Search

Eerste artikel in een serie van drie over de rol van dood beukenhout voor de biodiversiteit, waarin aandacht wordt besteed aan de fysisch-chemische karakteristieken van het dode beukenhout. In een aantal Nederlandse beukenbossen op zowel zand- als kleigrond werd de aanwezige hoeveelhoud dood hout onderzocht op o.a. verteringsstadium, nutriëntengehalte (koolstof, stikstof, fosfor, sulfaat en kalium), pH en vochtgehalte. Lokaal blijken dode beukenstammen belangrijke bronnen te zijn van water en nutriënten, en daardoor bij te dragen aan de ruimtelijke variatie in groeiomstandigheden en dus de biodiversiteit

Tweede artikel in een serie van drie over de rol van dood beukenhout voor de biodiversiteit. In Nederlandse beukenbossen op zowel zand- als kleigrond zijn dode beukenstammen geïnventariseerd op het voorkomen van mossen (bladmossen; levermossen) en korstmossen. De soortenrijkdom per stam is sterk afhankelijk van het type beukenbos (kleibos of zandbos), het verteringsstadium en het volume van de dode stam. In de loop van de vertering treden belangrijke verschuivingen in soortensamenstelling op. Uit een vergelijking met bossen zonder dood hout blijkt dat dood hout een belangrijke bijdrage aan de biodiversiteit levert. In een tabel het voorkomen van bijzondere soorten mossen en korstmossen op het dode beukenhout

Derde artikel in een serie van drie over de rol van dood beukenhout voor de biodiversiteit. In Nederlandse beukenbossen op zowel zand- als kleigrond is onderzoek gedaan naar de paddestoelenflora op dode beukenstammen. Belangrijke factoren voor de soortensamenstelling blijken het verteringsstadium en de locatie (klei of zand) te zijn. In de verschillende verteringsstadia hebben telkens andere soorten hun optimum. De geringere soortenrijkdom op Nederlandse locaties in vergelijking met het buitenland kan verklaard worden door een geringere bodemvariatie en het nog ontbreken van voldoende groot dood hout voor het vormen van stabiele populaties. In een tabel een weergave van indicatorsoorten voor de geselecteerde Nederlandse locaties

Sinds 2000 komt in Duitsland en België ernstige beukensterfte voor; vorig jaar werd bij Heeze in Noord-Brabant ook een grote sterfteplek gevonden. Beschrijving van achtergronden en mogelijk van invloed zijnde factoren (o.a. klimatologisch), symptomen en schadebeelden, en het optreden van secundaire schadelijke insecten en schimmels. Nieuw is dat secundaire kevers op grote schaal gezond lijkende bomen aantasten

In dit rapport worden de resultaten van toetsing van 20 herkomsten van beuk uit Nederland behandeld. Hiervan zijn reeds 8 herkomsten opgenomen in de Rassenlijst Bomen in de categorie 'geselecteerd uitgangsmateriaal'. Door gebruik te maken van herkomsten, die goed teeltmateriaal leveren is de kans het grootst dat een beplanting succes: vol aangeplant kan worden onder onze ecologische omstandigheden. Het onderzoek is onderdeel van het Cultuur: en Gebruikswaarde Onderzoek (CGO) ten behoeve van de Rassenlijst Bomen. De beuk wordt als een belangrijke loofboomsoort voor het Nederlandse bos beschouwd. Het grootste deel van het beukenbos bevindt zich op de zandgronden in het midden en het oosten van Nederland. Het beleid is momenteel gericht op verdere uitbreiding van het beukenareaal. Behalve bosbouwkundig belangrijke eigenschappen als groei en vorm zijn wellicht nog belangrijker de eigenschappen als tijdstip van uitlopen, het slagingspercentage en de overle: ving, die bepalen of een herkomst hier thuis hoort en met succes aangeplant kan worden onder onze ecologische omstandigheden. In 1987 werden vijf proefvelden aangelegd met acht Nederlandse herkomsten, die opgenomen zijn in de Rassenlijst Bomen in de categorie 'geselecteerd uitgangsmateriaal' en twaalf niet opgenomen Nederlandse herkomsten. Deze proeven liggen in het Harderbos, Oud:Sabbinge, Sanoer, Urkerbos en Wolphaartsdijk.

