Search

Het Nederlandse mestbeleid probeert de schadelijke milieueffecten van de landbouw te beperken. Dit sluit aan bij internationale afspraken over het mestgebruik, die onder meer zijn vastgelegd in de Europese Nitraatrichtlijn. Die schrijft lidstaten voor om het gebruik van dierlijke mest te beperken tot 170 kg stikstof per hectare. Bedrijven met ten minste 80 procent grasland mogen onder bepaalde voorwaarden meer mest gebruiken, afkomstig van graasdieren zoals koeien en schapen (derogatie). Op deze bedrijven is in de periode 2006 tot en met 2016 de uitspoeling van nitraat uit de mest naar het grondwater gedaald of gelijk gebleven. In 2015 ligt op derogatiebedrijven de concentratie gemiddeld in alle regio's onder de EU-norm van 50 milligram nitraat per liter. Dit blijkt uit de jaarlijkse rapportage van het RIVM en Wageningen Economic Research. Zij volgen op 300 derogatiebedrijven de bedrijfsvoering en de effecten op de waterkwaliteit en zij rapporteren de resultaten hiervan jaarlijks aan de EU. In deze rapportage is de situatie in 2015 beschreven en de ontwikkeling tussen 2006 en 2016 (trend). Bedrijfsvoering . De toegestane hoeveelheid stikstof uit graasdiermest is, afhankelijk van de bodemsoort en regio, 250 kilogram per hectare (in de Kleiregio, Veenregio en het noordelijke deel van de Zandregio) of 230 kg/ha (in de Lössregio en het overige deel van de Zandregio). Gemiddeld hebben derogatiebedrijven in 2015 238 kilogram stikstof uit dierlijke mest per hectare gebruikt. De hoeveelheid stikstof die als nitraat kan uitspoelen naar het grondwater wordt onder andere bepaald door het zogenoemde stikstofbodemoverschot. Dit is het verschil tussen de aanvoer van stikstof (zoals meststoffen) en de afvoer ervan (waaronder via gras en maïs). Het stikstofbodemoverschot is gemiddeld over de regio's tijdens de onderzochte periode gedaald met 16%. Grondwaterkwaliteit. In 2015 was de gemiddelde nitraatconcentratie in het grondwater 26 milligram per liter (mg/l) in Zand 250. De hoogste concentratie wordt gemeten in de Lössregio (42 mg/l) en in Zand 230 (45 mg/l). Bedrijven in de Kleiregio en de Veenregio hadden gemiddeld een lagere nitraatconcentratie (respectievelijk 22 en 13 mg/l). Het verschil tussen de regio's kan verklaard worden door het aandeel uitspoelingsgevoelige gronden. Vooral in Zand 230 en in de Lössregio komen gronden voor waar nitraat in mindere mate in de bodem wordt afgebroken en daardoor meer kan uitspoelen naar het grondwater.

Hoe kan je als melkveehouder mineralen beter benutten en verliezen beperken? Kan dat samen gaan met goede economische prestaties? En zo ja, hoe krijg je dat voor elkaar? Deze publicatie geeft vanuit onderzoek inzichten in de samenhang van mineralenmanagement en economische prestaties van melkveebedrijven onderverdeeld naar drie bedrijfstypegroepen: gangbare bedrijven op klei en zand, gangbare bedrijven op veen en biologische bedrijven op alle grondsoorten.

In Nederland mogen agrarische bedrijven die aan specifieke randvoorwaarden voldoen, meer dierlijke mest op hun land gebruiken dan in de algemene norm van de Nitraatrichtlijn is voorgeschreven. Deze verruiming wordt derogatie genoemd. Het RIVM en Wageningen Economic Research monitoren de gevolgen van deze derogatie voor de waterkwaliteit op driehonderd bedrijven. Dit rapport beschrijft de monitoringsresultaten voor derogatiebedrijven in het jaar 2017 en de trend vanaf 2006. Op basis van deze resultaten concluderen we dat de derogatie geen negatieve effecten heeft op de waterkwaliteit. Bedrijfsvoering In 2017 hebben derogatiebedrijven gemiddeld 245 kilogram stikstof uit dierlijke mest per hectare gebruikt. Een derogatiebedrijf mag 230 of 250 kilogram stikstof per hectare uit graasdiermest gebruiken, afhankelijk van de bodemsoort en regio. Door verbeteringen in de bedrijfsvoering in de afgelopen jaren wordt meer stikstof uit mest gebruikt voor de aanwas, en dus productie, van gewassen: de indicator 'stikstofbodemoverschot' is daardoor sinds 2006 met 20 procent gedaald. Een dalend stikstofbodemoverschot houdt in dat stikstof efficiënter wordt gebruikt. Hierdoor kan er minder nitraat met regenwater wegzakken naar diepere lagen in de bodem en in het grondwater terechtkomen. Grondwaterkwaliteit Bij derogatiebedrijven is daardoor sinds 2006 minder of evenveel nitraat in het grondwater terechtgekomen. Sinds 2015 ligt de gemiddelde nitraatconcentratie van derogatiebedrijven in alle regio's onder de EU-norm van 50 milligram per liter. Dit geldt voor gemiddelden per regio. Op bedrijfsniveau wordt de nitraatnorm soms nog wel overschreden, maar gemiddeld genomen voldoen steeds meer derogatiebedrijven de laatste jaren aan deze norm. De hoogste regio gemiddelde nitraatconcentraties zijn in 2017 aangetroffen in de Lössregio (38 milligram per liter) en in het zuidelijk en oostelijk deel van de Zand regio (31 milligram per liter). In deze regio's komen drogere gronden voor, waar nitraat in mindere mate in de bodem wordt afgebroken en daardoor meer kan wegzakken naar het grondwater. De monitoring wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid (LNV).

