Search

Het doel van deze studie is om beter inzicht en overzicht te krijgen in de factoren die een rol spelen bij het voorkomen van ANLb doelsoorten en KRW-indicatorsoorten, die gebonden zijn aan sloten en slootkanten in het veenweidegebied. Tevens is het doel om na te gaan hoe middels beheer en inrichting verbeteringen aangebracht kunnen worden en die kennis te communiceren.

Het doel van deze studie is om beter inzicht en overzicht te krijgen in de factoren die een rol spelen bij het voorkomen van ANLb doelsoorten en KRW-indicatorsoorten, die gebonden zijn aan sloten en slootkanten in het veenweidegebied. Tevens is het doel om na te gaan hoe middels beheer en inrichting verbeteringen aangebracht kunnen worden en die kennis te communiceren.

Bittervoorns en zwanenmossels hebben een bijzondere symbiose. Wanneer door reguliere baggerwerkzaamheden de niet-beschermde zwanenmossel verdwijnt, kan dit daardoor desastreuze gevolgen hebben voor de voortplanting van de bittervoorn. Een innovatieve wijze van baggeren biedt uitweg. Verwezen wordt naar twee Alterra rapporten, verschenen over Vissen in Eemland

Veel beheerders treffen in de praktijk maatregelen voor poldervissen. Dat doen ze echter vaak op het gevoel, zonder monitoring op effect. Toch blijkt regelmatig dat deze maatregelen succesvol kunnen zijn. Tijdens een veldwerkplaats afgelopen zomer in de Krimpenerwaard bekeken onderzoekers en beheerders samen habitatverbeterende maatregelen. In dit artikel een overzicht

In deze studie evalueren we gegevens van 28 Nederlandse en 50 Deense meren waar effectgericht maatregelen zijn toegepast, waaronder voornamelijk actief biologisch beheer door afvissen van brasem en blankvoorn. Daarnaast zijn in sommige meren ook andere maatregelen toegepast, zoals baggeren en chemische fosfaatfixatie in het sediment. In meer dan de helft van de gevallen was actief biologisch beheer succesvol op de korte termijn. In sommige gevallen nam niet alleen het chlorofyl-, maar ook de fosfor- en stikstofgehaltes sterk af. Op de lange termijn was de heldere toestand in de meeste gevallen echter niet stabiel

Het project PLONS geeft meer inzicht in processen, die een rol spelen bij het functioneren van sloten. Watervegetaties spelen daarin een cruciale rol. Soortenrijke, ondergedoken vegetaties in sloten zijn op veel plekken verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor kroosdekken, die voordeel putten uit de overmatige nutriëntenrijkdom. Sloten met ondergedoken vegetatie en sloten met kroosdekken kunnen gezien worden als alternatieve stabiele situaties, die gekenmerkt worden door terugkoppelingsmechanismen, die er voor zorgen dat de huidige situatie in stand gehouden wordt. Kroos is blijkbaar in staat om de omstandigheden zodanig aan te passen dat die gunstig zijn voor de ontwikkeling van een kroosdek. In dit artikel wordt ingegaan op de rol van overlevingsorganen in het sediment bij het in stand houden van kroosdekken.

Bij de huidige normstelling is het mogelijk dat bij het toepassen of verspreiden van baggerspecie landbouwpercelen niet meer voldoen of in de toekomst gaan voldoen aan de criteria voor landbouwkundig gebruik. In dit onderzoek zijn nieuwe normen afgeleid waardoor landbouwkundig gebruik gewaarborgd wordt. Er is nagegaan wat de consequenties van de voorgestelde normen zijn op de hoeveelheid te verspreiden baggerspecie. Gebruik makende van deze rapportage zullen de uiteindelijke normen beleidsmatig worden vastgesteld.

Bij de huidige normstelling is het mogelijk dat bij het toepassen of verspreiden van baggerspecie landbouwpercelen niet meer voldoen of in de toekomst gaan voldoen aan de criteria voor landbouwkundig gebruik. In dit onderzoek zijn nieuwe normen afgeleid waardoor landbouwkundig gebruik gewaarborgd wordt. Er is nagegaan wat de consequenties van de voorgestelde normen zijn op de hoeveelheid te verspreiden baggerspecie. Gebruik makende van deze rapportage zullen de uiteindelijke normen beleidsmatig worden vastgesteld.

