Search

Resultaten van herstelmaatregelen in wateren vallen vaak tegen, omdat de gewenste fauna niet (terug)komt. Een belangrijke reden hiervoor is dat (her)kolonisatie van waterfauna moet plaatsvinden vanuit bronpopulaties. Om meer te weten te komen over de dispersie van macrofauna en hun verplaatsing door het water is de barrièrewerking van duikers onderzocht. Dit leidt tot een aantal aanbevelingen.

Exotische rivierkreeften breiden zich zeer sterk uit in Nederland. Wat voor effecten dit heeft op de inheemse waterplantenvegetaties en macrofauna is onbekend. In het kader van het project PLONS voerde Alterra daarom bij wijze van case-studie een experiment uit, waarin de invloed van de rode Amerikaanse rivierkreeft op slootecosystemen onderzocht is. In afgesloten cilinders zijn de veranderingen gevolgd die optraden in de biomassa van verschillende soorten waterplanten en de samenstelling van de macrofaunagemeenschap na introductie van de rivierkreeft. De invloed bleek variabel en soortspecifiek. Met name afstervende planten werden gegeten. Een aantal waterplanten raakte los door het omwoelen van de bodem. De macrofaunagemeenschap werd niet merkbaar beïnvloed. In het maag-darmstelsel van de kreeften werd met name organisch bodemmateriaal en plantenresten aangetroffen, wat een aanwijzing is dat de kreeften een rol spelen bij de afbraak van organisch materiaal. Exoten hoeven dus niet altijd een negatieve invloed te hebben op zoetwaterecosystemen.

UItleg over een nieuw ecologisch beoordelingssysteem voor brakke binnenwateren, aansluitend bij de al bestaande STOWA-beoordelingssystemen voor andere watertypen. Op grond van het ecologisch functioneren en een geformuleerd ecologisch streefbeeld worden beïnvloedingsfactoren, karakteristieken en maatstaven onderscheiden, waarmee voor verschillende hoofdtypen en subtypen brakke binnenwateren een ecologisch profiel kan worden opgesteld. Zowel het zoutgehalte als de dynamiek blijken belangrijke differentiërende factoren tussen brakwatersystemen; morfologie en voedselrijkdom spelen een ondergeschikte rol

Nuancering van het veel verbreide idee van concurrentie tussen visetende vogels enerzijds en sport- en beroepsvisserij anderzijds. Een reconstructie van het seizoensverloop van productie, consumptie en biomassa van Spiering (Osmerus eperlanus) in het IJsselmeer laat zien dat dichtheidsafhankelijke processen (groei en sterfte) een zodanige rol spelen dat van concurrentie nauwelijks sprake is; alleen de aalscholvers ondervinden in het late voorjaar schade van de beroepsvisserij op spiering in het vroege voorjaar

Uitleg over de totstandkoming van de door het College voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen (CTB) gehanteerde normen voor het bepalen van de risico's van bestrijdingsmiddelen voor het aquatisch ecosysteem, en hoe deze toelatingsnormen zich verhouden tot de in het waterkwaliteitsbeleid gehanteerde maximaal toelaatbare risiconiveaus (MTR's). Beide normen worden vergeleken met de waargenomen effecten van stoffen (insecticiden, herbiciden, fungiciden) in veldexperimenten. Daaruit blijkt dat de CTB-normen voldoende bescherming bieden voor waterorganismen

Resultaten van herstelmaatregelen in wateren vallen vaak tegen, omdat de gewenste fauna niet (terug)komt. Een belangrijke reden hiervoor is dat (her)kolonisatie van waterfauna moet plaatsvinden vanuit bronpopulaties. Om meer te weten te komen over de dispersie van macrofauna en hun verplaatsing door het water is de barrièrewerking van duikers onderzocht. Dit leidt tot een aantal aanbevelingen.

Resultaten van herstelmaatregelen in wateren vallen vaak tegen, omdat de gewenste fauna niet (terug)komt. Een belangrijke reden hiervoor is dat (her)kolonisatie van waterfauna moet plaatsvinden vanuit bronpopulaties. Om meer te weten te komen over de dispersie van macrofauna en hun verplaatsing door het water is de barrièrewerking van duikers onderzocht. Dit leidt tot een aantal aanbevelingen.

