Search

Motivation Models of the Names of Intellectual Processes and Properties (on the Material of East Slavic Languages) This article offers an analysis of motivation models of the names of intellectual processes, properties and states in East Slavic languages at different stages of their development. Focusing on the Belarusian and Ukrainian material, the study adopts the approach of diachronic cognitive onomasiology, according to which the study of nomination processes helps to understand mechanisms of verbal thought. The analysis revealed source frames of the names of cognitive activity: perception, psycho-emotional sphere, space, movement, physical activity, physical characteristics, social sphere, physiology, speech activity and light. The relative number of nominations formed by a particular model is proportional to the use of the corresponding metaphor in communication. Modern East Slavic languages are very similar in terms of their nomination models of cognitive processes, properties and states. However, differences between modern Belarusian and Ukrainian on the one hand, and the language of the Grand Duchy of Lithuania on the other, are more significant. Modele motywacyjne nazw procesów i właściwości intelektualnych (na materiale języków wschodniosłowiańskich) Artykuł przedstawia analizę modeli motywacyjnych nazw procesów, właściwości i stanów intelektualnych w językach wschodniosłowiańskich na różnych etapach ich rozwoju. Skupiając się na materiale białoruskim i ukraińskim, analiza przyjmuje podejście kognitywnej onomazjologii diachronicznej, zgodnie z którym badanie procesów nominacji pomaga zrozumieć mechanizmy myślenia werbalnego. Analiza wykazała ramy źródłowe nazw aktywności poznawczej: percepcji, sfery psycho-emocjonalnej, przestrzeni, ruchu, aktywności fizycznej, cech fizycznych, sfery społecznej, fizjologii, aktywności mowy i światła. Liczba nominacji utworzonych na bazie określonego modelu jest proporcjonalna do częstotliwości użycia odpowiadającej mu metafory w komunikacji. Współczesne języki wschodniosłowiańskie są bardzo podobne pod względem modeli nominacji procesów, właściwości i stanów poznawczych. Natomiast różnice pomiędzy współczesnym językiem białoruskim i ukraińskim z jednej strony, a językiem Wielkiego Księstwa Litewskiego z drugiej, są bardziej znaczące.

The article is devoted to the factors that determine the lexicon renewal. Linguistic, sociolinguistic, and psycholinguistic factors are set. Linguistic factor is language means denoting new concepts, sociolinguistic one is social conditions of language functioning, in particular, contact with other languages, and psycholinguistic one is speakers' understanding of sociolinguistic situation. Each of these factors is considered on the example of the Belarusian language. When language tools are used as markers of national identity, specific features, especially, specific means of nomination are consumed more often than general ones, which coincides with the other language. Besides, evaluative units are chosen first of all from specific tools. Diminutives and augmentatives are of particular role among them. They are the best ethnic markers – Belarusian examples are given below.

Příspěvek je věnován různým aspektům metonymie v synchronii a v diachronii z pohledu kognitivního přístupu k jazyku. Typy metonymie se v synchronii zkoumají na materiálu sloves a adjektiv v češtině a běloruštině. Metonymie v diachronii je ilustrována sémantickými přenosy "vnímání" – "intelektuální činnost", "počasí" – "čas". Akcentují se připady synkretizmu metafoty a metonymie, a to jak na starších etapách jazykového vývoje, tak i v současných jazycích.

V nadvaznosti na prvú časť, venovami najvyšším štátnym orgánom v nórskom ústavnom systéme, by som chcel poukázať na niektoré ďalšie vybrané as­pekty, ktoré majú v systéme svoj osobitný význam a o ktorých možno zároveií tvrdiť, že ich opomenu­tím by sa snaha o celkový pohľad na nórsky ústavný systém stala podstatne zjednodušenou, nevystihujúc tak úplným spósobom jeho realitu. Z dóvodu logic­ kého nadviazania na prvú časť príspevku, ukončenú problematikou kreácie zákonodarného zboru, začínam tú to druhú časť pohľadom na postavenie poslancov zá­konodarného zboru, s ktorým súvisí existencia špeci­fického súdneho orgánu v nórskom ústavnom systéme, ktorým je Ríšsky súd.