Search

Hoe draagt technologie bij aan werk voor mensen met een cognitieve arbeidsbeperking? Wegwijs in de wereld van nieuwe technologie. Er komt steeds meer technologie beschikbaar die mensen met een arbeidsbeperking kan ondersteunen bij het zoeken naar werk en in het werk zelf. Maar welke technologie is nu het meest passend voor mensen met een bepaalde cognitieve arbeidsbeperking? TNO heeft een matrix ontwikkeld die laat zien welke technologieën bij welke cognitieve functies ondersteuning bieden. Mensen die minder goed zijn in bijvoorbeeld spreken, luisteren, onthouden, leren, beslissen of zich te concentreren hebben vaak moeite om aan het werk te komen of te blijven. Ze zijn drie keer vaker werkloos dan anderen. Door dergelijke cognitieve beperkingen hebben ze ondersteuning nodig bij het zoeken naar werk en in het werken zelf. Nu bestaat die onder-steuning vaak uit persoonlijke begeleiding en is daarmee tijdsintensief. TNO verkend welke rol technologie hierin kan spelen. r komt steeds meer technologie beschikbaar die mensen met een arbeidsbeperking kan ondersteunen bij het zoeken naar werk en in het werk zelf. Maar welke technologie is nu het meest passend voor mensen met een bepaalde cognitieve arbeidsbeperking? TNO heeft een matrix ontwikkeld die laat zien welke technologieën bij welke cognitieve functies ondersteuning bieden. Mensen die minder goed zijn in bijvoorbeeld spreken, luisteren, onthouden, leren, beslissen of zich te concentreren hebben vaak moeite om aan het werk te komen of te blijven. Ze zijn drie keer vaker werkloos dan anderen. Door dergelijke cognitieve beperkingen hebben ze ondersteuning nodig bij het zoeken naar werk en in het werken zelf. Nu bestaat die onder-steuning vaak uit persoonlijke begeleiding en is daarmee tijdsintensief. TNO verkend welke rol technologie hierin kan spelen.

Het succes van uw keuze voor een bepaalde (inclusieve) technologie in uw organisatie hangt af van drie belangrijke onderdelen. Breng in een vroeg stadium de belangrijkste plussen en minnen, kansen en knelpunten van de innovatie in kaart. Door vragen over kwaliteit van de oplossing (innovatie), te verwachten effecten (impact) en toepasbaarheid in de praktijk(implementatie) te beantwoorden of in te schatten ontstaat een beeld van de haalbaarheid van het innovatieproject.

Voor veel mensen met psychosociale beperkingen is het lastig om aan het werk te komen of aan het werk te blijven. Met de opkomst van nieuwe technologie, is het de vraag welke technologieën de belemmeringen kunnen wegnemen die mensen met psychosociale problematiek ervaren? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, onderscheidden we de volgende onderliggende vraagstellingen: 1. Welke subgroepen van mensen met een psychosociale beperking kunnen we onderscheiden en wat zijn kenmerken per subgroep qua omvang, demografie en afstand tot de arbeidsmarkt? 2. Wat zijn in de subgroepen de voornaamste belemmeringen om aan het werk te komen of aan het werk te blijven? 3. Welke technologie is potentieel kansrijk om belemmeringen bij het zoeken naar werk en belemmeringen in het werk bij mensen met psychosociale beperkingen te verminderen?

Een chat-app kan dienen als gebruiksvriendelijk innovatief onderzoeksinstrument voor mensen met verhoogd risico op lage gezondheidsvaardigheden, met betrouwbare en waardevolle resultaten. Deze kan worden ingezet ter ondersteuning van het inclusive design proces. De ontwikkeling en implementatie van de chat-app heeft een lijst met belangrijke eisen opgeleverd waar het gaat om de vorm, inhoud en wijze van verspreiding van dergelijke onderzoeksinstrumenten bij deze doelgroep.