Exotische rivierkreeften breiden zich zeer sterk uit in Nederland. Wat voor effecten dit heeft op de inheemse waterplantenvegetaties en macrofauna is onbekend. In het kader van het project PLONS voerde Alterra daarom bij wijze van case-studie een experiment uit, waarin de invloed van de rode Amerikaanse rivierkreeft op slootecosystemen onderzocht is. In afgesloten cilinders zijn de veranderingen gevolgd die optraden in de biomassa van verschillende soorten waterplanten en de samenstelling van de macrofaunagemeenschap na introductie van de rivierkreeft. De invloed bleek variabel en soortspecifiek. Met name afstervende planten werden gegeten. Een aantal waterplanten raakte los door het omwoelen van de bodem. De macrofaunagemeenschap werd niet merkbaar beïnvloed. In het maag-darmstelsel van de kreeften werd met name organisch bodemmateriaal en plantenresten aangetroffen, wat een aanwijzing is dat de kreeften een rol spelen bij de afbraak van organisch materiaal. Exoten hoeven dus niet altijd een negatieve invloed te hebben op zoetwaterecosystemen.

Exotische rivierkreeften breiden zich zeer sterk uit in Nederland. Wat voor effecten dit heeft op de inheemse waterplantenvegetaties en macrofauna is onbekend. In het kader van het project PLONS voerde Alterra daarom bij wijze van case-studie een experiment uit, waarin de invloed van de rode Amerikaanse rivierkreeft op slootecosystemen onderzocht is. In afgesloten cilinders zijn de veranderingen gevolgd die optraden in de biomassa van verschillende soorten waterplanten en de samenstelling van de macrofaunagemeenschap na introductie van de rivierkreeft. De invloed bleek variabel en soortspecifiek. Met name afstervende planten werden gegeten. Een aantal waterplanten raakte los door het omwoelen van de bodem. De macrofaunagemeenschap werd niet merkbaar beïnvloed. In het maag-darmstelsel van de kreeften werd met name organisch bodemmateriaal en plantenresten aangetroffen, wat een aanwijzing is dat de kreeften een rol spelen bij de afbraak van organisch materiaal. Exoten hoeven dus niet altijd een negatieve invloed te hebben op zoetwaterecosystemen.

Weer een nieuw meetsysteem voor Nederlandse natuur. Om de natuurwaarde van oppervlaktewateren te meten wordt een natuurwijzer, opgebouwd uit positieve en negatieve biologische indicatoren, voorgesteld. De natuurwaarde wordt afgemeten aan een referentiebeeld, d.w.z. een stabiele, ecologisch optimale situatie zoals o.a. nog in Poolse wateren is te vinden

In het kader van het Europese project FAME is een methode ontwikkeld om op eenvoudige wijze de ecologische toestand van beken en rivieren vast te stellen aan de hand van de visstand. Deze methode, European Fish Index (EFI) genaamd, voldoet aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water. De EFI is een belangrijke toevoeging aan het Nederlandse instrumentarium, omdat de methode op Europese schaal toetsbaar is en voor allerlei typen beken en rivieren zinvolle vergelijkingen mogelijk maakt met (vrijwel) ongestoorde situaties die in Nederland zo goed als verdwenen zijn

De graadmeter natuurwaarde geeft inzicht in de toename of afname van de totale soortendiversiteit. De graadmeter is afgestemd op deelgebieden die bestaan uit een combinatie van fysisch-geografische regio's, met daarbinnen natuurtypen. Per type wordt bekeken, in welke mate (indicator) soorten nog voorkomen. In dit WOT Natuur & Milieu project is gekeken op welke wijze de graadmeter voor aquatische natuur verbeterd kan worden

In het kader van het Europese project FAME is een methode ontwikkeld om op eenvoudige wijze de ecologische toestand van beken en rivieren vast te stellen aan de hand van de visstand. Deze methode, European Fish Index (EFI) genaamd, voldoet aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water. De EFI is een belangrijke toevoeging aan het Nederlandse instrumentarium, omdat de methode op Europese schaal toetsbaar is en voor allerlei typen beken en rivieren zinvolle vergelijkingen mogelijk maakt met (vrijwel) ongestoorde situaties die in Nederland zo goed als verdwenen zijn

De graadmeter natuurwaarde geeft inzicht in de toename of afname van de totale soortendiversiteit. De graadmeter is afgestemd op deelgebieden die bestaan uit een combinatie van fysisch-geografische regio's, met daarbinnen natuurtypen. Per type wordt bekeken, in welke mate (indicator) soorten nog voorkomen. In dit WOT Natuur & Milieu project is gekeken op welke wijze de graadmeter voor aquatische natuur verbeterd kan worden

Met de inwerkingtreding van de Europese Kaderrichtlijn Water moet de ecologische kwaliteit van de Nederlandse wateren beoordeeld worden ten opzichte van de nagenoeg natuurlijke referentietoestand. In Nederland is dit een probleem, omdat de meeste wateren in meer of mindere mate door menselijk handelen beonvloed zijn. Een mogelijkheid voor het verkrijgen van informatie over de natuurlijke referentietoestand van wateren is het raadplegen van historische informatie uit een periode waarin de wateren nog in een meer natuurlijke staat verkeerden. Voorliggend rapport beschrijft de resultaten van een intensieve zoektocht in archieven naar historische informatie over de levensgemeenschappen in sloten en beken.