In dit rapport worden de resultaten van toetsing van 20 herkomsten van beuk uit Nederland behandeld. Hiervan zijn reeds 8 herkomsten opgenomen in de Rassenlijst Bomen in de categorie 'geselecteerd uitgangsmateriaal'. Door gebruik te maken van herkomsten, die goed teeltmateriaal leveren is de kans het grootst dat een beplanting succes: vol aangeplant kan worden onder onze ecologische omstandigheden. Het onderzoek is onderdeel van het Cultuur: en Gebruikswaarde Onderzoek (CGO) ten behoeve van de Rassenlijst Bomen. De beuk wordt als een belangrijke loofboomsoort voor het Nederlandse bos beschouwd. Het grootste deel van het beukenbos bevindt zich op de zandgronden in het midden en het oosten van Nederland. Het beleid is momenteel gericht op verdere uitbreiding van het beukenareaal. Behalve bosbouwkundig belangrijke eigenschappen als groei en vorm zijn wellicht nog belangrijker de eigenschappen als tijdstip van uitlopen, het slagingspercentage en de overle: ving, die bepalen of een herkomst hier thuis hoort en met succes aangeplant kan worden onder onze ecologische omstandigheden. In 1987 werden vijf proefvelden aangelegd met acht Nederlandse herkomsten, die opgenomen zijn in de Rassenlijst Bomen in de categorie 'geselecteerd uitgangsmateriaal' en twaalf niet opgenomen Nederlandse herkomsten. Deze proeven liggen in het Harderbos, Oud:Sabbinge, Sanoer, Urkerbos en Wolphaartsdijk.

In beuk komt steeds vaker schade door topgalmuggen voor. Tijd om te onderzoeken hoe de schade ontstaat en hoe de topgalmug kan worden bestreden

In beuk komt steeds vaker schade door topgalmuggen voor. Tijd om te onderzoeken hoe de schade ontstaat en hoe de topgalmug kan worden bestreden

De beuk (Fagus sylvatica) wordt als een van de belangrijkste loofboomsoorten voor het Nederlandse bos beschouwd. Met de op handen zijnde klimaatverandering lijkt de beuk echter tegelijkertijd mogelijk een probleemsoort te zijn. Aangezien dit probleem niet alleen in Nederland wordt onderkend, is in 1998 een internationaal herkomstenonderzoek bij beuk gestart. Met soorten afkomstig uit een zeeklimaat (Scandinavië), landklimaat (Midden-Europa) en mediterraan klimaat.

De beuk (Fagus sylvatica) wordt als een van de belangrijkste loofboomsoorten voor het Nederlandse bos beschouwd. Met de op handen zijnde klimaatverandering lijkt de beuk echter tegelijkertijd mogelijk een probleemsoort te zijn. Aangezien dit probleem niet alleen in Nederland wordt onderkend, is in 1998 een internationaal herkomstenonderzoek bij beuk gestart. Met soorten afkomstig uit een zeeklimaat (Scandinavië), landklimaat (Midden-Europa) en mediterraan klimaat.

Eerste artikel in een serie van drie over de rol van dood beukenhout voor de biodiversiteit, waarin aandacht wordt besteed aan de fysisch-chemische karakteristieken van het dode beukenhout. In een aantal Nederlandse beukenbossen op zowel zand- als kleigrond werd de aanwezige hoeveelhoud dood hout onderzocht op o.a. verteringsstadium, nutriëntengehalte (koolstof, stikstof, fosfor, sulfaat en kalium), pH en vochtgehalte. Lokaal blijken dode beukenstammen belangrijke bronnen te zijn van water en nutriënten, en daardoor bij te dragen aan de ruimtelijke variatie in groeiomstandigheden en dus de biodiversiteit

Eerste artikel in een serie van drie over de rol van dood beukenhout voor de biodiversiteit, waarin aandacht wordt besteed aan de fysisch-chemische karakteristieken van het dode beukenhout. In een aantal Nederlandse beukenbossen op zowel zand- als kleigrond werd de aanwezige hoeveelhoud dood hout onderzocht op o.a. verteringsstadium, nutriëntengehalte (koolstof, stikstof, fosfor, sulfaat en kalium), pH en vochtgehalte. Lokaal blijken dode beukenstammen belangrijke bronnen te zijn van water en nutriënten, en daardoor bij te dragen aan de ruimtelijke variatie in groeiomstandigheden en dus de biodiversiteit

