Search

Within the project Het Nieuwe Verwerken, Wageningen University & Research and partners have looked at alternative methods for disinfection of flower bulbs. Various means and methods have been tested. Ozone, Jet 5 and hydrogen peroxide seem to have little prospect for disinfection of bulbs and process water for various reasons. Supercritical CO2 and cold plasma are interesting techniques, but the costs of development still hinder application in flower bulbs. For UV, development of a good practical application is required. ECA-water is ready for practice. For proper application, an accurate measurement of the concentration of active chlorine is necessary, and the factors that reduce the concentration of chlorine must be eliminated by filtration as much as possible. In het project Het Nieuwe Verwerken heeft Wageningen University & Research met consortiumpartners gekeken naar alternatieve methoden voor desinfectie van bloembollen, proceswater, apparatuur en fust. Er zijn verschillende middelen en methoden onderzocht. Ozon, Jet 5 en waterstofperoxide lijken, om uiteenlopende redenen weinig perspectief voor desinfectie van bollen en proceswater te hebben. Superkritische CO2 en koud plasma zijn interessante technieken, maar de ontwikkelingskosten staan toepassing in bloembollen voorlopig in de weg. Voor UV is een goede vertaling naar een in de praktijk werkende toepassing nodig. ECA-water is een techniek welke klaar is voor de praktijk. Voor een goede toepassing is een accurate meting van de concentratie actief chloor noodzakelijk. Factoren die concentratie chloor verlagen, moeten zoveel mogelijk via filtratie weggenomen worden.

De hoofddoelstelling van dit onderzoeksproject is het verbeteren van de energie-efficiëntie van de verschillende bewaarsystemen voor diverse akkerbouwproducten en vollegrondsgroenten, terwijl kwaliteit gewaarborgd blijft en kosten verminderd worden.

Tijdens het spoelen, koken en dompelen bestaat het risico op de verspreiding van ziekten. Verspreiding is te voorkomen door een continue desinfectie van proceswater. Chloormiddelen zouden in de toekomst een alternatief kunnen vormen. Momenteel heeft geen van de besproken chloormiddelen een toelating.

Tijdens het spoelen, koken en dompelen bestaat het risico op de verspreiding van ziekten. Verspreiding is te voorkomen door een continue desinfectie van proceswater. Chloormiddelen zouden in de toekomst een alternatief kunnen vormen. Momenteel heeft geen van de besproken chloormiddelen een toelating.

Bij de ontwikkeling van de eerste versies van meerlagenteelt in twee tot drie lagen in een schuurkas, richtte het onderzoek zich vooral op de minimum lichtbehoefte van tulp. Bij de ontwikkeling van meerlagenteelt 2.0 met zes of meer lagen in een cel, moet het onderzoek zich richten op de minimum verdampingsbehoefte. Hoe lager de totale verdampingsbehoefte tijdens de trek, hoe energie-effieciënter de broei wordt en groter de mogelijkheden tulpenbroei klimaatneutraal te houden.

Bij de ontwikkeling van de eerste versies van meerlagenteelt in twee tot drie lagen in een schuurkas, richtte het onderzoek zich vooral op de minimum lichtbehoefte van tulp. Bij de ontwikkeling van meerlagenteelt 2.0 met zes of meer lagen in een cel, moet het onderzoek zich richten op de minimum verdampingsbehoefte. Hoe lager de totale verdampingsbehoefte tijdens de trek, hoe energie-effieciënter de broei wordt en groter de mogelijkheden tulpenbroei klimaatneutraal te houden.