Het onderhoudsbaggeren van de Nieuwe Haven te Den Helder en de stort van deze bagger in het Marsdiep vindt plaats sinds 1955. De Mokbaai wordt ook al decennia lang gebaggerd. De gevolgen van deze activiteiten kunnen worden geacht in de omgeving te zijn verdisconteerd en deze bepalen mede de huidige staat van instandhouding van het Natura 2000-gebied. Deze activiteiten worden daarom niet gezien als een nieuw project of plan en ze zullen naar verwachting worden opgenomen in het komende beheerplan Natura 2000-gebied Waddenzee. Er is een Nb-wetvergunning met een looptijd tot 31 december 2013. Voor de periode daarna is er een verlenging van deze vergunning nodig tot het onherroepelijk worden van het Natura 2000-beheerplan Waddenzee

Het onderhoudsbaggeren van de Nieuwe Haven te Den Helder en de stort van deze bagger in het Marsdiep vindt plaats sinds 1955. De Mokbaai wordt ook al decennia lang gebaggerd. De gevolgen van deze activiteiten kunnen worden geacht in de omgeving te zijn verdisconteerd en deze bepalen mede de huidige staat van instandhouding van het Natura 2000-gebied. Deze activiteiten worden daarom niet gezien als een nieuw project of plan en ze zullen naar verwachting worden opgenomen in het komende beheerplan Natura 2000-gebied Waddenzee. Er is een Nb-wetvergunning met een looptijd tot 31 december 2013. Voor de periode daarna is er een verlenging van deze vergunning nodig tot het onherroepelijk worden van het Natura 2000-beheerplan Waddenzee

In het kader van het onderzoek naar bagger- en verwerkingstechnieken voor de sanering van vervuilde waterbodems is het uitlooggedrag bepaald van organische en anorganische stoffen uit baggerspecie. Als uitloogtest is de CEN-test, in enigszins gewijzigde vorm, toegepast. De resultaten zijn ten eerste gebruikt om na te gaan wat de uitloogverandering was van stoffen uit de waterbodem als gevolg van baggeren. Ten tweede zijn de resultaten gebruikt om de produktverandering na te gaan als gevolg van verwerking van de baggerspecie. De volgende verwerkingstechnieken zijn daarbij onderzocht: fractionering, flotatie, beluchtingsbassin, landfarming en slurry-reactor. De emissie van stoffen uit (verwerkte) baggerspecie is voor organische stoffen getoetst aan samenstellingsnormen en voor anorganische stoffen aan uitloognormen voor cat. 1 en cat. 2 bouwmaterialen. Deze normen zijn afkomstig uit het Bouwstoffenbesluit. Daarnaast is de samenstelling van baggerspecie getoetst aan streefwaarden voor grond. De verontreiniging aan organische en anorganische stoffen in de waterbodem van de haven van Elburg was na baggeren (vak I en III) kleiner dan voor baggeren. Onbewerkte baggerspecie uit de haven van Elburg mag daarbij niet als bodem worden toegepast omdat de gehalten aan PAK10 en Zn de voor humus en lutum gecorrigeerde streefwaarden voor grond ruim overschreden. In vak I was na baggeren de emissie van metalen (Cu, Pb en Zn) uit de 'nieuwe' waterbodem hoger dan voor baggeren terwijl in vak III de emissie van PAK's na baggeren hoger was. De daarbij behorende uitloog- respectievelijk samenstellingsnormen voor toepassing als cat. 1 bouwmateriaal werden ondanks deze hogere emissies niet overschreden. Reiniging van baggerspecie door middel van fractionering in twee deelstromen resulteerde in een fijne zandfractie van vak I en III waarin het Zn-gehalte de voor organische stof en lutum gecorrigeerde streefwaarde voor grond niet meer overschreed. Het PAK10-gehalte overschreed echter de gecorrigeerde streefwaarde voor grond waardoor de fijne zandfractie niet als bodem mag worden toegepast. De emissies van de geselecteerde organische en anorganische stoffen uit de grove fracties waren vergelijkbaar met deze emissies uit de fijne fracties waarbij de emissies ruim onder de daarbij behorende samenstellings- respectievelijk uitloognormen lagen. Door middel van de verwerkingstechnieken flotatie, beluchtingsbassin, landfarming en slurry-reactor werd de emissie van organisch afbreekbare verontreinigingen in baggerspecie (zoals PAK's en minerale olie) lager. Na flotatie van baggerspecie uit de haven van Elburg waren tevens de emissies van Cu, Pb en Zn lager ten opzichte van het uitgangsmateriaal. De emissies van de geselecteerde organische en anorganische stoffen uit zowel de niet verwerkte als de verwerkte baggerspecies lagen ruim onder de samenstellings- respectievelijk uitloognormen voor toepassing als cat. 1 bouwmateriaal.

