Search

Wie betaalt de belastingen in Nederland? Met dank aan de recente ontwikkelingen in de ongelijkheidsliteratuur krijgen we daar een steeds scherper beeld van – en kunnen we de uitkomsten ook internationaal vergelijken.

bespreking nieuw CG code op het punt van belang voor fiscaliteit

On 22 November 2022, the European Court of Justice (Grand Chamber) ruled that the provision in the EU Directive requiring the public form of UBO registration is invalid. The purpose of UBO registration may serve a public interest - countering money laundering and terrorist financing through increased transparency - and may even justify serious infringements of the fundamental right to privacy, but according to the Court, public access to UBO data is neither proportionate to the objective pursued nor is it limited to what is strictly necessary to achieve that goal. The authors discuss what this ruling means for Dutch UBO registration.

De energiecrisis brengt veel interessante fiscale vragen met zich mee. In deze bijdrage bespreken wij enkele fiscale gevolgen van de energiecrisis in de winstsfeer. In paragraaf 2 analyseren wij of een voorziening kan worden gevormd voor de mogelijk hogere toekomstige energierekening. Ook behandelen wij de vraag of een onderneming een voorraad kan afwaarderen naar lagere bedrijfswaarde (als gevolg van de energiecrisis) en wat de fiscale gevolgen zijn van het al dan niet tijdelijk stopzetten van bedrijfsactiviteiten. In paragraaf 3 gaan wij vervolgens in op enkele fiscale gevolgen van overheidssteun. Welke fiscale gevolgen in de winstsfeer heeft de invoering van een prijsplafond voor energie en de regeling Tegemoetkoming Energiekosten? Ook wordt stilgestaan bij de vraag of de overheid nog meer fiscale ondersteunende maatregelen zou kunnen invoeren en wat daar de fiscale gevolgen van zouden zijn. Wat de energiecrisis ook met zich meebrengt is een (versnelde) transitie naar verduurzaming. In paragraaf 4 gaan wij in op enkele fiscale gevolgen van verduurzaming. Welke investeringsmogelijkheden zijn er en welke fiscale gevolgen hebben deze? Ook gaan wij in op de willekeurig afschrijvingsmogelijkheden en de investeringsaftrek. In paragraaf 5 sluiten wij onze bijdrage af.

Het leerstuk van de onzakelijke lening heeft een enorme reikwijdte. De problematiek kan spelen in de inkomstenbelasting, als bijvoorbeeld een directeur-grootaandeelhouder (hierna: dga) een lening heeft verstrekt aan zijn eigen bv, maar ook in de vennootschapsbelasting als bijvoorbeeld leningen zijn verstrekt aan groepsvennootschappen. De Hoge Raad heeft het leerstuk van de onzakelijke lening nader ingevuld. Vanaf 2008 zijn er alleen al ruim dertig Hoge Raad-arresten over dit leerstuk verschenen en het einde is nog niet in zicht. 1 Tot op heden heeft de wetgever niet wettelijk ingegrepen en er zijn ook geen voortekenen dat de wetgever dat spoedig zal doen. De staatssecretaris van Financiën heeft zich dus tot op heden niet als medewetgever uitgelaten over de onzakelijke leningenproblematiek. De bewindsman heeft dat wel gedaan als uitvoerder van de belastingwet in diverse beleidsbesluiten, namelijk in het: - Verzamelbesluit resultaat overige werkzaamheden; 2 Verzamelbesluit aanmerkelijk belang; 3 Aanpassing fiscale eenheid besluit; 4 Besluiten over fusie en splitsing; 5 Verrekenprijsbesluit 2022. 6 In deze bijdrage zetten wij in de desbetreffende paragrafen de meningen van de staatssecretaris uit de hierboven genoemde besluiten uiteen, gevolgd door eventuele meningen uit de literatuur en van onze kant. We beginnen echter met een korte uiteenzetting van (de stand van zaken van) de onzakelijke lening.

De auteurs gaan in op de verhouding tussen het Unierechtelijke en het nationale vertrouwensbeginsel. Aan de orde komt de betekenis van het recente Sense-arrest van het Hof van Justitie voor de omzetbelasting en de douanerechten. In deze procedure is beslist dat daar waar een nationale autoriteit een toezegging heeft gedaan die in strijd is met een duidelijke Unierechtelijke bepaling, waardoor het Unierechtelijke beginsel buitenspel komt te staan, het niet strijdig is met het Unierecht dat de justitiabele die heeft vertrouwd op die toezegging op basis van het nationale vertrouwensbeginsel alsnog een schadevergoeding kan claimen op nationaal niveau.

