Search

De toekomst van de zeevaart ziet er volgens Martien Visser zonnig uit. “We hebben weliswaar de ambitie minder afhankelijk te worden van landen van buiten Europa, maar in de praktijk komt daar niets van terecht. We willen zelfs geen datacenters. Extra belangrijk dus te werken aan een CO2-vrije internationale scheepvaart”, stelt hij.

De laatste jaren is de biobased economy sterk gegroeid door allerlei activiteiten, variërend van fundamenteel onderzoek naar nieuwe biobased toepassingen, tot het op commerciële schaal vervaardigen van biobased producten. Welke kansen biedt dit voor hout en houtige biomassa en wat zijn de verwachte effecten op de houtmarkt?

The green sector (forest, nature and urbangreen managers) and the policymakers need a scientific evidence- based underpinning of the use of biomass (branch and top timber) as a sustainable raw material for bio-energy production. There is a case, Leisurelands, which aims to convert this biomass into hydrogen as a biofuel.The aim of the literature research is to visualize the sustainability effects of the use of top and branch timber and pruning wood for the production of hydrogen and, if possible, formulating criteria and points for attention (the do’s and the don’ts). On the one hand, we look at the impact of the case on the ecosystem and on the other hand the role of the case in the energy and bio-economy transition.The use of wood for renewable energy is controversial with supporters and opponents. In the information sources used, the occurrence of overuse is not questioned. Discussion is about the conditions on which overuse can be prevented.Due to climate changes, there is a high time pressure to realize new energy systems, by acting, innovating and learning. By investing now in small-scale, innovative hydrogen production with biomass (as a temporary raw material), the local introduction of the hydrogen economy can be promoted. It is expected that other sources for hydrogen will take over within decades. The required biomass infrastructure could maintain its value when timely next steps are taken towards green chemistry or other higher-value applications.The green sector (forest, nature and urbangreen managers) and the policymakers need a scientific evidence- based underpinning of the use of biomass (branch and top timber) as a sustainable raw material for bio-energy production. There is a case, Leisurelands, which aims to convert this biomass into hydrogen as a biofuel.The aim of the literature research is to visualize the sustainability effects of the use of top and branch timber and pruning wood for the production of hydrogen and, if possible, formulating criteria and points for attention (the do’s and the don’ts). On the one hand, we look at the impact of the case on the ecosystem and on the other hand the role of the case in the energy and bio-economy transition.The use of wood for renewable energy is controversial with supporters and opponents. In the information sources used, the occurrence of overuse is not questioned. Discussion is about the conditions on which overuse can be prevented.Due to climate changes, there is a high time pressure to realize new energy systems, by acting, innovating and learning. By investing now in small-scale, innovative hydrogen production with biomass (as a temporary raw material), the local introduction of the hydrogen economy can be promoted. It is expected that other sources for hydrogen will take over within decades. The required biomass infrastructure could maintain its value when timely next steps are taken towards green chemistry or other higher-value applications. De groene sector (beheerders van bos-, natuur en groen) en beleidsmakers hebben behoefte aan een op wetenschappelijke feiten gebaseerde onderbouwing van het gebruik van biomassa (tak- en tophout) als duurzame grondstof voor energie. Er is een casus van recreatiebedrijf Leisurelands, die beoogt deze biomassa kleinschalig te converteren naar waterstof als biobrandstof. Het doel van de literatuurstudie is het in beeld brengen van de duurzaamheidseffecten van het gebruik van vrijkomend top- en takbout en snoeihout voor de productie van waterstof en zo mogelijk het formuleren van criteria en aandachtspunten (de do’s- and-don’ts). Daarbij kijken we enerzijds naar de impact van de casus op het ecosysteem en anderzijds naar de rol van de casus in de energie- en groene-grondstoffentransitie. Het gebruik van hout voor duurzame energie ligt maatschappelijk onder een vergrootglas met voor- en tegenstanders. Dat roofbouw moet worden voorkomen, staat in de gebruikte informatiebronnen niet ter discussie, wel de condities waarop dat kan worden voorkomen. Er is als gevolg van de klimaatveranderingen een hoge tijdsdruk om nieuwe energiesystemen te realiseren, door nú te handelen, te innoveren en te leren. Door nu te investeren in kleinschalige, innovatieve waterstofproductie met biomassa (als tijdelijke grondstof) kan de lokale introductie van de waterstofeconomie worden bevorderd. De verwachting is dat op termijn andere bronnen voor waterstof het gaan overnemen. De benodigde biomassa inzamelstructuur behoudt dan waarde wanneer tijdig volgende stappen worden gezet richting groene chemie of andere, hoogwaardigere toepassingen.De grondstof tak- en tophout vervult een rol in het biologische ecosysteem. Belangrijke randvoorwaarden voor het oogsten van dat materiaal zijn een positieve bijdrage aan de vermindering van de C-uitstoot, een evenwichtige nutriëntenbalans van de bodem en behoud van biodiversiteit. De bijdrage aan de vermindering van de C-uitstoot moet over de gehele keten worden bekeken, van oogst tot en met productie van groen gas. Ten opzichte van de referentie-inzet van fossiele brandstoffen moet er een reductie optreden van minimaal 70%. Voor tak- en tophout ziet dat er goed uit. De nutriëntenbalans is vooral een aandachtspunt op (arme) zandgronden. Bij bossen op rijkere bodems komen er voldoende nutriënten vrij uit natuurlijke afbraak van biomassa. De biodiversiteit kan goed beschermd worden door het oogsten in de winterperiode en te werken via de gedragscode natuurbeheer van de VBNE.