Bij het uit de grond telen van lelies en hyacinten is regelmatig wateroverlast opgetreden met gewasschade als gevolg. In dit onderzoek werd nagegaan werd of de water-lucht verhouding verbeterd kon worden door het drainagesysteem aan te passen of door het substraat (duinzand) te mengen met perliet. Uit proeven met verschillende substraten en verschillende drainagelagen en mate van afschot, bleek dat het luchtgehalte van bollenzand verhoogd kan worden door daar perliet aan toe te voegen. Toevoeging van grof zand had weinig effect. Grof zand houdt minder water vast en bevat ook na verzadiging en uitdruipen nog veel lucht. Onderin de substraatlaaglaag zit minder lucht dan bovenin (het uitzakeffect). De meeste lucht zit bovenin in een dikkere laag grond. Tussen de verschillende drainagesystemen waren de effecten niet geheel consistent. De resultaten van de verschillende proeven geven aan dat het optreden van schade is afhankelijk was van de duur en het moment van de wateroverlast. Als het substraat 1 dag verzadigd was trad nog geen schade op. Twee dagen wateroverlast in augustus gaf geen opbrengstderving, terwijl 2 dagen in september wel duidelijk schade gaf. Een week wateroverlast gaf veel schade in augustus en oktober, maar had in november geen effect. Er zijn twee typen metingen aan het gewas uitgevoerd om de schade door wateroverlast te kunnen voorspellen: chlorofylfluorescentie tijdens en (direct na) de periode van wateroverlast in augustus en ethanol bepaling in de bollen direct na de periode van wateroverlast in september en november. De gemeten chlorofylfluorescentie aan het einde van de periode van wateroverlast correleerde over het algemeen met de latere schade aan het gewas. Bij twee dagen wateroverlast in augustus werd direct na deze periode een lagere waarde gevonden t.o.v. de controle. Na twee dagen was de efficiëntie van de fotosynthese echter weer op het hetzelfde niveau als die van de controle. Deze behandeling gaf geen duidelijke negatief effect op de opbrengst. Het ethanolgehalte in bollen bleek al na 1 dag wateroverlast een stijgende lijn te vertonen. De concentratie vertoonde een rechtlijnig verband met de duur van de wateroverlast. De afbroeiproeven van het teelt de grond uit onderzoek van 2012 lieten zien dat voor hyacint de teeltwijze (wel of niet ingegraven teeltsysteem) niet leidde tot veel verschil in snelheid van bloemaanleg. Bij afbroei van de kleine bolmaten was het aantal nagels per bol laag maar het aantal nagels per steel werd niet hoger door de teelt boven op de grond met hogere bodemtemperatuur. Bij lelies bleek dat de trekduur van de bollen uit de verschillende teeltsystemen op of in de grond nauwelijks verschilde. Ook de taklengte verschilde niet. Er waren verschillen tussen de teeltbehandelingen in takgewicht en aantal knoppen. De bollen uit de volle grond en de ongeisoleerde kisten, die tijdens de teelt op de grond stonden gaven zwaardere takken en meer knoppen tijdens de broei, dan de ingegraven kisten en de geisoleerde kisten. Deze verschillen zijn niet te verklaren aan de hand van de gemeten bodemtemperatuur(fluctuaties) tijdens de teelt, waarmee de oorzaak van de verschillen onduidelijk is.

De huidige bewaar-, verwerkings- en ontsmettingssystemen voor bloembollen functioneren verre van optimaal: de bewaring wordt gekenmerkt door een hoog energieverbruik, tijdens het verwerken en ontsmetten treedt verspreiding van ziekten op, en stress en verwonding van de bollen dragen bij aan uitval door ziekten en andere vormen van kwaliteitsverlies. Daarnaast staat het ontsmetten onder grote druk door de risico’s van blootstelling van medewerkers en emissie van middelen naar het milieu. Het sorteren van bollen voorkomt niet dat in de broeierij grote variatie in groeisnelheid en bloemkwaliteit optreedt en de onmogelijkheid om bollen geautomatiseerd rechtop te planten brengt hoge arbeidskosten met zich mee. Dit project had tot doel innovatieve technieken voor de verschillende onderdelen van het verwerken (inclusief ontsmetten) en bewaren te inventariseren en die te integreren tot een totaalsysteem waarin energiezuinig bewaard wordt, blootstelling aan en emissie van middelen tot het verleden behoren, en gezondere en kwalitatief betere bollen geproduceerd worden.

Eerder onderzoek van PPO gaf aan dat de groeiduur van lelies verkort kan worden door op een hogere temperatuur te broeien en door 24 uur per dag te belichten (daglengte effect). Te hoge temperaturen leidden echter ook tot een afname van het aantal goede knoppen per tak, en tot een lager takgewicht. Ander onderzoek gaf aan dat lelies van goede kwaliteit ook te telen zijn door ze de eerste 6 weken onder rode of blauwe LED-belichting in een cel voor te trekken. Combinaties van rood + blauw gaven vaak mindere kwaliteit lelies. Doel van dit onderzoek is het vinden van het optimale voortrek-lichtrecept voor op hogere temperatuur gebroeide lelies die ± 6 weken in een cel worden voorgetrokken onder LED’s. Dit maakt het mogelijk om veel energie te besparen door lelies in meerlagenteelt in cellen voor te trekken.