Op Prinsjesdag zijn de voorstellen voor de Wet rechtsherstel box 3 en de Overbruggingswet box 3 gepresenteerd. Deze voorstellen vloeien voort uit het Kerstarrest waarin de Hoge Raad oordeelde dat het sinds 207 geldende stelsel van de vermogensrendementsheffing in strijd is met het eigendomsrecht en het discriminatieverbod. Na een korte uiteenzetting van de geschiedenis van box 3 wordt in deze bijdrage getoetst of de voorgestelde wetgeving in overeenstemming is met het Kerstarrest. Afsluitend wordt ingegaan op het eveneens op Prinsjesdag gepubliceerde Beleidsbesluit voor niet-bezwaarmakers. Een korte conclusie rondt deze bijdrage af.

Diverse Nederlandse gemeenten experimenteren momenteel met pilots voor basisbanen; niet-reguliere, betaalde werkvormen voor mensen in de bijstand. Het gaat om mensen die naar verwachting geen baan op de reguliere arbeidsmarkt kunnen krijgen, maar die ook geen deel uitmaken van de doelgroep beschut werk. Meerdere politieke partijen en organisaties pleiten voor de grootschalige invoer van basisbanen. Daarbij is nog niet systematisch nagedacht over het pensioenperspectief van deze banen. Ter onderbouwing van de mogelijke politieke keuzes over de toekomst van basisbanen en om snel inzicht te hebben op mogelijke nieuwe witte vlekken, is in dit paper onderzocht wat het huidige pensioenperspectief van basisbanen is.

Bijdrage met een kernbeschrijving van het proefschrift van de auteur, mede aan de hand van 3 stellingen

Belastingen zijn betalingen van de burger aan de staat ten behoeve van een goed functionerende maatschappij en het welzijn van de burger. Bij belastingheffing zijn enerzijds (rechts)statelijke instituties betrokken en anderzijds de burger en personen en organisaties die burgers bijstaan, vertegenwoordigen of zich hun belangen aantrekken. Zij oefenen meer of minder macht en invloed uit. Binnen die dynamische constellatie van fiscale actoren doen zich machtsverschuivingen voor; sommige meer tijdelijk, andere meer structureel. De focus ligt hier op nationale instituties

De bundel Jurisprudentie formeel belastingrecht 2022/2023 bevat de kernoverwegingen van de belangrijkste arresten in het formele belastingrecht. Deze jurisprudentiebundel is in de eerste plaats bedoeld als naslagwerk voor studenten en docenten, om rechtsoverwegingen van rechterlijke beslissingen direct te kunnen bestuderen. Daarnaast kan de jurisprudentiebundel in de dagelijkse fiscale praktijk als kennisbron worden gebruikt.

Eind december 2021 heeft de Europese Commissie de richtlijn tegen het gebruik van shell companies uitgebracht. In dit artikel bespreken wij de voorgestelde ATAD3-richtlijn en gaan in op de mogelijke gevolgen voor Nederland. We constateren dat de meeste bijzondere financiële instellingen (bfi’s) aan de drie gateway-criteria voldoen, maar dat een groot deel echter voldoende substantie heeft of belastingbesparing niet (meer) als hoofdmotief heeft. Daarmee is de conclusie dat een groot deel van de bfi’s niet door deze richtlijn geraakt wordt, maar wel dat de richtlijn zal bijdragen aan een verdere vermindering van het aantal en de omvang van de bfi’s.

Albert Bomer en Menno Griffioen hebben eerder in NLF-W 2022/3 aandacht besteed aan de introductie van allerlei digitale btw-rapportageverplichtingen door de lidstaten, de versteviging van de gegevensuitwisseling en samenwerking tussen lidstaten en de beschikbaarheid van zogenoemde contradata (DAC7 en CESOP). In dit vervolgartikel gaan zij nader in op de rechtsbescherming die het Unierecht belastingplichtigen biedt. Zij kijken daarbij naar de bevoegdheden die de lidstaten hebben en gaan na of het Unierecht van toepassing is. Vervolgens komt de vraag aan de orde of het evenredigheidsbeginsel en de fiscale neutraliteit een vangnet bieden om de rechtsbescherming voldoende te borgen.