Ook nu, in tijden van economische voorspoed, is het voor een grote groep mensen niet mogelijk om aan het werk te komen of aan het werk te blijven. Nieuwe technologie kan mogelijk helpen. We onderscheiden vijf categorieen van inclusieve technologie die ondersteuning kunnen bieden bij het zoeken naar werk tot en met het duurzaam aan het werk blijven. De conclusie van dit verhaal: de technologie is er, maar er is nog veel ontwikkelwerk nodig voordat deze betekenisvol kan zijn voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Recent verscheen het boek Invisible Women van Caroline Criado Perez over hoe alledaagse voorwerpen zijn ontworpen voor mannen en dat dit oncomfortabel en soms zelfs bedreigend kan zijn voor vrouwen. Bijvoorbeeld op kantoor (standaard temperatuur te laag), in het verkeer (crash tests worden gedaan met mannelijke dummy’s) en het ontwerp van mobiele telefoons (speaker en microfoon op de verkeerde plaats). Oorzaak is dat in het ontwerp de man als standaard wordt genomen. Er is een duidelijke ’gap’ tussen het gebruikersmodel en de praktijk.

De Nederlandse logistieke sector behoort tot de absolute wereldtop. De arbeidsproductiviteit ligt tweemaal hoger dan de beste vier landen. De verwachting is dat de sector verder zal groeien in de toekomst. Desalniettemin staan de logistieke bedrijven onder een voortdurende druk om de concurrentiepositie te verbeteren en te blijven innoveren. Het TKI Dinalog en TNO zijn de motor achter een reeks innovatieprojecten over nieuwe tech-nologieën, planningsconcepten, nieuwe operationele modellen, en nieuwe software. De be-trokkenheid en omarming van de innovaties door de gebruikers zijn beperkt. Daardoor gaan de adoptie en ontwikkeling van nieuwe technologie en operationele oplossingen langzamer dan gewenst. Hiertoe is een Massive Open Online Course (MOOC) ontwikkeld, waarin (mid-den)managers worden gestimuleerd om te innoveren door hun medewerkers te betrekken. Deze MOOC ondersteunt managers in manieren hoe medewerkers bij innovatie betrokken kunnen worden. In dit rapport wordt beschreven hoe een MOOC ontwikkeld wordt als manier om medewerkers en bedrijven te betrekken bij de innovatieprojecten. Aangegeven wordt welke stappen zijn doorlopen om een MOOC te ontwikkelen voor de logistieke sector en wat de resultaten zijn van het evalueren van de MOOC door gebruikers en experts.

Interventieontwikkeling vindt idealiter plaats op basis van de behoeften van de doelgroep en andere betrokkenen. Op die manier zorg je voor een optimale aansluiting van de interventie op de behoeften van de doelgroep. Hoewel je aannames kunt doen vanuit de literatuur en gezond verstand, komen er vaak verrassende dingen uit als je de doelgroep daadwerkelijk betrekt. Centrale vragen daarbij zijn wanneer de interventie nuttig, bruikbaar en aantrekkelijk is vanuit het oogpunt van de doelgroep. Hiermee kun je het risico reduceren dat je de plank misslaat en het ontwikkelproces opnieuw moet doen.

Interventieontwikkeling vindt idealiter plaats op basis van de behoeften van de doelgroep en andere betrokkenen. Op die manier zorg je voor een optimale aansluiting van de interventie op de behoeften van de doelgroep. Hoewel je aannames kunt doen vanuit de literatuur en gezond verstand, komen er vaak verrassende dingen uit als je de doelgroep daadwerkelijk betrekt. Centrale vragen daarbij zijn wanneer de interventie nuttig, bruikbaar en aantrekkelijk is vanuit het oogpunt van de doelgroep. Hiermee kun je het risico reduceren dat je de plank misslaat en het ontwikkelproces opnieuw moet doen.