Tweede artikel in een serie van drie over de rol van dood beukenhout voor de biodiversiteit. In Nederlandse beukenbossen op zowel zand- als kleigrond zijn dode beukenstammen geïnventariseerd op het voorkomen van mossen (bladmossen; levermossen) en korstmossen. De soortenrijkdom per stam is sterk afhankelijk van het type beukenbos (kleibos of zandbos), het verteringsstadium en het volume van de dode stam. In de loop van de vertering treden belangrijke verschuivingen in soortensamenstelling op. Uit een vergelijking met bossen zonder dood hout blijkt dat dood hout een belangrijke bijdrage aan de biodiversiteit levert. In een tabel het voorkomen van bijzondere soorten mossen en korstmossen op het dode beukenhout

Derde artikel in een serie van drie over de rol van dood beukenhout voor de biodiversiteit. In Nederlandse beukenbossen op zowel zand- als kleigrond is onderzoek gedaan naar de paddestoelenflora op dode beukenstammen. Belangrijke factoren voor de soortensamenstelling blijken het verteringsstadium en de locatie (klei of zand) te zijn. In de verschillende verteringsstadia hebben telkens andere soorten hun optimum. De geringere soortenrijkdom op Nederlandse locaties in vergelijking met het buitenland kan verklaard worden door een geringere bodemvariatie en het nog ontbreken van voldoende groot dood hout voor het vormen van stabiele populaties. In een tabel een weergave van indicatorsoorten voor de geselecteerde Nederlandse locaties

Tweede artikel in een serie van drie over de rol van dood beukenhout voor de biodiversiteit. In Nederlandse beukenbossen op zowel zand- als kleigrond zijn dode beukenstammen geïnventariseerd op het voorkomen van mossen (bladmossen; levermossen) en korstmossen. De soortenrijkdom per stam is sterk afhankelijk van het type beukenbos (kleibos of zandbos), het verteringsstadium en het volume van de dode stam. In de loop van de vertering treden belangrijke verschuivingen in soortensamenstelling op. Uit een vergelijking met bossen zonder dood hout blijkt dat dood hout een belangrijke bijdrage aan de biodiversiteit levert. In een tabel het voorkomen van bijzondere soorten mossen en korstmossen op het dode beukenhout

Derde artikel in een serie van drie over de rol van dood beukenhout voor de biodiversiteit. In Nederlandse beukenbossen op zowel zand- als kleigrond is onderzoek gedaan naar de paddestoelenflora op dode beukenstammen. Belangrijke factoren voor de soortensamenstelling blijken het verteringsstadium en de locatie (klei of zand) te zijn. In de verschillende verteringsstadia hebben telkens andere soorten hun optimum. De geringere soortenrijkdom op Nederlandse locaties in vergelijking met het buitenland kan verklaard worden door een geringere bodemvariatie en het nog ontbreken van voldoende groot dood hout voor het vormen van stabiele populaties. In een tabel een weergave van indicatorsoorten voor de geselecteerde Nederlandse locaties

Sinds 2000 komt in Duitsland en België ernstige beukensterfte voor; vorig jaar werd bij Heeze in Noord-Brabant ook een grote sterfteplek gevonden. Beschrijving van achtergronden en mogelijk van invloed zijnde factoren (o.a. klimatologisch), symptomen en schadebeelden, en het optreden van secundaire schadelijke insecten en schimmels. Nieuw is dat secundaire kevers op grote schaal gezond lijkende bomen aantasten

Sinds 2000 komt in Duitsland en België ernstige beukensterfte voor; vorig jaar werd bij Heeze in Noord-Brabant ook een grote sterfteplek gevonden. Beschrijving van achtergronden en mogelijk van invloed zijnde factoren (o.a. klimatologisch), symptomen en schadebeelden, en het optreden van secundaire schadelijke insecten en schimmels. Nieuw is dat secundaire kevers op grote schaal gezond lijkende bomen aantasten