In het kader van het onderzoek naar bagger- en verwerkingstechnieken voor de sanering van vervuilde waterbodems is het uitlooggedrag bepaald van organische en anorganische stoffen uit baggerspecie. Als uitloogtest is de CEN-test, in enigszins gewijzigde vorm, toegepast. De resultaten zijn ten eerste gebruikt om na te gaan wat de uitloogverandering was van stoffen uit de waterbodem als gevolg van baggeren. Ten tweede zijn de resultaten gebruikt om de produktverandering na te gaan als gevolg van verwerking van de baggerspecie. De volgende verwerkingstechnieken zijn daarbij onderzocht: fractionering, flotatie, beluchtingsbassin, landfarming en slurry-reactor. De emissie van stoffen uit (verwerkte) baggerspecie is voor organische stoffen getoetst aan samenstellingsnormen en voor anorganische stoffen aan uitloognormen voor cat. 1 en cat. 2 bouwmaterialen. Deze normen zijn afkomstig uit het Bouwstoffenbesluit. Daarnaast is de samenstelling van baggerspecie getoetst aan streefwaarden voor grond. De verontreiniging aan organische en anorganische stoffen in de waterbodem van de haven van Elburg was na baggeren (vak I en III) kleiner dan voor baggeren. Onbewerkte baggerspecie uit de haven van Elburg mag daarbij niet als bodem worden toegepast omdat de gehalten aan PAK10 en Zn de voor humus en lutum gecorrigeerde streefwaarden voor grond ruim overschreden. In vak I was na baggeren de emissie van metalen (Cu, Pb en Zn) uit de 'nieuwe' waterbodem hoger dan voor baggeren terwijl in vak III de emissie van PAK's na baggeren hoger was. De daarbij behorende uitloog- respectievelijk samenstellingsnormen voor toepassing als cat. 1 bouwmateriaal werden ondanks deze hogere emissies niet overschreden. Reiniging van baggerspecie door middel van fractionering in twee deelstromen resulteerde in een fijne zandfractie van vak I en III waarin het Zn-gehalte de voor organische stof en lutum gecorrigeerde streefwaarde voor grond niet meer overschreed. Het PAK10-gehalte overschreed echter de gecorrigeerde streefwaarde voor grond waardoor de fijne zandfractie niet als bodem mag worden toegepast. De emissies van de geselecteerde organische en anorganische stoffen uit de grove fracties waren vergelijkbaar met deze emissies uit de fijne fracties waarbij de emissies ruim onder de daarbij behorende samenstellings- respectievelijk uitloognormen lagen. Door middel van de verwerkingstechnieken flotatie, beluchtingsbassin, landfarming en slurry-reactor werd de emissie van organisch afbreekbare verontreinigingen in baggerspecie (zoals PAK's en minerale olie) lager. Na flotatie van baggerspecie uit de haven van Elburg waren tevens de emissies van Cu, Pb en Zn lager ten opzichte van het uitgangsmateriaal. De emissies van de geselecteerde organische en anorganische stoffen uit zowel de niet verwerkte als de verwerkte baggerspecies lagen ruim onder de samenstellings- respectievelijk uitloognormen voor toepassing als cat. 1 bouwmateriaal.

De meeste baggerspecie, inclusief licht verontreinigde baggerspecie die vrijkomt bij onderhoud van watergangen, wordt verspreid op landbouwpercelen. Het in dit rapport beschreven onderzoek is opgezet om op praktijkschaal na te gaan of op dit moment de praktijk van het verspreiden van licht verontreinigde bagger meetbare effecten heeft veroorzaakt en aan te geven wat er in de toekomst kan worden verwacht bij voortzetting van de huidige praktijk. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat in de onderzochte klei- en veengebieden de praktijk van verspreiden van baggerspecie niet heeft geleid tot een sterke achteruitgang van de bodem. Achteruitgang is echter wel mogelijk als de praktijk van verspreiden meer opschuift in de richting van de kwaliteit die maximaal is toegestaan. Op basis van het onderzoek worden diverse aanbevelingen voor het beleid gemaakt.

De meeste baggerspecie, inclusief licht verontreinigde baggerspecie die vrijkomt bij onderhoud van watergangen, wordt verspreid op landbouwpercelen. Het in dit rapport beschreven onderzoek is opgezet om op praktijkschaal na te gaan of op dit moment de praktijk van het verspreiden van licht verontreinigde bagger meetbare effecten heeft veroorzaakt en aan te geven wat er in de toekomst kan worden verwacht bij voortzetting van de huidige praktijk. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat in de onderzochte klei- en veengebieden de praktijk van verspreiden van baggerspecie niet heeft geleid tot een sterke achteruitgang van de bodem. Achteruitgang is echter wel mogelijk als de praktijk van verspreiden meer opschuift in de richting van de kwaliteit die maximaal is toegestaan. Op basis van het onderzoek worden diverse aanbevelingen voor het beleid gemaakt.

De meeste baggerspecie, inclusief licht verontreinigde baggerspecie die vrijkomt bij onderhoud van watergangen, wordt verspreid op landbouwpercelen. Het in dit rapport beschreven onderzoek is opgezet om op praktijkschaal na te gaan of op dit moment de praktijk van het verspreiden van licht verontreinigde bagger meetbare effecten heeft veroorzaakt en aan te geven wat er in de toekomst kan worden verwacht bij voortzetting van de huidige praktijk. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat in de onderzochte klei- en veengebieden de praktijk van verspreiden van baggerspecie niet heeft geleid tot een sterke achteruitgang van de bodem. Achteruitgang is echter wel mogelijk als de praktijk van verspreiden meer opschuift in de richting van de kwaliteit die maximaal is toegestaan. Op basis van het onderzoek worden diverse aanbevelingen voor het beleid gemaakt.