De laatste jaren is de biobased economy sterk gegroeid door allerlei activiteiten, variërend van fundamenteel onderzoek naar nieuwe biobased toepassingen, tot het op commerciële schaal vervaardigen van biobased producten. Welke kansen biedt dit voor hout en houtige biomassa en wat zijn de verwachte effecten op de houtmarkt?

De laatste jaren is de biobased economy sterk gegroeid door allerlei activiteiten, variërend van fundamenteel onderzoek naar nieuwe biobased toepassingen, tot het op commerciële schaal vervaardigen van biobased producten. Welke kansen biedt dit voor hout en houtige biomassa en wat zijn de verwachte effecten op de houtmarkt?

This preliminary study investigates the amount of biomass that would be needed in the Netherlands to replace the fossil raw materials used in the manufacture of plastics and how this transition to biobased plastics can be achieved. It is based on desk research and calculations of the area of agricultural land that would be needed to produce sufficient biobased material to meet Dutch demand for biobased plastics. In addition, interviews were held with experts on the institutional obstacles to such a transition. Far too little agricultural land is available in the Netherlands to produce the required amount of biomass needed to replace fossil plastics. Research with the aim of increasing the contribution made by biobased materials to the circular economy should focus on assessing the options for producing sustainable raw materials and on a comprehensive assessment of the sustainable use of biomass in various applications. Deze voorstudie gaat in op hoeveel biomassa in Nederland nodig is om de fossiele grondstoffen in plastic te vervangen en hoe de hierbij gevraagde transitie naar biobased plastics kan worden gerealiseerd. Hiervoor is gebruik gemaakt van deskresearch, en is berekend hoeveel landbouwgrond nodig zou zijn om voldoende biobased materiaal te produceren voor de Nederlandse behoefte aan biobased plastics. Verder zijn interviews met deskundigen gehouden over de institutionele belemmeringen die een transitie in de weg staan. In Nederland is veel te weinig cultuurgrond beschikbaar om de benodigde biomassa te produceren om fossiele plastics te kunnen vervangen. Onderzoek dat de bijdrage van biobased materialen aan de circulaire economie wil versterken, moet zich richten op de beoordeling van de opties om duurzame grondstoffen te realiseren en het integraal afwegen van duurzaam gebruik van biomassa in diverse toepassingen.

In 2015 hebben de Verenigde Naties de Duurzame Ontwikkelingsdoelen – beter bekend als de Sustainable Development Goals of kortweg SDGs – aangenomen als de weg waarlangs ze de meest urgente problemen op het gebied van armoede, honger, maar ook onderwijs, economie, en milieu en klimaat wil aanpakken. De ambities, geformuleerd in de 17 SDGs, zijn verstrekkend en hoog. In verschillende Nederlandse beleidsdocumenten1234567 wordt daarom aangegeven dat hiervoor serieuze maatschappelijke transities nodig zijn zoals op het gebied van energie en klimaat, voedselvoorziening en circulaire economie, mobiliteit en leefbare steden. Voor veel van deze transities is duurzaam gebruik en beheer van bodem, water en land een essentieel onderdeel. Dit opiniestuk heeft als doel de rol van duurzaam bodem- en landgebruik te benadrukken en de urgentie ervan agenderen voor de maatschappelijke transities waar Nederland voor staat. En laten zien dat de maatschappelijke opgaven te complex zijn voor een sectorale aanpak. Integrale benadering en goede samenwerking tussen alle stakeholders zijn nodig om te komen tot duurzame oplossingen. Het is raadzaam hier voortvarend werk van te maken; de bodem is een traag systeem, dus 2030 – het jaar waarin de SDGs moeten zijn gerealiseerd – is al morgen.

