Search

Het onderzoek vindt plaats in het kader van de aanvraag van een omgevingsvergunning. Geologie: Formatie van Naaldwijk. Getijdengeulafzettingen (Laagpakket van Walcheren-g), lokaal bedekt door overige getijdenafzettingen (Laagpakket van Walcheren-o). Holoceen. Geomorfologie: Code B75. Kwelderwal. AHN 3.0: Zandeweer ligt op een verhoging in het landschap Bodemkaart: Code Mn15A. Kalkrijke Poldervaaggronden; lichte zavel. Ca. 40 m ten westen van een wierde. De vroegste bekende bewoning op de kwelders dateert uit de vroege ijzertijd. De meeste nederzettingen uit deze periode zijn op een wierde aangelegd. Vanaf de late middeleeuwen werd het Gronings kustgebied bedijkt. Nederzettingen werden nog steeds met name op verhogingen aangelegd, om tegen dijkdoorbraken te beschermen. Het plangebied ligt vanaf ongeveer het begin van de jaartelling op een kwelderwal, waardoor het in principe geschikt was voor bewoning vanaf de late ijzertijd. Vooralsnog zijn bij onderzoek in de omgeving van het plangebied alleen resten uit de middeleeuwen en nieuwe tijd aangetroffen. Het noordelijke perceel is in gebruik als weiland en het zuidelijke perceel als bouwland. Op historisch kaartmateriaal blijft deze situatie hetzelfde tot op de meest recente kaart, als het tijdelijke dorpshuis zichtbaar wordt. De fundering voor het tijdelijke dorpshuis is in 2020 gerealiseerd. Laat-paleolithicum t/m neolithicum: lage archeologische verwachting in verband met zeer diepe ligging van resten (meer dan 16 m -mv). Bronstijd t/m midden-ijzertijd: Lage verwachting in verband met natte landschappelijke omstandigheden. Late ijzertijd t/m nieuwe tijd: Middelhoge verwachting, plangebied gelegen op een kwelderwal. Resten uit de periode late ijzertijd t/m late middeleeuwen kunnen bestaan uit huisplattegronden, kuilen, wierdelagen. Op basis van historisch kaartmateriaal wordt geen bebouwing uit de nieuwe tijd verwacht. Eventuele resten uit deze periode zullen verband houden met agrarische activiteiten. Uit het booronderzoek komt naar voren dat de top van de laagopeenvolging met name op het zuidelijke perceel en in de noordoostelijke hoek van het plangebied bestaat uit een bouwvoor en verstoorde laag met een dikte van 55 tot 70 cm, gelegen op kwelderwalafzettingen. In de overige boringen bestaat de toplaag uit een bouwvoor van 25-40 cm, gelegen op kwelderwalafzettingen. De top van de kwelderafzettingen bevat roestvlekken en bestaat uit sterk siltig zand. Op basis van het booronderzoek wordt geconcludeerd dat in het plangebied geen aanwijzingen zijn voor de aanwezigheid van een archeologische vindplaats. De eerder aangetroffen indicatoren zijn waarschijnlijk aangevoerd met grond van elders en vermengd met (sub-) recent materiaal. Wel moet worden vermeld dat de verstoringsdiepte in een deel van het plangebied gering is en beperkt blijft tot de bouwvoor. Gezien de afwezigheid van archeologisch relevante lagen, zoals cultuurlagen en/of vegetatieniveaus, en de afwezigheid van archeologische indicatoren, wordt de kans echter klein geacht dat in het plangebied een vindplaats aanwezig is. Daarom kan de archeologische verwachting voor het terrein naar laag worden bijgesteld voor de periode ijzertijd – middeleeuwen. Op basis van de resultaten van het hier gerapporteerde onderzoek wordt geadviseerd het plangebied vrij te geven voor de voorgenomen ontwikkeling.

Het RIVM heeft in 2020 en 2021 in rioolwater twee soorten bacteriën gemeten die resistent zijn tegen antibiotica. Het gaat om CPE (carbapenemase-producerende Enterobacterales) en colistine-resistente E.coli (MCR-EC). De resultaten zijn vergeleken met rioolwatermetingen uit 2016. Op deze manier wordt duidelijk of het aantal mensen in Nederland die deze bacteriën bij zich draagt verandert. Het RIVM meet deze bacteriën omdat ze een bedreiging zijn voor de volksgezondheid. Ze veroorzaken namelijk ziekten die moeilijk te behandelen zijn met antibiotica. De bacteriën zijn vooral gevaarlijk voor mensen met een kwetsbare gezondheid. De meeste gezonde mensen worden niet ziek van de bacterie. Door regelmatig het rioolwater te meten wordt duidelijk of de overheid genoeg doet om de verspreiding onder de bevolking te beperken. Allebei de soorten bacteriën zijn in heel Nederland gevonden. De aantallen CPE in rioolwater zijn ongeveer hetzelfde als in 2016. De aantallen colistine-resistente E. coli-bacteriën konden met dit onderzoek niet precies worden gegeven. Het lijkt er daarmee op dat de coronamaatregelen, zoals handen wassen en minder reizen, de verspreiding van deze bacteriën niet hebben verminderd. Dit vermoeden kan niet hard worden gemaakt omdat er geen metingen zijn gedaan vlak voordat de corona-epidemie begon. Om inzicht te krijgen hoe de aantallen zich verder ontwikkelen is het belangrijk in rioolwater te blijven meten. Metingen in rioolwater vullen de bestaande onderzoeken bij mensen naar de verspreiding van resistente bacteriën, goed aan. Voor dit onderzoek zijn de concentraties in het rioolwater van 76 zuiveringsinstallaties onderzocht. Deze installaties lagen verspreid over heel Nederland, in stedelijke en landelijke gebieden. De onderzochte bacteriën zitten in ontlasting van mensen en dus in het rioolwater. Ze komen ook via reizigers uit bijvoorbeeld Zuid-Europa, Noord-Afrika en Zuidoost-Azië in Nederland terecht.

Samenvatting Achtergrond en doel In het begin van de COVID-19 pandemie is er via elektronische patiëntendossiers (EPD’s) in de verpleeghuizen een landelijke registratie gestart door specialisten ouderengeneeskunde. UNO Amsterdam analyseert en rapporteert doorlopend de gegevens uit de COVID-19 registratie binnen het EPD Ysis. Dit artikel geeft een overzicht van de bevindingen. Methode Dossieronderzoek met gepseudonimiseerde gegevens uit de COVID-19 registratie binnen het EPD Ysis, gecombineerd met reguliere gegevens uit Ysis. Resultaten Tijdens de eerste golf was het 30-dagen overlijdensrisico bij verpleeghuisbewoners met COVID-19 substantieel (42%). Er bleek veel symptoomoverlap te bestaan tussen COVID-19 en andere acute ziekten. In de tweede golf was het risico op overlijden gehalveerd ten opzichte van het risico in de eerste golf. Ondanks initiële zorgen over het vaccin bij kwetsbare personen, bleek vaccinatie tegen COVID-19 het overlijdensrisico van verpleeghuisbewoners niet te verhogen. In de vierde golf bleek dat bewoners met COVID-19 na vaccinatie weliswaar minder (heftige) symptomen hadden dan in de eerste en tweede golf, maar dat het overlijdensrisico even hoog was als tijdens de tweede golf toen er nog niet werd gevaccineerd, namelijk 22%. In de vijfde golf, toen de boostervaccinatie was aangeboden, lag het overlijdensrisico wel een stuk lager dan in de eerdere golven toen er nog niet geboosterd was. Over het algemeen nam het aantal symptomen gedurende de pandemie af. Beschouwing De registraties van specialisten ouderengeneeskunde binnen Ysis hebben er voor gezorgd dat belangrijke vragen voor het zorgbeleid beantwoord konden worden. Op meerdere momenten werden beleidsmakers zo van relevante informatie voorzien ten behoeve van beleid en besluitvorming.