Met lit. opg.

Het project PLONS geeft meer inzicht in processen, die een rol spelen bij het functioneren van sloten. Watervegetaties spelen daarin een cruciale rol. Soortenrijke, ondergedoken vegetaties in sloten zijn op veel plekken verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor kroosdekken, die voordeel putten uit de overmatige nutriëntenrijkdom. Sloten met ondergedoken vegetatie en sloten met kroosdekken kunnen gezien worden als alternatieve stabiele situaties, die gekenmerkt worden door terugkoppelingsmechanismen, die er voor zorgen dat de huidige situatie in stand gehouden wordt. Kroos is blijkbaar in staat om de omstandigheden zodanig aan te passen dat die gunstig zijn voor de ontwikkeling van een kroosdek. In dit artikel wordt ingegaan op de rol van overlevingsorganen in het sediment bij het in stand houden van kroosdekken.

Met lit. opg.

Halverwege de 20e eeuw kwamen zwaardere landbouwmachines, nieuwe meststoffen en minder, maar grotere boeren in de Eilandspolder. En daarmee ontstond de behoefte aan ontsluiting, verkaveling, paden, dammen en bruggen. Maar de natuur en het open veenweidelandschap kwamen in het gedrang en claimden hun rechten. De Eilandspolder was al in 1979 tot Vogelrichtlijngebied uitgeroepen en in 1992 werd de Eilandspolder-Oost ook onder de Habitatrichtlijn gebracht. Het hele gebied werd Natura2000- gebied en de natuurwaarden en de agrarische belangen kwamen scherp tegenover elkaar te staan. Natuurliefhebbers en omwonenden waren inmiddels flink ongerust geworden over de ingrijpende plannen. Zij vonden elkaar in de Stichting Open Polders, maar ze mist de specialistische ecologische kennis die nodig is om een inbreng te kunnen leveren in de discussies rond dit nieuwe beheerplan voor het Natura2000-gebied. Wetenschapswinkel in Wageningen en de onderzoekers van Alterra bereid waren de ecologische eisen van de doelen te beschrijven, die bepalend zijn voor inrichting en beheer en die als basis en richtlijnen kunnen dienen voor het beheerplan. Hiermee kan ook worden nagegaan wat we gezien de instandhoudingsdoelen straks in het beheerplan terug moeten vinden. Gesprekken zijn gevoerd met terreinbeheerders die betrokken zijn bij het beheer van het gebied, waaronder het voorgenomen baggerplan

Bittervoorns en zwanenmossels hebben een bijzondere symbiose. Wanneer door reguliere baggerwerkzaamheden de niet-beschermde zwanenmossel verdwijnt, kan dit daardoor desastreuze gevolgen hebben voor de voortplanting van de bittervoorn. Een innovatieve wijze van baggeren biedt uitweg. Verwezen wordt naar twee Alterra rapporten, verschenen over Vissen in Eemland

Halverwege de 20e eeuw kwamen zwaardere landbouwmachines, nieuwe meststoffen en minder, maar grotere boeren in de Eilandspolder. En daarmee ontstond de behoefte aan ontsluiting, verkaveling, paden, dammen en bruggen. Maar de natuur en het open veenweidelandschap kwamen in het gedrang en claimden hun rechten. De Eilandspolder was al in 1979 tot Vogelrichtlijngebied uitgeroepen en in 1992 werd de Eilandspolder-Oost ook onder de Habitatrichtlijn gebracht. Het hele gebied werd Natura2000- gebied en de natuurwaarden en de agrarische belangen kwamen scherp tegenover elkaar te staan. Natuurliefhebbers en omwonenden waren inmiddels flink ongerust geworden over de ingrijpende plannen. Zij vonden elkaar in de Stichting Open Polders, maar ze mist de specialistische ecologische kennis die nodig is om een inbreng te kunnen leveren in de discussies rond dit nieuwe beheerplan voor het Natura2000-gebied. Wetenschapswinkel in Wageningen en de onderzoekers van Alterra bereid waren de ecologische eisen van de doelen te beschrijven, die bepalend zijn voor inrichting en beheer en die als basis en richtlijnen kunnen dienen voor het beheerplan. Hiermee kan ook worden nagegaan wat we gezien de instandhoudingsdoelen straks in het beheerplan terug moeten vinden. Gesprekken zijn gevoerd met terreinbeheerders die betrokken zijn bij het beheer van het gebied, waaronder het voorgenomen baggerplan

Bittervoorns en zwanenmossels hebben een bijzondere symbiose. Wanneer door reguliere baggerwerkzaamheden de niet-beschermde zwanenmossel verdwijnt, kan dit daardoor desastreuze gevolgen hebben voor de voortplanting van de bittervoorn. Een innovatieve wijze van baggeren biedt uitweg. Verwezen wordt naar twee Alterra rapporten, verschenen over Vissen in Eemland