Dutch grassland farms that meet certain conditions may use more animal manure than the general limit of 170 kg nitrogen per hectare, as prescribed by the European Nitrates Directive. This partial exemption is referred to as 'derogation'. The National Institute for Public Health and the Environment (RIVM) and Wageningen Economic Research monitor the effects of this derogation on the water quality on 300 farms in the derogation monitoring network. This study shows the results for 2016 and the development from 2006 onwards. Management On average, derogation farms have used 238 kilograms of nitrogen from animal manure per hectare in 2016, the same amount as in 2015. The permissible amount of nitrogen from animal manure varies from 230 to 250 kilograms per hectare, depending on the soil and region. In recent years, improvements in management resulted in more efficient use of nitrogen for crop production; the nitrogen surplus on the soil surface balance has dropped with 16 %. And lower nitrogen surpluses lead to less nitrate leaching to groundwater. Groundwater quality From 2006, leaching of nitrate to the groundwater has stabilized or decreased on derogation farms. Since 2015, the average nitrate concentration in groundwater on derogation farms has been below the EU-standard of 50 milligram per liter, in all regions. Individuals farms however, may still exceed the standard. Even so, the amount of farms with nitrate concentrations below 50 mg/l still increases. In 2016, highest nitrate concentrations have been found in the Loess region (35 mg/l) and in Sand 230 (36 mg/l). In these regions there are soils for which nitrate is degraded in a lesser extent, and therefore can leach more to groundwater.

In Nederland mogen agrarische bedrijven die aan specifieke randvoorwaarden voldoen, meer dierlijke mest op hun land gebruiken dan in de algemene norm van de Nitraatrichtlijn is voorgeschreven. Deze verruimde toepassing wordt derogatie genoemd. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en Wageningen Economic Research monitoren de gevolgen van deze derogatie op de waterkwaliteit op 300 bedrijven. Dat doen zij in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid (LNV). Dit rapport beschrijft de monitoringsresultaten voor derogatiebedrijven in het jaar 2016 en de trend vanaf 2006.BedrijfsvoeringIn 2016 hebben derogatiebedrijven gemiddeld evenveel dierlijke mest gebruikt als in 2015, namelijk 238 kilogram stikstof per hectare. Een derogatiebedrijf mag 230 of 250 kilogram stikstof per hectare uit graasdiermest gebruiken, afhankelijk van de bodemsoort en regio.Verbeteringen in de bedrijfsvoering in de afgelopen jaren hebben er voor gezorgd dat er meer stikstof uit mest wordt gebruikt voor de aanwas en dus productie van gewassen: de indicator “stikstofbodemoverschot” is sinds 2006 met 16% gedaald wat inhoudt dat efficiëntie van het stikstofgebruik toeneemt. En hoe lager het stikstofbodemoverschot, des te minder nitraat kan uitspoelen naar het grondwater.GrondwaterkwaliteitBij derogatiebedrijven is de uitspoeling van nitraat naar het grondwater sinds 2006 gedaald of gelijk gebleven. Sinds 2015 ligt de gemiddelde nitraatconcentratie van derogatiebedrijven in alle regio’s onder de EU-norm van 50 milligram per liter. Dit geldt voor regiogemiddelden, op bedrijfsniveau wordt de nitraatnorm soms nog wel overschreden. Maar het percentage derogatiebedrijven dat aan deze norm voldoet stijgt.De hoogste nitraatconcentraties zijn in 2016 aangetroffen in de Lössregio (35 mg/l in bodemvocht) en in Zand-230 (36 mg/l). In deze regio’s komen veel gronden voor, waar nitraat in mindere mate in de bodem wordt afgebroken en daardoor meer kan uitspoelen naar het grondwater.