Met de resultaatmeting wil Groene Cirkels inzichtelijk maken wat er bereikt is ten aanzien van het bereiken van onze doelen en ambities. Met deze informatie wil Groene Cirkels effectief sturen op het behalen van de ambities en inzicht geven in de bijdragen en resultaten van de diverse thema-activiteiten en Groene Cirkels

Met de resultaatmeting wil Groene Cirkels inzichtelijk maken wat er bereikt is ten aanzien van het bereiken van onze doelen en ambities. Met deze informatie wil Groene Cirkels effectief sturen op het behalen van de ambities en inzicht geven in de bijdragen en resultaten van de diverse thema-activiteiten en Groene Cirkels

In 2015 hebben de Verenigde Naties de Duurzame Ontwikkelingsdoelen – beter bekend als de Sustainable Development Goals of kortweg SDGs – aangenomen als de weg waarlangs ze de meest urgente problemen op het gebied van armoede, honger, maar ook onderwijs, economie, en milieu en klimaat wil aanpakken. De ambities, geformuleerd in de 17 SDGs, zijn verstrekkend en hoog. In verschillende Nederlandse beleidsdocumenten1234567 wordt daarom aangegeven dat hiervoor serieuze maatschappelijke transities nodig zijn zoals op het gebied van energie en klimaat, voedselvoorziening en circulaire economie, mobiliteit en leefbare steden. Voor veel van deze transities is duurzaam gebruik en beheer van bodem, water en land een essentieel onderdeel. Dit opiniestuk heeft als doel de rol van duurzaam bodem- en landgebruik te benadrukken en de urgentie ervan agenderen voor de maatschappelijke transities waar Nederland voor staat. En laten zien dat de maatschappelijke opgaven te complex zijn voor een sectorale aanpak. Integrale benadering en goede samenwerking tussen alle stakeholders zijn nodig om te komen tot duurzame oplossingen. Het is raadzaam hier voortvarend werk van te maken; de bodem is een traag systeem, dus 2030 – het jaar waarin de SDGs moeten zijn gerealiseerd – is al morgen.

De maatregel met het grootste potentieel om CO2-emissies van de luchtvaart te verminderen is het gebruik van brandstoffen met lage emissies over de levenscyclus, zoals bijvoorbeeld geavanceerde biobrandstoffen gemaakt van residuen uit de bos- en landbouw. Om de luchtvaart te laten bijdragen aan de afname van de wereldwijde emissies is het dus wenselijk een groter aandeel alternatieve duurzame brandstoffen in de luchtvaart in te zetten. Vanwege het prijsverschil tussen fossiele kerosine en biokerosine is hier overheidsbeleid voor nodig. Het doel van deze studie is het beantwoorden van de volgende twee centrale onderzoeksvragen: 1. Met welke beleidsmaatregelen kan de Nederlandse Rijksoverheid de vraag naar en productie van biokerosine laten toenemen? 2. Wat zijn de directe en indirecte effecten van de beleidsmaatregelen?

De maatregel met het grootste potentieel om CO2-emissies van de luchtvaart te verminderen is het gebruik van brandstoffen met lage emissies over de levenscyclus, zoals bijvoorbeeld geavanceerde biobrandstoffen gemaakt van residuen uit de bos- en landbouw. Om de luchtvaart te laten bijdragen aan de afname van de wereldwijde emissies is het dus wenselijk een groter aandeel alternatieve duurzame brandstoffen in de luchtvaart in te zetten. Vanwege het prijsverschil tussen fossiele kerosine en biokerosine is hier overheidsbeleid voor nodig. Het doel van deze studie is het beantwoorden van de volgende twee centrale onderzoeksvragen: 1. Met welke beleidsmaatregelen kan de Nederlandse Rijksoverheid de vraag naar en productie van biokerosine laten toenemen? 2. Wat zijn de directe en indirecte effecten van de beleidsmaatregelen?

In 2020 moet 10 procent van de brandstoffen voor vervoer in Europa uit biomassa komen. Hoeveel ruimte vraagt dat, en welke plekken in Europa lenen zich het best voor de teelt?

Bij vergisting van mest ontstaat biogas dat met een WKK kan worden omgezet in elektriciteit en warmte. Probleem is vaak dat de warmte onvoldoende benut wordt. Het opwerken van biogas tot transportbrandstof kan een oplossing hiervoor zijn, waarbij gelet moet worden op schaalgrootte van vergisting, type opwerkingstechniek en afzetmarkt.

De zon is onze perfecte duurzame energiebron die we kunnen aftappen via fotosynthese. Planten doen dit al van nature, maar lang niet efficiënt genoeg. Daarom werkt het bedrijf BioSolar Cells aan de ontwikkeling van Solar Fuels: brandstoffen die rechtstreeks, zonder eerst biomassa te maken, worden gemaakt uit zonlicht, water en CO2. Dit kan met hoge efficiëntie en ondervangt bovendien een aantal knellende problemen met het gebruik van biomassa.

