Search

Op verzoek van de staatsecretaris van Infrastructuur en Waterstaat heeft de Commissie geurhinder veehouderijen onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om geurhinder voor omwonenden in de nabijheid van veehouderijen (met name varkensstallen) te verminderen. Bovendien vraagt de staatssecretaris de Commissie een bijdrage te leveren aan een robuust geurbeleid op de langere termijn. Rendement luchtwassers De aanleiding hiertoe was het onderzoek van de Wageningen University & Research (WUR) dat aantoonde dat inzet van zogenaamde combi-luchtwassers in de praktijk minder geurreductie realiseren dan aanvankelijk werd aangenomen. Luchtwassers zijn bedoeld om de uitstoot van ammoniak en de stank van stallen te verminderen. De staatsecretaris heeft inmiddels de geurreductiepercentages van combi-luchtwassers in de regelgeving naar beneden bijgesteld. Vertrouwen De Commissie heeft geconstateerd dat geurhinder een veelbewogen onderwerp is met talrijke grote en tegengestelde zorgen en belangen. Geuroverlast heeft veel impact op het dagelijks leven van mensen. Bovendien is in een aantal lokale gemeenschappen de sociale samenhang verdwenen door ogenschijnlijk onoverbrugbare verschillen. Vertrouwen tussen betrokkenen onderling en vertrouwen in de overheid en politiek is vaak ver te zoeken. De Commissie vindt het gebrek aan vertrouwen niet verwonderlijk. Omwonenden merken immers dat een deel van de veehouders legaal de geurnorm kan overschrijden. Ook ervaren zij dat bij de aanpak van geurhinder niet of nauwelijks rekening wordt gehouden met cumulatie: de optelsom van de geur van meerdere veehouderijen. Juist cumulatie kan maken dat geurhinder onhoudbaar is. Tegelijkertijd zijn er ook veehouders die niet veel vertrouwen meer hebben in overheid en politiek. Ook dat is begrijpelijk. Aanvankelijk bevorderde de overheid het investeren in luchtwassers. Nu zijn er problemen met de effectiviteit van luchtwassers. Huidige regelgeving bemoeilijkt aanpak geurhinder Mogelijke oplossingen voor geurhinder lopen al snel tegen de grenzen van de huidige wet- en regelgeving aan. Belangrijk probleem daarbij is dat de huidige wet- en regelgeving sterk is verkokerd en daardoor lastig te doorgronden is. In het bijzonder mist de samenhang in de geurregulering van meerdere veehouderijbedrijven in hetzelfde gebied. Als gevolg daarvan kan de geurhinder voor omwonenden veel te hoog worden. Bovendien is de huidige regelgeving gebaseerd op berekende, gemiddelde geuremissies in plaats van daadwerkelijk gemeten waarden. Toch is er een aantal mogelijkheden voor gemeenten en provincies om geurhinder aan te pakken in het geval van legale overschrijding van de geurnorm. Deze mogelijkheden zijn echter beperkt, vanwege de bescherming van bestaande rechten van veehouderijen in het huidige recht. Daardoor kan geurbelasting op dit moment slechts zeer beperkt worden aangepakt. Structurele maatregelen Voor herstel van vertrouwen zijn volgens de Commissie structurele verbeteringen op nationaal niveau nodig in de manier waarop geurhinder wordt aangepakt. Nu zijn er onvoldoende mogelijkheden om op lokaal niveau oplossingen te vinden voor concrete geurhinderproblemen. Daartoe doet de Commissie de volgende aanbevelingen: • Stel emissiegrenswaarden waar de veehouder zich permanent aan moet houden. Niet alleen op papier, ook in de praktijk. • Zorg voor meer inzicht in de effectiviteit van luchtwassers. Betrek daarbij ook de geurproductie in de stal. • Leg bij de aanpak van geurproblemen meer nadruk op specifieke omstandigheden in een gebied met meer mogelijkheden voor decentrale overheden om rekening te houden met cumulatie en in te grijpen in bestaande situaties. Politieke keuzes Bij het zoeken van oplossingen voor concrete knelpunten zal een gemeente of provincie keuzes moeten maken. Keuzes die een grote impact kunnen hebben op veehouders, omwonenden en andere betrokkenen. Keuzes die pijn kunnen doen. Keuzes die geld zullen kosten. Soms veel geld. Om die keuzes weloverwogen te maken, is persoonlijk contact met en participatie van betrokkenen onontbeerlijk. Ook pleit de Commissie voor afstemming met de rijksoverheid over de financiële consequenties en de impact daarvan. Vervolgens is het aan de politiek om een zorgvuldige en transparante belangenafweging te maken, waarbij alle belangen worden betrokken en te zorgen voor een passende schadevergoeding en nadeelcompensatie voor degenen die door de belangenafweging worden benadeeld.