SamenvattingAchtergrond en doelIn het begin van de COVID-19 pandemie is er via elektronische patiëntendossiers (EPD’s) in de verpleeghuizen een landelijke registratie gestart door specialisten ouderengeneeskunde. UNO Amsterdam analyseert en rapporteert doorlopend de gegevens uit de COVID-19 registratie binnen het EPD Ysis. Dit artikel geeft een overzicht van de bevindingen.MethodeDossieronderzoek met gepseudonimiseerde gegevens uit de COVID-19 registratie binnen het EPD Ysis, gecombineerd met reguliere gegevens uit Ysis.ResultatenTijdens de eerste golf was het 30-dagen overlijdensrisico bij verpleeghuisbewoners met COVID-19 substantieel (42%). Er bleek veel symptoomoverlap te bestaan tussen COVID-19 en andere acute ziekten. In de tweede golf was het risico op overlijden gehalveerd ten opzichte van het risico in de eerste golf. Ondanks initiële zorgen over het vaccin bij kwetsbare personen, bleek vaccinatie tegen COVID-19 het overlijdensrisico van verpleeghuisbewoners niet te verhogen. In de vierde golf bleek dat bewoners met COVID-19 na vaccinatie weliswaar minder (heftige) symptomen hadden dan in de eerste en tweede golf, maar dat het overlijdensrisico even hoog was als tijdens de tweede golf toen er nog niet werd gevaccineerd, namelijk 22%. In de vijfde golf, toen de boostervaccinatie was aangeboden, lag het overlijdensrisico wel een stuk lager dan in de eerdere golven toen er nog niet geboosterd was. Over het algemeen nam het aantal symptomen gedurende de pandemie af.BeschouwingDe registraties van specialisten ouderengeneeskunde binnen Ysis hebben er voor gezorgd dat belangrijke vragen voor het zorgbeleid beantwoord konden worden. Op meerdere momenten werden beleidsmakers zo van relevante informatie voorzien ten behoeve van beleid en besluitvorming.

InleidingVeel verpleeghuizen (VPH) zijn getroffen door de COVID-19 pandemie en de 30 dagen mortaliteit onder de VPH bewoners is hoog. Kennis over het herstel van VPH bewoners in de periode daarna is beperkt. Wij onderzochten daarom het beloop van symptomen en het functioneren (cognitie, activiteiten van het dagelijks leven (ADL) en sociale betrokkenheid) in de eerste drie maanden na een COVID-19 infectie bij VPH bewoners.MethodeHet betreft een retrospectieve observationele cohortstudie onder Nederlandse VPH bewoners met een polymerase chain reaction (PCR) bevestigde COVID-19 infectie. Aios ouderengeneeskunde vulden samen met een verzorgende een vragenlijst in over vier tijdsmomenten (voor de infectie, ernstigste moment, één maand na de PCR-test en drie maanden na de PCR-test). De vragenlijst adresseerde COVID-19 symptomen en een aantal functieschalen, gebruikmakend van interRAI-items: ADL functioneren (ADL-Hierarchy Scale: ADL-HS), cognitief functioneren (Cognitive Performance Scale: CPS) en sociaal functioneren (Revised Index of Social Engagement: RISE). Beschrijvende en patroon analyses werden uitgevoerd om het beloop van COVID-19 symptomen en functioneren op de functiedomeinen weer te geven.ResultatenZesentachtig bewoners werden drie maanden na de infectie geïncludeerd. Voor deze groep waren de symptoomprevalenties drie maanden na de infectie hoger dan op baseline niveau. Het functioneren op alle functiedomeinen (ADL, cognitie en sociaal) verslechterde tijdens het ergste moment van de infectie, waarna het langzaam herstelde tot bijna baseline niveau na drie maanden. Er waren vier verschillende beloopsvormen ('geen achteruitgang', 'achteruitgang en volledig herstel', 'achteruitgang en gedeeltelijk herstel' en 'achteruitgang en geen herstel'). In totaal was er bij 9,3% geen achteruitgang. Volledig en gedeeltelijk herstel na achteruitgang van symptomen en/of functiedomeinen, trad op bij respectievelijk 30,2% en 55,8% van de bewoners. Bij 4,7% was geen sprake van herstel na achteruitgang.ConclusieBij 86% van de VPH bewoners die drie maanden na de COVID-19 infectie nog in leven waren, werd achteruitgang gevolgd door herstel (geheel of gedeeltelijk) van symptomen en functioneren (ADL, cognitief, sociaal). Drie maanden na de COVID-19 infectie functioneerde 30,2% van de VPH bewoners weer volledig zoals voor de infectie. De resultaten van deze studie bieden inzicht in het beloop na COVID-19 bij VPH bewoners en kunnen worden gebruikt voor onder andere advance care planning gesprekken.

Mestbewerkingsinstallaties bewerken het overschot aan mest. In dierlijke mest kunnen bacteriën of virussen zitten. Het is niet bekend in hoe ver de installaties deeltjes uitstoten die schadelijk zijn voor de gezondheid. Omwonenden maken zich daar zorgen om. Het RIVM werkt daarom aan een monitoringsprogramma om ziekteverwekkende organismen te kunnen meten in de buitenlucht rondom deze installaties. De eerste stap is daar nu in gemaakt. Het RIVM doet dit in opdracht van de provincie Noord-Brabant. Het is veel werk om alle mogelijke ziekteverwekkers te meten in lucht rondom mestverwerkingsinstallaties. Bepaalde groepen ziekteverwekkers gedragen zich hetzelfde in mest en in lucht. Het RIVM heeft daarom uitgezocht welke organismen verschillende groepen ziekteverwekkende bacteriën en virussen kunnen vertegenwoordigen. Als deze ‘indicatoren’ in de lucht zitten, kan gericht in kaart worden gebracht welke ziekteverwekkers uit de installaties komen. De voorgestelde indicatoren zijn de bacteriën Campylobacter, Clostridium, E. coli, enterokokken en endotoxine. Somatische colifagen zijn een indicator voor virussen. Het RIVM adviseert ook met welke methoden het beste de uitstoot van de gekozen indicatoren kunnen worden gemeten. Het RIVM adviseert om luchtmetingen op meerdere afstanden van de installaties te doen. Veel ziekteverwekkers sterven namelijk snel af in de buitenlucht. Als er ziekteverwekkers in de lucht zitten, zullen die aantallen op grotere afstand van een installatie kleiner zijn.