Op 6 juni 2015 vond op Fort IJmuiden een landelijke bijeenkomst plaats van het project Kenniskringen Visserij. Het doel van deze dag was te komen tot een uitwisseling van kennisvragen over verschillende visserij gerelateerde thema’s. Het programma bestond uit een plenaire bijeenkomst en uit een aantal zogenoemde cafébijeenkomsten. Bij elke cafébijeenkomst was een relevante expert aanwezig, die de bijeenkomst inleidde. Hierna konden de aanwezigen vragen aan de expert en aan elkaar stellen. Dit verslag is een samenvatting van de uitspraken die door de deelnemers en experts op deze dag gedaan zijn rond de thema’s: 1. Duurzaamheid en de visser als onderzoeker (expert: Bas Haring, volksfilosoof) 2. Communicatie (expert: Marissa Tanis, GoMaris) 3. Fuel of the future (expert: Dirk Kronemeijer) 4. Veiligheid aan boord (expert: Cor Blonk) 5. Coöperaties (expert: Thomas Højrup)

Onderzoekers in Wageningen werken aan brandstoffen voor voertuigen die hernieuwbaar zijn en tegelijk hetzelfde gemak kennen als benzine en diesel. In het BioSolar Cellsconsortium werken ze met technieken die geïnspireerd zijn op fotosynthese in planten. Van water wordt met zonlicht waterstof gemaakt. Met koolzuurgas en enzymen wordt dit gas omgezet in een vloeibare brandstof. Dat is makkelijker te transporteren dan waterstofgas. In plaats van benzine kan de automobilist dan straks klimaatneutrale zonnebrandstof tanken.

Op 6 juni 2015 vond op Fort IJmuiden een landelijke bijeenkomst plaats van het project Kenniskringen Visserij. Het doel van deze dag was te komen tot een uitwisseling van kennisvragen over verschillende visserij gerelateerde thema’s. Het programma bestond uit een plenaire bijeenkomst en uit een aantal zogenoemde cafébijeenkomsten. Bij elke cafébijeenkomst was een relevante expert aanwezig, die de bijeenkomst inleidde. Hierna konden de aanwezigen vragen aan de expert en aan elkaar stellen. Dit verslag is een samenvatting van de uitspraken die door de deelnemers en experts op deze dag gedaan zijn rond de thema’s: 1. Duurzaamheid en de visser als onderzoeker (expert: Bas Haring, volksfilosoof) 2. Communicatie (expert: Marissa Tanis, GoMaris) 3. Fuel of the future (expert: Dirk Kronemeijer) 4. Veiligheid aan boord (expert: Cor Blonk) 5. Coöperaties (expert: Thomas Højrup)

Onderzoekers in Wageningen werken aan brandstoffen voor voertuigen die hernieuwbaar zijn en tegelijk hetzelfde gemak kennen als benzine en diesel. In het BioSolar Cellsconsortium werken ze met technieken die geïnspireerd zijn op fotosynthese in planten. Van water wordt met zonlicht waterstof gemaakt. Met koolzuurgas en enzymen wordt dit gas omgezet in een vloeibare brandstof. Dat is makkelijker te transporteren dan waterstofgas. In plaats van benzine kan de automobilist dan straks klimaatneutrale zonnebrandstof tanken.

Op verzoek van de ministeries van Economische Zaken en van Infrastructuur & Milieu heeft de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM) samen met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant, de Technische commissie bodem (TCB) en diverse instellingen van de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur & Milieu een studie uitgevoerd naar het nut en de risico’s van covergisting van mest in Nederland. Deze studie levert de bouwstenen om het overheidsbeleid voor covergisting door het kabinet en de Tweede Kamer te evalueren. De studie is in het bijzonder gericht op de volgende aspecten: • de meerwaarde van covergisting voor duurzame energie, het gebruik van reststoffen, de reductie broeikasgassen en het verminderen van het mestoverschot; • de risico’s van covergisting voor de gezondheid en veiligheid van mens, dier en het milieu; • de maatregelen waarmee deze risico’s zouden kunnen worden beperkt; en • de handhaafbaarheid van regels, en maatregelen om de handhaafbaarheid te verbeteren. De ministeries hebben in totaal 48 vragen gesteld. Deze 48 vragen zijn in dit rapport beantwoord mede op basis van rapportages van betrokken instellingen. Het rapport bevat ten slotte de synthese, conclusies en aanbevelingen.

Het is twijfelachtig of het klimaat gebaat is bij biobrandstof of bij het meestoken van hout in kolencentrales. Dat blijkt uit het visiedocument ‘Biobrandstof en hout als energiebronnen’ van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Van diverse kanten is kritisch op de bevindingen gereageerd. Ten onrechte. Biomassa inzetten voor energiewinning is alleen zinvol in de allerlaatste fase van hergebruik.

Op verzoek van de ministeries van Economische Zaken en van Infrastructuur & Milieu heeft de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM) samen met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant, de Technische commissie bodem (TCB) en diverse instellingen van de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur & Milieu een studie uitgevoerd naar het nut en de risico’s van covergisting van mest in Nederland. Deze studie levert de bouwstenen om het overheidsbeleid voor covergisting door het kabinet en de Tweede Kamer te evalueren. De studie is in het bijzonder gericht op de volgende aspecten: • de meerwaarde van covergisting voor duurzame energie, het gebruik van reststoffen, de reductie broeikasgassen en het verminderen van het mestoverschot; • de risico’s van covergisting voor de gezondheid en veiligheid van mens, dier en het milieu; • de maatregelen waarmee deze risico’s zouden kunnen worden beperkt; en • de handhaafbaarheid van regels, en maatregelen om de handhaafbaarheid te verbeteren. De ministeries hebben in totaal 48 vragen gesteld. Deze 48 vragen zijn in dit rapport beantwoord mede op basis van rapportages van betrokken instellingen. Het rapport bevat ten slotte de synthese, conclusies en aanbevelingen.