Omwonenden van composteerbedrijven van GFT- en groenafval kunnen stankoverlast ervaren. Hierdoor kunnen omwonenden ongerust raken over de gezondheid. Gemeten concentraties chemische stoffen in de omgeving van deze bedrijven, zoals verschillende vluchtige organische stoffen, ammoniak en zwavelhoudende verbindingen, zijn zodanig laag dat het niet aannemelijk is dat gezondheidskundige grenswaarden worden overschreden. Over de gezondheidseffecten van bio-aerosolen (micro-organismen die worden verspreid door de lucht, zoals bacteriën en schimmels) die tijdens het composteerproces in de omgeving vrij kunnen komen, is weinig bekend. Vanwege de beperkt beschikbare studies is het vooralsnog niet mogelijk hierover conclusies te trekken. Dit blijkt uit een literatuuronderzoek van het RIVM naar de gezondheidsaspecten van wonen in de buurt van composteerbedrijven van GFT- en groenafval. Hierbij is het composteerproces beschouwd, de mogelijk schadelijke effecten van stoffen en bio-aerosolen, en welke gezondheidseffecten in de buurt van deze bedrijven voorkomen. Om meer duidelijkheid te krijgen over mogelijke risico's voor de gezondheid van bewoners in de buurt van composteerbedrijven zijn methoden nodig om de blootstelling aan bioaerosolen te meten. Daarnaast is het nuttig om een beoordelingskader vast te stellen op basis waarvan de mogelijke risico's van bioaerosolen kunnen worden getoetst. Hiervoor kan worden aangesloten bij een nog op te stellen beoordelingskader voor gezondheidsaspecten bij de intensieve veehouderij.

Het RIVM heeft de GGD-richtlijn Geurhinder uit 2002 herzien. De GGD gebruikt de richtlijn om burgers en overheidsdiensten te adviseren over geursituaties. Bijvoorbeeld of stank gevaarlijk kan zijn voor de gezondheid, of de gemelde gezondheidsklachten samenhangen met de geur, wat de oorzaak is van de klachten en hoe deze opgelost kunnen worden. Door het stappenplan uit deze richtlijn te volgen wordt duidelijk welke informatie nodig is en welke vragen hiervoor moeten worden beantwoord. De meeste geurstoffen zijn al te ruiken bij heel lage hoeveelheden die niet schadelijk zijn voor de gezondheid. Wel kunnen geuren verschillende nadelige effecten oproepen, zoals (ernstige) hinder, en ze kunnen het algemene dagelijkse leven beïnvloeden (onder andere verplicht worden ramen te sluiten en niet thuis willen verblijven). Blootstelling aan geur, zeker bij herhaling, kan ook stressgerelateerde gezondheidseffecten oproepen; denk aan hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid en vermoeidheid. Er bestaan geen gezondheidskundige normen voor geur, waardoor het niet eenvoudig is om te bepalen hoeveel geur gezondheidskundig gezien aanvaardbaar is. Een situatie wordt gezondheidskundig als goed beschouwd, als er geen of geen ernstige hinder is. Als dat wel het geval is, wordt afgewogen of de situatie aanvaardbaar is. Uitgangspunt hierbij zijn de beleidsdoelstellingen voor hinder. Voor een nadere afweging wordt een handreiking gegeven, die in het stappenplan is opgenomen. De voornaamste geurbronnen die bij de GGD worden gemeld en in deze richtlijn worden besproken, zijn: bedrijfsmatige activiteiten, intensieve veehouderijen en houtstook van particulieren. Naast het stappenplan komen verschillende technieken aan bod om de blootstelling aan geur te meten en te berekenen. Ook de relatie tussen geurbelasting en hinder en de factoren die hierop van invloed zijn, worden uitgebreid besproken. De oude richtlijn voldeed niet meer, omdat sinds 2002 de meettechnieken verbeterd zijn. Ook zijn er grote wijzigingen in wet- en regelgeving doorgevoerd in relatie tot geur. Zelfs op dit moment wordt de Wet geurhinder en veehouderijen (Wgv) nog landelijk geëvalueerd, onder andere naar aanleiding van een geurhinderonderzoek uitgevoerd door het IRAS en Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid (Bureau GMV) van de GGD'en Brabant/Zeeland. Dit kan aanleiding vormen voor een wijziging van de Wgv, de normstelling en de beoordeling van geursituaties door de GGD. Daarom is het onderdeel 'veehouderij en geur' in een apart elektronisch document geplaatst. Op die manier kan dit onderdeel op een later tijdstip eenvoudig herzien worden. Dit onderdeel blijft wel integraal onderdeel van de richtlijn. De richtlijn werd gefinancierd door het ministerie van VWS en opgesteld in samenwerking met de GGD'en.