De Dataretentierichtlijn werd op 8 april 2014 door het HvJ EU ongeldig verklaard wegens het niet verenigbaar zijn met het recht op privacy en met het recht op gegevensbescherming. Deze rechten zijn beschreven in de artikelen 7 en 8 van het Handvest van de grondrechten van de EU. Bijna een jaar later werd de naar aanleiding van de richtlijn ingevoerde Wet bewaarplicht telecommunicatiegevens door de rechter in kort geding buiten werking gesteld wegens het ontbreken van een aantal waarborgen, in het arrest van het Hof genoemd. Onderzocht is de vraag of het Hof het opleggen van een algemene bewaarplicht aan aanbieders van telecom- en internetdiensten toelaatbaar acht. Over de noodzaak van een bewaarplicht voor een doeltreffend opsporings- en vervolgingsbeleid van ernstige criminaliteit zijn is de samenleving (inclusief juristen) het niet eens. Sommigen achten de forse inbreuk op de privacy toelaatbaar, mits aan een aantal waarborgen (o.a. toegang tot de persoonsgegeven) wordt voldaan. Anderen achten een algemene bewaarplicht op zich ontoelaatbaar. Op grond van (actuele) jurisprudentie van het HvJ EU moet worden geconcludeerd dat het Hof het opleggen van een algemene bewaarplicht ontoelaatbaar acht. Wel acht het Hof een gedifferentieerde bewaarplicht denkbaar. De scriptie bevat een aanbeveling, waarin de voorwaarden worden genoemd waaraan een eventuele nieuwe Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens moet voldoen.

De Nederlandse landbouw is wereldwijd gezien een zeer productieve en efficiënte sector. Het gebruik van mest is noodzakelijk voor de efficiënte productie van gewassen. Mestgebruik heeft echter ook ongewenste (milieu)effecten. Het Nederlandse mestbeleid tracht schadelijke milieueffecten te beperken; monitoring is hierbij een essentieel onderdeel. Dit sluit aan bij internationale afspraken over het mestgebruik en over het volgen van het effect van beleidsmaatregelen. De Europese Nitraatrichtlijn schrijft lidstaten voor om het gebruik van dierlijke mest te beperken tot 170 kg stikstof per hectare. Landbouwbedrijven in Nederland met ten minste 80 procent grasland mochten in 2014 onder bepaalde voorwaarden van deze norm afwijken en meer mest, afkomstig van graasdieren zoals koeien en schapen, gebruiken (derogatie). LEI Wageningen UR en het RIVM volgen op 300 derogatiebedrijven de bedrijfsvoering en de effecten op de waterkwaliteit en rapporteren de resultaten hiervan jaarlijks aan de EU. In deze rapportage zijn de situatie in 2014 beschreven en de trends tussen 2006 en 2015. De nitraatconcentratie in het grondwater is in deze periode, afhankelijk van de regio, gedaald of gelijk gebleven. Bedrijfsvoering Gemiddeld hebben derogatiebedrijven in 2014 237 kilogram stikstof uit dierlijke mest per hectare gebruikt. De hoeveelheid stikstof die als nitraat kan uitspoelen naar het grondwater wordt onder andere bepaald door het stikstofbodemoverschot. Dit is het verschil tussen de aanvoer van stikstof (zoals meststoffen) en de afvoer ervan (waaronder via gras en maïs). Het gemiddelde Nederlandse stikstofbodemoverschot is gedurende de onderzochte periode niet significant veranderd, maar vertoonde in 2014 wel een sterke daling als gevolg van het goede groeiseizoen voor gras en maïs. Grondwaterkwaliteit In 2014 was de gemiddelde nitraatconcentratie in het grondwater in de Zandregio 40 milligram per liter (mg/l). Dit was 10 mg/l onder de nitraatnorm van 50 mg/l. Bedrijven in de Kleiregio en de Veenregio hadden gemiddeld een lagere nitraatconcentratie (respectievelijk 15 en 9,5 mg/l). De nitraatconcentratie op de derogatiebedrijven in de Lössregio was gemiddeld 51 mg/l. Het verschil tussen de regio's wordt vooral veroorzaakt door een hoger percentage uitspoelingsgevoelige gronden in de Zand- en Lössregio; dit zijn gronden waar nitraat in mindere mate in de bodem wordt afgebroken en daardoor meer kan uitspoelen naar het grondwater.

De Europese Nitraatrichtlijn verplicht lidstaten om het gebruik van dierlijke mest te beperken tot 170 kg stikstof per hectare. Landbouwbedrijven in Nederland met ten minste 70 procent grasland mochten onder bepaalde voorwaarden van deze norm afwijken en in 2013 250 kilogram per hectare gebruiken (derogatie). Nederland is verplicht om op 300 bedrijven die derogatie inzetten de bedrijfsvoering en waterkwaliteit te meten en deze resultaten jaarlijks aan de EU te rapporteren. LEI Wageningen UR en het RIVM stellen jaarlijks deze rapportage op. Dit rapport beschrijft de situatie in 2013 en de trends voor de periode tussen 2006 en 2014. Uit de resultaten blijkt dat de nitraatconcentratie in het grondwater in deze periode, afhankelijk van de regio, is gedaald of gelijk is gebleven. Bedrijfsvoering Ook blijkt dat het stikstofgebruik uit dierlijke mest op de derogatiebedrijven in 2013 gemiddeld circa 4 kilogram per hectare lager was dan de maximaal toegestane 250 kilogram stikstof per hectare. De hoeveelheid stikstof die als nitraat kan uitspoelen naar het grondwater wordt onder andere bepaald door het stikstofbodemoverschot. Dit is het verschil tussen de aanvoer van stikstof (zoals meststoffen) en de afvoer ervan (waaronder via melk). Het gemiddelde Nederlandse stikstofbodemoverschot is gedurende de onderzochte periode niet significant veranderd. Grondwaterkwaliteit In 2013 lag de nitraatconcentratie in het grondwater in de Zandregio (gemiddeld 37 milligram per liter (mg/l)) onder de nitraatnorm van 50 mg/l. Bedrijven in de Kleiregio en de Veenregio hadden gemiddeld een lagere nitraatconcentratie (respectievelijk 11 en 6 mg/l). Alleen de derogatiebedrijven in de Lössregio lagen gemiddeld boven de norm (56 mg/l). Het verschil tussen de regio's wordt vooral veroorzaakt door een hoger percentage uitspoelingsgevoelige gronden in de Zand- en Lössregio; dit zijn gronden waar nitraat in mindere mate in de bodem wordt afgebroken en daardoor meer kan uitspoelen naar het grondwater.