De zon is onze perfecte duurzame energiebron die we kunnen aftappen via fotosynthese. Planten doen dit al van nature, maar lang niet efficiënt genoeg. Daarom werkt het bedrijf BioSolar Cells aan de ontwikkeling van Solar Fuels: brandstoffen die rechtstreeks, zonder eerst biomassa te maken, worden gemaakt uit zonlicht, water en CO2. Dit kan met hoge efficiëntie en ondervangt bovendien een aantal knellende problemen met het gebruik van biomassa.

Verslag van de lustrumconferentie van het Application Centre for Renewable REScources (ACRRES) op 7 maart 2013 te Lelystad. De afbeeldingen uit presentaties en de foto’s in het verslag vormen een selectie uit de presentaties en foto’s die zijn gepresenteerd resp. gemaakt tijdens het symposium: Naar een duurzame, groen economy (prof. dr ir Rudy Rabbinge); De energiemarkt in beweging (dr Manon Jansen); Een duurzaam rijksbeleid (drs Marieke van der Werf); Flevoland klaar voor de toekomst (Jan-Nico Appelman); Duurzaam EnergieRijk, de resultaten (dr ir Rommie van de Weide en Fred van Rooyen); De ambities en mogelijkheden met duurzame energiewinning van Rijkswaterstaat (ir Annette Augustijn).

Bij vergisting van mest ontstaat biogas dat met een WKK kan worden omgezet in elektriciteit en warmte. Probleem is vaak dat de warmte onvoldoende benut wordt. Het opwerken van biogas tot transportbrandstof kan een oplossing hiervoor zijn, waarbij gelet moet worden op schaalgrootte van vergisting, type opwerkingstechniek en afzetmarkt.

Bij vergisting van mest ontstaat biogas dat met een WKK kan worden omgezet in elektriciteit en warmte. Probleem is vaak dat de warmte onvoldoende benut wordt. Het opwerken van biogas tot transportbrandstof kan een oplossing hiervoor zijn, waarbij gelet moet worden op schaalgrootte van vergisting, type opwerkingstechniek en afzetmarkt.

In deze STOWA rapportage zijn de kansen van slibdroging in kassen voor de Nederlandse situatie beschreven. Er wordt inzicht gegeven in de potenties van de techniek van kassendroging aan de hand van (voornamelijk Duitse) praktijkervaringen en literatuur. Daarnaast zijn met modelberekeningen vier praktijkcasussen doorgerekend om de haalbaarheid voor Nederland in te schatten.

Algen vervullen niet alleen een essentiële rol in het water, ze staan ook in toenemende belangstelling van de technologie. Vliegtuigen zouden erop kunnen vliegen, kweekvis en andere dieren kunnen ermee worden gevoed. Algen lijken een bron van vele mooie producten en toepassingen, maar de belofte is nog geen praktijk. In dit cahier belichten wetenschappers uit het algenonderzoek wat de rol van algen in de natuur is, wat de potentie is van algen als producenten van biobrandstoffen of andere producten, en vooral wat er nog moet gebeuren voor de belofte realiteit wordt.

Algen vervullen niet alleen een essentiële rol in het water, ze staan ook in toenemende belangstelling van de technologie. Vliegtuigen zouden erop kunnen vliegen, kweekvis en andere dieren kunnen ermee worden gevoed. Algen lijken een bron van vele mooie producten en toepassingen, maar de belofte is nog geen praktijk. In dit cahier belichten wetenschappers uit het algenonderzoek wat de rol van algen in de natuur is, wat de potentie is van algen als producenten van biobrandstoffen of andere producten, en vooral wat er nog moet gebeuren voor de belofte realiteit wordt.

De zon is onze perfecte duurzame energiebron die we kunnen aftappen via fotosynthese. Planten doen dit al van nature, maar lang niet efficiënt genoeg. Daarom werkt het bedrijf BioSolar Cells aan de ontwikkeling van Solar Fuels: brandstoffen die rechtstreeks, zonder eerst biomassa te maken, worden gemaakt uit zonlicht, water en CO2. Dit kan met hoge efficiëntie en ondervangt bovendien een aantal knellende problemen met het gebruik van biomassa.

De module Algen voor het leven gaat over fotosynthese en hoe alternatieve brandstoffen als biodiesel ingezet kunnen worden.