Naar aanleiding van onrust bij omwonenden van een metaalgieterij is een onderzoek uitgevoerd om vast te stellen welke stoffen door de metaalgieterij worden uitgestoten en in welke hoeveelheden. Ook is gemeten hoe hoog de concentraties en depositie van deze stoffen in de leefomgeving zijn en wat de gezondheidsrisico's voor de omwonenden zijn als gevolg van blootstelling aan deze stoffen. Daarnaast is met behulp van dagboekjes, vragenlijsten en de kankerregistratie inzicht verkregen in aard, omvang en mate van gezondheidsklachten en hinder bij omwonenden. Het onderzoek is uitgevoerd door het RIVM en de GGD Rivierenland in opdracht van de gemeente Zaltbommel en de VROM Inspectie regio Oost. Conclusie is dat voor bepaalde stoffen die de gieterij emitteert er sprake is van verhoogde blootstelling in de wijk ten opzichte van achtergrondniveaus. Er worden geen gezondheidskundige grenswaarden overschreden. Het aantal borstkankergevallen in de wijk is verhoogd ten opzichte van wat normaal gesproken verwacht kan worden, maar er kan geen verband gelegd worden met omgevingsfactoren. Er is verder geen verhoogd aantal gezondheidsklachten en/of aandoeningen gevonden, maar er is wel sprake van een hoge mate van (geur)hinder, ongerustheid en ontevredenheid bij omwonenden.

Het RIVM heeft de GGD-richtlijn Geurhinder uit 2002 herzien. De GGD gebruikt de richtlijn om burgers en overheidsdiensten te adviseren over geursituaties. Bijvoorbeeld of stank gevaarlijk kan zijn voor de gezondheid, of de gemelde gezondheidsklachten samenhangen met de geur, wat de oorzaak is van de klachten en hoe deze opgelost kunnen worden. Door het stappenplan uit deze richtlijn te volgen wordt duidelijk welke informatie nodig is en welke vragen hiervoor moeten worden beantwoord. De meeste geurstoffen zijn al te ruiken bij heel lage hoeveelheden die niet schadelijk zijn voor de gezondheid. Wel kunnen geuren verschillende nadelige effecten oproepen, zoals (ernstige) hinder, en ze kunnen het algemene dagelijkse leven beïnvloeden (onder andere verplicht worden ramen te sluiten en niet thuis willen verblijven). Blootstelling aan geur, zeker bij herhaling, kan ook stressgerelateerde gezondheidseffecten oproepen; denk aan hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid en vermoeidheid. Er bestaan geen gezondheidskundige normen voor geur, waardoor het niet eenvoudig is om te bepalen hoeveel geur gezondheidskundig gezien aanvaardbaar is. Een situatie wordt gezondheidskundig als goed beschouwd, als er geen of geen ernstige hinder is. Als dat wel het geval is, wordt afgewogen of de situatie aanvaardbaar is. Uitgangspunt hierbij zijn de beleidsdoelstellingen voor hinder. Voor een nadere afweging wordt een handreiking gegeven, die in het stappenplan is opgenomen. De voornaamste geurbronnen die bij de GGD worden gemeld en in deze richtlijn worden besproken, zijn: bedrijfsmatige activiteiten, intensieve veehouderijen en houtstook van particulieren. Naast het stappenplan komen verschillende technieken aan bod om de blootstelling aan geur te meten en te berekenen. Ook de relatie tussen geurbelasting en hinder en de factoren die hierop van invloed zijn, worden uitgebreid besproken. De oude richtlijn voldeed niet meer, omdat sinds 2002 de meettechnieken verbeterd zijn. Ook zijn er grote wijzigingen in wet- en regelgeving doorgevoerd in relatie tot geur. Zelfs op dit moment wordt de Wet geurhinder en veehouderijen (Wgv) nog landelijk geëvalueerd, onder andere naar aanleiding van een geurhinderonderzoek uitgevoerd door het IRAS en Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid (Bureau GMV) van de GGD'en Brabant/Zeeland. Dit kan aanleiding vormen voor een wijziging van de Wgv, de normstelling en de beoordeling van geursituaties door de GGD. Daarom is het onderdeel 'veehouderij en geur' in een apart elektronisch document geplaatst. Op die manier kan dit onderdeel op een later tijdstip eenvoudig herzien worden. Dit onderdeel blijft wel integraal onderdeel van de richtlijn. De richtlijn werd gefinancierd door het ministerie van VWS en opgesteld in samenwerking met de GGD'en.

