwe ontwerp van waterschapsmedewerker Wim de Wit kunnen vissen een groot peilverschil overbruggen en kunnen de aanlegkosten en het waterververlies beperkt blijven.

Dit rapport beschrijft in beknopte vorm de ontwikkeling van de vaarwegen en de binnenvaart vanaf het begin van de jaartelling tot het einde van de twintigste eeuw. Niet alleen de beroepsvaart komt aan de orde, ook de sector van de recreatievaart. Het zwaartepunt ligt in de negentiende en twintigste eeuw en in Nederland. Omdat binnenvaart bij uitstek een internationale aangelegenheid is, is de lezer ook een blik over de grens gegund. Het rapport behandelt de geschiedenis van de binnenschepen en van de vaarwegen. Er is een sterke wisselwerking tussen beide. Vaarwegen zijn of worden aangepast voor bepaalde scheepstypen en schepen zijn of waren ontworpen op de mogelijkheden, die een bepaalde vaarweg te bieden had. Kortom, een kip-of-het-ei kwestie. Er is voor gekozen te beginnen met de vaarwegen, gevolgd door de binnenschepen. De vermelde afmetingen komen overeen met die in de derde druk van de Richtlijnen Vaarwegen. Aan het eind van elk de hoofdstukken is een puntsgewijze samenvatting gegeven.

Schieraal die vanuit het Haringvliet naar zee wil trekken wordt potentieel belemmerd door de Haringvlietdam, omdat de spuisluizen in deze dam slechts gedurende een deel van de tijd open staan en alleen dan vrije migratie naar zee toestaan. In opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid, Directie Agroketens en Visserij (LNV-AKV) worden in deze rapportage de uittrekmogelijkheden van schieraal vanuit het Haringvliet via de spuisluizen onderzocht aan de hand van bestaande gegevensbestanden.

Een berekening is gemaakt van opbrengstderving als gevolg van zilt water in Zuidwest-Nederland. Een zout Volkerak-Zoommeer met enige begeleidende maatregelen van 70% zoutreductie bij de Volkeraksluizen en de inlaten bij Beneden-Sas en Dintelsas is zowel voor Noordwest-Brabant als voor Tholen-St. Philipsland nadelig, namelijk voor beide gebieden ruimt 5 miljoen euro. De totale jaarlijkse directe nadelige effecten voor de agrarische sector bedraagt naar schatting ruim 34 miljoen euro. Daarnaast zijn er nog de effecten van lagere grondprijzen als gevolg van verminderde gewasopbrengsten.

Dit rapport beschrijft in beknopte vorm de ontwikkeling van de vaarwegen en de binnenvaart vanaf het begin van de jaartelling tot het einde van de twintigste eeuw. Niet alleen de beroepsvaart komt aan de orde, ook de sector van de recreatievaart. Het zwaartepunt ligt in de negentiende en twintigste eeuw en in Nederland. Omdat binnenvaart bij uitstek een internationale aangelegenheid is, is de lezer ook een blik over de grens gegund. Het rapport behandelt de geschiedenis van de binnenschepen en van de vaarwegen. Er is een sterke wisselwerking tussen beide. Vaarwegen zijn of worden aangepast voor bepaalde scheepstypen en schepen zijn of waren ontworpen op de mogelijkheden, die een bepaalde vaarweg te bieden had. Kortom, een kip-of-het-ei kwestie. Er is voor gekozen te beginnen met de vaarwegen, gevolgd door de binnenschepen. De vermelde afmetingen komen overeen met die in de derde druk van de Richtlijnen Vaarwegen. Aan het eind van elk de hoofdstukken is een puntsgewijze samenvatting gegeven.

Waterschappen, provincies en het Rijk investeren veel in het voorkomen van overstromingen. Desondanks blijft er altijd een (kleine) kans op overstromingen. Om adequate noodmaatregelen tijdens (dreigende) overstromingen te kunnen nemen, vinden daarom ook voorbereidingen plaats. Zo zijn afspraken gemaakt over samenwerking en informatie-uitwisseling bij een (dreigende) overstroming en zijn er gezamenlijke oefeningen. Een volgende stap is het uitwerken van een handelingsperspectief bij een (dreigende) overstroming: zijn, waterstaatkundig gezien, de gevolgen van een overstroming te beperken? En zo ja, op welke wijze? Bekeken is of de hydraulische belasting van de rivier is te verminderen door water af te voeren naar het Amsterdam-Rijnkanaal en Noordzeeekanaal via de Beatrixsluizen

Ruim 25 jaar riep de georganiseerde sportvisserij waterbeheerders op om wat te doen aan de vele migratiebelemmeringen voor vis. Niet alleen in de grote rivieren, maar ook in polderwateren was het leefgebied van vissen door dammen en stuwen ernstig versnipperd geraakt. Pas nadat de KRW in de uitvoeringsfase terecht kwam, werd er naar de vissers geluisterd. Anno 2010 is er volop aandacht voor vismigratie en zijn of worden er overal vistrappen aangelegd. Opvallend genoeg begint er nu een discussie los te komen over nut en noodzaak van deze, soms kostbare, investeringen.