Veel beheerders treffen in de praktijk maatregelen voor poldervissen. Dat doen ze echter vaak op het gevoel, zonder monitoring op effect. Toch blijkt regelmatig dat deze maatregelen succesvol kunnen zijn. Tijdens een veldwerkplaats afgelopen zomer in de Krimpenerwaard bekeken onderzoekers en beheerders samen habitatverbeterende maatregelen. In dit artikel een overzicht

Sinds de aanleg van de stormvloedkering en de compartimenteringsdammen wordt het ecosysteem van de Oosterschelde aangetast door een fenomeen dat ‘zandhonger’ wordt genoemd. Doordat er minder water wordt getransporteerd zijn de geulen overgedimensioneerd. Door de verminderde stroomsnelheden in de geulen sedimenteert daar zand. Dit zand is afkomstig van de omliggende slikken en platen, waardoor deze afkalven. De slikken en platen komen hierdoor steeds lager te liggen. In dit kader is Rijkwaterstaat overgegaan tot een zandsuppletieproef op de Galgenplaat. De bagger- en stortwerkzaamheden hebben geleid tot tijdelijke en plaatselijke verhoogde concentratie aan zwevend stof in de waterkolom, het geen een effect kan hebben op de voedselbeschikbaarheid, en bijgevolg het rendement van mosselen op omringende percelen. In deze studie is onderzocht hoe de werkzaamheden de groei en kwaliteit van mosselen in de omgeving hebben beïnvloed.

In het kader van de Flora- en faunawet (Ff-wet) aanvraag voor het baggeren van de waaien van Eemland is een visstandbemonstering uitgevoerd naar de aanwezige vissoorten in de waaien. Er is in het bijzonder aandacht geweest voor de Ff-wet soorten die vermeld staan in de tabellen 2 en 3 van de Ff-wet, zoals kleine modderkruiper en bittervoorn. De waaien vormen een onderdeel van een groter hydrologisch geheel binnen Eemland. De laatste 14 jaar zijn de waaien niet meer gebaggerd. Hierdoor is een baggerachterstand ontstaan en/of zijn de waaien verland. Deze waaien zijn niet alleen van ecologisch belang, maar vervullen ook een cultuurhistorische rol. Vereniging Natuurmonumenten en Waterschap Vallei & Eem zetten zich in voor het behoud van de waaien.

Sinds de aanleg van de stormvloedkering en de compartimenteringsdammen wordt het ecosysteem van de Oosterschelde aangetast door een fenomeen dat ‘zandhonger’ wordt genoemd. Doordat er minder water wordt getransporteerd zijn de geulen overgedimensioneerd. Door de verminderde stroomsnelheden in de geulen sedimenteert daar zand. Dit zand is afkomstig van de omliggende slikken en platen, waardoor deze afkalven. De slikken en platen komen hierdoor steeds lager te liggen. De laatste jaren wordt nagedacht over ingrepen die het proces van de zandhonger kunnen vertragen of. In onderhavige studie is onderzocht hoe de werkzaamheden de groei en kwaliteit van mosselen in de omgeving hebben beïnvloed. De resultaten van deze studie duiden niet op een negatief effect van bagger- en suppletiewerkzaamheden op de groei en ontwikkeling van de mosselen in de omgeving.

Bagger uit slootbodems heeft mogelijk invloed op de uitspoeling van stikstof en fosfaat naar oppervlaktewater en emissie van broeikasgassen. In een verkennende studie zijn lysimeters gevuld met slootbagger uit de Vlietpolder en Zegveld met of zonder een laag bodem onderin. In 2008 is gedurende 60 dagen het percolaat van bagger uit de Vlietpolder geanalyseerd, en in 2009 is de proef herhaald, en is gedurende 160 dagen het percolaat van bagger uit de Vlietpolder en Zegveld geanalyseerd op orthofosfaat, nitraat, ammonium, organische stikstof en opgeloste organische stof. In 2009 is de emissie van koolstofdioxide en lachgas uit verschillende behandelingen van bagger bepaald. Per baggerronde wordt ongeveer 366 kg N ha-1 en 19 kg P ha-1 op het land gebracht. Uit deze bagger kan potentieel veel N en P uitspoelen De uitgespoelde hoeveelheden geven een indicatie van de belasting van de bodem en het oppervlaktewater (via bodem of via oppervlakkige afstroming) maar ook van de bemestende waarde.