Op 24 december 2021 wees de Hoge Raad arrest in de massaalbezwaarprocedure over het sinds 2017 geldende stelsel van de vermogensrendementsheffing. Zonder de traditionele mitsen en maren wordt de strijdigheid van deze nieuwe box 3 met grondrechten erkend. Bovendien biedt de Hoge Raad, in weerwil van zijn eigen paradigma, rechtsherstel op het niveau van de regelgeving. Beide elementen zijn bijzonder, reden om aan dit arrest en zijn voorgangers aandacht te besteden.In deze bijdrage over het Kerstarrest geef ik eerst een globale beschouwing over de basis voor belastingheffing van vermogensbezitters, daartoe behoort ook de sinds 2001 geldende vermogensrendementsheffing. Aangezien deze heffingstechniek gebaseerd is op uiteenlopende veronderstellingen staat ze op gespannen voet met fundamentele mensenrechten zoals het eigendomsrecht. Na een korte analyse van dit grondrecht volgt een overzicht van de jurisprudentie die in de afgelopen tien jaar, zowel op stelselniveau als op individueel niveau, over de vermogensrendementsheffing is gewezen. Dat zal leiden tot een analyse van het Kerstarrest en de weerbarstige inhoudelijke rafels die zijn ontstaan als gevolg van de door de cassatierechter doorgehakte knoop. Daarbij wordt met name aandacht besteed aan de verschillen in zijn oordelenover beide stelsels van de vermogensrendementsheffing.

De Nederlandse woningmarkt is slecht toegankelijk, creëert vermogensongelijkheid en is grillig. Dat laatste is schadelijk voor onze economie. Bovendien is het huidige woonbeleid duur. Een grondige renovatie van het woonbeleid biedt een structurele oplossing.

Na lange tijd van relatieve afwezigheid steekt inflatie weer de kop op. Ook ondernemers worden erdoor geraakt. In deze bijdrage onderzoeken de auteurs wat inflatie betekent voor ondernemers en in hoeverre bij de fiscale winstbepaling rekening kan worden gehouden met de koopkrachtdaling van de euro. Ook onderzoeken zij welke maatregelen de wetgever eerder heeft genomen om de negatieve gevolgen van inflatie voor ondernemers in te dammen en werpen zij een blik op de mogelijkheden in de toekomst.

Vanaf 2010 wordt de opbouw van vermogen voor pensioen en lijfrenten in besloten vennootschappen (bv’s) geregistreerd bij de belastingaangifte. Sindsdien zijn er twee wetten ingevoerd die de opbouw van pensioen en lijfrenten beperken. De afgenomen omvang van de pensioenopbouw en lijfrenten sindsdien suggereert dat de wetten effect sorteren.

De wetgever heeft de doorschuifregeling van art. 4.17c Wet IB 2001 niet van toepassing willen verklaren op de zogenoemde schenking onder- en bovenlangs. De auteurs concluderen dat het toepassen van de doorschuifregeling op deze situaties past binnen doel en strekking van de regeling, leidt tot een gelijke behandeling van de verkrijging van direct en indirect gehouden belangen en dat het verschil met de toepassing van de BOR in de SW 1956 verdwijnt. Verder neemt de effectiviteit en de doelmatigheid van zowel de doorschuifregeling als de BOR toe en zal de complexiteit in de uitvoering afnemen.

Formeelrechtelijke aspecten van het Kerstarrest De vermogensrendementsheffing kenmerkt zich door een stapeling van wettelijke veronderstellingen (ficties en forfaits). Hoewel de kloof tussen deze (rendements)veronderstellingen en de feiten in de werkelijke wereld groeide, is daadwerkelijke reparatie van dit stelsel door de wetgever tot nu toe uitgebleven. Daardoor steeg de behoefte aan rechterlijke interventie. De Hoge Raad koos echter jarenlang voor een behoedzame koers. Hoewel vaststelling van het te belasten inkomen op basis van veronderstellingen op gespannen voet staat met fundamentele mensenrechten, liep vrijwel ieder beroep daarop spaak op de (zeer) ruime beoordelingsmarge die wordt gegund aan de fiscale wetgever. In schril contrast met deze terughoudendheid wordt echter in het op 24 december 2021 gewezen arrest geoordeeld dat het sinds 2017 geldende stelsel inbreuk maakt op het eigendomsrecht in combinatie met het gelijkheidsbeginsel. Bovendien biedt de Hoge Raad, eveneens in contrast met het verleden, rechtsherstel op het niveau van de regelgeving. Beide zijden van de ijsberg zijn reden om aan de formeelrechtelijke aspecten van dit Kerstarrest en zijn voorgangers aandacht te besteden.