Precisielandbouw wordt gezien als een middel om het rendement van de teelt te verbeteren en een “license tot produce” te behouden. In de bloembollenteelt worden ook diverse technieken toegepast en de mogelijkheden van nieuwe precisielandbouw technieken onderzocht. Opzet van dit onderzoek was na te gaan of gericht planten in volvelds verband (economische) voordelen biedt wat betreft opbrengst. Rechtop planten en regelmatig planten in een bed, zodat elke bol evenveel ruimte heeft kost een extra investering waarbij het onduidelijk is welke extra opbrengst dan wordt gerealiseerd. Het ultieme doel is daarbij de bollen zodanig te richten dat ze rechtop gezet worden waardoor de spruit de kortste weg naar boven neemt. Het precisieplanten kan dan de basis zijn voor verdere ontwikkeling van een aantal precisielandbouw technieken.

In de praktijk wordt meerlagenteelt op zeer uiteenlopende manieren uitgevoerd: er wordt gebroeid op stilstaand water of op eb/vloed systemen, de bedekkingsgraad varieert van 1,25 tot 3 lagen, belichtingsregimes verschillen, etc.. Er wordt ook verschillend ontvochtigd: van traditioneel stoken met het raam open tot ontvochtigen met gedoseerd aangezogen buitenlucht die met slurven de kas ingebracht wordt. Het kasklimaat blijkt soms (m.n. op de bovenlaag) lastig te beheersen. Doel van het project Meerlagenteelt 2.0 is om een verbeterd basisontwerp te ontwikkelen met als resultaat een beter benutte teeltruimte en een nog lager energieverbruik. Hiermee wordt de kostprijs verlaagd. Door een betere beheersing van het teeltklimaat wordt uitval door o.a. kiepers voorkomen. Op vier meerlagenteeltbedrijven met ontvochtigingssystemen met slurven zijn met debietmetingen en kunstmatige rook de luchtstromen in de kas onderzocht. Dit liet zien dat over de gehele lengte van de slurven per gaatje evenveel lucht naar buiten komt. Deze lucht komt direct tot in het gewas. Daarna volgt een beweging omhoog, tussen de containerbanen door. De luchtbeweging boven de bovenste laag is horizontaal en wordt bepaald door de klepstand van de luchtbehandelingskast (LBK) en de ventilatorstand. Na oriënterende brainstromsessies met onderzoekers van PPO Bloembollen en WUR-Glastuinbouw en met meerlagenbroeiers is op basis van simulatiemodellen het kasklimaat onder verschillende omstandigheden en bij verschillende basisontwerpen doorgerekend. Uitgangspunt hierbij was dat de RV onder de 80% blijft. Deze ontwerpen zijn qua energiebesparing en mate van klimaatbeheersing onderling vergeleken. De berekeningen laten zien dat bij een verdamping tot 0,5 l/m2/dag en ventilatie met buitenlucht het broeien in 6 lagen in een cel met LED’s het energieverbruik terugbrengt tot onder de 150 MJ/1000 stks. Wordt er meer verdampt, nl. 1,5 l /m2/dag, dan is broeien in 6 lagen met buitenluchtventilatie nauwelijks energiezuiniger dan de huidige MLT-systemen van 2 tot 3 lagen in een schuurkas: ± 300 MJ/1000 stks. Wordt in het geval van een verdamping van 1,5 l /m2/dag balansventilatie toegepast, zodat 80% van de warmte van de uitgaande lucht teruggewonnen kan worden, dan wordt het energieverbruik verder teruggebracht naar 200 MJ/1000 stks. Toepassing van een warmtepomp om daarmee te ontvochtigen brengt het energieverbruik nog iets verder terug tot 180 MJ/1000 stks. Hoe sterker ontvochtigd moet worden (b.v tot een RV van 70% i.p.v. 80%), hoe gunstiger het wordt i.p.v. ventilatie met buitenlucht balansventilatie of een warmtepomp toe te passen. Anderzijds, hoe hoger de toelaatbare RV hoe kleiner het verschil in energiekosten met buitenluchtventilatie. Voor een gewas als snijhyacint is balansventilatie dus niet nodig. Bij buitenlucht- en balansventilatie is een luchtdebiet van 50 tot 110 m3/m2grond per uur bijna altijd voldoende, bij het systeem met de warmtepomp 30 tot 70 m3/m2grond per uur. Gedurende ongeveer 250 uur per seizoen is bij beide systemen echter een hoger debiet gewenst, nl. respectievelijk maximaal 170 en 120 m3/m2grond. Als maximaal verwarmingsvermogen is waarschijnlijk 650 W/m2 grond bij buitenluchtventilatie voldoende, bij balansventilatie is dat 350 W/m2 grond. Wanneer de slurven alternerend zijn opgesteld, zodat het eindpunt van een slurf naast het beginpunt van de volgende slurf is gepositioneerd, wordt warmte gelijkmatig over het teeltoppervlak verdeeld. In een cel is het voor de verschillende tulpencultivars onbekend wat de minimale verdamping moet zijn om kiepers e.d. te voorkomen. Aanbeveling is daarom dit voor de verschillende cultivars goed in kaart te brengen