In de leefomgeving rond het bedrijf Van Voorden Gieterij BV in Zaltbommel is een immissieonderzoek uitgevoerd. Dit onderzoek maakt deel uit van een studie naar de blootstelling van omwonenden aan stoffen, die door de gieterij worden geemitteerd, en naar de gezondheidsklachten en hinder van omwonenden. Het immissieonderzoek bestond uit metingen van de concentraties aan schadelijke stoffen in de lucht, bepaling van de depositie aan stof en metalen en analyses van gras- en bodemmonsters uit de omgeving van het bedrijf. Uit de resultaten blijkt dat op werkdagen benedenwinds van het bedrijf verhoogde concentraties aan schadelijke stoffen in de lucht voorkomen, met piekwaarden tot 10 a 50-maal het achtergrondniveau. Ook kan er geurhinder optreden, met name in de winterperiode. De gemiddelde luchtkwaliteit in de omgeving van het bedrijf ligt op het niveau in regionale en onbelaste stedelijke gebieden, behalve voor isopropylalcohol en metalen, waarvan de gemiddelde concentraties een factor 2 tot 5 boven het achtergrondniveau liggen. Ook de depositie aan metalen in de omgeving van het bedrijf is verhoogd en in grasmonsters uit de omgeving zijn verhoogde gehalten van enkele metalen gevonden. De blootstelling van omwonenden door inademing van stoffen in de lucht ligt onder de gezondheidskundige grenswaarden. De orale blootstelling aan metalen ligt onder de Toelaatbare Dagelijkse Inname, mits er geen intensieve consumptie van zelf gekweekte gewassen plaatsvindt ('dagelijks eten uit eigen tuin'). Intensief consumeren van zelf gekweekte gewassen geeft een risico op te hoge blootstelling aan lood en barium, met name voor zeer jonge kinderen.

Naar schatting zijn 3,7 miljoen Nederlanders van 16 jaar en ouder (29%) ernstig gehinderd door het geluid van wegverkeer. Na wegverkeer veroorzaken vliegverkeer en buren het vaakst ernstige hinder (beide 12%). Bromfietsen staan met 19% ernstige hinder op de eerste plaats in de top tien van meest hinderlijke geluidbronnen. Op de tweede en derde plaats volgen motoren (11% ernstige hinder) en vrachtauto's (10% ernstige hinder). Ernstige hinder door het geluid van bromfietsen, snelwegen en bouw- en sloopterreinen vertoont vanaf 1993 een stijgende trend. Voor militaire vliegtuigen, personenauto's en bussen is er sprake van een dalende trend. Brommers zijn naast geluidhinder ook de belangrijkste bron van slaapverstoring. Bij 7% van de respondenten wordt de slaap ernstig verstoord door het geluid van brommers. Naast geluid blijkt met name het (roekeloos en luidruchtig) gedrag van bromfietsrijders een belangrijke hinderbron. Dit zijn enkele bevindingen uit een periodiek landelijk onderzoek naar de verstoringen van de leefomgeving. Er is ook gevraagd naar de tevredenheid met de woonomgeving. Nederlanders zijn in het algemeen tevreden met hun woning en woonomgeving. Deze wordt beoordeeld met een gemiddelde van 7,7 op een schaal van 0-10. Het meest ontevreden is men over de parkeergelegenheden in de buurt (18%), het openbaar vervoer (16%) en de ruimte voor speelgelegenheid in de buurt (12%). Ten opzichte van de vorige peiling in 1998 is de tevredenheid over de woning en de woonomgeving toegenomen.