In afvalwater van twee slachterijen, een varkensslachterij en een runderslachterij, zijn geen bijzonder resistente CPE (carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae) aangetroffen. Dit betekent dat CPE in Nederland niet bij varkens of rundvee voorkomen, of maar heel weinig. Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM. Het RIVM onderzocht het afvalwater van de twee slachterijen tussen 10 april en 23 juli 2019 (varkens) en van 28 oktober 2019 tot 22 januari 2020 (rundvee). In totaal zijn op 45 dagen monsters van het afvalwater genomen en onderzocht. Op die dagen zijn in totaal 400.000 tot 500.000 varkens en ruim 7000 runderen geslacht. De genomen monsters zijn daarmee representatief voor een groot aantal dieren. Via afvalwater kunnen dergelijke aantallen dieren met relatief weinig moeite worden onderzocht op antibioticaresistente bacteriën. Deze aantallen zijn veel groter dan het aantal dat elk jaar standaard wordt onderzocht op deze bacteriën tijdens de nationale monitoring van antibioticaresistentie bij landbouwhuidieren. Bij deze landelijke monitoring wordt elk dier apart gemeten. In de afvalwatermonsters zijn wel ESBL-producerende E. coli-bacteriën gevonden, en vaker dan in de landelijke monitoring. Deze resultaten bevestigen het idee dat een methode preciezer (gevoeliger) wordt naarmate meer dieren worden gescreend. Vanwege de nauwkeurigheid en vrij kleine inspanning is meten in afvalwater een efficiënte manier om te onderzoeken of landbouwhuisdieren zeldzame vormen van antibioticaresistente bacteriën, zoals CPE, bij zich dragen. De methode moet de komende jaren nog wel worden verfijnd.

Dit rapport is het resultaat van een literatuuronderzoek naar drijvende krachten, ofwel maatschappelijke ontwikkelingen en trends, die invloed hebben op de voedselconsumptie en het voedselaanbod. De meeste krachten spelen zowel in Nederland als mondiaal een rol. De drijvende krachten kunnen ingedeeld worden over demografische, economische, sociaal-culturele, technologische, ecologische en politieke factoren (DESTEP). De drijvende krachten vormen belangrijke input voor het interpreteren van de veranderingen in de Nederlandse voedselconsumptie en het verkennen van de toekomstige voedselconsumptie. De belangrijkste drijvende krachten zijn de groei van de wereldbevolking, klimaatverandering, globalisering, stijgende welvaart, stijgende voedselprijzen en technologische innovaties. - De groei van de wereldbevolking leidt wereldwijd tot een grotere vraag naar voedsel. Dit kan leiden tot de uitputting van de hulpbronnen, vooral in ontwikkelingslanden, waardoor de voedselproductie in gevaar komt. - De verandering van het klimaat bepaalt waar en wanneer ons voedsel verbouwd kan worden. De gevolgen van de klimaatverandering zijn ook merkbaar in Nederland, maar in overige delen van de wereld zal het nog meer effect hebben. Klimaatverandering heeft ook effect op migratie. Door migratie zal de competitie voor voedsel en water toenemen. - Door globalisering is het aanbod sterk uitgebreid. Door fusies en machtsconcentraties wordt het aanbod steeds meer bepaald door een steeds kleinere groep internationale bedrijven. - Door de stijgende welvaart mondiaal neemt de vraag naar vlees en zuivel in hoog tempo toe. De consumptie van dierlijk eiwit (vooral vlees) leidt tot meer uitputting van de aarde dan de consumptie van plantaardig eiwit. - De verwachting is dat de voedselprijzen in de toekomst zullen stijgen. De welvaart in een land bepaalt hoeveel mensen bereid zijn te betalen voor voedsel. Binnen Nederland zullen er groepen zijn die moeite hebben om deze hogere prijzen te kunnen blijven betalen. Dit is bepalend voor hun voedingspatroon.- Bij technologische innovaties gaat het bijvoorbeeld om nieuwe voedingsbronnen (zoals algen of insecten), bestrijdingsmiddelen, wijzen van transport, toevoegingen en bereidingswijzen. Dit rapport is een achtergrondstudie voor de rapportage 'Wat ligt er op ons bord? Gezond, veilig en duurzaam eten in Nederland' van het RIVM die op 24 januari 2017 is verschenen. Hierin worden de aspecten van gezond, veilig en ecologisch duurzaam voedsel geïntegreerd weergegeven.

Het Nederlandse voedingspatroon en de determinanten daarvan Dagelijks eet een gemiddelde Nederlander 1 kilo en drinkt hij of zij 2 liter, verdeeld over ontbijt, lunch en diner, en 4 tussendoormomenten. Per persoon consumeren we gemiddeld zo'n 350 gram zuivel, 100 gram vlees(producten), 125 gram groente en 125 gram fruit en noten per dag. Vanaf de jaren 50 tot de jaren negentig is de vleesconsumptie toegenomen. Sinds de jaren negentig is de vleesconsumptie licht gedaald, maar nog steeds hoger dan in de jaren vijftig. Nu is ruim een kwart van het eten en 10% van het drinken van dierlijke oorsprong. Het RIVM heeft de voedselconsumptie, en factoren die de voedselconsumptie beïnvloeden in kaart gebracht. In de laatste decennia, is het aantal verschillende voedingsmiddelen toegenomen, komen voedingsmiddelen uit de hele wereld, eten we meer bewerkt voedsel en minder basisvoedingsmiddelen. We kopen voedingsmiddelen vaker in supermarkten en besteden minder tijd aan voedselbereiding. Er zijn kleine maar groeiende groepen consumenten die bewust kiezen om gezond of duurzaam te eten. Consumenten maken de meeste voedselkeuzes gebaseerd op routine en gewoonte. Kennis en motivatie spelen een relatief kleine rol bij voedselkeuze. Bij de motivatie om veilig, gezond en duurzaam te eten, gaat de consument bovendien uit van de eigen perceptie, die niet altijd overeen komt met de wetenschappelijke consensus. Naast gewoonten, kennis en motivatie, spelen de sociale en fysieke omgeving een rol. Het alom en altijd aanwezige voedselaanbod in de directe omgeving is sterk bepalend voor de voedselkeuze. Dit rapport is een achtergrondstudie voor de rapportage 'Wat ligt op ons bord? Gezond, veilig en duurzaam eten in Nederland' van het RIVM die op 24 januari 2017 is verschenen. Hierin worden de aspecten van gezond, veilig en ecologisch duurzaam voedsel geïntegreerd weergegeven.

Rondom pluimveehouderijen hebben mensen een grotere kans op een longontsteking. Dit verband is tussen 2009 en 2013 elk jaar te zien. Dit is in 2016 in het hoofdrapport Veehouderij en Gezondheid van Omwonenden (VGO) ook al geconcludeerd, maar een nadere analyse van de gegevens met krachtige statistische technieken bevestigt deze conclusies en onderbouwt ze steviger. Het gaat gemiddeld om ongeveer 119 extra patiënten met longontsteking per jaar per 100.000 mensen in het onderzoeksgebied. Dat komt neer op ongeveer 7,2% extra patiënten. Er zijn sterke aanwijzingen dat fijnstof en componenten ervan mensen gevoeliger maken voor luchtweginfecties. Specifieke ziekteverwekkers afkomstig van dieren kunnen echter niet worden uitgesloten. Ook rondom geitenhouderijen hebben mensen een grotere kans op longontsteking. Eerder zijn hiervoor al aanwijzingen gevonden, die nu nader onderbouwd zijn over een langere periode. De onderzoekers zien deze toename over alle jaren van 2007 tot en met 2013, dus ook na de Q koortsepidemie, die van 2007 tot en met 2010 plaatsvond. Het aantal extra gevallen van longontsteking in het onderzoeksgebied dat kan worden toegeschreven aan de aanwezigheid van geitenbedrijven is gemiddeld over de jaren 2009-2013 ongeveer 89 patiënten per 100.000 mensen per jaar. Dat komt neer op ongeveer 5,4% extra patiënten. De Q koortsepidemie heeft waarschijnlijk tijdens de vroege jaren bijgedragen aan het verhoogde aantal longontstekingen. Het is echter geen verklaring van het verhoogde risico vanaf 2011. Wat deze toename wel veroorzaakt, is nog onduidelijk. Deze uitkomsten blijken uit vervolgonderzoek van VGO. Het onderzoek bevestigt ook de eerdere conclusie dat mensen met COPD, die in de buurt van veehouderijen wonen, vaker en ernstiger klachten hebben dan mensen die op grotere afstand van veehouderijen wonen. Uit luchtmetingen in de woonomgeving blijkt dat de concentratie endotoxinen in de lucht toeneemt naarmate de afstand tot een veehouderij kleiner wordt of het aantal veehouderijen in een gebied (de dichtheid) groter wordt. Endotoxinen zijn kleine onderdelen van micro-organismen die luchtwegirritatie en ontstekings­reacties kunnen veroorzaken. Veehouderijsectoren met de hoogste uitstoot van fijnstof, zoals pluimvee- en varkenshouderij, dragen duidelijk bij aan de concentratie van endotoxinen in de leefomgeving. Opvallend is dat ook sectoren van de veehouderij die niet bekendstaan om een hoge uitstoot van stoffen toch substantieel lijken bij te dragen aan de concentratie van endotoxinen in de leefomgeving. Veehouderijen uit deze sectoren zijn in grote aantallen in het VGO-gebied vertegenwoordigd