Bosbeheerders sturen spontane bosontwikkeling door dunning. Een dergelijke ingreep in het kronendak brengt meer licht in het bos en heeft daardoor effect op de bodemvegetatie. Behalve licht is begrazing door herbivoren een belangrijke factor in de bosontwikkeling. Met name loofbomen worden sterk bevreten, waardoor spontane verjonging van gemengde loofbossen in door herten en reeën begraasde terreinen op de hogere zandgronden in Nederland weinig voorkomt. In dit onderzoek is bekeken hoe natuurlijke verjonging van loofboomsoorten door middel van dunning kan worden bevorderd, en welke rol vraat door grote herbivoren daarbij speelt. Belangrijkste conclusies zijn dat sterke dunning in dit bostype leidt tot een spontane verjonging van met name de lichteisende soorten ruwe berk, zomereik en grove den. Meer schaduwverdragende soorten als wintereik en beuk komen in kleinere aantallen voor en lijken bovendien minder afhankelijk van de openheid van de opstand. Begrazing door grote herbivoren leidt tot meer licht op de bosbodem (ten gunste van de bodemvegetatie), tot een snellere toename van de bedekking van blauwe bosbes en tot een geringere afname van bochtige smele dan in onbegraasde situaties. Door vraat nemen de soorten smalle stekelvaren, liggend walstro en bochtige smele in bedekking af. Grote herbivoren beonvloeden tevens de samenstelling van de verjonging. Beuk en wintereik worden minder bevreten en dus bevoordeeld boven berk, zomereik en grove den. Beuk zal op termijn (ook of juist bij de huidige wilddruk) het bos op deze groeiplaats gaan domineren. Lijsterbes en vuilboom worden sterk bevreten; beide soorten kunnen alleen doorgroeien bij lage wilddichtheden. De lokale wilddichtheid in het gebied is gemiddeld, maar wel dermate hoog dat spontane verjonging sterk belemmerd wordt. Bij uitsluiting van begrazing zal een verjonging ontstaan, eerst gedomineerd door ruwe berk en lijsterbes, later door beuk.

Bosbeheerders sturen spontane bosontwikkeling door dunning. Een dergelijke ingreep in het kronendak brengt meer licht in het bos en heeft daardoor effect op de bodemvegetatie. Behalve licht is begrazing door herbivoren een belangrijke factor in de bosontwikkeling. Met name loofbomen worden sterk bevreten, waardoor spontane verjonging van gemengde loofbossen in door herten en reeën begraasde terreinen op de hogere zandgronden in Nederland weinig voorkomt. In dit onderzoek is bekeken hoe natuurlijke verjonging van loofboomsoorten door middel van dunning kan worden bevorderd, en welke rol vraat door grote herbivoren daarbij speelt. Belangrijkste conclusies zijn dat sterke dunning in dit bostype leidt tot een spontane verjonging van met name de lichteisende soorten ruwe berk, zomereik en grove den. Meer schaduwverdragende soorten als wintereik en beuk komen in kleinere aantallen voor en lijken bovendien minder afhankelijk van de openheid van de opstand. Begrazing door grote herbivoren leidt tot meer licht op de bosbodem (ten gunste van de bodemvegetatie), tot een snellere toename van de bedekking van blauwe bosbes en tot een geringere afname van bochtige smele dan in onbegraasde situaties. Door vraat nemen de soorten smalle stekelvaren, liggend walstro en bochtige smele in bedekking af. Grote herbivoren beonvloeden tevens de samenstelling van de verjonging. Beuk en wintereik worden minder bevreten en dus bevoordeeld boven berk, zomereik en grove den. Beuk zal op termijn (ook of juist bij de huidige wilddruk) het bos op deze groeiplaats gaan domineren. Lijsterbes en vuilboom worden sterk bevreten; beide soorten kunnen alleen doorgroeien bij lage wilddichtheden. De lokale wilddichtheid in het gebied is gemiddeld, maar wel dermate hoog dat spontane verjonging sterk belemmerd wordt. Bij uitsluiting van begrazing zal een verjonging ontstaan, eerst gedomineerd door ruwe berk en lijsterbes, later door beuk.