A study commissioned by the Inspectorate of the Netherlands Ministry of Spatial Planning, Housing and the Environment and the municipality of Zaltbommel was conducted by RIVM on the living environment in the surroundings of the Van Voorden Gieterij BV foundry in the city of Zaltbommel in 2003. The measurements collected were used to study both the exposure of residents to compounds emitted from the foundry and the health effects and annoyance experienced by the residents. This was done through air quality measurements, determination of the particle and heavy-metal deposition, and analyses of grass and soil samples taken in the surroundings of the foundry. The results showed that concentrations of several compounds were enhanced during working hours, with peak values up to 10-50 times above the background level. Annoyance due to bad odours was also thought to occur, particularly in winter. The long-term average rural and urban background concentrations in this area did not, however, exceed the normal levels, except for isopropyl alcohol and heavy metals, for which the average concentrations were 2 to 5 times the normal level. The deposition of heavy metals in the surroundings of the foundry was also found to have increased. Further, elevated levels of some heavy metals, particularly copper, were found in the grass samples. The exposure of residents through inhalation of toxic compounds in the air did not exceed the tolerable limit values. Furthermore, oral exposure to heavy metals was below the Tolerable Daily Intake, provided that residents did not intensively consume produce from their own gardens, i.e. on a daily basis. Daily consumption of self-grown vegetables implies a risk of exposure to lead and barium at levels above the Tolerable Daily Intake, particularly for young children.

Het thema verstoring richt zich op het bereiken van een goede milieukwaliteit in de directe woon- en leefomgeving van de mens. Onder dit milieuthema valt onder meer hinder door geluid, geur extene veiligheid en lokale luchtverontreiniging. In het ruimtelijk beeld verstoring zijn, voor de componenten geluid en geur, de belangrijkste broncategorieen geidentificeerd, hun locaties bepaald en de omvang van de milieubelasting gekwantificeerd. De ruimtelijke beelden met de milieubelasting door de afzonderlijke broncategorieen zijn gecumuleerd tot een nationaal beeld geluid en een nationaal beeld geur. Beide nationale beelden zijn tenslotte gecumuleerd tot een ruimtelijk beeld waarin de lokaties met milieubelasting door zowel geluid als geur (de zogenaamde "hot spots") zijn weergegeven. Met behulp van de ruimtelijke beelden voor geluid en geur zijn een aantal indicatieve analyses uitgevoerd. Door een overlay van de ruimtelijke beelden en bevolkingsgegevens is het potentieel aantal gehinderde personen bepaald. Ook is de milieubelasting door verstoring binnen beleidsrelevante gebiedsindelingen (stiltegebieden, ecologische hoofdstructuur, potentiele woningbouwlocaties) berekend. Bij het maken van het nationaal ruimtelijk beeld verstoring is uitgegaan van de op dit moment beschikbare databestanden en van de op deze bestanden toegepaste berekeningsmethodiek. Derhalve wordt tot besluit een aantal aanbevelingen gedaan om te komen tot een invulling van de ontbrekende broncategorieen en een verbetering van de gebruikte berekeningsmethodiek.