Het Nederlandse mestbeleid probeert de schadelijke milieueffecten van de landbouw te beperken. Dit sluit aan bij internationale afspraken over het mestgebruik, die onder meer zijn vastgelegd in de Europese Nitraatrichtlijn. Die schrijft lidstaten voor om het gebruik van dierlijke mest te beperken tot 170 kg stikstof per hectare. Bedrijven met ten minste 80 procent grasland mogen onder bepaalde voorwaarden meer mest gebruiken, afkomstig van graasdieren zoals koeien en schapen (derogatie). Op deze bedrijven is in de periode 2006 tot en met 2016 de uitspoeling van nitraat uit de mest naar het grondwater gedaald of gelijk gebleven. In 2015 ligt op derogatiebedrijven de concentratie gemiddeld in alle regio’s onder de EU-norm van 50 milligram nitraat per liter. Dit blijkt uit de jaarlijkse rapportage van het RIVM en Wageningen Economic Research. Zij volgen op 300 derogatiebedrijven de bedrijfsvoering en de effecten op de waterkwaliteit en zij rapporteren de resultaten hiervan jaarlijks aan de EU. In deze rapportage is de situatie in 2015 beschreven en de ontwikkeling tussen 2006 en 2016 (trend).

De Europese Nitraatrichtlijn verplicht lidstaten om het gebruik van dierlijke mest te beperken tot 170 kg stikstof per hectare. Landbouwbedrijven in Nederland met ten minste 70 procent grasland mochten onder bepaalde voorwaarden van deze norm afwijken en in 2013 250 kilogram per hectare gebruiken (derogatie). Nederland is verplicht om op 300 bedrijven die derogatie inzetten de bedrijfsvoering en waterkwaliteit te meten en deze resultaten jaarlijks aan de EU te rapporteren. LEI Wageningen UR en het RIVM stellen jaarlijks deze rapportage op. Dit rapport beschrijft de situatie in 2013 en de trends voor de periode tussen 2006 en 2014. Uit de resultaten blijkt dat de nitraatconcentratie in het grondwater in deze periode, afhankelijk van de regio, is gedaald of gelijk is gebleven.

De Europese Nitraatrichtlijn verplicht lidstaten om het gebruik van dierlijke mest te beperken tot 170 kg stikstof per hectare. Landbouwbedrijven in Nederland met ten minste 70 procent grasland mochten onder bepaalde voorwaarden van deze norm afwijken en in 2013 250 kilogram per hectare gebruiken (derogatie). Nederland is verplicht om op 300 bedrijven die derogatie inzetten de bedrijfsvoering en waterkwaliteit te meten en deze resultaten jaarlijks aan de EU te rapporteren. LEI Wageningen UR en het RIVM stellen jaarlijks deze rapportage op. Dit rapport beschrijft de situatie in 2013 en de trends voor de periode tussen 2006 en 2014. Uit de resultaten blijkt dat de nitraatconcentratie in het grondwater in deze periode, afhankelijk van de regio, is gedaald of gelijk is gebleven.

Within the framework of the eel recovery plan, restrictive measures have been in force in Dutch eel fisheries since 2009. Since 2011, Frisian inland fishers, associated through the Frisian association of inland fishers (Friese Bond van Binnenvissers), have been experimenting with fishing quotas for eel. This approach is also known as 'decentralised eel management' (decentraal aalbeheer). This quota is in lieu of the statutory eel fisheries system, which includes a three-month period in which no eel may be fished. This report will explore the economic development of Frisian inland fisheries since 2007, as well as the question whether fishing quotas are economically viable. In Nederland zijn vanaf 2009 in het kader van het aalherstelplan beperkende maatregelen van krachtvoor de aalvisserij. Friese binnenvissers die zijn verenigd in de Friese Bond van Binnenvissersexperimenteren sinds 2011 met gequoteerd vissen op aal, ook wel decentraal aalbeheer genoemd. Ditis in plaats van het wettelijk verplichte aalvisserijsysteem met een periode van drie maanden waarinniet op aal gevist mag worden. Dit rapport gaat in op de economische ontwikkeling van de Friesebinnenvisserij vanaf 2007, en de vraag of gequoteerd vissen economisch uit kan