1 Samenvatting Wateroverlast in een Teelt de grond uit-systeem kan grote schade geven aan lelies. Drie dagen wateroverlast in augustus leidde in dit onderzoek tot grote opbrengstderving. Eén dag wateroverlast in september of in oktober veroorzaakte nauwelijks uitval of een lager bolgewicht bij de oogst. Wateroverlast leidt tot ethanolvorming in de bollen. De ethanolvorming vertoonde dit jaar geen mooi verband met de tijd: drie dagen wateroverlast gaf meer ethanol dan één of twee dagen, maar twee dagen niet meer dan één. In 2013 vertoonde de concentratie ethanol een rechtlijnig verband met de duur van de wateroverlast. De voorspellende waarde van een ethanolmeting blijkt na de experimenten in 2014 minder zeker. Het beluchten van het natte substraat door het doorblazen van perslucht leidde bij de behandeling in augustus tot minder ethanolvorming, maar juist tot meer opbrengstderving. Het systeem van beluchting via een slang onderin het substraat had een iets gunstiger effect op de ethanolvorming dan beluchting via slangetjes, die in het substraat gestoken waren. De grotere opbrengstderving door beluchting tijdens de periode van wateroverlast is mogelijk een gevolg van mechanische beschadiging van de (haar)wortels door de beweging, of van structuurbederf die optreedt als het doorborrelde substraat weer droogvalt. Dit onderzoek bevestigt de conclusie uit 2013 dat lelies bestand zijn tegen maximaal 1 dag wateroverlast (anaerobie). Een periode van anaerobie leidt tot ethanolvorming in de bollen, maar de correlatie tussen duur van de anaerobie is te zwak om het ethanolgehalte als indicator toe te passen. Het beluchten van grond tijdens periodes van wateroverlast is geen oplossing voor het anaerobieprobleem.

Teelt de grond uit biedt nieuwe kansen voor de bloembollenteelt. Teelt los van de ondergrond kan een oplossing bieden voor het probleem van bodemgebonden ziekten en de huidige noodzaak percelen ver van huis te zoeken. Daarnaast biedt Teelt de grond uit de mogelijkheid de teeltomstandigheden meer te sturen gericht op een hogere opbrengst of kwaliteit. Tevens maakt teelt los van de ondergrond het mogelijk om emissies van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen sterk te verminderen. In het project dat halverwege 2009 gestart is, hebben PPO en Proeftuin Zwaagdijk t/m 2013 onderzocht hoe een gesloten teeltsysteem voor de bloembollen eruit kan zien en of dit economisch haalbaar kan zijn. Het onderzoek aan de bloembollen vond plaats met hyacint en lelie als testgewassen.

In 2012 is een inventarisatie gemaakt van mogelijke reststromen uit de bloembollenteelt, –broei en –handel, de geografische locaties waar ze geproduceerd worden, de perioden waarin ze vrij komen en van de samenstelling van deze reststromen. De inventarisatie was gebaseerd op beschikbare statistieken, literatuurgegevens, analyses en praktijkkennis. Deze bronnen hebben vooral betrekking op tulp, lelie, narcis en hyacint.

Tijdens de handel van bloembollen leiden latente (niet - zichtbare) infecties tot handelsdiscussies en grote verliezen. Om deze handelsdiscussies voor te zijn en verliezen tijdens handel te voorkomen, is het noodzakelijk om latente infecties in een vroeg stadium in de keten te detecteren. Daarom bestaat er behoefte aan een betrouwbare, praktische en vooral snelle toetsmethode om na te kunnen gaan of bepaalde ziekten of ziektekiemen in een partij bloembollen onzichtbaar (latent) aanwezig zijn. Deze toetsmethode is n iet alleen toepasbaar voorafgaand aan de verkoop van partijen. De toetsmethode kan ook ingezet worden gedurende de teelt van plantmateriaal waardoor latent - zieke partijen vroegtijdig herkend kunnen worden, waardoor met passende maatregelen verdere verspreiding van de ziekte voorkomen kan worden.