Met de inwerkingtreding van de Europese Kaderrichtlijn Water moet de ecologische kwaliteit van de Nederlandse wateren beoordeeld worden ten opzichte van de nagenoeg natuurlijke referentietoestand. In Nederland is dit een probleem, omdat de meeste wateren in meer of mindere mate door menselijk handelen beonvloed zijn. Een mogelijkheid voor het verkrijgen van informatie over de natuurlijke referentietoestand van wateren is het raadplegen van historische informatie uit een periode waarin de wateren nog in een meer natuurlijke staat verkeerden. Voorliggend rapport beschrijft de resultaten van een intensieve zoektocht in archieven naar historische informatie over de levensgemeenschappen in sloten en beken.

UItleg over een nieuw ecologisch beoordelingssysteem voor brakke binnenwateren, aansluitend bij de al bestaande STOWA-beoordelingssystemen voor andere watertypen. Op grond van het ecologisch functioneren en een geformuleerd ecologisch streefbeeld worden beïnvloedingsfactoren, karakteristieken en maatstaven onderscheiden, waarmee voor verschillende hoofdtypen en subtypen brakke binnenwateren een ecologisch profiel kan worden opgesteld. Zowel het zoutgehalte als de dynamiek blijken belangrijke differentiërende factoren tussen brakwatersystemen; morfologie en voedselrijkdom spelen een ondergeschikte rol

Onderhavige studie is een eerste praktische uitwerking voor vijf regionale watersystemen van de zogenaamde natuurwaarde-index. De natuurwaarde is in deze index gedefinieerd als een functie van de natuurkwaliteit en het areaal van een (water)systeem. Voor de natuurkwaliteit kunnen verschillende variabelen gebruikt worden, bijvoorbeeld de vegetatie (zoals in de voorliggende studie). De huidige natuurwaarde wordt bepaald als percentage van een referentiewaarde (uit het verleden). In deze studie wordt daarbij voor de huidige situatie gesproken van de ‘resterende natuurwaarde’, omdat in alle besproken regionale watersystemen sprake is van achteruitgang ten opzichte van de referentiewaarde. Het voorliggende onderzoek is eveneens bedoeld als een soort pilot-uitwerking van de Europese Kaderrichtlijn Water, welke per oppervlaktewatersysteem vraagt om indeling in vijf kwaliteitsklassen, waarbij vegetatie één van de kwaliteitsvariabelen vormt. De doelstelling van voorliggende studie is: Op basis van vegetatie voor vijf regionale watersystemen de resterende natuurwaarde in de huidige situatie bepalen ten opzichte van de referentiewaarde De vijf watersystemen waar het om gaat, zijn: * Vennen in hoog Nederland; * Beken in hoog Nederland; * Heuvellandbeken; * Plassen in het laagveengebied; en * Sloten in net laagveengebied

Onderhavige studie is een eerste praktische uitwerking voor vijf regionale watersystemen van de zogenaamde natuurwaarde-index. De natuurwaarde is in deze index gedefinieerd als een functie van de natuurkwaliteit en het areaal van een (water)systeem. Voor de natuurkwaliteit kunnen verschillende variabelen gebruikt worden, bijvoorbeeld de vegetatie (zoals in de voorliggende studie). De huidige natuurwaarde wordt bepaald als percentage van een referentiewaarde (uit het verleden). In deze studie wordt daarbij voor de huidige situatie gesproken van de ‘resterende natuurwaarde’, omdat in alle besproken regionale watersystemen sprake is van achteruitgang ten opzichte van de referentiewaarde. Het voorliggende onderzoek is eveneens bedoeld als een soort pilot-uitwerking van de Europese Kaderrichtlijn Water, welke per oppervlaktewatersysteem vraagt om indeling in vijf kwaliteitsklassen, waarbij vegetatie één van de kwaliteitsvariabelen vormt. De doelstelling van voorliggende studie is: Op basis van vegetatie voor vijf regionale watersystemen de resterende natuurwaarde in de huidige situatie bepalen ten opzichte van de referentiewaarde De vijf watersystemen waar het om gaat, zijn: * Vennen in hoog Nederland; * Beken in hoog Nederland; * Heuvellandbeken; * Plassen in het laagveengebied; en * Sloten in net laagveengebied