Zonder belastingen werkelijke maatschappelijke samenwerking illusoir is. Ieder wordt geboren in een maatschappij die de vrucht is van de samenwerking van generaties voor hem of haar. Het samen handelen van die talloze individuen geeft vervolgens vorm aan de huidige maatschappij en legt fundamenten voor de toekomst. Belastingen dragen daaraan bij omdat ze de overheid in staat stellen een duurzame maatschappij te ondersteunen met tal van publieke goederen en voorzieningen. Het respecteren en bewaken van de integriteit van het belastingsysteem is ieders maatschappelijke verantwoordelijkheid – zij het in verschillende mate. De centrale vraag is dan hoe die maatschappelijke verantwoordelijkheid zich vertaalt voor de notaris als fiscale poortwachter. Poortwachters zijn bewakers of hoeders van iets. Van de poort die toegang geeft tot een gebouw waar wij trots op willen kunnen zijn en dat bepaalde fundamentele waarden en beginselen belichaamt. Dit preadvies wil prikkelen tot nadenken over dergelijke vragen. Om prangende morele kwesties duidelijk te maken, worden enige voorbeelden gebruikt die waarschijnlijk niet representatief zijn voor de dagelijkse notariële praktijk. Vaak is fiscale advisering moreel niet problematisch, maar de voorbeelden illustreren dat alertheid is vereist. De structuur van dit preadvies is als volgt. Eerst komen het morele karakter van belastingen en de morele plicht fiscaal bij te dragen aan bod. Aansluitend behandel ik de vraag of belasting betalen enkel als een juridische (wettelijke) plicht kan worden beschouwd. Ik onderzoek dan waar de uiterste grens van die wettelijke plicht ligt (fraus legis). Vervolgens betoog ik dat elke interpretatie van de belastingwet maatschappelijke gevolgen heeft en derhalve een morele dimensie kent. Dit kleurt de vrijheid van belastingplichtigen om de fiscaal voordeligste weg te mogen kiezen. Die vrijheid is namelijk niet grenzeloos. Naar believen belasting (niet) betalen door handig gebruik van het (belasting)recht staat op gespannen voet met het betalen van een eerlijke bijdrage. Ik bepleit dan een ‘ex negativo’ benadering van fair share: kiezen voor belastingminimalisatie is (in beginsel) geen moreel verantwoord gedrag. Vervolgens onderzoek ik de hybride positie van de notaris, als ambtenaar en als ondernemer (met name als fiscaal adviseur). Wat houdt dat ambt in en welke mate van maatschappelijke verantwoordelijkheid wordt er van hem (haar) verwacht? Wat houdt zijn (haar) professionele ethiek in en in welke mate kan die bijdragen aan het vertrouwen in de beroepsgroep? Ik laat vervolgens zien dat bij andere financieel dienstverleners, zoals banken en belastingadviseurs, gedragscodes worden aangescherpt waardoor tot uitdrukking wordt gebracht dat men in de advisering ethische en maatschappelijke gevolgen dient te verdisconteren. Zij nemen zo meer verantwoordelijkheid voor de integriteit van het belastingstelsel. Een gedragscode zou ook voor het notariaat concretere richtlijnen en factoren kunnen bevatten met betrekking tot fiscale adviezen.

De oorlog in Oekraïne heeft het Westen wakker geschud. Er bestaat weinig twijfel over Poetins droom van een machtig Russisch rijk. Sterke staten en leiders; democratie, mensenrechten, respect voor minderheden e.d. passen niet in dat beeld. Poetins heerschappij is gebaseerd op macht, geweld en oorlog. Dat maak het voor fiscalisten interessant om een blik in het verleden te werpen. Oorlog kost geld, vaak veel geld – dat via belastingen kan worden verkregen. Oorlog en belastingen zijn dan ook innig met elkaar verbonden. Maar ook met de ontwikkeling van ideeën over instemming, de verdeling van de belastinglast en de spreiding van macht.

In 2022 I was responsible as an author for 118 pages.