Doelstelling van het project was het ontwikkelen van een hernieuwbare grondstof/substraat, welke voldoet aan de wensen en eisen van de kwekers en waar een kwalitatief goed product op geteeld kan worden met handhaving of verbetering van het rendement. Het belangrijkste eindproduct is een bio substraat op basis van gemodificeerde BioFoam. De volgende activiteiten hebben bijgedragen aan het realiseren van de doelstelling: • Het ontwikkelen en produceren van diverse varianten gemodificeerde BioFoam en het uitvoeren van een aantal fysische en chemische testen in het laboratorium. • Het bepalen van belangrijke eigenschappen van deze gemodificeerde BioFoam als substraat in combinatie en vergelijking tot andere grondstoffen in het laboratorium • Het uitvoeren van diverse teeltproeven met mengsels van BioFoam met andere grondstoffen • Het in beeld brengen van de voordelen met betrekking tot de ketenkosten. Er is maar een teeltjaar (alleen 2012) gebruikt om testen uit te voeren. Ketens moeten daarom nog deels opgezet worden. • Op basis van de (teelt)proeven zijn wel meer partijen bij het project betrokken geraakt en heeft de markt belangstelling getoond. Het belangrijkste eindproduct is een getest substraat op basis van gemodificeerde BioFoam.

In een netwerk van 10 exportbedrijven is gedurende twee jaar verpakkingsonderzoek uitgevoerd, met als doel om het gebruik van een dichtere folie in combinatie met een droger vulmiddel voor de consumentenverpakking van vaste planten en leliebollen breder in de praktijk te stimuleren. Genoemd verpakkingsconcept bleek in eerder onderzoek van PPO het uitstalleven van vaste planten en bollen aanzienlijk te verlengen. Tevens is een aantal nieuwe substraten getest op hun toepasbaarheid als vulmiddel in consumentenverpakking van vaste planten en leliebollen. Gedurende de loop van het project is het netwerk regelmatig bijeengekomen voor overleg over de opzet en de resultaten van de verpakkingsproeven en over de implementatie van de nieuwe verpakkingsconcepten op het bedrijf. In het eerste onderzoeksjaar, waarin op tien exportbedrijven vaste planten en leliebollen zijn verpakt, werd nog eens bevestigd dat in een dichtere folie met droger turfmolm de kwaliteit van planten langer behouden blijft. Na dit jaar is een groot deel van de exportbedrijven die nog gebruik maakte van consumentenverpakkingen van microperforatie met vochtig turfmolm, overgestapt op dit nieuwe verpakkingsconcept. Het onderzoek in het tweede jaar heeft geresulteerd in mogelijke alternatieven voor turfmolm als vulmiddel voor vaste planten en bollen in consumentenverpakkingen; in bark en houtvezel, beide gemengd met rijstkaf, bleef de productkwaltiteit beter behouden dan in turfmolm. De exportbedrijven waren zeer positief over de productkwaliteit in deze substraatmengsels.

Kernrot is het (gedeeltelijk) wegrotten van de spruit binnenin de tulpenbol. Deze schade is aan de buitenkant van de bol niet zichtbaar, waardoor ogenschijnlijk gezonde bollen na planten geen of een misvormde bloem geven. Het is nooit opgehelderd welke mijten precies kernrot veroorzaken: bollenmijten (waarmee in dit geval mijten van het geslacht Rhizoglyphus worden bedoeld), stromijten (mijten van het geslacht Tyrophagus) of beide. In dit project werd de rol van bollen- en stromijten in het ontstaan van kernrot onderzocht. Hiervoor werden verschillende cultivars gebruikt (4 parkiettulpen en 3 andere typen) die aan verschillende omstandigheden blootgesteld werden.

Er is onvoldoende aandacht voor de problemen op achterstandsscholen. De term 'zwarte scholen' suggereert een causale link tussen de problemen en de kleur van de lerlingen, maar ook de kleurloze term 'achterstandsscholen' weet de vinger niet op de zere plek te leggen. Directe observaties moeten een duidelijk beeld geven van wat er gebeurt op deze falende scholen.