UItleg over een nieuw ecologisch beoordelingssysteem voor brakke binnenwateren, aansluitend bij de al bestaande STOWA-beoordelingssystemen voor andere watertypen. Op grond van het ecologisch functioneren en een geformuleerd ecologisch streefbeeld worden beïnvloedingsfactoren, karakteristieken en maatstaven onderscheiden, waarmee voor verschillende hoofdtypen en subtypen brakke binnenwateren een ecologisch profiel kan worden opgesteld. Zowel het zoutgehalte als de dynamiek blijken belangrijke differentiërende factoren tussen brakwatersystemen; morfologie en voedselrijkdom spelen een ondergeschikte rol

Nuancering van het veel verbreide idee van concurrentie tussen visetende vogels enerzijds en sport- en beroepsvisserij anderzijds. Een reconstructie van het seizoensverloop van productie, consumptie en biomassa van Spiering (Osmerus eperlanus) in het IJsselmeer laat zien dat dichtheidsafhankelijke processen (groei en sterfte) een zodanige rol spelen dat van concurrentie nauwelijks sprake is; alleen de aalscholvers ondervinden in het late voorjaar schade van de beroepsvisserij op spiering in het vroege voorjaar

Nuancering van het veel verbreide idee van concurrentie tussen visetende vogels enerzijds en sport- en beroepsvisserij anderzijds. Een reconstructie van het seizoensverloop van productie, consumptie en biomassa van Spiering (Osmerus eperlanus) in het IJsselmeer laat zien dat dichtheidsafhankelijke processen (groei en sterfte) een zodanige rol spelen dat van concurrentie nauwelijks sprake is; alleen de aalscholvers ondervinden in het late voorjaar schade van de beroepsvisserij op spiering in het vroege voorjaar

Uitleg over de totstandkoming van de door het College voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen (CTB) gehanteerde normen voor het bepalen van de risico's van bestrijdingsmiddelen voor het aquatisch ecosysteem, en hoe deze toelatingsnormen zich verhouden tot de in het waterkwaliteitsbeleid gehanteerde maximaal toelaatbare risiconiveaus (MTR's). Beide normen worden vergeleken met de waargenomen effecten van stoffen (insecticiden, herbiciden, fungiciden) in veldexperimenten. Daaruit blijkt dat de CTB-normen voldoende bescherming bieden voor waterorganismen

Het project Ecologische streefbeelden voor stromende wateren Veluwe & Vallei heeft ten doel om toetsbare streefbeelden te ontwikkelen voor de stromende wateren in het beheersgebied van de waterschappen Veluwe en Vallei & Eem. Het is het vervolg van het project Maatweb stromende wateren Veluwe & Vallei. In het maatwebproject zijn de verschillende macrofaunagemeenschappen van de stromende wateren in het beheersgebied beschreven. Voor de in totaal dertien onderscheiden gemeenschapstypen uit dit rapport zijn negen streefbeelden ontwikkeld. Deze bestaan uit een beschrijving van de gewenste abiotische condities in combinatie met biotische indicatorsoorten van macrofauna en macrofyten. Daarnaast zijn de te verwachten vissen, amfibieën en vogels bij de streefbeelden vermeld. Selectie van de macrofauna heeft plaatsgevonden met behulp van literatuuronderzoek. Tevens zijn, door middel van statistische analyse, ecologische preferenties van macrofaunataxa voor een aantal voor het streefbeeld relevante milieuvariabelen bepaald.

Het project Ecologische streefbeelden voor stromende wateren Veluwe & Vallei heeft ten doel om toetsbare streefbeelden te ontwikkelen voor de stromende wateren in het beheersgebied van de waterschappen Veluwe en Vallei & Eem. Het is het vervolg van het project Maatweb stromende wateren Veluwe & Vallei. In het maatwebproject zijn de verschillende macrofaunagemeenschappen van de stromende wateren in het beheersgebied beschreven. Voor de in totaal dertien onderscheiden gemeenschapstypen uit dit rapport zijn negen streefbeelden ontwikkeld. Deze bestaan uit een beschrijving van de gewenste abiotische condities in combinatie met biotische indicatorsoorten van macrofauna en macrofyten. Daarnaast zijn de te verwachten vissen, amfibieën en vogels bij de streefbeelden vermeld. Selectie van de macrofauna heeft plaatsgevonden met behulp van literatuuronderzoek. Tevens zijn, door middel van statistische analyse, ecologische preferenties van macrofaunataxa voor een aantal voor het streefbeeld relevante milieuvariabelen bepaald.