Per 1 januari 2010 is het partnerbegrip in de Successiewet 1956 gewijzigd. Daarnaast hebben per 1 januari 2011 nog enkele wijzigingen plaatsgevonden in het kader van de coördinatie van het partnerbegrip in verschillende belastingwetten.1 In deze bijdrage besteed ik aandacht aan de belangrijkste ontwikkelingen in de jurisprudentie sinds de invoering daarvan. Een van de belangrijkste wijzigingen betreft het invoeren van de voorwaarde dat men maximaal één partner kan hebben. Ik betoog dat de regeling onnodig streng is voor de gehuwde maar duurzaam gescheiden levende echtgenoot die inmiddels samenwoont met iemand anders. Het afschaffen van de partnerfaciliteiten voor partners in een zogenoemde meerrelatie is goed te verdedigen, maar is in de parlementaire behandeling niet goed uit de verf gekomen. In par. 3 heb ik aandacht besteed aan de afschaffing van het partnerregime tussen ouders en inwonende kinderen. Dit is vanuit de verzorgings- en continuïteitsgedachte goed te rechtvaardigen. Dat geldt echter zeker niet voor de uitzondering die daarop is gemaakt voor mantelzorgers. Deze uitzondering - die al ten zeerste werd afgeraden door de staatssecretaris - heeft een stroom aan Kamervragen en jurisprudentie opgeleverd. De inbedding in het partnerregime maakte de regeling willekeurig. Het is een schoolvoorbeeld geworden van een regeling die nooit op deze manier ingevoerd had mogen worden. Zelfs de afschaffing ervan is buitengewoon moeizaam en slordig verlopen. De bijdrage eindigt met een korte vooruitblik.

De coronacrisis geeft het thema fiscale ethiek een bijzondere urgentie. De overheid geeft veel geld uit om bedrijven en andere sectoren van de maatschappij te ondersteunen. De vraag is dan uiteraard: wie draagt wat bij? Wie betaalt loyaal belastingen en wie drukt zich - bijvoorbeeld door uitgekiende estate planning? Wie voelt zich verantwoordelijk voor de ondersteuning van de maatschappij en individueel welzijn via de staat?In deze bijdrage ga ik in op de noodzaak van vertrouwen in relatie tot het belastingstelsel. Daaraan voorafgaand maak ik een onderscheid tussen twee soorten vertrouwen: vertrouwen op instituties en het vertrouwen in medemensen. Het belastingstelsel is zo’n institutie. Vertrouwen is de kurk waarop een goed functionerend en rechtvaardig belastingsysteem drijft. Bovendien zijn belastingen een moreel fenomeen: zij stellen de overheid in staat belangrijke waarden te realiseren ten behoeve van de maatschappij. Vervolgens zal ik betogen dat fiscaal vertrouwen alleen gedijt als burgers en hun adviseurs accepteren dat zij een (gedeelde) verantwoordelijkheid dragen voor de integriteit van het belastingsysteem. Tot slot wijs ik vanuit dit perspectief op een aantal morele kwesties die bij estate planning kunnen spelen.

In ons artikel ‘Falsifieerbare normen en omstandighedencatalogus voor vastgoedexploitanten’ (WFR 2015/4) presenteerden wij ter zake van de fiscale kwalificatie van vastgoedexploitatie een viertal falsifieerbare normen/hypothesen, die wij onder meer uit de wetsgeschiedenis hadden afgeleid. In dit artikel onderzoeken wij of de in de jaren daarna gewezen rechtspraak reden is om deze aan te passen. Onze conclusie is dat de normen/hypothesen nog steeds geldig zijn, met een aantal nuanceringen. Verder voegen wij een nieuwe falsifieerbare norm/hypothese toe en onderzoeken wij van een aantal Europese landen hoe die ter zake van hun bedrijfsopvolgingsregeling verhuurd vastgoed kwalificeren.

In 1997 is gestart met een geleidelijke fiscalisering van de AOW. Een proces dat naar verwachting in 2075 zal zijn afgerond. Recent heeft de Commissie Draagkracht voorgesteld dit proces te versnellen en in 18 jaar tijd de AOW volledig te fiscaliseren. In dit artikel beoordelen de auteurs dit voorstel op aspecten van transparantie, inkomenseffecten en macro-economische effecten. De auteurs concluderen dat het voorstel de financiering van de AOW transparanter maakt daar de huidige duale financieringsstructuur en de Bijdragen In de Kosten van de Kortingen voor de volksverzekeringen kunnen worden afgeschaft. Wat de inkomenseffecten betreft constateren we dat volledige fiscalisering resulteert in een meer gelijke behandeling van gepensioneerden en niet-gepensioneerden. De vervangingsratio’s van gepensioneerden met een klein aanvullend pensioen gaan weliswaar omlaag, maar blijven naar verwachting hoger dan het gemiddelde in de EU of het OESO-gebied. Ten slotte concluderen de auteurs dat het voorstel macro-economische voordelen biedt. Het maakt een verlaging van het tarief op arbeidsinkomen mogelijk, leidt tot een sterkere groei van heffingsopbrengsten in de toekomst en verbetert de aansluiting van inkomens- en consumptieprofielen over de levenscyclus.