Werkzoekenden op een zo goed mogelijke manier begeleiden in hun zoektocht naar een baan. Dát is wat klantmanagers bij gemeenten drijft. Om een werkzoekende op een zo goed mogelijke manier te begeleiden moet steeds weer de volgende vraag beantwoord worden: bij welke ondersteuning heeft deze persoon op dit moment het meeste baat? Voor klantmanagers is die vraag vaak lastig te beantwoorden. Ten eerste ontbreekt regelmatig een totaaloverzicht van de klant, waardoor belangrijke problemen onopgemerkt blijven. Ten tweede is het voor klantmanagers moeilijk te zien of een cliënt tussentijds voortgang boekt, en dus of de begeleiding effect heeft, omdat de focus vanuit de gemeente vaak te veel ligt op het al dan niet hebben van werk. Om deze problemen het hoofd te bieden ontwikkelt TNO een Functioneel Meetsysteem. Functioneel Meten bestaat uit twee onderdelen: 1. een vragenlijst, ontwikkeld op basis van de wetenschappelijke literatuur over werkzoekgedrag, die alle onderdelen afvangt en waarvan relevante onderdelen herhaaldelijk kunnen worden uitgevraagd; 2. een dashboard dat in één oogopslag een totaalbeeld van de klant geeft en waarin zijn tussentijdse voortgang te zien is.

Interventieontwikkeling vindt idealiter plaats op basis van de behoeften van de doelgroep en andere betrokkenen. Een methode om deze behoeften boven tafel te krijgen is co-creatie. In een serie van twee artikelen zullen wij het co-creatie proces beschrijven van een online soa-risicoinschattings- en afsprakenmodule, de SoaSeksCheck (SSC) voor jongeren.

Goed getuigenverhoor vergt veel intelligence- en opsporingscapaciteit die in de meeste gevallen onvoldoende beschikbaar is. Uitstel van verhoor tot dagen of weken leidt tot het verlies van belangrijke informatie en beïnvloeding van de authentieke herinnering van getuigen. Daarbij is er onvoldoende trainingscapaciteit beschikbaar voor het bijhouden van interviewvaardigheden die cruciaal zijn voor het aanspreken van herinneringen aan gebeurtenissen. Dit is direct van invloed op de lengte van opsporings- en intelligenceonderzoeken en de kwaliteit van getuigenverklaringen in het procesdossier. De eWitness richt zich op bescherming van de authentieke herinnering van getuigen in verhoorsituaties. Essentiële instructies voor het verkrijgen van een spontaan verhaal worden geautomatiseerd en de negatieve invloed van de verhoorder op dit cruciale gedeelte van het verhoor wordt weggenomen. Daarbij maakt de eWitness het mogelijk om versneld en gelijktijdig van veel getuigen een spontaan verhaal te verkrijgen, bijvoorbeeld in geval van een gijzeling, terroristische aanslag of andere grootschalige incidenten. Binnen dit project is in samenwerking Politie Noord-Holland door TNO een functioneel prototype van de eWitness ontwikkeld, waarbij gebruik is gemaakt van de ‘situated Cognitive Engineering’ (sCE) methode. De onderzoeksvraag is hoe je een applicatie kunt ontwikkelen, waarbij een getuige zelfstandig een zo uitgebreid mogelijk spontaan verhaal kan vertellen en vastleggen, waarbij de authentieke herinnering zoveel mogelijk bewaard wordt, ongewenste invloeden van een verhoorder worden uitgesloten, en bovendien niet geremd wordt door de afwezigheid van een echte gesprekspartner. Het ontwikkelde functionele prototype is een applicatie waarbij de getuige instructies krijgt, geholpen wordt in het terughalen van de herinnering, en zelfstandig zijn/haar spontane verhaal kan vastleggen in combinatie van het tekenen van de situatie. De verhoorder kan op afstand de getuigenverklaring volgen en het spontane verhaal in beeld en geluid terugspoelen en als een film afspelen o.a. zodat deze tijdens het opvolgende getuigeninterview gebruikt kan worden. In samenwerking met Politie zijn vier testcondities geïmplementeerd in het prototype waarmee verschillende vormen voor het terughalen van de herinnering kunnen worden beproefd. Na de ontwikkeling van het prototype zijn de verschillende condities door Politie Noord-Holland met eindgebruikers (getuigen en rechercheurs) beproefd. Tot slot geeft dit rapport een doorkijkje naar mogelijkheden voor implementatie van de eWitness in de praktijk. Samenvatting 3 1 Inleiding 7 1.1 Kader project 7 1.2 Aanleiding 7 1.3 Probleemstelling 8 1.4 Doelstelling 9 1.5 Resultaat en tussenresultaten 11 1.6 Afbakening 11 1.7 Methode TNO: situated Cognitive Engineering 11 1.8 Fasering project 12 1.9 Leeswijzer 13 2 Foundation 15 2.1 Inleiding 15 2.2 Operationele eisen 15 2.3 Relevante human factors aspecten 18 2.4 Beoogde technologieën 23 3 Specification 27 3.1 Inleiding 27 3.2 Gebruiksscenario 27 3.3 Use cases functioneel prototype 28 4 Ontwerp 35 4.1 Inleiding 35 4.2 Hardware 35 4.3 Software 35 4.4 Vastleggen van experiment data 40 5 Doorontwikkeling eWitness 41 5.1 Inleiding 41 5.2 Van prototype naar praktijk 41 6 Referenties 49 Bijlage(n) A Operationele eisen B Requirementslijst (PvE) C Gebruikshandleiding prototype eWitness D Audio instructies E Toekomstige mogelijkheden