Sinds de komst van de LED-verlichting is er al het een en ander aan onderzoek gedaan. Daaruit blijkt dat de groei en ontwikkeling van planten bij LED-licht anders is dan bij de traditionele kunstmatige lichtbronnen (TL en hogedruklampen). Dit houdt in dat het telen onder LED-lampen weer opnieuw moet worden geleerd. Er is bij PPO onderzoek verricht in een aantal experimenten. Hierbij gold als basis de huidige trend in meer- lagenbroei, waarbij tulpen eerst ongeveer een week in het donker staan, vervolgens een week onder kunst-licht en tenslotte een week onder daglicht (bovenste laag in de kas). De resultaten van tulpen onder LED-licht werden vergeleken met tulpen die in de kas waren gebroeid.

Na een zorgvuldige voorbereiding werd op 31 maart 2011 onder de naam Utilysys een nieuwe krat voor de bloembollen- en vasteplantensector gepresenteerd. Geen gewoon fust, maar een poolfust, bestemd voor het transport van de ene naar de andere partij. De voordelen werden tijdens de officiële presentatie uit de doeken gedaan. Niet alleen aan kosten kan er fors worden bespaard, maar ook op kwaliteitsgebied, omdat er minder hoeft te worden omgestort.

Na een zorgvuldige voorbereiding werd op 31 maart 2011 onder de naam Utilysys een nieuwe krat voor de bloembollen- en vasteplantensector gepresenteerd. Geen gewoon fust, maar een poolfust, bestemd voor het transport van de ene naar de andere partij. De voordelen werden tijdens de officiële presentatie uit de doeken gedaan. Niet alleen aan kosten kan er fors worden bespaard, maar ook op kwaliteitsgebied, omdat er minder hoeft te worden omgestort.

Kunnen najaarsbollen ook nog in het voorjaar worden geplant en zo een kwalitatief goed product opleveren? PPO onderzocht de mogelijkheden bij tulp, narcis en hyacint. De resultaten zijn goed, zij het met enkele kanttekeningen.

Het fust waarin bollen en planten bewaard en vervoerd worden heeft grote invloed op de kwaliteit van het product. Onderzoek door PPO toont aan hoe schadelijk overstorten is en hoe het gesteld met de ventilatie-eigenschappen van verschillende typen fust. Gebruik van een uniform fust zorgt voor behoud van kwaliteit en levert grote kostenbesparingen op voor de hele bollensector.

Kunnen najaarsbollen ook nog in het voorjaar worden geplant en zo een kwalitatief goed product opleveren? PPO onderzocht de mogelijkheden bij tulp, narcis en hyacint. De resultaten zijn goed, zij het met enkele kanttekeningen.

Het fust waarin bollen en planten bewaard en vervoerd worden heeft grote invloed op de kwaliteit van het product. Onderzoek door PPO toont aan hoe schadelijk overstorten is en hoe het gesteld met de ventilatie-eigenschappen van verschillende typen fust. Gebruik van een uniform fust zorgt voor behoud van kwaliteit en levert grote kostenbesparingen op voor de hele bollensector.

Leliebollen worden na de oogst en verwerking meestal koel bewaard om daarna te worden gebruikt voor de bloementeelt. Al enkele jaren zorgt het verschijnsel zwarte spruiten voor de nodige problemen. Reden voor PPO om samen met een aantal praktijkbedrijven na te gaan wat de oorzaak hiervan kan zijn.

Leliebollen worden na de oogst en verwerking meestal koel bewaard om daarna te worden gebruikt voor de bloementeelt. Al enkele jaren zorgt het verschijnsel zwarte spruiten voor de nodige problemen. Reden voor PPO om samen met een aantal praktijkbedrijven na te gaan wat de oorzaak hiervan kan zijn.