Producer organisations (POs) in agri- and horticulture give primary producers the opportunity to strengthen their position in the chain. Until 1 January 2014, POs were only recognised in the vegetables and fruit sector. Since then, POs can now also be organised in other agri- and horticulture sectors due to a change in EU policy. This refers to officially recognised producer organisations besides or instead of several existing horizontal cooperative organisations. This report presents the opportunities of cooperation in general and of organising a PO in the agri- and horticulture, including competition aspects which could create some barriers. Producentenorganisaties (PO’s) in de land- en tuinbouw geven primaire producenten de mogelijkheid om hun positie in de keten te versterken. Tot voor kort waren er alleen PO’s in de groente- en fruitsector. Door verandering in EU-beleid kunnen sinds 1 januari 2014 ook PO’s in andere land- en tuinbouwsectoren opgericht worden. Het gaat in dit verband om erkende producentenorganisaties naast of in plaats van diverse horizontale samenwerkingsverbanden die er nu al zijn. In dit rapport worden de mogelijkheden van samenwerking in het algemeen en van het oprichten van een PO in de land- en tuinbouw uitgewerkt inclusief mededingingsaspecten die wellicht tot beperkingen gaan leiden.

In deze studie zijn de mogelijkheden verkend om natuur en biodiversiteit op biologische melkveebedrijven te vermarkten. Er is consumentenonderzoek uitgevoerd, er zijn pakketten van maatregelen opgesteld en getoetst op hun bijdrage aan biodiversiteit en de haalbaarheid voor de biologische melkveehouders. De burger verwacht van boeren en tuinders dat ze niet alleen voedsel produceren, maar ook bijdragen aan natuur en biodiversiteit en aan een aantrekkelijk landschap. Daarbij groeit het besef dat dit alleen mogelijk is als boerenondernemers hiervoor een reële vergoeding ontvangen. Het project waarvan we hier verslag doen, heeft tot doel de mogelijkheden voor het vermarkten van bovenwettelijke prestaties op het gebied van natuur en biodiversiteit te verkennen en uit te werken in een certificeringsprogramma.

Deze notitie is uitgevoerd in nauwe samenwerking met de praktijk en in het bijzonder met de Stichting Professionele Natuurboeren (werkmaatschappij van de Beroepsvereniging Natuurboeren). De Beroepsvereniging Natuurboeren heeft als doel het ‘vestigen en behouden van de goede naam van professionele natuurboeren’. De ambitie van de vereniging is om ‘de eredivisie’ te vormen van ondernemers die multifunctionele landschappen met natuurwaarden verzorgen. Daartoe heeft het ministerie van Economische zaken opdracht gegeven aan LEI Wageningen UR om de onderdelen businessmodelontwikkeling en de bedrijfseconomische onderbouwing van een nieuwe Groen KWIN uit te werken. Met de resultaten zetten we een fundamentele stap naar een professioneel Natuurbeheer.

De Europese Nitraatrichtlijn verplicht lidstaten om het gebruik van dierlijke mest te beperken tot 170 kg stikstof per hectare. Landbouwbedrijven in Nederland met ten minste 70% grasland mochten in 2012 onder bepaalde voorwaarden van deze norm afwijken en 250 kilogram per hectare gebruiken (derogatie). Uit de rapportage over de bedrijven die in 2012 voor derogatie zijn aangemeld, opgesteld door het RIVM met LEI Wageningen UR, blijkt dat de nitraatconcentratie in het grondwater tussen 2007 en 2013 is gedaald.

Productie van zeewieren in Nederland is een potentieel interessante nieuwe vorm van aquacultuur.

Dit rapport gaat over duurzaam bodembeheer in de Veenkoloniën, specifiek in de akkerbouw - verreweg de belangrijkste deelsector in de Veenkoloniale landbouw. Het behandelt de vraag in hoeverre klimaatverandering wijzigingen in het bodembeheer noodzakelijk maakt, en welke maatregelen specifiek voor de akkerbouw in de Veenkoloniën geschikt zijn. Hierbij gaat het enerzijds om maatregelen ter aanpassing aan klimaatverandering (adaptatie), en anderzijds ook om die klimaatverandering te verminderen (mitigatie).

Uit het onderzoek blijkt dat het mogelijk is een Bedrijfsadviessysteem (BAS) op te zetten dat voldoet aan de eisen van de Europese Commissie en bovendien voor de Rijksoverheid weinig kosten met zich meebrengt. Dat laatste is vooral te danken aan het feit dat het ‘nieuwe’ BAS werkt met bestaande, gecertificeerde adviseurs die zonder overheidssubsidies werken. De kern van het aanbevolen systeem bestaat uit een verwijzing naar gecertificeerde adviseurs die de agrarische ondernemers optimaal kunnen adviseren over de thema’s die in het BAS aan de orde zijn. De certificering van de adviseurs kan op twee wijzen gestalte krijgen a. Via één of meer speciaal voor dit doel op te richten opleidings- en certificeringsinstituten; b. Door aansluiting bij één of meer bestaande certificeringsystemen. Op basis van deze quick scan wordt aanbevolen om te kiezen voor de laatste optie.