Het project heeft zich gericht op de vraag hoe je goed onderbouwde user interfaces kunt ontwerpen (voor toegang tot AV-content) voor de VB-doelgroep, waarbij op een systematische manier gebruik gemaakt wordt van kennis van cognitieve functies (zoals geheugen, probleem-oplossen, aandacht, taalbegrip (lezen en luisteren), rekenen, visueel begrip), en mens-machine interface principes en richtlijnen (zoals keuze van functionaliteit, navigatie, lay-out, voorlezen van tekst, gebruik van iconen, afbeeldingen, filmpjes). De gekozen aanpak voor het project was ‘situated Cognitive Engineering’, waarin drie fasen worden onderscheiden: Foundation, Specification en Evaluation. Het project had een tweeledige aanpak. Enerzijds is literatuuronderzoek verricht en zijn experts geconsulteerd, en anderzijds is een praktisch ontwerptraject doorlopen waarin enkele functionaliteiten voor toegang tot AV-content zijn uitgewerkt en geëvalueerd met de doelgroep en hun begeleiders. Het ontwerptraject diende als een toetsing van de gevonden functies, principes en richtlijnen. Het project heeft vooral kennis opgeleverd voor de Foundation, met name: • Operationele eisen: de stakeholders, de gebruikers (doelgroep van personen met LVB en MVB, begeleiders), doelen en taken van gebruikers, de fysieke, sociale en technische omgeving.• Kennis menselijke factoren;- Algemene cognitieve functies, sociaal-emotionele en motivationele factoren relevant voor het ontwerpen van user interfaces.- Algemene ontwerpprincipes en –richtlijnen voor het ontwerpen van user interfaces.- Kennis over hoe de doelgroep LVB en MVB in een ontwerpproces te betrekken.- Beoogde technologieën: bestaande toepassingen voor toegang tot AV-content, bestaande toepassingen voor de VB doelgroep, metadata, privacy. • Tools die ontwerpers ondersteunen om kennis uit de Foundation te vertalen naar user interface specificaties, toegespitst op de doelgroepen LVB en MVB, zoals persona’s, inspiratiekaarten en een overzicht van MMI-oplossingen gekoppeld aan cognitieve functies.Daarnaast heeft het project als bijdrage aan de Specification twee uitgewerkte design patterns opgeleverd voor het zoeken in AV-content: ‘Verstoppen van video’s’ (aansluitend bij het MVB niveau) en ‘Aanmaken gebruikersprofiel’(voor de begeleiders van LVB en MVB). Onderbouwd door kennis uit de Foundation, de ontwikkelde ontwerptools en design patterns is een aantal schetsen van gebruikersinterfaces voor toegang tot AV-content ontwikkeld en geëvalueerd met de doelgroep LVB en MVB. Hieruit bleek duidelijk dat bepaalde oplossingen meer geschikt waren voor de ene dan voor de andere doelgroep. De lessons learned uit deze evaluatie vormen weer input voor de Foundation. Met de gebruikte aanpak is bereikt dat de ontwikkelde user interfaces goed lijken te compenseren voor beperkingen van de LVB en MVB doelgroepen. Het project kan hiermee beschouwd worden als een geslaagde ‘proof of principle’ van de aanpak. Samenvatting 2 1 Inleiding 4 1.1 Probleemstelling en huidige stand van zaken 4 1.2 Doel 4 1.3 Methode 5 1.4 Bijdragen van KING aan sCE 5 1.5 Leeswijzer 7 2 Foundation 9 2.1 Operationele eisen 9 2.2 Kennis menselijke factoren: Cognitieve kenmerken en vaardigheden 10 2.3 Kennis menselijke factoren: Kenmerken VB doelgroep 12 2.4 Kennis menselijke factoren: User interface-aspecten 13 2.5 Kennis menselijke factoren: Inclusive design met VB doelgroep 17 2.6 Beoogde technologieën 17 2.7 Van Foundation naar Specification: tools voor ontwerpers 18 3 Specification 26 4 Evaluation 36 4.1 Expert review van foundation en ontwerphulpmiddelen 36 4.2 Gebruikersevaluatie van test-user interface schetsen 36 4.3 Lessons learned 37 5 Conclusies en aanbevelingen 42 6 Referenties 44