Veel beheerders treffen in de praktijk maatregelen voor poldervissen. Dat doen ze echter vaak op het gevoel, zonder monitoring op effect. Toch blijkt regelmatig dat deze maatregelen succesvol kunnen zijn. Tijdens een veldwerkplaats afgelopen zomer in de Krimpenerwaard bekeken onderzoekers en beheerders samen habitatverbeterende maatregelen. In dit artikel een overzicht

Lit.opg., bijl., verklarende woordenlijst

In 2005-2006 heeft het project ‘Vissen in poldersloten - De invloed van baggeren in ‘dichte’ en open sloten op vissen en amfibieën’ plaats gevonden. De resultaten van dat project zijn vertaald naar praktische handvatten voor inrichting- en beheermaatregelen. In dit vervolg project ‘Vissen in poldersloten deel 2’ zijn inrichting- en beheermaatregelen uitgevoerd ten behoeve van visfauna in polder Zaans Rietveld (Alphen a/d Rijn) en polder Lakerveld. Daarnaast worden in de praktijk door verschillende beheerders in het veld maatregelen getroffen voor poldervissen. Maatregelen die vaak op gevoel zijn uitgevoerd, zonder onderbouwing en samenhang. Monitoring op effect van deze maatregelen blijven vaak achterwege, maar anekdotisch is vaak aangetoond dat deze maatregelen succesvol (kunnen) zijn. Om deze inrichtingsmaatregelen voor een breder publiek toegankelijk te maken zijn deze in het laatste hoofdstuk gepresenteerd.

In het kader van de Flora- en faunawet (Ff-wet) aanvraag voor het baggeren van de waaien van Eemland is een visstandbemonstering uitgevoerd naar de aanwezige vissoorten in de waaien. Er is in het bijzonder aandacht geweest voor de Ff-wet soorten die vermeld staan in de tabellen 2 en 3 van de Ff-wet, zoals kleine modderkruiper en bittervoorn. De waaien vormen een onderdeel van een groter hydrologisch geheel binnen Eemland. De laatste 14 jaar zijn de waaien niet meer gebaggerd. Hierdoor is een baggerachterstand ontstaan en/of zijn de waaien verland. Deze waaien zijn niet alleen van ecologisch belang, maar vervullen ook een cultuurhistorische rol. Vereniging Natuurmonumenten en Waterschap Vallei & Eem zetten zich in voor het behoud van de waaien.

Sinds de aanleg van de stormvloedkering en de compartimenteringsdammen wordt het ecosysteem van de Oosterschelde aangetast door een fenomeen dat ‘zandhonger’ wordt genoemd. Doordat er minder water wordt getransporteerd zijn de geulen overgedimensioneerd. Door de verminderde stroomsnelheden in de geulen sedimenteert daar zand. Dit zand is afkomstig van de omliggende slikken en platen, waardoor deze afkalven. De slikken en platen komen hierdoor steeds lager te liggen. In dit kader is Rijkwaterstaat overgegaan tot een zandsuppletieproef op de Galgenplaat. De bagger- en stortwerkzaamheden hebben geleid tot tijdelijke en plaatselijke verhoogde concentratie aan zwevend stof in de waterkolom, het geen een effect kan hebben op de voedselbeschikbaarheid, en bijgevolg het rendement van mosselen op omringende percelen. In deze studie is onderzocht hoe de werkzaamheden de groei en kwaliteit van mosselen in de omgeving hebben beïnvloed.

Lit.opg., bijl., verklarende woordenlijst

Als onderdeel van het MER baggerwerkzaamheden Westerschelde zijn de effecten op de kokkelbestanden van twee bagger- en stort scenario’s vergeleken met het nulalternatief (voortzetting van het huidige beheer) voor de jaren 2010 en 2015.

Als onderdeel van het MER baggerwerkzaamheden Westerschelde zijn de effecten op de kokkelbestanden van twee bagger- en stort scenario’s vergeleken met het nulalternatief (voortzetting van het huidige beheer) voor de jaren 2010 en 2015.

In deze studie evalueren we gegevens van 28 Nederlandse en 50 Deense meren waar effectgericht maatregelen zijn toegepast, waaronder voornamelijk actief biologisch beheer door afvissen van brasem en blankvoorn. Daarnaast zijn in sommige meren ook andere maatregelen toegepast, zoals baggeren en chemische fosfaatfixatie in het sediment. In meer dan de helft van de gevallen was actief biologisch beheer succesvol op de korte termijn. In sommige gevallen nam niet alleen het chlorofyl-, maar ook de fosfor- en stikstofgehaltes sterk af. Op de lange termijn was de heldere toestand in de meeste gevallen echter niet stabiel

De ontwikkelingen in de Eemshaven (en binnenkort de nog veel verder gaande vaargeulverdieping naar Emden) benadrukken de spanning tussen het economische gebruik (zeehavens c.q. baggerwerken) en natuur van het estuarium. Omdat het probleem van baggeren en daarmee samenhangende activiteiten zoals verstoring, storten, veranderingen in geomorfologie en hydraulica al zeer lang bestaat en onderkend wordt, zijn verschillende pogingen ondernomen om de problemen te lijf te gaan en te minimaliseren. In Nederland is een ecosysteembenadering in opmars