Het RIVM heeft in samenwerking met andere instituten onderzocht hoeveel resistente bacteriën via afvalwater in het Nederlandse oppervlaktewater terechtkomen. Afvalwater is, naast mest, de belangrijkste bron waardoor antibioticaresistente bacteriën in het milieu belanden. In 60 tot 100% van het onderzochte afvalwater zitten bijzonder resistente micro-organismen(BMRO), zoals ESBL-producerende E. coli en carbapenemresistente Enterobacteriaceae. Daarnaast zijn resten van antibiotica in het afvalwater gevonden. Mensen kunnen aan resistente bacteriën in het milieu worden blootgesteld, bijvoorbeeld als zij in contact komen met water waarop gezuiverd afvalwater wordt geloosd. Vooralsnog is het onduidelijk hoe groot de bijdrage van deze blootstelling is ten opzichte van andere blootstellingsroutes, en wat de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid zijn. Daarvoor wordt aanvullend onderzoek aanbevolen. Duidelijk is wel dat mensen naast blootstelling via het milieu, ook door andere bronnen kunnen worden blootgesteld aan antibioticaresistente bacteriën, bijvoorbeeld tijdens reizen naar landen in Azië of Zuid-Amerika. Door de huidige behandeling van afvalwater nemen de concentraties van antibioticaresistente bacteriën af. Er bestaan aanvullende zuiveringstechnieken voor afvalwater die het aantal antibioticaresistente bacteriën in het oppervlaktewater nog verder kunnen verminderen. Ook de concentraties van resistente bacteriën in mest kunnen door aanvullende zuiveringstechnieken verminderd worden.

De Nederlandse drinkwatersector maakt gebruik van risicoanalyses en risicomanagement (RA/RM) om het drinkwatersysteem en de levering van schoon drinkwater veilig te stellen, internationaal waterveiligheidsplan geheten. In Nederland blijken alle stappen uit het waterveiligheidsplan te worden uitgevoerd. Deze manier van werken levert een belangrijke bijdrage om de drinkwaterkwaliteit van bron tot tap te waarborgen. De drinkwaterbedrijven vullen de meeste RA/RM-activiteiten ongeveer op dezelfde manier in. De enkele verschillen die er zijn, zijn gepast omdat de systemen verschillen, bijvoorbeeld wanneer oppervlaktewater dan wel grondwater de bron is. Punten van aandacht zijn verdere samenwerking binnen de drinkwatersector en meer aandacht voor integraal risicomanagement binnen een bedrijf. RA/RM is ingericht als een cyclisch proces, zodat continu verbetering mogelijk is. Dit blijkt uit een inventarisatie door het RIVM en KWR Watercycle Research Institute van de RA/RM-activiteiten. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) gaf hiertoe de opdracht, omdat een nationaal overzicht van de RA/RM-activiteiten ontbrak. De Nederlandse drinkwatersector is zich zeer bewust van de mogelijke risico's voor de drinkwaterkwaliteit en heeft de afgelopen decennia zijn aanpak daarop ingesteld. De sector heeft op allerlei vlakken RA/RM-activiteiten ontwikkeld, zowel op eigen initiatief als voortkomend uit wettelijke verplichtingen. Drinkwater wordt in Nederland geproduceerd uit oppervlaktewater en grondwater, met als doel de Nederlandse bevolking van schoon en voldoende drinkwater te voorzien. Het waterveiligheidsplan is een internationaal opgezet systeem dat de WHO in 2004 heeft opgezet om wereldwijd de drinkwaterkwaliteit te kunnen garanderen. Voor deze inventarisatie zijn medewerkers van alle tien de drinkwaterbedrijven in Nederland geïnterviewd.

Bij metingen in het riool van zes woonwijken in Utrecht zijn bijzonder resistente bacteriën CPE (carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae) aangetroffen. Dit betekent dat CPE voorkomen onder de bevolking, en niet alleen bij mensen in zorginstellingen. Rioolwateronderzoek blijkt een efficiënte methode om te kunnen bepalen of deze bacterie onder Nederlanders aanwezig is. Bovendien is deze methode niet belastend omdat mensen niet individueel onderzocht hoeven te worden. Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM. Het RIVM adviseert daarom om zeldzame resistente bacteriën ook in rioolwater te meten. Dan wordt op nationaal niveau duidelijk of en waar ongeveer mensen drager van CPE of van andere bijzonder resistente micro-organismen (BRMO) zijn. In Nederland worden CPE nog maar af en toe bij mensen vastgesteld. Ze komen vaker voor in andere delen van de wereld, zoals Zuidoost Azië, Zuid-Europa en Noord-Afrika. Mensen die daar op reis zijn geweest, hebben de grootste kans om CPE te hebben. Dit is vooral het geval als ze daar in het ziekenhuis hebben gelegen. Gezonde mensen worden meestal niet ziek van CPE. Kwetsbare mensen, zoals ouderen en ziekenhuispatiënten, kunnen dat wel. Ziekte door CPE is moeilijk te behandelen omdat ze resistent zijn tegen typen antibiotica die als laatste redmiddel worden gebruikt. Deze bacteriën vormen daardoor een bedreiging voor de volksgezondheid. Het is dan ook belangrijk dat deze resistente bacteriën zich niet verder verspreiden onder mensen, dieren en in het milieu. Er bestaan verschillende typen van CPE. In afvalwater van woonwijken kwamen in dit onderzoek soms andere typen CPE voor dan in de onderzochte zorginstellingen. Door te vergelijken welke typen op verschillende plekken in het riool voorkomen, kan worden achterhaald hoe CPE zich onder mensen verspreiden. Deze informatie helpt om te voorkomen dat meer infecties optreden en de bacterie zich verspreidt. Voor dit onderzoek heeft het RIVM rioolwater onderzocht op negen plekken in de stad Utrecht: in zes woonwijken en bij een ziekenhuis, verpleeghuis en asielzoekerscentrum. De rioolwaterzuiveringsinstallatie in Utrecht zuivert elke dag het afvalwater uit deze wijken en instellingen. Naast de 9 meetpunten zijn metingen uitgevoerd in het verzamelde rioolwater van de hele binnenstad van Utrecht dat bij de RWZI binnenkomt. Dit was nodig om te kijken of de 9 meetpunten representatief waren voor de hele stad.