Binnen Rijkswaterstaat vindt een steeds verdere centralisatie plaats van de bediening van beweegbare bruggen en sluizen. Dit betekent dat bedienaren meerdere objecten tegelijk op afstand bedienen. Eenduidigheid in de Mens-Machine Interface (MMI) is een voorwaarde om snel tussen objecten te kunnen schakelen en fouten in de bediening te voorkomen. Doel van dit project is om een uniform MMI ontwerp op te leveren, dat op landelijk niveau kan worden ingezet bij centrale en lokale bediening. Samenvatting 7 1 Inleiding 11 1.1 Achtergrond 11 1.2 Kenmerken van het ontwerp 11 1.3 Doelstelling 12 1.4 Aanpak 12 1.5 Woord vooraf 14 1.6 Leeswijzer 14 2 Resultaten inventarisatie en workshops 15 2.1 Bedienfilosofie 15 2.2 Grafische User Interface 15 2.3 Camerabeelden en beeldschermen 16 3 Indeling beeldschermen op de werkplek 19 3.1 Inleiding 19 3.2 Inhoudelijke eisen 19 3.3 Fysieke eisen 22 3.4 Eisen bedienfilosofieën 24 3.5 Het beeldschermontwerp 24 3.1 Proefopstelling 36 4 Grafische User Interface 37 4.1 Inleiding 37 4.2 Algemene ontwerpprincipes 37 4.3 Indeling bedienscherm 39 4.4 Gebied A: Bedienplattegrond 40 4.5 Gebied B: Communicatie 65 4.6 Gebied C: Controle paneel 68 4.7 Gebied D: Storingsregel 74 4.8 Gebied E: Titel- en menubalk 76 4.9 Objectselectie 80 4.10 Kleurenblindheid 83 4.11 Gebruiksevaluatie 84 5 Ontwerpspecificaties voor het bedienscherm van de bruggen over het kanaal van Gent naar Terneuzen 85 5.1 Inleiding 85 5.2 Gebied A: Bedienplattegrond 86 5.3 Gebied A: Bediening draaibrug en spoorvergrendeling 88 5.4 Gebied C: Controle paneel 98 6 Conclusies en aanbevelingen 101 7 Referenties 103 8 Ondertekening 105 Bijlage(n) A Evaluatie Zandkreeksluis B Workshops

www.humanfactors.nl