Het thema verstoring richt zich op het bereiken van een goede milieukwaliteit in de directe woon- en leefomgeving van de mens. Onder dit milieuthema valt onder meer hinder door geluid, geur extene veiligheid en lokale luchtverontreiniging. In het ruimtelijk beeld verstoring zijn, voor de componenten geluid en geur, de belangrijkste broncategorieen geidentificeerd, hun locaties bepaald en de omvang van de milieubelasting gekwantificeerd. De ruimtelijke beelden met de milieubelasting door de afzonderlijke broncategorieen zijn gecumuleerd tot een nationaal beeld geluid en een nationaal beeld geur. Beide nationale beelden zijn tenslotte gecumuleerd tot een ruimtelijk beeld waarin de lokaties met milieubelasting door zowel geluid als geur (de zogenaamde "hot spots") zijn weergegeven. Met behulp van de ruimtelijke beelden voor geluid en geur zijn een aantal indicatieve analyses uitgevoerd. Door een overlay van de ruimtelijke beelden en bevolkingsgegevens is het potentieel aantal gehinderde personen bepaald. Ook is de milieubelasting door verstoring binnen beleidsrelevante gebiedsindelingen (stiltegebieden, ecologische hoofdstructuur, potentiele woningbouwlocaties) berekend. Bij het maken van het nationaal ruimtelijk beeld verstoring is uitgegaan van de op dit moment beschikbare databestanden en van de op deze bestanden toegepaste berekeningsmethodiek. Derhalve wordt tot besluit een aantal aanbevelingen gedaan om te komen tot een invulling van de ontbrekende broncategorieen en een verbetering van de gebruikte berekeningsmethodiek.

Naar schatting zijn 3,7 miljoen Nederlanders van 16 jaar en ouder (29%) ernstig gehinderd door het geluid van wegverkeer. Na wegverkeer veroorzaken vliegverkeer en buren het vaakst ernstige hinder (beide 12%). Bromfietsen staan met 19% ernstige hinder op de eerste plaats in de top tien van meest hinderlijke geluidbronnen. Op de tweede en derde plaats volgen motoren (11% ernstige hinder) en vrachtauto's (10% ernstige hinder). Ernstige hinder door het geluid van bromfietsen, snelwegen en bouw- en sloopterreinen vertoont vanaf 1993 een stijgende trend. Voor militaire vliegtuigen, personenauto's en bussen is er sprake van een dalende trend. Brommers zijn naast geluidhinder ook de belangrijkste bron van slaapverstoring. Bij 7% van de respondenten wordt de slaap ernstig verstoord door het geluid van brommers. Naast geluid blijkt met name het (roekeloos en luidruchtig) gedrag van bromfietsrijders een belangrijke hinderbron. Dit zijn enkele bevindingen uit een periodiek landelijk onderzoek naar de verstoringen van de leefomgeving. Er is ook gevraagd naar de tevredenheid met de woonomgeving. Nederlanders zijn in het algemeen tevreden met hun woning en woonomgeving. Deze wordt beoordeeld met een gemiddelde van 7,7 op een schaal van 0-10. Het meest ontevreden is men over de parkeergelegenheden in de buurt (18%), het openbaar vervoer (16%) en de ruimte voor speelgelegenheid in de buurt (12%). Ten opzichte van de vorige peiling in 1998 is de tevredenheid over de woning en de woonomgeving toegenomen.

An investigation to assess health risks was commissioned by the Zaltbommel municipality and the Inspectorate of the Netherlands Ministry of Housing, Spatial Planning and the Environment in response to residents' concern about possible health effects due to emissions from the Van Voorden BV foundry in Zaltbommel. The emission of gaseous and particulate compounds from the foundry was measured, along with the concentrations and deposition of emitted compounds in the neighbourhood. The exposure of residents to compounds emitted from the foundry was quantified and compared to toxicological limits. Parallel to this, a survey was carried out among the residents, in which they were asked to keep a journal on annoyance and to complete a questionnaire on health, annoyance and well-being. Incidence rates were evaluated on the basis of cancer registration data. Measurement results showed that concentrations an deposition of foundry-related compounds were high relative to background levels; however, toxicological limits were not exceeded at all. Breast cancer incidence was significantly higher than expected, but no relation with environmental compounds could be established. No differences in self-reported health were reported, but results did show a high level of annoyance and anxiety combined with a low level of satisfaction concerning quality of life.