In het kader van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) wordt sinds een aantal jaren ondersteuning gegeven aan Praktijknetwerken. Dit vormt een onderdeel van het Plattelandsontwikkelingsbeleid, de 2e pijler van het GLB. De regeling Praktijknetwerken is een van de maatregelen met als doel het versterken van het concurrentievermogen van de landbouw- en de bosbouwsector, de as 1 van het Plattelandsontwikkelingsbeleid. De regeling Praktijknetwerken valt met de regelingen 'Demonstratienetwerken' en 'Beroepsopleiding en voorlichting' onder maatregelfiche 111 van het 2e Plattelandsontwikkelingsprogramma van Nederland (POP II). Het POP II loopt van 2007 tot en met 2013. Deze evaluatie heeft LEI Wageningen UR op verzoek van het ministerie van EZ opgesteld. De evaluatie richt zich alleen op de kleine praktijknetwerken. Hierbij betreft het de toepassing van deze regeling in de jaren 2008-2010 in de veehouderij. Hierdoor blijven, in overleg met de opdrachtgever, de grote praktijknetwerken en ook de toepassing van de regeling Praktijknetwerken in de plantaardige sectoren buiten beschouwing. Deze laatste regeling is in 2010 van start gegaan.

Met 17 monitoringsystemen kunnen beleidsmakers, onderzoekers en anderen alle belangrijke thema's in het EU-plattelandsbeleid langjarig en goed onderbouwd volgen. Deze systemen leveren ook een grote bijdrage aan de invulling van de context-, resultaat- en impact-indicatoren die de Europese Commissie vraagt voor haar rapportage op het gebied van beleidsplanning, -monitoring en -evaluatie. Dit rapport bevat een actueel overzicht van alle bestaande en nieuw ontwikkelde monitoringsystemen rond de thema's en indicatoren die voor plattelandsontwikkeling relevant zijn.

niet beschikbaar

Het rapport is een bijlage bij rapport 728820001 "De kwaliteit van het grondwater in Nederland" en bevat informatie over de kwaliteit van het water gewonnen op de waterwinplaatsen in Nederland die water leveren voor de openbare watervoorziening.

Een belangrijk element in de voorstellen van de Europese Commissie voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) na 2013 is het vergroenen van de directe betalingen aan boeren via een verplicht aantal maatregelen. Het Nederlandse kabinet ziet vooral heil in de maatregel Ecological Focus Area (EFA), waarbij een boer 7% van zijn areaal moet inrichten ‘voor ecologische doeleinden’. Hoewel nog veel onduidelijk is over de invulling van de maatregel, lijkt het het meest zinvol om EFA’s in te zetten voor doelen waar ze een wezenlijke bijdrage aan kunnen leveren onder niet al te veel voorwaarden. Als meest veelbelovende vergroeningsmogelijkheden komen naar voren: het versterken van de agro-biodiversiteit en groen/blauwe dooradering van het landelijk gebied, het benutten voor natuurlijke plaagbestrijding en het versterken van de landschappelijke kwaliteit. Sleutelfactoren voor een succesvolle bijdrage van EFA’s zijn: - meerjarig cq. permanent uit productie, - doelgericht beheer, - regionale specificiteit, - ruimtelijke samenhang.

Uit de rapportages van de afgelopen jaren (2005 en later) komt een beeld naar voren over de naleving in die periode, dat over de sectoren vergelijkbaar is. De naleving op de onderzoekspunten spuitlicentie, zorgvuldigheid, hygiëneverordening is in alle onderzochte sectoren groter dan 90%. De toepassingscontroles binnen de 14-meterzone vanaf de sloot, waar het Lozingenbesluit Open Teelt en Veehouderij (LOTV) van toepassing is, laten een veel lagere naleving zien, namelijk tussen de 50% en 70%.

De veranderingen in het Europese landbouwbeleid in de komende jaren houden in dat de bedrijfstoeslagen voor veel landbouwbedrijven sterk zullen dalen. Het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) heeft het LEI gevraagd inzicht te geven in de gevolgen voor de bedrijven met hoge toeslagen per ha; het aanpassingsvermogen van de betreffende bedrijven en de ketens; en de maatregelen die het ministerie eventueel hiervoor zou kunnen nemen. Er is allereerst op basis van de gegevens in het Informatienet een beeld gevormd van de actuele situatie van de bedrijven met hoge bedrijfstoeslagen. Vervolgens is aan de hand van literatuur, interviews met experts en een analyse van de betreffende markten (zuivel, kalfsvlees en aardappelzetmeel) een beschouwing opgesteld over de mogelijkheden van aanpassing van de bedrijven en productieketens aan de verandering van de bedrijfstoeslagen. Daarna is met de klankbordgroep een inventarisatie gemaakt van de mogelijke maatregelen die de overheid kan treffen.

Voor 35 melkveehouders en 12 akkerbouwers zijn de mogelijke gevolgen van de herziening 2014 van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de EU verkend. Gekeken is naar de resultaten voor strategie, inkomen en de belangstelling voor groenblauwe diensten en subsidies voor investeringen in duurzaamheid.