In het Belgische bosreservaat Kersselaerspleyn (Zoniënwoud) is de vegetatie op 201 dode beukenstammen opgenomen. Uit deze inventarisatie blijkt dat de dode beukenbomen een belangrijk substraat zijn voor veel planten. Het aantal plantensoorten op de dode beukenstammen neemt toe met de diameter en het verteringsstadium van de stam.

Bosreservaat Het Rot in de Achterhoek bestaat uit een wintereikenbos waarin plaatselijk beuk domineert. Waar wintereik domineert begint beuk vanuit een tweede boomlaag de wintereik te verdringen. Verjonging van wintereik komt niet voor. Plaatselijk is dit het gevolg van lichtconcurrentie door de beuk, maar ook vraat en adelaarsvaren belemmeren een succesvolle verjonging. In de nabije toekomst bestaat de vrees dat de wintereiken zullen verdwijnen, al zijn de beuken op deze natte bodems extra stormgevoelig, waardoor ze minder concurrentiekrachtig zijn

Natuurlijke verjonging wordt steeds vaker toegepast. Er wordt verondersteld dat de kwaliteiten van de moederopstand (m.b.t. de houtproductie) een indicatie vormen voor de kwaliteiten van de verjonging. In dit onderzoek blijkt echter dat dit nauwelijkshet geval is. De moederopstand levert slechts een gedeelte van het genetische materiaal, de verjonging en de moederopstand zijn niet onder gelijke omstandigheden opgegroeid en kwaliteitsaspecten hebben slechts een geringe genetische basis. Het is aan te raden te sturen op voldoende verjonging en eventueel, bij onvoldoende kwaliteit, in latere fasen in te grijpen of bij te planten.

In het verleden is in grote delen van Nederland verdroging opgetreden. Om de natuurwaarde te herstellen probeert men nu om het water langer in het gebied vast te houden, zodat het grondwater weer op het oorspronkelijke niveau komt. In drie veldlocaties met volwassen bomen is onderzoek gedaan naar de effecten van deze vernatting op de vitaliteit van de bomen. Door de stijging van het grondwater in de afgelopen periode bleek dat inderdaad wortelsterfte is opgetreden, afhankelijk van de vernatting. Dezebleek goed te relateren aan de bovengrondse vitaliteit. Er waren verschillen in reactie te vinden tussen de drie onderzochte boomsoorten. Op gronden die in het verleden diep vergraven zijn, bijvoorbeeld in de werkverschaffing, bleken onnatuurlijke wortelprofielen voor te komen met soms meer dan 50% van de wortels dieper dan 40 cm (wortels < 5mm). Dit levert meer risico's op voor de bomen bij vernatting. Deze vergravenheid komt veel voor in het Nederlandse bos en hiermee dient dus rekening gehouden te worden bij het plannen van vernattingsmaatregelen. Meestal is het aanbevelenswaardig om vernatting in niet te grote stappen uit te voeren en om een ondiep slotenstelsel open te houden om in een nat voorjaar voldoende wortelruimte te houden.

Beuk is een belangrijke loofboomsoort voor het Nederlandse bos. Uitbreiding van het areaal vindt voornamelijk plaats door aanplant. In Nederland zijn onvoldoende zaadopstanden van beuk voor de levering van uitgangsmateriaal, daardoor wordt ook beukenzaad uit het buitenland gebruikt. In een van de eerste proeven in het Horsterwold in Flevoland worden 4 Nederlandse, 23 Duitse, 2 Deense, 1 Franse en 6 Turkse herkomsten getoetst. Uit dit onderzoek komt naar voren, dat vier Nederlandse herkomsten en zeven Duitse herkomsten over de gewenste goede eigenschappen beschikken: een goede groei, laat uitlopen in het voorjaar, een goede stamvorm en een hoog slagingspercentage. Deze herkomsten worden derhalve aanbevolen voor aanplant in Nederland.

Beuk dreigt in bossen op holtpodzolgronden een te dominante rol te krijgen. De vrees bestaat dat dit negatieve gevolgen heeft voor de biodiversiteit in deze bossen. Er is daarom behoefte aan inzicht in de mogelijkheden die er zijn om de rol van beuk te verminderen. Daartoe zijn met behulp van modellen de effecten van een aantal beheersscenario's op de bosontwikkeling (model FORGRA) en het financieel resultaat (model KD-fire) doorgerekend. Bovendien zijn handmatig de gevolgen van de veranderingen in het bos voor de functievervulling bepaald.