Verslag van de lustrumconferentie van het Application Centre for Renewable REScources (ACRRES) op 7 maart 2013 te Lelystad. De afbeeldingen uit presentaties en de foto’s in het verslag vormen een selectie uit de presentaties en foto’s die zijn gepresenteerd resp. gemaakt tijdens het symposium: Naar een duurzame, groen economy (prof. dr ir Rudy Rabbinge); De energiemarkt in beweging (dr Manon Jansen); Een duurzaam rijksbeleid (drs Marieke van der Werf); Flevoland klaar voor de toekomst (Jan-Nico Appelman); Duurzaam EnergieRijk, de resultaten (dr ir Rommie van de Weide en Fred van Rooyen); De ambities en mogelijkheden met duurzame energiewinning van Rijkswaterstaat (ir Annette Augustijn).

De module Algen voor het leven gaat over fotosynthese en hoe alternatieve brandstoffen als biodiesel ingezet kunnen worden.

Dit rapport geeft een inschatting van het technisch potentieel op lange termijn van drie duurzame energiebronnen (biomassa, CO2-opslag, zon/wind/water) om de mondiale CO2-emissies met meer dan 80% te verminderen ten opzichte van 1990. 'Biomassa' blijkt alleen niet voldoende potentie te hebben om de mondiale CO2-emissies met meer dan 80% te reduceren ten opzichte van 1990. 'Fossiel + CO2-opslag' heeft dat wel, maar voor een beperkt aantal jaren. De technische potentie van hernieuwbare energie uit zon, wind of water blijkt op mondiale schaal ruim voldoende om het fossiele energiegebruik volledig te substitueren. Bovendien kunnen windturbines of zonnecollectoren worden geplaatst op onvruchtbare gronden zodat concurrentie met voedselproductie en afwenteling op biodiversiteit zijn uitgesloten. Andere conclusies uit de studie zijn: 1) de niet-CO2-emissies door de sector verkeer kunnen op lange termijn technisch gezien met 95% worden teruggedrongen en voor deze reductie is de toepassing van brandstofcel-elektrische of batterij-elektrische aandrijving niet noodzakelijk omdat ook de emissies uit verbrandingsmotoren door technische verbeteringen met meer dan 95% kunnen worden teruggedrongen ten opzichte van de huidige emissieniveau's, 2) het ruimtegebruik ten behoeve van een mondiale verduurzaming van de energievoorziening in alle sectoren is aanzienlijk in het geval de optie CO2-opslag wordt uitgesloten, 3) in het meest optimistische geval zijn de technische kosten voor alternatieve energieketens iets lager dan of vrijwel gelijk aan de technische kosten van de referentieketen (fossiel + verbrandingsmotoren), 4) problemen kunnen optreden met externe veiligheid bij energieketens waarbij gasvormig onder hoge druk opgeslagen waterstof als energiedrager wordt toegepast maar deze problemen zijn te elimineren door andere vormen van vervoer en opslag toe te passen. Als ruimtegebruik in relatie tot de concurrentie met voedselproductie/drinkwatervoorziening en afwenteling op biodiversiteit door het beleid als belangrijke indicatoren worden aangemerkt voor een keuze tussen energieketens, ligt het voor de hand de aandacht voor de lange termijn te richten op elektriciteit of waterstof uit zon/wind/water. Dit omdat deze energiebron op mondiale schaal een enorm potentieel heeft en omdat windparken of zonnecollectoren op bijvoorbeeld woestijngronden kunnen worden geplaatst en concurrentie met voedselproductie of drinkwatervoorziening of aantasting van biodiversiteit uitgesloten zijn. In de tijd die het vergt om op grote schaal energie op te wekken uit zonlicht, wind of waterkracht zou de optie 'fossiel + CO2-opslag' kunnen worden ingezet om op korte termijn al een bepaalde mate van CO2-emissiereductie te kunnen realiseren. Ook biomassa moet voor de korte termijn niet worden uitgesloten omdat een transitie naar biobrandstoffen (toegepast in verbrandings-motoren) in de sector verkeer, in vergelijking tot een transitie naar bijvoorbeeld energieketens met waterstof als energiedrager of met brandstofcelvoertuigen, relatief eenvoudig is te realiseren.