Het gemeenschappelijk landbouwbeleid is aan verandering onderhevig. In plaats van prijsondersteuning ter bevordering van landbouwproductie wordt de aandacht verlegd naar maatschappelijke waarden als natuur, landschap, milieu en dierenwelzijn. Voor een deel wordt gedacht aan het in stand houden van maatschappelijk waardevolle gebieden of het leveren van groenblauwe diensten in ruil voor behoud of ophoging van toeslagrechten. In dit rapport staat centraal hoe hieraan invulling gegeven kan worden

Deze studie is gericht op de kansen voor verlichting van de toekomstige mestmarkt door mestscheiding en voeraanpassingen. Dit wordt geplaatst in de context van de toekomstige aanscherping van de normen voor het gebruik van mest. Een plan van aanpak geeft aanbevelingen om deze kansen te benutten.

Dit rapport geeft een quick scan van de economische gevolgen van een evenwicht op de mestmarkt, waarbij de nationale productie en plaatsing van mest in balans zijn. Een dergelijke evenwicht vergt een forse krimp van de veestapel. Een krimp van de veestapel heeft grote economische gevolgen voor de primaire sector. Er wordt een inschatting gemaakt van de omvang van deze effecten. Ook de effecten op de overige partijen in de keten worden beschreven.

In deze toekomstverkenning voor de Friese landbouw, in opdracht van de provincie Fryslân, wordt naast inzicht in de huidige kracht van de agrarische sector, vooral een beeld gegeven van de mogelijke kansen en bedreigingen die relevante beleids- en marktontwikkelingen met zich mee zullen brengen. Op basis van de SWOT wordt een verwacht beeld geschetst van hoe de Friese landbouw zich richting 2020 ontwikkelt. De toekomstverkenning richt zich vooral op de sectoren melkveehouderij, akkerbouw, glastuinbouw en biologische landbouw. De verkenning levert bouwstenen op voor een verdere invulling van het toekomstig provinciaal beleid voor de agrarische sector

In this research, the problem areas experienced or expected by farmers as a result of the stricter fertilisation norms that feature in the Usage Norm System were brought to light during focus group sessions. A description is given of how fertilisation takes place, which factors play a role, which problems arise, which potential solutions farmers see and what they want from the government LEI-onderzoek naar welke knelpunten melkveehouders en akkerbouwers ervaren of verwachten bij het aanscherpen van de bemestingsnormen van het Gebruiksnormenstelsel dat in 2006 is ingevoerd. Hebben zij daarvoor oplossingen en zo ja, welke? Hoe bepalen agrarisch ondernemers de bemesting op bedrijven en welke doelen worden nagestreefd en met welke factoren wordt rekening gehouden?

In deze studie zijn vier opties doorberekend over de mogelijkheden om bedrijfstoeslagen te verbinden met maatschappelijke waarden, in dit geval natuur, milieu en landschap. De onderzochte effecten betreffen naast natuur, landschap en milieu ook de inkomens, toegevoegde waarde en werkgelegenheid van betrokken agrarische bedrijven, sectoren, regio's en agroketens en de uitvoerbaarheid van de onderzochte maatregelen (zoals genoemd in de houtskoolschets van LNV). Bij de uitvoering van deze studie zijn modellen van diverse instituten meegenomen

Deze notitie beschrijft de uitkomsten van een LEI studie in opdracht van de Vakgroep Biologische Landbouw van LTO/Biologica naar de mogelijkheden om de inspanningen van de biologische landbouw op het terrein van duurzaamheid en groenblauwe diensten beloond te krijgen via het toekomstige Europese Landbouwbeleid. De uitkomsten worden gebruikt voor de meningsvorming van de Vakgroep inzake de 'Houtskoolschets Europees Landbouwbeleid 2020'. De notitie laat eerst zien welke bedragen de biologische landbouw in de huidige situatie aan bedrijfstoeslagen en beheersvergoedingen ontvangt. Daarna wordt aangegeven welke mogelijkheden het toekomstige GLB biedt om prestaties en inspanningen voor milieu, natuur en landschap beloond te krijgen. Aansluitend wordt ingeschat welke bedragen de biologische sector onder het toekomstige GLB mag verwachten.

This report is the result of a study into the agricultural structure in the province of Noord-Holland. The study was undertaken on behalf of consultancy firm Decisio B.V., which works for the province. The aim was to supply building blocks for the provincial structural vision. In the framework of the new Spatial Planning Act, all provinces must produce a strong structural vision. The report describes the current situation and recent trends in the agricultural sector in Noord-Holland and the prospects for the coming decades. The emphasis here lies on the needfor space and how this can be provided within demands for spatial quality. Dit rapport is het resultaat van een onderzoek naar de landbouwstructuur in de provincie Noord-Holland. Het onderzoek was ondernomen in opdracht van het adviesbureau Decisio B.V., dat in opdracht van de provincie werkt. Doel was om bouwstenen aan te leveren voor de provinciale structuurvisie. In het kader van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening moeten alle provincies een dergelijke structuurvisie maken. Het rapport beschrijft de huidige situatie en recente trends inde Noord-Hollandse landbouwsector, en de perspectieven voor de komende decennia.Het accent ligt daarbij op de behoefte aan ruimte, en hoe deze kan worden ingevuld binnen eisen van ruimtelijke kwaliteit.