In het Belgische bosreservaat Kersselaerspleyn (Zoniënwoud) is de vegetatie op 201 dode beukenstammen opgenomen. Uit deze inventarisatie blijkt dat de dode beukenbomen een belangrijk substraat zijn voor veel planten. Het aantal plantensoorten op de dode beukenstammen neemt toe met de diameter en het verteringsstadium van de stam.

Natuurlijke verjonging wordt steeds vaker toegepast. Er wordt verondersteld dat de kwaliteiten van de moederopstand (m.b.t. de houtproductie) een indicatie vormen voor de kwaliteiten van de verjonging. In dit onderzoek blijkt echter dat dit nauwelijkshet geval is. De moederopstand levert slechts een gedeelte van het genetische materiaal, de verjonging en de moederopstand zijn niet onder gelijke omstandigheden opgegroeid en kwaliteitsaspecten hebben slechts een geringe genetische basis. Het is aan te raden te sturen op voldoende verjonging en eventueel, bij onvoldoende kwaliteit, in latere fasen in te grijpen of bij te planten.

Beuk dreigt in bossen op holtpodzolgronden een te dominante rol te krijgen. De vrees bestaat dat dit negatieve gevolgen heeft voor de biodiversiteit in deze bossen. Er is daarom behoefte aan inzicht in de mogelijkheden die er zijn om de rol van beuk te verminderen. Daartoe zijn met behulp van modellen de effecten van een aantal beheersscenario's op de bosontwikkeling (model FORGRA) en het financieel resultaat (model KD-fire) doorgerekend. Bovendien zijn handmatig de gevolgen van de veranderingen in het bos voor de functievervulling bepaald.

Bosreservaat Pijpebrandje is voor de tweede keer geonventariseerd. In het beukenbos wordt wintereik overgroeid door beuk en sterft. De beuken beginnen af te takelen. Het aantal kleine gaten in het kronendak is toegenomen, maar er treedt geen nieuwe verjonging op. Toch is het bos donkerder geworden, waardoor bestaande verjonging uit 1988 is verdwenen en de bedekking van kruiden is afgenomen. Verjonging en kruiden komen alleen nog voor waar wintereiken in de boomlaag zitten. In de overige begroeiingstypen is weinig veranderd. Verwacht wordt dat de homogeniteit van het bos de komende decennia toe zal nemen. Pas als grotere groepen beuken gaan sterven, kunnen nieuwe verjonging en kruiden zich vestigen, zodat het bos meer variatie in soorten en leeftijden te zien zal geven.

Bosreservaat Pijpebrandje is voor de tweede keer geonventariseerd. In het beukenbos wordt wintereik overgroeid door beuk en sterft. De beuken beginnen af te takelen. Het aantal kleine gaten in het kronendak is toegenomen, maar er treedt geen nieuwe verjonging op. Toch is het bos donkerder geworden, waardoor bestaande verjonging uit 1988 is verdwenen en de bedekking van kruiden is afgenomen. Verjonging en kruiden komen alleen nog voor waar wintereiken in de boomlaag zitten. In de overige begroeiingstypen is weinig veranderd. Verwacht wordt dat de homogeniteit van het bos de komende decennia toe zal nemen. Pas als grotere groepen beuken gaan sterven, kunnen nieuwe verjonging en kruiden zich vestigen, zodat het bos meer variatie in soorten en leeftijden te zien zal geven.

In beuk komt steeds vaker schade door topgalmuggen voor. Tijd om te onderzoeken hoe de schade ontstaat en hoe de topgalmug kan worden bestreden

De beuk (Fagus sylvatica) wordt als een van de belangrijkste loofboomsoorten voor het Nederlandse bos beschouwd. Met de op handen zijnde klimaatverandering lijkt de beuk echter tegelijkertijd mogelijk een probleemsoort te zijn. Aangezien dit probleem niet alleen in Nederland wordt onderkend, is in 1998 een internationaal herkomstenonderzoek bij beuk gestart. Met soorten afkomstig uit een zeeklimaat (Scandinavië), landklimaat (Midden-Europa) en mediterraan klimaat.