The most annoying source of noise in the Netherlands is road traffic. Of the Dutch population aged 16 years and older 29% is severely annoyed by this type of noise. Second and third most annoying noise sources are air traffic and neighbours (both 12% severely annoyed). Mopeds are the most annoying source of road traffic noise. Nineteen percent of the Dutch population is severely annoyed by the noise of mopeds, followed by motorbikes (11% severely annoyed) and lorries (10% severely annoyed). The severe annoyance from mopeds, highways and building and demolition sites exhibits a rising trend since 1993. For military planes, cars and busses severe annoyance has declined since 1993. In addition to noise annoyance, mopeds are the most important source of sleep disturbance; 7% of the respondents report severe sleep disturbance by moped noise. The (loud and reckless) behaviour of moped drivers is also an important source of annoyance. These are some results from a periodic national survey on annoyance, sleep disturbance, risk perception and of the quality of the living environment. In general, Dutch inhabitants are satisfied with their homes and residential areas. The average score for satisfaction with the residential area is 7,7 on a scale from 0-10. People are most dissatisfied with parking facilities in the neighbourhood (18%), public transport (16%) and space for playgrounds in the neighbourhood (12%). In comparison with the last survey (in 1998), residential satisfaction has increased.

An investigation to assess health risks was commissioned by the Zaltbommel municipality and the Inspectorate of the Netherlands Ministry of Housing, Spatial Planning and the Environment in response to residents' concern about possible health effects due to emissions from the Van Voorden BV foundry in Zaltbommel. The emission of gaseous and particulate compounds from the foundry was measured, along with the concentrations and deposition of emitted compounds in the neighbourhood. The exposure of residents to compounds emitted from the foundry was quantified and compared to toxicological limits. Parallel to this, a survey was carried out among the residents, in which they were asked to keep a journal on annoyance and to complete a questionnaire on health, annoyance and well-being. Incidence rates were evaluated on the basis of cancer registration data. Measurement results showed that concentrations an deposition of foundry-related compounds were high relative to background levels; however, toxicological limits were not exceeded at all. Breast cancer incidence was significantly higher than expected, but no relation with environmental compounds could be established. No differences in self-reported health were reported, but results did show a high level of annoyance and anxiety combined with a low level of satisfaction concerning quality of life.

The most annoying source of noise in the Netherlands is road traffic. Of the Dutch population aged 16 years and older 29% is severely annoyed by this type of noise. Second and third most annoying noise sources are air traffic and neighbours (both 12% severely annoyed). Mopeds are the most annoying source of road traffic noise. Nineteen percent of the Dutch population is severely annoyed by the noise of mopeds, followed by motorbikes (11% severely annoyed) and lorries (10% severely annoyed). The severe annoyance from mopeds, highways and building and demolition sites exhibits a rising trend since 1993. For military planes, cars and busses severe annoyance has declined since 1993. In addition to noise annoyance, mopeds are the most important source of sleep disturbance; 7% of the respondents report severe sleep disturbance by moped noise. The (loud and reckless) behaviour of moped drivers is also an important source of annoyance. These are some results from a periodic national survey on annoyance, sleep disturbance, risk perception and of the quality of the living environment. In general, Dutch inhabitants are satisfied with their homes and residential areas. The average score for satisfaction with the residential area is 7,7 on a scale from 0-10. People are most dissatisfied with parking facilities in the neighbourhood (18%), public transport (16%) and space for playgrounds in the neighbourhood (12%). In comparison with the last survey (in 1998), residential satisfaction has increased.

A study commissioned by the Inspectorate of the Netherlands Ministry of Spatial Planning, Housing and the Environment and the municipality of Zaltbommel was conducted by RIVM on the living environment in the surroundings of the Van Voorden Gieterij BV foundry in the city of Zaltbommel in 2003. The measurements collected were used to study both the exposure of residents to compounds emitted from the foundry and the health effects and annoyance experienced by the residents. This was done through air quality measurements, determination of the particle and heavy-metal deposition, and analyses of grass and soil samples taken in the surroundings of the foundry. The results showed that concentrations of several compounds were enhanced during working hours, with peak values up to 10-50 times above the background level. Annoyance due to bad odours was also thought to occur, particularly in winter. The long-term average rural and urban background concentrations in this area did not, however, exceed the normal levels, except for isopropyl alcohol and heavy metals, for which the average concentrations were 2 to 5 times the normal level. The deposition of heavy metals in the surroundings of the foundry was also found to have increased. Further, elevated levels of some heavy metals, particularly copper, were found in the grass samples. The exposure of residents through inhalation of toxic compounds in the air did not exceed the tolerable limit values. Furthermore, oral exposure to heavy metals was below the Tolerable Daily Intake, provided that residents did not intensively consume produce from their own gardens, i.e. on a daily basis. Daily consumption of self-grown vegetables implies a risk of exposure to lead and barium at levels above the Tolerable Daily Intake, particularly for young children.