In deze studie evalueren we gegevens van 28 Nederlandse en 50 Deense meren waar effectgericht maatregelen zijn toegepast, waaronder voornamelijk actief biologisch beheer door afvissen van brasem en blankvoorn. Daarnaast zijn in sommige meren ook andere maatregelen toegepast, zoals baggeren en chemische fosfaatfixatie in het sediment. In meer dan de helft van de gevallen was actief biologisch beheer succesvol op de korte termijn. In sommige gevallen nam niet alleen het chlorofyl-, maar ook de fosfor- en stikstofgehaltes sterk af. Op de lange termijn was de heldere toestand in de meeste gevallen echter niet stabiel

Vooroeverzandsuppleties vinden in Nederland in toenemende mate plaats. Hierbij worden grote hoeveelheden zand aangebracht in de grotendeels onder Vogel- en Habitatrichtlijn beschermde Kustzee; zand dat wordt gewonnen buiten dit gebied en dus “gebiedsvreemd” is. Hiermee bestaat er een risico, dat het habitat van dit beschermde gebied wordt aangetast en dat beschermde soorten die van dit habitat afhankelijk zijn, in hun ontwikkeling worden geschaad. In dit rapport wordt nagegaan of er aanwijzingen zijn dat dit daadwerkelijk is gebeurd, maar er worden geen aanwijzingen in deze richting gevonden

Vooroeverzandsuppleties vinden in Nederland in toenemende mate plaats. Hierbij worden grote hoeveelheden zand aangebracht in de grotendeels onder Vogel- en Habitatrichtlijn beschermde Kustzee; zand dat wordt gewonnen buiten dit gebied en dus “gebiedsvreemd” is. Hiermee bestaat er een risico, dat het habitat van dit beschermde gebied wordt aangetast en dat beschermde soorten die van dit habitat afhankelijk zijn, in hun ontwikkeling worden geschaad. In dit rapport wordt nagegaan of er aanwijzingen zijn dat dit daadwerkelijk is gebeurd, maar er worden geen aanwijzingen in deze richting gevonden

De ontwikkelingen in de Eemshaven (en binnenkort de nog veel verder gaande vaargeulverdieping naar Emden) benadrukken de spanning tussen het economische gebruik (zeehavens c.q. baggerwerken) en natuur van het estuarium. Omdat het probleem van baggeren en daarmee samenhangende activiteiten zoals verstoring, storten, veranderingen in geomorfologie en hydraulica al zeer lang bestaat en onderkend wordt, zijn verschillende pogingen ondernomen om de problemen te lijf te gaan en te minimaliseren. In Nederland is een ecosysteembenadering in opmars

De noodzaak om te baggeren in Nederland is evident. Dit werd onlangs opnieuw bevestigd door het in juli 2005 verschenen Kabinetstandpunt Waterbodems [1]. Hierin wordt aangegeven dat het uit economisch oogpunt (scheepvaart) noodzakelijk is om de baggerachterstand in Nederland op korte termijn weg te werken. Om de veiligheid in Nederland te kunnen waarborgen, zullen in de komende decennia bovendien grote hoeveelheden uiterwaardmateriaal vrijkomen in het kader van de projecten Ruimte voor de Rivier [2] en Zandmaas/Grensmaas [3]. Daarnaast is een aantal waterbodems zodanig vervuild dat in het kader van de Wet bodembescherming [4] sanering noodzakelijk is vanwege onaanvaardbare risico’s voor het oppervlaktewater, de natuur, de mens en het grondwater. Daarbij worden tevens de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water [5] in ogenschouw genomen. De ervaringen in de afgelopen decennia hebben geleerd dat verwerking en toepassing van alle vrijkomende baggerspecie niet haalbaar is. Dit heeft niet alleen te maken met de kosten van verwerking en toepassing, maar ook met de civieltechnische eigenschappen van baggerspecie. In het Kabinetstandpunt baggerspecie wordt ingezet op kosteneffectieve bestemmingen. Niet langer wordt een verwerking van 20% van het vrijkomende volume aan baggerspecie nagestreefd. Nadrukkelijker wordt ingezet op berging van baggerspecie in depots.

De noodzaak om te baggeren in Nederland is evident. Dit werd onlangs opnieuw bevestigd door het in juli 2005 verschenen Kabinetstandpunt Waterbodems [1]. Hierin wordt aangegeven dat het uit economisch oogpunt (scheepvaart) noodzakelijk is om de baggerachterstand in Nederland op korte termijn weg te werken. Om de veiligheid in Nederland te kunnen waarborgen, zullen in de komende decennia bovendien grote hoeveelheden uiterwaardmateriaal vrijkomen in het kader van de projecten Ruimte voor de Rivier [2] en Zandmaas/Grensmaas [3]. Daarnaast is een aantal waterbodems zodanig vervuild dat in het kader van de Wet bodembescherming [4] sanering noodzakelijk is vanwege onaanvaardbare risico’s voor het oppervlaktewater, de natuur, de mens en het grondwater. Daarbij worden tevens de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water [5] in ogenschouw genomen. De ervaringen in de afgelopen decennia hebben geleerd dat verwerking en toepassing van alle vrijkomende baggerspecie niet haalbaar is. Dit heeft niet alleen te maken met de kosten van verwerking en toepassing, maar ook met de civieltechnische eigenschappen van baggerspecie. In het Kabinetstandpunt baggerspecie wordt ingezet op kosteneffectieve bestemmingen. Niet langer wordt een verwerking van 20% van het vrijkomende volume aan baggerspecie nagestreefd. Nadrukkelijker wordt ingezet op berging van baggerspecie in depots.