Legionellabacteriën kunnen zich via de lucht verspreiden en een longontsteking veroorzaken als mensen ze inademen. Ze komen meestal in de lucht via installaties die water vernevelen, zoals bubbelbaden en natte koeltorens. De afgelopen jaren bleken afvalwaterzuiveringsinstallaties in Nederland de bron te zijn van meerdere gevallen van deze vorm van longontsteking. Het RIVM heeft daarom verkend welke maatregelen kunnen voorkomen dat het aantal legionellabacteriën in afvalwaterzuiveringsinstallaties stijgt en ze zich verspreiden. Ook is van een paar maatregelen onderzocht of ze goed werken. De meeste maatregelen hebben effect, al is het lastig om precies aan te geven in hoeverre ze het aantal legionellabacteriën verminderen. In het algemeen is onduidelijk of de afname voldoende is om te voorkomen dat werknemers of mensen die in de buurt wonen een longontsteking door Legionella kunnen krijgen. Daarvoor is meer duidelijkheid nodig hoeveel legionellabacteriën onder welke omstandigheden een gezondheidsrisico kunnen vormen. Een van de mogelijke maatregelen is de temperatuur van het afvalwater tijdens het zuiveringsproces te verlagen tot onder de 25 graden Celsius. Bij hogere temperaturen kunnen legionellabacteriën zich snel vermenigvuldigen. Een andere mogelijkheid is de bassins waarin het afvalwater wordt belucht, een onderdeel van het zuiveringsproces, af te dekken. Dit kan bijvoorbeeld door een zeil over het bassin te spannen of door ballen of andere vormen op het water te laten drijven. De lucht uit een afgesloten beluchtingsbassin kan ook nog worden afgezogen en daarna worden gefiltreerd en ontsmet met UV-straling. Bij de meeste onderzochte maatregelen nam het aantal legionellabacteriën in de lucht af. Een afdekking voorkomt dat legionella zich via de lucht verspreidt, zolang er geen scheuren of openingen in het zeil zitten. Het water afdekken met ballen bleek weinig effect te hebben. Door de afgevoerde lucht te filtreren en met UV-straling te behandelen, nam het aantal legionellabacteriën in de lucht voor een groot deel af. De meeste afvalwaterzuiveringsinstallaties verschillen in soort en grootte, waardoor het effect van een maatregel per installatie kan verschillen. Het is daarom belangrijk om de processen en kenmerken van de afvalwaterzuiveringen goed in kaart te brengen. Daarnaast is duidelijkheid nodig over welke stappen mogelijk zijn als een afvalwaterzuiveringsinstallatie een risico lijkt te vormen. Verder is het wenselijk een platform in te richten om van elkaars ervaringen te kunnen leren.

Legionellabacteriën kunnen zich via de lucht verspreiden en een longontsteking veroorzaken als mensen ze inademen. Het RIVM heeft met een rekenmodel geschat hoeveel hele kleine waterdruppels (aerosolen) met legionellabacteriën zich vanuit afvalwaterzuiveringsinstallaties (AWZI's) via de lucht verspreiden. Vergeleken met mensen zonder longontsteking door Legionella bleken de patiënten aan meer aerosolen van AWZI's te zijn blootgesteld. Dit is een aanwijzing dat deze aerosolen in de afgelopen jaren deze vorm van longontsteking hebben veroorzaakt. Deze resultaten geven nog niet aan wélke AWZI's legionellabacteriën verspreiden via aerosolen. Daarvoor is meer onderzoek nodig. Zo is een actueel overzicht met meer details nodig van de AWZI's in Nederland, en eventuele andere bronnen. Ook is meer inzicht nodig in hoe waterdruppels met legionellabacteriën ontstaan en zich via de lucht verspreiden. Dit geldt ook voor de vraag hoe Legionella overleeft onder verschillende weersomstandigheden. Voor dit onderzoek heeft het RIVM voor het eerst het luchtverspreidingsmodel OPS gebruikt om de concentratie aerosolen met Legionella te berekenen. Het model lijkt geschikt om de mate waarin aerosolen zich verspreiden vanuit AWZI's te berekenen. Tussen 2013 en 2018 is het aantal gemelde patiënten in Nederland met een longontsteking door Legionella bijna verdubbeld. In 2017 en 2018 bleek een aantal patiënten te zijn besmet door blootstelling aan legionellabacteriën van twee AWZI's in Boxtel en Son. Voor de meeste patiënten die in Nederland besmet raken blijft onduidelijk via welke bron ze besmet zijn, ondanks pogingen van de GGD om die te vinden. Dit onderzoek hoopt eraan bij te dragen de bron te herleiden, en zo te voorkomen dat er meer mensen ziek van worden.

In het algemeen komen door landbouw weinig resistente bacteriën in oppervlaktewater, zoals sloten en rivieren. Toch kunnen op sommige momenten en plaatsen grote hoeveelheden resistente bacteriën in het water terechtkomen. Dat hangt af van de hoeveelheid regen en het type landbouwactiviteit. Vooral in gemeenten met veel leghennen zijn vaker en meer resistente bacteriën in het oppervlaktewater aangetroffen dan in gemeenten met minder leghennen. De aanwezigheid van andere dieren dan leghennen of het uitrijden van mest blijken geen merkbare invloed te hebben. Lozingen van rioolwater hebben meer effect op het aantal resistente bacteriën dan landbouwactiviteiten. Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM. Resistente bacteriën kunnen in de bodem terechtkomen vanuit de ontlasting van landbouwhuisdieren. Dat kan gebeuren wanneer de mest over het land wordt verspreid of de stallen worden schoongemaakt. Het kan ook via de uitwerpselen van dieren in de wei, zoals koeien en schapen, of van vrije uitloopdieren, zoals leghennen. Door regen kunnen de bacteriën vanuit de bodem in het oppervlaktewater terechtkomen. Hoe meer regenwater, hoe meer dat gebeurt. Rioolwater wordt op oppervlaktewater geloosd nadat rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI's) het hebben gezuiverd. Als er heel veel regen valt, is er te veel rioolwater en wordt een deel van het rioolwater ongezuiverd geloosd. Eerder RIVM-onderzoek toonde aan dat lozingen van zowel gezuiverd als ongezuiverd rioolwater de aantallen resistente bacteriën in het oppervlakteater vergroten. Dit keer zijn 51 wateren in landbouwgebied, verspreid over Nederland, onderzocht. In deze wateren komt geen rioolwater, waardoor de invloed van landbouw goed kon worden onderzocht. Elke maand zijn twee soorten resistente bacteriën (de ESBL-producerende E. coli en de AmpC-producerende E. coli) gemeten. Deze aantallen zijn gecombineerd met gegevens over het aantal dieren in het gebied en de hoeveelheid mest die over het land is uitgereden. Ook is gekeken naar de het seizoen, omdat niet in alle seizoenen mest wordt uitgereden. Ten slotte zijn gegevens over de hoeveelheid regen gebruikt.