Dit rapport geeft de mogelijke gevolgen aan van ontkoppeling van de slachtpremie voor de kalfs- en vleessector in Nederland. Of ontkoppeling zal leiden tot een aanzienlijke vermindering van de productie is sterk afhankelijk van de externe omstandigheden, de voorwaarden die zullen worden gesteld en de reactie van de kalverintegraties

De besmetting met Erwinia ontwikkelt zich de laatste jaren tot een serieus probleem in de pootgoedsector. Voor telers ontstaat inkomensderving door lagere opbrengstprijzen en onbruikbare pootgoedvoorraden. Handelshuizen lijden schade door margedaling en reclameringen. Een aantasting van het imago van Nederlands pootgoed kan in de toekomst tot extra schade leiden.

In de pootaardappelsector lopen de kosten tussen de bedrijven sterk uiteen. Gemiddeld genomen hebben grotere bedrijven lagere kosten, vooral vanwege de efficiëntere inzet van arbeid en werktuigen. Binnen de grootteklassen is de spreiding echter omvangrijker dan tussen de klassen. Daarnaast zijn er ook regionale verschillen in de kosten van pootaardappelbedrijven.

Het nieuwe mestbeleid met daarin een stelsel van gebruiksnormen en de bijbehorende normen grijpen naar verwachting fors in op de mestmarkt. Dit rapport beschrijft onderdelen van het instrumentarium voor de monitoring van de mestmarkt. De onderdelen zijn analyses van derogatiebedrijven (1), van de acceptatie van dierlijke mest op kleiakkerbouwbedrijven (2) en van het gedrag van melkveehouders op het nieuwe mestbeleid (3). Daarnaast beschrijft het rapport de opzet voor een systeem voor monitoring van mestprijzen (4) en de opzet voor interviews met mestdistributeurs (5).

Dit rapport beschrijft de resultaten van het onderzoek naar de bedrijfseconomische effecten van aanscherping van de gebruiksnormen voor de periode 2006-2009 voor de sectoren melkveehouderij, akker- en tuinbouw

In dit onderzoek wordt inzicht gegeven in de financierbaarheid van een verdergaande schaalvergroting op de huidige grote grondgebonden landbouwbedrijven tot 2016. Ten aanzien van de verwachte schaalvergroting is aangesloten bij de LNV-visie 'Kiezen voor Landbouw' uit 2005. Met behulp van bedrijfseconomische rekenmodellen is voor een aantal representatieve voorbeeldbedrijven in de akkerbouw en melkveehouderij de liquiditeitsontwikkeling bij een drietal groeitempo's doorgerekend. Daarnaast heeft een gevoeligheidsanalyse plaatsgevonden voor kernvariabelen als rente en aflossingsduur

Met een productieaandeel van ongeveer 20% in de EU is Nederland een belangrijke producent van aardappelzetmeel. Veranderingen in het Europese beleid kunnen voor de Nederlandse aardappelzetmeelproductie grote gevolgen hebben. Afhankelijk van een aantal factoren zijn naast het behoud van de huidige productieomvang, een verkleining van het productievolume dan wel een volledige afbouw van de productie mogelijke uitkomsten.

Dit rapport analyseert de gevolgen van een volledige ontkoppeling van de Europese premie voor zetmeelaardappelen en van de afbouw van het EU-zetmeelbeleid voor de betreffende sector in Nederland. Deze gevolgen kunnen, afhankelijk van de omstandigheden en de reacties van de telers, uiteenlopen. Naast voorzetting van de productie in de huidige omvang is een daling met ongeveer 30% mogelijk. Ook een volledige afbouw van de teelt en verwerking kan niet worden uitgesloten. Gezien de gevoeligheid van de sector voor de beleidsveranderingen wordt een fasegewijze introductie met toepassing van flankerende maatregelen aanbevolen.

In deze rapportage wordt verslag gedaan van deel 1 van een projectmatig onderzoek naar de ontwikkeling van een keten van biologische cranberry’s in Nederland: het marktonderzoek. Gekeken werd naar de productie van cranberry's wereldwijd en in Nederland, toepassing van cranberry’s door de consument , de spelers in de markt , prijzen, bewaring, kwaliteit en verpakking, en promotie, de distributiekanalen (retail en foodservice) in Nederland, de West-Europese markten en gezondheidsaspecten en -claims van cranberry's.

Schaalvergroting is niet voor alle boeren en tuinders een zinvolle en haalbare strategie, aldus het LEI. Alternatieven zijn onder andere intensivering van het bouwplan, verbreding en verhuur van (een deel) van het bedrijf in combinatie met een deel- of voltijdbaan buiten het bedrijf. Er zijn dus meerdere ontwikkelingsrichtingen