Uitleg over de totstandkoming van de door het College voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen (CTB) gehanteerde normen voor het bepalen van de risico's van bestrijdingsmiddelen voor het aquatisch ecosysteem, en hoe deze toelatingsnormen zich verhouden tot de in het waterkwaliteitsbeleid gehanteerde maximaal toelaatbare risiconiveaus (MTR's). Beide normen worden vergeleken met de waargenomen effecten van stoffen (insecticiden, herbiciden, fungiciden) in veldexperimenten. Daaruit blijkt dat de CTB-normen voldoende bescherming bieden voor waterorganismen

Uit de bijdragen in dit themanummer blijkt duidelijk dat poelenaanleg inmiddels in grote delen van Nederland ingeburgerd is als middel om op kleinschalige wijze relatief snel natuurwinst te bereiken. Dit kan zowel binnen de bestaande natuurgebieden als daarbuiten, waarmee poelenaanleg een goed middel is om de verweving tussen natuur- en cultuurlandschap te versterken. De vraag dringt zich op of poelenprojecten aan de verwachtingen voldoen. Is het graven van standaard veedrinkpoelen de juiste weg of moeten er wellicht meer nieuwe inzichten ingepast worden?

Uit de bijdragen in dit themanummer blijkt duidelijk dat poelenaanleg inmiddels in grote delen van Nederland ingeburgerd is als middel om op kleinschalige wijze relatief snel natuurwinst te bereiken. Dit kan zowel binnen de bestaande natuurgebieden als daarbuiten, waarmee poelenaanleg een goed middel is om de verweving tussen natuur- en cultuurlandschap te versterken. De vraag dringt zich op of poelenprojecten aan de verwachtingen voldoen. Is het graven van standaard veedrinkpoelen de juiste weg of moeten er wellicht meer nieuwe inzichten ingepast worden?

Uit de bijdragen in dit themanummer blijkt duidelijk dat poelenaanleg inmiddels in grote delen van Nederland ingeburgerd is als middel om op kleinschalige wijze relatief snel natuurwinst te bereiken. Dit kan zowel binnen de bestaande natuurgebieden als daarbuiten, waarmee poelenaanleg een goed middel is om de verweving tussen natuur- en cultuurlandschap te versterken. De vraag dringt zich op of poelenprojecten aan de verwachtingen voldoen. Is het graven van standaard veedrinkpoelen de juiste weg of moeten er wellicht meer nieuwe inzichten ingepast worden?

Weer een nieuw meetsysteem voor Nederlandse natuur. Om de natuurwaarde van oppervlaktewateren te meten wordt een natuurwijzer, opgebouwd uit positieve en negatieve biologische indicatoren, voorgesteld. De natuurwaarde wordt afgemeten aan een referentiebeeld, d.w.z. een stabiele, ecologisch optimale situatie zoals o.a. nog in Poolse wateren is te vinden

Weer een nieuw meetsysteem voor Nederlandse natuur. Om de natuurwaarde van oppervlaktewateren te meten wordt een natuurwijzer, opgebouwd uit positieve en negatieve biologische indicatoren, voorgesteld. De natuurwaarde wordt afgemeten aan een referentiebeeld, d.w.z. een stabiele, ecologisch optimale situatie zoals o.a. nog in Poolse wateren is te vinden

In het water- en natuurbeleid worden verschillende methoden gehanteerd voor het stellen van ecosysteemdoelen in grote wateren. Verschillen in uitgangspunten leiden tot problemen in de beleidsafstemming en ook in een eenduidige toetsing van de beleidsresultaten. Alle grote wateren vallen in de Ecologische Hoofdstructuur, zodat het integraal waterbeheer voor de taak gesteld is om de nationale en internationale biodiversiteit veilig te stellen. Een aantal acties is geformuleerd om tot een betere afstemming tussen het integrale waterbeleid en het sectorale natuurbeleid te komen.

Afscheid WJ Wolff, IBN

In het water- en natuurbeleid worden verschillende methoden gehanteerd voor het stellen van ecosysteemdoelen in grote wateren. Verschillen in uitgangspunten leiden tot problemen in de beleidsafstemming en ook in een eenduidige toetsing van de beleidsresultaten. Alle grote wateren vallen in de Ecologische Hoofdstructuur, zodat het integraal waterbeheer voor de taak gesteld is om de nationale en internationale biodiversiteit veilig te stellen. Een aantal acties is geformuleerd om tot een betere afstemming tussen het integrale waterbeleid en het sectorale natuurbeleid te komen.

Afscheid WJ Wolff, IBN