PFOS en PFOA zijn chemische stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen. Deze stoffen behoren tot de groep poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) en zijn door mensen gemaakt. Deze stoffen zijn in veel producten toegepast. Daardoor, en door fabrieksemissies en incidenten, zijn PFAS in het milieu terechtgekomen en zitten nu onder andere in de bodem, in bagger en in het oppervlaktewater. Bagger komt vrij als watergangen worden onderhouden om bijvoorbeeld de bevaarbaarheid en de waterafvoer zeker te stellen. Deze bagger wordt vaak op het aangrenzend perceel gelegd. Op deze manier kunnen PFAS op agrarisch land terecht komen. Het RIVM heeft de risicogrenzen bepaald voor PFAS in grond voor de landbouwvormen akkerbouw en veeteelt. Dit is gedaan omdat er (nog) geen landelijke normen bestaan voor PFAS in grond en bagger voor deze bodemfuncties. Een aantal decentrale overheden, waaronder de provincie Noord-Holland en de gemeente Haarlemmermeer, hebben daarom zelf lokale normen voor grond vastgesteld. Hiervoor zijn risicogrenzen gebruikt die het RIVM eerder heeft bepaald voor niet-agrarische bodemfuncties. In opdracht van het Hoogheemraadschap van Rijnland is onderzocht of deze risicogrenzen ook veilig genoeg zijn voor akkerbouw en veeteelt. Op basis van wat nu bekend is liggen concentraties PFAS in bagger meestal onder de risicogrenzen voor grond als deze op akkerbouwland wordt gebruikt. De risicogrenzen voor veeteelt zijn strenger dan die voor akkerbouw. De verwachting is dat de bagger op de meeste plaatsen ook zal voldoen aan de risicogrenzen voor veeteelt.

In mest blijken bacteriën voor te komen die ongevoelig (resistent) zijn voor bepaalde soorten antibiotica. Ook zijn er in mest resten van antibiotica gevonden. Mest van landbouwhuisdieren, zoals koeien en varkens, wordt gebruikt om landbouwgrond mee te bemesten. Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM. Wetenschappers onderzochten hoeveel resistente bacteriën via mest in het Nederlandse milieu (in bodem en water) terechtkomen. In de onderzochte mest zijn bijzonder resistente micro-organismen (BMRO), namelijk de ESBL-producerende bacterie E. coli gemeten. Het voorkomen van deze bacterie verschilt per diersoort. Het komt tussen 40 procent (mest van leghennen) en 90 procent (mest van kalveren) voor. De hoogste concentraties ESBL-producerende E. coli zijn gevonden in mest van leghennen. De hoeveelheid mest die op het land wordt gebracht verschilt per diersoort. Doordat er veel minder pluimveemest op het land terecht komt dan mest van andere diersoorten, belasten alle soorten mest het milieu met ongeveer dezelfde hoeveelheid. Naast mest van landbouwhuisdieren is afvalwater de belangrijkste 'bron' waardoor resistente bacteriën in het milieu belanden. Resistente bacteriën komen met menselijke ontlasting in afvalwaterzuiveringsinstallaties terecht. Doordat de bacteriën daar niet helemaal worden verwijderd, belanden ze dus in het oppervlaktewater, zoals een rivier. Wetenschappers laten met dit onderzoek zien dat de totale hoeveelheid resistentie die vanuit mest op de bodem belandt ongeveer hetzelfde is als de hoeveelheid die vanuit afvalwater in het oppervlaktewater terecht komt. Vanuit mest en bodem belandt slechts een deel van de resistente bacteriën in oppervlaktewater. Daarom is afvalwater van mensen een grotere bron van resistente bacteriën in water dan mest. Mensen kunnen in aanraking komen met resistentie in het milieu na contact met water.

Mensen die regelmatig in open water zwemmen hebben vaker bacteriën in hun darmen die ongevoelig (resistent) zijn voor bepaalde soorten antibiotica dan de gemiddelde Nederlander. Daaruit maken wetenschappers op dat zwemmen in open water kans geeft om resistente bacteriën binnen te krijgen. Aandacht voor de kwaliteit van oppervlaktewater waarin gezwommen wordt, blijft daarmee belangrijk. Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM. Het RIVM adviseert daarom organisatoren van zwemwedstrijden om de kwaliteit van oppervlaktewater te onderzoeken. Daarnaast raadt het RIVM mensen aan om te zwemmen op officiële of andere goed onderzochte zwemlocaties. De kwaliteit van water van officiële locaties moet voldoen aan de Europese regels. Wetenschappers onderzochten de ontlasting van deelnemers van open water zwemwedstrijden en city swims. Zij meten of er resistente bacteriën (de ESBL-producerende E. coli) in voor kwamen. Dit deden zij voor én na het evenement. Het aantal zwemmers bij wie dat het geval was, was voor en na het evenement gelijk, maar dus hoger dan bij de gemiddelde Nederlander. De kans is groot dat er geen verschil was tussen 'voor en na' het zwemevenement omdat deze mensen vaker in open water zwemmen. Zo kunnen zij vaker in contact komen met de bacteriën. Mensen komen niet alleen via oppervlaktewater in aanraking met resistente bacteriën. Dit kan ook via andere mensen, via de omgeving, via contact met dieren of via het eten van (dierlijke) producten.

Zwoegen, zweten en zwijgen in de zorg. Een kwalitatieve empirische studie naar ervaringen met vrouwspecifieke levensfasen van verpleegkundigen en artsen in een academisch ziekenhuis. In opdracht van WOMEN Inc.

Revision of the rabies policy in the Netherlands The WHO aims to eliminate dog-transmitted rabies deaths in humans by 2030 ('zero by 30'). The Dutch rabies policy advisory board has revised its national rabies guidelines on the basis of the WHO guidelines revised in 2018. In the revised Dutch guidelines, there is increased focus on the importance of instant wound care after potential exposure to the rabies virus. Pre-exposure prophylaxis (PrEP) is limited to two vaccines given on days 0 and 7, rather than the previous regime of three vaccines. Post-exposure prophylaxis (PEP) no longer consists of five vaccines for unvaccinated individuals; instead it is four vaccines on days 0, 3, 7, and 14-28. For type III wounds, when indicated, rabies immunoglobulin (RIG) is only injected into and around the wound bed; residual volumes are no longer administered intramuscularly. RIG no longer needs to be administered in cases of potential mucosal contact exposure to the rabies virus where there is no injury. The vaccination scheme for PrEP (3) and PEP (5) does not change for immunocompromised patients, and RIG is administered regardless of the vaccination status of the affected individual.

Carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae (CPE) kunnen ontstekingen veroorzaken die met de gangbare antibiotica moeilijk te behandelen zijn. Ze vormen daardoor een bedreiging voor de medische zorg. Het is dan ook belangrijk dat deze resistente bacteriën zich niet verder verspreiden onder mensen, dieren en in het milieu. Het RIVM heeft onderzocht of het zinvol is om afvalwater van ziekenhuizen te zuiveren om de verspreiding van CPE in het milieu tegen te gaan. Het afvalwater van ziekenhuizen blijkt echter maar een klein deel te bevatten van het aantal van deze bacteriën dat via afvalwater in het oppervlaktewater terechtkomt. Deze maatregel kan er daarom niet voor zorgen dat er substantieel minder CPE in het milieu terechtkomen. Antibioticaresistente bacteriën komen met menselijke ontlasting vanuit ziekenhuizen alsook vanuit de algemene bevolking in afvalwaterzuiveringsinstallaties terecht. Aangezien de bacteriën daar niet volledig worden verwijderd, belanden ze vervolgens in het oppervlaktewater. Voor dit onderzoek is bij vijf ziekenhuizen en bij de bijbehorende afvalwaterzuiveringsinstallaties het afvalwater gedurende 24 uur gemeten. De hoeveelheid aangetroffen CPE varieerden sterk per meetmoment. Meestal is minder dan 10 procent van het totale aantal CPE in de afvalwaterzuivering afkomstig van het afvalwater van ziekenhuizen. Bij sommige ziekenhuizen (een derde van de metingen) konden de aantallen op bepaalde momenten oplopen tot 10 tot 60 procent. Ook komt maar een klein deel van restanten van antibiotica (residuen) van het afvalwater van ziekenhuizen.