Er is weinig bekend over de invloed van baggeren op vissen en amfibieën in sloten. Dit onderzoek richt zich op een vergelijking tussen `dichte¿ en open sloten, waarin gebaggerd wordt met een baggerspuit. De verkregen inzichten kunnen bijdragen aan doelstellingen van beleidsvelden als habitatrichtlijn, Kader Richtlijn Water en groen-blauwe dooradering. `Dichte¿ sloten staan door middel van een duikerbuis van maximaal 40 centimeter doorsnede in verbinding met het overige oppervlakte water. Open sloten staan in directe verbinding met andere sloten en weteringen. Het onderzoek is uitgevoerd in een polder gebied rond Driebruggen in de provincie Zuid-Holland. De bemonsteringen zijn voornamelijk door middel van elektrisch vissen uitgevoerd. Dit onderzoek geeft ecologische inzichten voor vissen en amfibieën weer en mondt tevens uit in praktische aanbevelingen m.b.t. duikerbuizen om zo sloten beter bereikbaar te maken voor vissen

Er is weinig bekend over de invloed van baggeren op vissen en amfibieën in sloten. Dit onderzoek richt zich op een vergelijking tussen `dichte¿ en open sloten, waarin gebaggerd wordt met een baggerspuit. De verkregen inzichten kunnen bijdragen aan doelstellingen van beleidsvelden als habitatrichtlijn, Kader Richtlijn Water en groen-blauwe dooradering. `Dichte¿ sloten staan door middel van een duikerbuis van maximaal 40 centimeter doorsnede in verbinding met het overige oppervlakte water. Open sloten staan in directe verbinding met andere sloten en weteringen. Het onderzoek is uitgevoerd in een polder gebied rond Driebruggen in de provincie Zuid-Holland. De bemonsteringen zijn voornamelijk door middel van elektrisch vissen uitgevoerd. Dit onderzoek geeft ecologische inzichten voor vissen en amfibieën weer en mondt tevens uit in praktische aanbevelingen m.b.t. duikerbuizen om zo sloten beter bereikbaar te maken voor vissen

In opdracht van de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat heeft het Directoraat Generaal Water het Advies en Kenniscentrum Waterbodems (AKWA) de opdracht gegeven een maatschappelijke kosten-batenanalyse uit te voeren naar het baggeren van waterbodems in de zoete wateren. De rapportage is door AKWA in het najaar van 2004 afgerond. De Adviescommissie Water heeft aan Alterra gevraagd de onderdelen Landbouw en Natuur kritisch inhoudelijk te beoordelen De beoordeling is gericht op de vraag of in de MKBA de problematiek van baggeren in het hoofd- en regionale watersysteem juist is weergegeven en of de kosten/baten van een extra baggerinspanning met betrekking tot landbouw en natuur op een correcte wijze zijn weergegeven

In opdracht van de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat heeft het Directoraat Generaal Water het Advies en Kenniscentrum Waterbodems (AKWA) de opdracht gegeven een maatschappelijke kosten-batenanalyse uit te voeren naar het baggeren van waterbodems in de zoete wateren. De rapportage is door AKWA in het najaar van 2004 afgerond. De Adviescommissie Water heeft aan Alterra gevraagd de onderdelen Landbouw en Natuur kritisch inhoudelijk te beoordelen De beoordeling is gericht op de vraag of in de MKBA de problematiek van baggeren in het hoofd- en regionale watersysteem juist is weergegeven en of de kosten/baten van een extra baggerinspanning met betrekking tot landbouw en natuur op een correcte wijze zijn weergegeven

In opdracht van de provincie Noord-Brabant is een studie gedaan naar mogelijke beheersmaatregelen om de belasting van grond- en oppervlaktewater met stikstof en fosfaat te verminderen. Voor de maatregelen die als meest effectief worden beschouwd bij het verminderen van de nutriëntenbelasting van oppervlaktewater, worden de werking en de effectiviteit in detail beschreven. Het gaat hierbij om helofytenfilters, vegetatieverwijdering en baggeren, bufferstroken, en de bijdrage van oppervlakteafstroming aan de nutriëntenbelasting van het oppervlaktewater. Op basis van deze informatie kunnen maatregelen gekozen worden om stapsgewijs de milieukwaliteit in Noord-Brabant te verbeteren. Deze maatregelen zijn aanvullend op het algemene nationale beleid (d.w.z.toepassing van MINAS-verliesnormen).

Lit.opg. en verklarende woordenlijst.