Dit rapport geeft een inschatting van het technisch potentieel op lange termijn van drie duurzame energiebronnen (biomassa, CO2-opslag, zon/wind/water) om de mondiale CO2-emissies met meer dan 80% te verminderen ten opzichte van 1990. 'Biomassa' blijkt alleen niet voldoende potentie te hebben om de mondiale CO2-emissies met meer dan 80% te reduceren ten opzichte van 1990. 'Fossiel + CO2-opslag' heeft dat wel, maar voor een beperkt aantal jaren. De technische potentie van hernieuwbare energie uit zon, wind of water blijkt op mondiale schaal ruim voldoende om het fossiele energiegebruik volledig te substitueren. Bovendien kunnen windturbines of zonnecollectoren worden geplaatst op onvruchtbare gronden zodat concurrentie met voedselproductie en afwenteling op biodiversiteit zijn uitgesloten. Andere conclusies uit de studie zijn: 1) de niet-CO2-emissies door de sector verkeer kunnen op lange termijn technisch gezien met 95% worden teruggedrongen en voor deze reductie is de toepassing van brandstofcel-elektrische of batterij-elektrische aandrijving niet noodzakelijk omdat ook de emissies uit verbrandingsmotoren door technische verbeteringen met meer dan 95% kunnen worden teruggedrongen ten opzichte van de huidige emissieniveau's, 2) het ruimtegebruik ten behoeve van een mondiale verduurzaming van de energievoorziening in alle sectoren is aanzienlijk in het geval de optie CO2-opslag wordt uitgesloten, 3) in het meest optimistische geval zijn de technische kosten voor alternatieve energieketens iets lager dan of vrijwel gelijk aan de technische kosten van de referentieketen (fossiel + verbrandingsmotoren), 4) problemen kunnen optreden met externe veiligheid bij energieketens waarbij gasvormig onder hoge druk opgeslagen waterstof als energiedrager wordt toegepast maar deze problemen zijn te elimineren door andere vormen van vervoer en opslag toe te passen. Als ruimtegebruik in relatie tot de concurrentie met voedselproductie/drinkwatervoorziening en afwenteling op biodiversiteit door het beleid als belangrijke indicatoren worden aangemerkt voor een keuze tussen energieketens, ligt het voor de hand de aandacht voor de lange termijn te richten op elektriciteit of waterstof uit zon/wind/water. Dit omdat deze energiebron op mondiale schaal een enorm potentieel heeft en omdat windparken of zonnecollectoren op bijvoorbeeld woestijngronden kunnen worden geplaatst en concurrentie met voedselproductie of drinkwatervoorziening of aantasting van biodiversiteit uitgesloten zijn. In de tijd die het vergt om op grote schaal energie op te wekken uit zonlicht, wind of waterkracht zou de optie 'fossiel + CO2-opslag' kunnen worden ingezet om op korte termijn al een bepaalde mate van CO2-emissiereductie te kunnen realiseren. Ook biomassa moet voor de korte termijn niet worden uitgesloten omdat een transitie naar biobrandstoffen (toegepast in verbrandings-motoren) in de sector verkeer, in vergelijking tot een transitie naar bijvoorbeeld energieketens met waterstof als energiedrager of met brandstofcelvoertuigen, relatief eenvoudig is te realiseren.

Een Nederlandse boer kan concurreren met een Braziliaanse bio-ethanolfabriek. Voorwaarde is wel dat hij zoveel mogelijk energie perst uit elke stengel stro of korrel maïs. In Lelystad zoeken onderzoekers naar de meest efficiënte combinatie van algenteelt, mestvergisting en de productie van bio-ethanol.

De zoektocht naar nieuwe vormen van duurzame energie heeft geleid tot de vraag hoe duurzaam de energie is die uit biomassa, als hernieuwbare grondstof, geproduceerd wordt. Het project Energieboerderij is gestart om de duurzaamheid van in Nederland geproduceerde biomassa, in het bijzonder energieteelten, inzichtelijk te maken, te bepalen en te verbeteren. Er is gewerkt met een drietal in de praktijk functionerende ketens: 1. maïs – vergisting – elektriciteit; 2. suikerbieten – vergisting – elektriciteit; 3. koolzaad – Pure Plantaardige Olie / biodiesel. Het uitgangspunt was om de berekeningen zo weinig mogelijk te baseren op gegevens uit de literatuur, maar vooral gegevens van praktijkbedrijven te verzamelen en te analyseren. De duurzaamheid is bepaald met een speciaal hiervoor ontwikkelde meetlat, waarmee de energie-efficiëntie en broeikasgasemissiereductie kan worden bepaald. Deze meetlat vormt de basis voor het berekenen van duurzaamheidskengetallen en het optimaliseren van energieteelten. De uitkomsten zijn getoetst aan de duurzaamheidscriteria zoals vastgelegd in de EU-RED (Renewable Energy Directive) richtlijn voor energie uit hernieuwbare grondstoffen.

Een Nederlandse boer kan concurreren met een Braziliaanse bio-ethanolfabriek. Voorwaarde is wel dat hij zoveel mogelijk energie perst uit elke stengel stro of korrel maïs. In Lelystad zoeken onderzoekers naar de meest efficiënte combinatie van algenteelt, mestvergisting en de productie van bio-ethanol.

Een Nederlandse boer kan concurreren met een Braziliaanse bio-ethanolfabriek. Voorwaarde is wel dat hij zoveel mogelijk energie perst uit elke stengel stro of korrel maïs. In Lelystad zoeken onderzoekers naar de meest efficiënte combinatie van algenteelt, mestvergisting en de productie van bio-ethanol.