Via rioolwater en dierlijke mest komen bacteriën die resistent zijn tegen antibiotica in bodem, lucht en water terecht. Aanvullende zuiveringstechnieken voor afvalwater en mest zouden het aantal antibioticaresistente bacteriën en restanten antibiotica in het milieu kunnen verminderen. Of de aanwezigheid van resistente bacteriën in het milieu gevolgen heeft voor de volksgezondheid is vooralsnog onduidelijk. Daarom kunnen aan belanghebbenden nog geen aanbevelingen gegeven worden of en zo ja, welke aanvullende (technische) maatregelen de gezondheid beschermen. Hiervoor is meer onderzoek nodig. Duidelijk is dat algemeen geldende maatregelen om antibiotica voor mensen en dieren terughoudend te gebruiken, ook het milieu ten goede komen. Hierdoor komen er namelijk via het riool en dierlijke mest minder antibioticaresistente bacteriën in het milieu terecht. Verder is het voor belanghebbenden, zoals waterbeheerders, van belang om goed te worden geïnformeerd over hoeveel en welke resistente bacteriën in het milieu voorkomen. Deze informatie hebben zij onder andere nodig om te kunnen ze beslissen of maatregelen nodig zijn. Dit blijkt uit twee workshops die het RIVM heeft georganiseerd om te bespreken welke maatregelen kansrijk zijn. Vertegenwoordigers van betrokken departementen, kennisinstellingen, adviesbureaus, brancheverenigingen en uitvoeringsorganisaties namen eraan deel.

Sinds 2014 is het convenant preventie gehoorschade muzieksector van kracht. Dit convenant geldt voor een groot aantal evenementen, poppodia en festivals en dat loopt tot 2018. Hierin is afgesproken maatregelen te nemen over onder andere maximale geluidsniveaus om het gehoor van bezoekers te beschermen. Niet alle openbare locaties met versterkte muziek, waaronder clubs, discotheken, cafés en scholen, vallen onder het convenant. Op verzoek van het ministerie van VWS heeft het RIVM een advies uitgewerkt over maximale geluidsniveaus in deze locaties. Het blijkt onmogelijk om maximale geluidsniveaus te adviseren die voor ieder individu absoluut veilig zijn, en dus geen risico op gehoorschade opleveren. Dat komt omdat de mate waarin mensen gevoelig zijn voor harde muziek per individu verschilt. Ook is de totale hoeveelheid (hard) geluid waaraan mensen blootstaan, ook los van muziek, niet voor iedereen gelijk. Jonge kinderen zijn minder goed in staat zelf maatregelen te nemen om gehoorschade te voorkomen. Het advies maakt daarom onderscheid tussen maximale geluidniveaus voor jonge kinderen tot en met 13 jaar (gemiddeld 91 decibel over een kwartier), kinderen van 14 en 15 jaar (gemiddeld 96 decibel over een kwartier) en mensen vanaf 16 jaar (gemiddeld 102 decibel over een kwartier). De geadviseerde maximale geluidsniveaus zijn niet gegarandeerd veilig voor het gehoor. Daarom is het van belang bezoekers van muziekactiviteiten te informeren hoe zij zelf het risico op gehoorschade kunnen beperken. Dit kan door gehoorbescherming te dragen, afstand te nemen van de geluidsbron (speaker) en door zogenoemde oorpauzes in te lassen. Als muzieklocaties voorzien in geluidsluwe zones en/of gehoorbescherming, kunnen bezoekers zelf invloed uitoefenen op de hoeveelheid geluid waaraan zij worden blootgesteld. Het advies is opgesteld door een werkgroep, bestaande uit Nederlandse deskundigen op het gebied van akoestiek en de oorzaken, gevolgen en preventie van gehoorschade door hard geluid, met een focus op harde muziek. In Nederland is er geen landelijke wet- of regelgeving die bezoekers van uitgaansgelegenheden beschermt tegen gehoorschade door te harde muziek.

Het RIVM heeft voor verschillende beleidsterreinen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) in kaart gebracht welke effecten bedreigingen van de fysieke leefomgeving kunnen hebben en welke veiligheidsdoelen door de overheid gesteld worden om die effecten te voorkomen, verkleinen of beheersen. In het eerste deel van de opdracht (Van Zijverden et al., Een scan van de veiligheid en kwaliteit van onze leefomgeving. RIVM briefrapport 2017-0030) zijn voor 25 onderwerpen effecten voor gezondheid, ecologie, economische schade en maatschappelijke impact op een rij gezet. Uit het onderzoek blijkt dat voor de gezondheidseffecten gegevens bekend zijn. De effecten voor ecologie, economische schade en maatschappelijke impact zijn meestal niet goed bekend en blijken in het tweede deel van het onderzoek niet expliciet meegenomen in de doelen voor het risico- en veiligheidsbeleid. Met deze effecten wordt impliciet rekening gehouden. Het beleid van het ministerie gaat uit van een beleidsmatig basisbeschermingsniveau en van een streven om de veiligheid en de kwaliteit van onze leefomgeving verder te verbeteren. Voor een veilige en gezonde leefomgeving is het belangrijk te weten wat de actuele situatie in de fysieke leefomgeving is en hoe de samenleving de veiligheid waardeert. Voorbeelden van vraagstukken zijn het risico van overstromingen, veiligheid bij brand of explosies, luchtverkeersveiligheid, veiligheid op de weg, in scheepvaart en op het spoor. Ook gaat het om de effecten van vervuilende stoffen in lucht, water en bodem en van het gebruik van nanomaterialen en biotechnologie. De samenleving heeft behoefte aan een zekere mate van eenduidigheid en consistentie in risico-afwegingen voor al deze veiligheidsvraagstukken. Om dat goed te doen, zijn voldoende gegevens nodig om risico's vanuit verschillende invalshoeken te kunnen karakteriseren. Momenteel wordt hoofdzakelijk gekeken naar gezondheidseffecten, uitgedrukt in de kans op dodelijke slachtoffers of aantallen slachtoffers. Bij dit onderzoek worden ook diverse nieuwe (technologische) ontwikkelingen die gepaard gaan met onzekere risico's betrokken. Hiervoor blijken, mede door methodologische problemen, nog geen geschikte effectmaten te zijn ontwikkeld. Het RIVM pleit voor een brede, transparante beoordeling van risico's en effecten. Hiervoor moeten samenhangende risico- en effectmaten ontwikkeld worden die op zowel technische als sociaalwetenschappelijke inzichten moeten worden gebaseerd. De veiligheid van situaties hangt immers samen met wat de maatschappij aanvaardbaar vindt.

background: Fragile X syndrome (fxs) is the most common hereditary cause of intellectual disability and autism spectrum disorders.Targeted treatment is currently lacking. In the past decades an enormous amount of knowledge has been obtained concerning the involved molecular pathways, introducing potential targets for disease modifying therapy. aim: To present an overview of the development of targeted treatment for fxs. method: Several important publications were collected and indexed. results While preclinical animal model studies with targeted interventions are promising,thetranslationtothe clinic has been disappointing. conclusion: Targeted treatment for fxs is necessary and could be applied in other causes of autism spectrum disorders and intellectual disability. Factors relating to translation, study design and outcome measures are possibly contributing to the disappointing results. The clustering of patient care in a center of expertise is required to clinically implement future therapeutic strategies and to facilitate research. In addition, this improves patient care, one example being the recent medical guideline for children with fxs.