Sinds kort is bekend dat de borstelworm Marenzelleria neglecta in het Noordzeekanaal voorkomt. Dit is de eerst vondst van deze Noord-Amerikaanse soort in Nederland en voor Europa de eerste buiten de Oostzee en de estuaria van de Elbe en de Weser (Duitsland). In dit artikel worden de morfologische verschillen met de verwante M. viridis besproken, evenals de problemen met de naamgeving in de literatuur.

Het Kierbesluitwil maar geen besluit worden. Eigenlijk zouden de spuisluizen van de Haringvlietdam vanaf 1 december 2010 ook bij hoogwater een beetje open worden gezet, maar de nieuwe regering haalt een streep door de internationale afspraak. Wat zijn de gevolgen voor de natuur?

De thans door het Voorschrift Toetsen op Veiligheid (VTV) voorgeschreven methoden waarmee waterkerende kunstwerken getoetst moeten worden op piping en heave vereisen allemaal dat voldoende informatie over de constructie en conditie van de geotechnische en bouwkundige componenten onder en naast het kunstwerk beschikbaar is. Dit betreft met name de aanwezige kwelschermen. Dit geldt voor zowel de eenvoudige toetsregels in het huidige VTV als voor complexere modellen beschreven in het Technisch rapport (TR) Zandmeevoerende wellen, waarvoor het gangbaar is grondwaterstromingsberekeningen uit te voeren. Bij historische kunstwerken ontbreekt de genoemde informatie echter vaak, met als gevolg dat voor deze kunstwerken veelal geen definitief toetsoordeel kan worden gegeven. Het project SBW Piping Kunstwerken is uitgevoerd met het doel een nieuwe gedetailleerde toetsmethode voor piping en heave voor kunstwerken te ontwikkelen, waarmee het aantal kunstwerken waarvoor geen oordeel kan worden gegeven kan worden teruggedrongen. Uit het uitgevoerde onderzoek blijkt dat het, indien er twijfel bestaat over de toestand van kwelschermen, zeer lastig is daar door middel van metingen wel voldoende zekerheid over te krijgen. Reeds een klein gat in het kwelscherm, dat ten opzichte van een groot gat een relatief grote kans van voorkomen heeft, kan een grote invloed op het uittredeverhang en de stroomsnelheid van het grondwater hebben. Het invloedsgebied is echter zeer beperkt, waardoor detectie via metingen van stijghoogte of stromingsnelheid praktisch gezien vrijwel onmogelijk is. Anderzijds is ook onduidelijk of dergelijke zeer locale grote uittredeverhangen en stroomsnelheden door geconcentreerde stroming bij een gat tot uitspoeling van zand en uiteindelijk constructief bezwijken van het kunstwerk kunnen leiden. Voldoende kennis van het proces en praktische rekenregels- en modellen voor een beoordeling ontbreken. Het is dus lastig te bepalen of en wanneer er sprake is van een probleem., SBW

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft IMARES opdracht verleend te onderzoeken of “het instellen van een visserijvrije zone rond kunstwerken (inclusief zoet/zout overgangen) kan bijdragen aan de bescherming van zalm, zeeforel en andere trekvissen zoals paling”. Hiertoe heeft IMARES literatuuronderzoek verricht en een analyse uitgevoerd van reeds beschikbare gegevens.

De thans door het Voorschrift Toetsen op Veiligheid (VTV) voorgeschreven methoden waarmee waterkerende kunstwerken getoetst moeten worden op piping en heave vereisen allemaal dat voldoende informatie over de constructie en conditie van de geotechnische en bouwkundige componenten onder en naast het kunstwerk beschikbaar is. Dit betreft met name de aanwezige kwelschermen. Dit geldt voor zowel de eenvoudige toetsregels in het huidige VTV als voor complexere modellen beschreven in het Technisch rapport (TR) Zandmeevoerende wellen, waarvoor het gangbaar is grondwaterstromingsberekeningen uit te voeren. Bij historische kunstwerken ontbreekt de genoemde informatie echter vaak, met als gevolg dat voor deze kunstwerken veelal geen definitief toetsoordeel kan worden gegeven. Het project SBW Piping Kunstwerken is uitgevoerd met het doel een nieuwe gedetailleerde toetsmethode voor piping en heave voor kunstwerken te ontwikkelen, waarmee het aantal kunstwerken waarvoor geen oordeel kan worden gegeven kan worden teruggedrongen. Uit het uitgevoerde onderzoek blijkt dat het, indien er twijfel bestaat over de toestand van kwelschermen, zeer lastig is daar door middel van metingen wel voldoende zekerheid over te krijgen. Reeds een klein gat in het kwelscherm, dat ten opzichte van een groot gat een relatief grote kans van voorkomen heeft, kan een grote invloed op het uittredeverhang en de stroomsnelheid van het grondwater hebben. Het invloedsgebied is echter zeer beperkt, waardoor detectie via metingen van stijghoogte of stromingsnelheid praktisch gezien vrijwel onmogelijk is. Anderzijds is ook onduidelijk of dergelijke zeer locale grote uittredeverhangen en stroomsnelheden door geconcentreerde stroming bij een gat tot uitspoeling van zand en uiteindelijk constructief bezwijken van het kunstwerk kunnen leiden. Voldoende kennis van het proces en praktische rekenregels- en modellen voor een beoordeling ontbreken. Het is dus lastig te bepalen of en wanneer er sprake is van een probleem., SBW