De Gevaar Waarnemingsindex (GWI) is een 'reukmaat'. De hoogte van de GWI geeft aan in hoeverre de geur van een gevaarlijke stof ervoor waarschuwt dat de concentratie in de lucht ongezond hoog is. De GWI is gebaseerd op normen voor de werkplek en voor het milieu in het algemeen. Er zijn drie categorieën: 1. stoffen die op basis van hun geur geen of slechte waarschuwende eigenschappen hebben; 2. stoffen waarbij de neus een matige tot goede waarschuwer is; 3. stoffen waarbij de neus een goede waarschuwer is tegen gevaarlijke blootstelling. De GWI komt in aanmerking toegevoegd te worden aan de chemiekaarten. Vakmedia

Met de opmars van de industriële revolutie wordt de mens blootgesteld aan een scala van stoffen. Sommige stoffen vormen een risico voor de gezondheid van de werknemer of voor de gezondheid van de bevolking. Om ongewenste effecten te voorkomen worden grenswaarden voor blootstelling aan deze stoffen vastgesteld. Voor de werkplek zijn dat de maximale grenswaarden. Voor de woonomgeving en tegen acute effecten zijn inmiddels een groot aantal zogenaamde interventiewaarden vastgesteld, bijv. de Nederlandse AGD (alarmeringsgrenswaarde). De neus als zintuig is in sommige gevallen gevoeliger dan instrumenten. Daar tegenover staat, dat ruiken subjectief en slechts een semi-kwantitatieve methode is. Het doel van dit artikel is het afleiden van een zogenaamde Gevaar Waarnemingsindex (GWI) voor stoffen met een geurdrempel. De GWI is gedefinieerd als de verhouding tussen de alarmeringsgrenswaarde (AGW) of wanneer die ontbreekt, in tweede instantie de TGG 15 min enerzijds en de geurdrempel anderzijds. Stoffen met hoge GWI's hebben een betere waarschuwing door geur dan stoffen met lagere waarden.

De Gevaar Waarnemingsindex (GWI) is een 'reukmaat'. De hoogte van de GWI geeft aan in hoeverre de geur van een gevaarlijke stof ervoor waarschuwt dat de concentratie in de lucht ongezond hoog is. De GWI is gebaseerd op normen voor de werkplek en voor het milieu in het algemeen. Er zijn drie categorieën: 1. stoffen die op basis van hun geur geen of slechte waarschuwende eigenschappen hebben; 2. stoffen waarbij de neus een matige tot goede waarschuwer is; 3. stoffen waarbij de neus een goede waarschuwer is tegen gevaarlijke blootstelling. De GWI komt in aanmerking toegevoegd te worden aan de chemiekaarten. Vakmedia

Met de opmars van de industriële revolutie wordt de mens blootgesteld aan een scala van stoffen. Sommige stoffen vormen een risico voor de gezondheid van de werknemer of voor de gezondheid van de bevolking. Om ongewenste effecten te voorkomen worden grenswaarden voor blootstelling aan deze stoffen vastgesteld. Voor de werkplek zijn dat de maximale grenswaarden. Voor de woonomgeving en tegen acute effecten zijn inmiddels een groot aantal zogenaamde interventiewaarden vastgesteld, bijv. de Nederlandse AGD (alarmeringsgrenswaarde). De neus als zintuig is in sommige gevallen gevoeliger dan instrumenten. Daar tegenover staat, dat ruiken subjectief en slechts een semi-kwantitatieve methode is. Het doel van dit artikel is het afleiden van een zogenaamde Gevaar Waarnemingsindex (GWI) voor stoffen met een geurdrempel. De GWI is gedefinieerd als de verhouding tussen de alarmeringsgrenswaarde (AGW) of wanneer die ontbreekt, in tweede instantie de TGG 15 min enerzijds en de geurdrempel anderzijds. Stoffen met hoge GWI's hebben een betere waarschuwing door geur dan stoffen met lagere waarden.