Three patients were recently transferred to two Intensive Care Units (ICUs) in the Netherlands from two different ICUs in Bucharest, Romania. The patients appeared to be colonised with several, partly identical, carbapenemase-producing bacteria (CPB) after a short hospitalisation in Romania. In this article, we show that it is important to be aware of the possibility that patients are colonised with CPB after a short hospitalisation abroad. This has consequences for infection prevention measurements, but probably also for the discontinuation of selective bowel decontamination in the ICU.

Alleen digitaal verschenen

alleen digitaal verschenen

Sinds 1976 wordt in Nederland periodiek gemeten in welke mate mensen via voeding schadelijke stoffen binnenkrijgen, zoals metalen en gewasbeschermingsmiddelen. Hiervoor verzamelt een representatieve groep deelnemers in een gekoelde box de equivalenten van alles wat zij gedurende een etmaal hebben gegeten en gedronken (duplicaatvoeding). Het RIVM en het RIKILT voeren dit zogeheten duplicaatvoedingsonderzoek uit in opdracht van de Nederlandse Voedsel-en Warenautoriteit (NVWA). In dit rapport is beschreven hoe het onderzoek in 2014 is opgezet en uitgevoerd. In het voor- en najaar van 2014 hebben de ouders/verzorgers van 126 kinderen in de leeftijd van 2 tot en met 6 jaar uit de regio Wageningen succesvol een duplicaatvoeding verzameld. Deze kinderen waren representatief voor de Nederlandse kinderen wat betreft leeftijd, geslacht en sociale klasse. Naast het verzamelen van de duplicaatvoedingen hebben de ouders/verzorgers in een voedingsdagboekje genoteerd wat hun kind gedurende het etmaal heeft geconsumeerd. Het dagboekje diende onder andere om te checken of alle consumpties in de box zijn verzameld, zodat eventueel ontbrekende onderdelen konden worden aangevuld. De gevriesdroogde monsters van de duplicaatvoedingen worden bewaard bij het RIKILT en zijn bedoeld om nu en in de toekomst risico's van stoffen te beoordelen. Van de duplicaten is beschreven om welke voedingsmiddelen het gaat en in welke hoeveelheden ze zijn geconsumeerd. Het duplicaatvoedingsonderzoek maakt het zo mogelijk om door de jaren heen te volgen welke hoeveelheden van bepaalde stoffen mensen dagelijks binnenkrijgen. Daarbij kan worden gecontroleerd of deze hoeveelheden binnen de gestelde veiligheidsgrenzen blijven.

Biovergisting is de afbraak van organisch materiaal uit mest en andere restanten in speciaal daarvoor ingerichte installaties. Bij dit proces komt het energierijke biogas methaan (CH4) vrij. Daarnaast ontstaat een product ('digestaat') dat gebruikt kan worden als meststof in de landbouw. Wanneer niet alleen mest maar ook andere organische materialen worden verwerkt in een vergister, spreken we van covergisting. In 2014 heeft de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM) in opdracht van het ministerie van Economische Zaken een evaluatie uitgevoerd van covergisting in Nederland. Het RIVM heeft hiervoor informatie verzameld over gezondheid en veiligheid. Hieruit blijkt dat de mensen bij mestvergisting niet in hogere mate aan pathogenen en antibiotica-resisente bacteriën blootstaan dan bij andere vormen van mestverwerking. Wel zijn incidenten en ongevallen met covergistingsinstallaties gevaarlijk geweest voor medewerkers, bijvoorbeeld vanwege explosie- en verstikkingsgevaar door gasvorming. Ook hebben ze omwonenden stankoverlast bezorgd. Verder blijkt dat de risico's onbekend zijn als de regelgeving voor co-vergisting niet wordt nageleefd, bijvoorbeeld door materialen bij te mengen die daarvoor niet zijn toegestaan. Een goede procescontrole is daarom van belang. De bevindingen, waar meerdere partijen aan bijdragen, worden in 2015 gepubliceerd. Onderliggende rapportage bevat de uitgebreide informatie van het RIVM die wordt samengevat in het CDM-rapport. Voor het onderwerp gezondheid zijn de microbiologische risico's van mestvergisting nader beschouwd. Het onderwerp veiligheid betreft Arboregelgeving en externe veiligheidsrisico's.

Alleen digitaal verschenen

Het RIVM heeft onderzocht of de schattingen van het landelijk aantal bezoeken aan Spoedeisende Hulp (SEH) afdelingen op basis van het zogeheten Letsel Informatie Systeem (LIS) een goed beeld geven van het werkelijke aantal SEH-bezoeken. Hiervoor zijn de LIS-gegevens vergeleken met gegevens afkomstig van het DBC-Informatiesysteem (DIS), het systeem dat alle Nederlandse ziekenhuizen gebruiken voor de registratie van spoedeisende hulp en alle andere vormen van ziekenhuiszorg. De LIS-gegevens lijken het werkelijke aantal SEH-bezoeken goed weer te geven. Dit geldt vooral voor het totaal aantal SEH-bezoeken, dus waarbij geen onderscheid gemaakt wordt tussen letsel en acute ziekten en aandoeningen. De schattingen van het aantal bezoeken voor uitsluitend letsel liggen iets onder de DIS-gegevens. Om de reden van het verschil tussen de bestanden beter te kunnen begrijpen, is meer inzicht nodig in de gebruikte schattingsmethode van het LIS. De details hiervan zijn niet gepubliceerd. Het onderzoek is in opdracht van het ministerie van VWS uitgevoerd. Het LIS is een belangrijke informatiebron voor het letselpreventiebeleid van het ministerie van VWS en andere ministeries. De informatie uit het LIS is specifieker dan de DIS-gegevens, onder andere over de oorzaak van het letsel en de situatie waarin het is opgelopen. Daarnaast maakt het LIS het mogelijk om vervolgonderzoek te doen, zoals naar het beloop van het letsel. Het LIS is de letselregistratie van de stichting VeiligheidNL, die letsels in Nederland monitort en programma's ontwikkelt om veilig gedrag te bevorderen. Aan het LIS namen tijdens het onderzoek 14 van in totaal 94 SEH's deel die 24/7 open zijn. De deelnemende ziekenhuizen registreren patiënten die worden behandeld op een SEH-afdeling, onder wie slachtoffers van een ongeval, geweld of zelf toegebracht letsel. VeiligheidNL gebruikt het LIS onder meer om landelijke schattingen te maken van het aantal op SEH-afdelingen behandelde letselslachtoffers.

https://www.socialevraagstukken.nl/niet-iedereen-voelt-zich-op-zijn-gemak-in-dezelfde-keuken/

On November 24th, 2016, A. Wojtuszkiewicz was promotedat the VU University Medical Center in Amsterdamon her PhD thesis entitled ‘Alternative splicingin acute leukemia – relevance in treatment response’,under the supervision of prof. G.J.L. Kaspers, MD,PhD, and prof. Y.G. Assaraf, PhD, and the co-supervisionof J. Cloos, PhD, and dr. G. Jansen, PhD. Themost important findings of this investigation aresummarized in this report.