Aanleiding voor dit onderzoek vormen de beleidsbeslissingen om het destructiebestel te herzien, zoals ze in de memorie van toelichting bij de Wet Dieren verwoord worden uitgelegd. Hier staat dat alleen het op-halen en verwerken van kadavers gereguleerd zal blijven1 en de destructiemarkt voor ander categorie 1- en categorie 2-materiaal zal worden geliberaliseerd. De onderzoeksvragen zijn: 1. Hoeveel nieuwe verwerkers van categorie 1- en categorie 2-slachtbijproducten zullen toetreden? 2. Hoeveel materiaal zullen ze verwerken? Waar betrekken zij hun materiaal vandaan en tegen welke prijzen? De markt van dierlijke vetten en melen is klein maar ondoorzichtig. Opbrengstprijzen van verwerkte cat. 1- en cat. 2-slachtbijproducten zijn niet algemeen bekend, omdat ze onderling worden overeengekomen. Dat geldt ook voor niet-gereguleerde tarieven voor verwerking. De benadering in deze rapportage is daardoor meer kwalitatief gebleven en er zijn geen rentabiliteitsberekeningen uitgevoerd.

Aanleiding voor dit onderzoek vormen de beleidsbeslissingen om het destructiebestel te herzien, zoals ze in de memorie van toelichting bij de Wet Dieren verwoord worden uitgelegd. Hier staat dat alleen het op-halen en verwerken van kadavers gereguleerd zal blijven1 en de destructiemarkt voor ander categorie 1- en categorie 2-materiaal zal worden geliberaliseerd. De onderzoeksvragen zijn: 1. Hoeveel nieuwe verwerkers van categorie 1- en categorie 2-slachtbijproducten zullen toetreden? 2. Hoeveel materiaal zullen ze verwerken? Waar betrekken zij hun materiaal vandaan en tegen welke prijzen? De markt van dierlijke vetten en melen is klein maar ondoorzichtig. Opbrengstprijzen van verwerkte cat. 1- en cat. 2-slachtbijproducten zijn niet algemeen bekend, omdat ze onderling worden overeengekomen. Dat geldt ook voor niet-gereguleerde tarieven voor verwerking. De benadering in deze rapportage is daardoor meer kwalitatief gebleven en er zijn geen rentabiliteitsberekeningen uitgevoerd.

Het is twijfelachtig of het klimaat gebaat is bij biobrandstof of bij het meestoken van hout in kolencentrales. Dat blijkt uit het visiedocument ‘Biobrandstof en hout als energiebronnen’ van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Van diverse kanten is kritisch op de bevindingen gereageerd. Ten onrechte. Biomassa inzetten voor energiewinning is alleen zinvol in de allerlaatste fase van hergebruik.

Vanwege de grote diversiteit van potentiële cellulose bronnen en de grote verschillen in kwalitatieve eigenschappen en samenstelling van deze cellulose types is het van belang in kaart te brengen voor welke toepassingen de verschillende grondstoffen het meest geschikt zijn. Voor het opstellen van een dergelijke “cellulose matrix” dient aandacht te zijn voor de kwalitatieve aspecten van de grondstof alsook voor de kwantitative beschikbaarheid en praktische verwerkbaarheid van de grondstof in de applicatie. WUR-FBR heeft tijdens deze initiële studie een gedetailleerde matrix opgesteld, waarbij de verschillende componenten van de matrix zijn geïdentificeerd en een eerste invulling van de matrix is opgezet.

Vanwege de grote diversiteit van potentiële cellulose bronnen en de grote verschillen in kwalitatieve eigenschappen en samenstelling van deze cellulose types is het van belang in kaart te brengen voor welke toepassingen de verschillende grondstoffen het meest geschikt zijn. Voor het opstellen van een dergelijke “cellulose matrix” dient aandacht te zijn voor de kwalitatieve aspecten van de grondstof alsook voor de kwantitative beschikbaarheid en praktische verwerkbaarheid van de grondstof in de applicatie. WUR-FBR heeft tijdens deze initiële studie een gedetailleerde matrix opgesteld, waarbij de verschillende componenten van de matrix zijn geïdentificeerd en een eerste invulling van de matrix is opgezet.

De eerste voorzichtige tekenen van een waterstofeconomie zijn al zichtbaar. In België kun je waterstof tanken, Brabantse boeren overwegen hun windmolen in de daluren in te zetten voor de productie van de brandstof en vorig jaar lanceerde autofabrikant Honda een apparaat waar je thuis waterstof mee kunt maken voor de Honda FCX Clarity.

De eerste voorzichtige tekenen van een waterstofeconomie zijn al zichtbaar. In België kun je waterstof tanken, Brabantse boeren overwegen hun windmolen in de daluren in te zetten voor de productie van de brandstof en vorig jaar lanceerde autofabrikant Honda een apparaat waar je thuis waterstof mee kunt maken voor de Honda FCX Clarity.

De eerste voorzichtige tekenen van een waterstofeconomie zijn al zichtbaar. In België kun je waterstof tanken, Brabantse boeren overwegen hun windmolen in de daluren in te zetten voor de productie van de brandstof en vorig jaar lanceerde autofabrikant Honda een apparaat waar je thuis waterstof mee kunt maken voor de Honda FCX Clarity.