Led-licht is een handig stuurmiddel in de broeierij. Fytoplasma's zijn juist zeer ongewenst. Tijdens de Kennisdag van PPO in Lisse op vrijdag 12 februari 2010 werd uitleg gegeven over deze en andere onderwerpen

Voor de broei van gewassen als tulp, hyacint en narcis is assimilatiebelichting feitelijk niet nodig (de voor groei benodigde energie zit namelijk al in de bol). Wat wel nodig is, is zgn. stuurlicht om bolbloemen van de gewenste kwaliteit (lengte, gewicht, bladkleur, bloemkleur, poot/nek verhouding etc.) te produceren. LED’s produceren alleen licht van een gewenste golflengte waarbij geen warmtestraling (infrarood) vrijkomt. Dit maakt het mogelijk LED’s dicht boven het gewas te hangen, waardoor in meerlagenteelt de lagen dicht op elkaar geplaatst kunnen worden. Dit onderzoek is opgezet om de optimale rood/blauw verhouding en de minimale (LED)lichtbehoefte te bepalen voor tulpen van goede kwaliteit. Ook is nagegaan of kwaliteitssturing effectiever kan door per groeifase de kleurverhoudingen te veranderen.

Uit onderzoek bij PPO in voorgaande jaren in bleek ethyleen de belangrijkste factor te zijn bij het ontstaan van hoge zuurpercentages. Dit heeft geleid tot onderzoek naar de invloed van ethyleen kort na het rooitijd-stip. De aanwezigheid van zure bollen in een partij tulpen en de stressreactie van de bol op het rooien kun-nen in de praktijk leiden tot ethyleenconcentraties van soms wel 1000 ppb gedurende de eerste 1 à 1½ week na het rooien. Als tulpen daaraan worden blootgesteld en ze vervolgens onder omstandigheden wor-den gebracht waarbij kieming van Fusariumsporen kan optreden, gaan veel bollen verloren door deze ziek-te. De lage zuurpercentages in de proeven waren oorzaak van het feit dat verschillen in de resultaten soms wegvielen tegen de spreiding daarvan. Desondanks kon voldoende bevestiging worden gevonden in een aantal eerder gevonden resultaten. Dit leidt tot de conclusies: - Ethyleen na het rooien is verantwoordelijk voor een verhoogde kans op hoge zuurpercentages. - De gevoeligheid van de bollen voor zuur wordt al bevorderd bij 300 ppb ethyleen.

De veruit belangrijkste energiepost bij de teelt van lelies is het elektraverbruik voor koeling en circulatie tijdens de bewaring van november t/m april. Lelieplantgoed wordt bewaard in palletkisten bij een temperatuur van 2-4 oC in de eerste weken na het rooien tot gemiddeld -0.5 oC in de laatste maanden. Enige ventilatie is nodig voor het afvoeren van CO2 , water en warmte die in de ademhaling geproduceerd worden. Tot enkele jaren geleden werd geadviseerd om één keer per dag de celdeur korte tijd open te zetten om op deze manier te ventileren. Tegenwoordig is in veel leliecellen een PVC-pijpje in de buurt van de verdamper aangebracht om wat verse lucht aan te zuigen. De ventilatiebehoefte van lelies is dus kennelijk erg laag vergeleken met die van tulpenbollen, maar niet exact bekend. Doel van de circulatie is het creëren van een over alle kisten gelijkmatig en gunstig bewaarklimaat tussen de bollen in termen van temperatuur, RV, en CO 2 -gehalte. Voor de circulatie worden in de praktijk normen gehanteerd variërend van 50 tot 300 m3 lucht/uur per m3 leliebollen. Groot nadeel van de circulatie is dat de warmteproductie van de systeemventilatoren ook teruggekoeld moet worden. Doel van dit onderzoek is om voor circulatie en ventilatie tot normen te komen waarmee maximaal op energie wordt bespaard zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van het lelieplantgoed. Voor de verminderde circulatie is hierbij ook een vergelijking gemaakt tussen de aan/uit regeling en de frequentieregeling.

Led-licht is een handig stuurmiddel in de broeierij. Fytoplasma's zijn juist zeer ongewenst. Tijdens de Kennisdag van PPO in Lisse op vrijdag 12 februari 2010 werd uitleg gegeven over deze en andere onderwerpen

Vlak na het rooien van tulpen treedt stress op, waardoor de ethyleenproductie kan toenemen. Ethyleen kan weer zorgen voor meer zuur. In dit artikel staan de resultaten van PPO-onderzoek naar het optreden van deze stress, en naar het effect van het middel FreshStart

Tijdens het seizoen staan de lelies een flinke tijd in de koelcel. Wat is de beste manier van bewaren om een optimale bolkwaliteit te behouden en een minimum aan energie te gebruiken? DLV Plant en PPO zijn in opdracht van de partijen in de MJA-Energie op zoek gegaan naar de meest energiezuinige bewaring voor lelieplantgoed