Search

Begin jaren nul deden biologische akkerbouw- en veebedrijven mee aan provinciale stimuleringsprojecten voor zogenoemde koppelbedrijven. Biologische akkerbouwers wilden de aanvoer van biologische mest veiligstellen, veehouders wilden voer uit de regio. Terugkijkend stellen akkerbouwers dat ze gras-klaver als rustgewas en het kunnen intensiveren van het overige deel van het bouwplan waardeerden.

Begin jaren nul deden biologische akkerbouw- en veebedrijven mee aan provinciale stimuleringsprojecten voor zogenoemde koppelbedrijven. Biologische akkerbouwers wilden de aanvoer van biologische mest veiligstellen, veehouders wilden voer uit de regio. Terugkijkend stellen akkerbouwers dat ze gras-klaver als rustgewas en het kunnen intensiveren van het overige deel van het bouwplan waardeerden.

Een van de oplossingsrichtingen voor herstel van biodiversiteit op het boerenland is het belonen van bijdragen van boeren aan biodiversiteit. De Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij kan daarvoor een belangrijk instrument zijn, ook omdat het een centrale rol speelt in het Deltaplan biodiversiteitsherstel. De biodiversiteitsmonitor maakt de prestaties van boeren voor biodiversiteit inzichtelijk aan de hand van zeven kritische prestatie indicatoren (KPI’s). De indicatoren sturen integraal naar biodiversiteitsverbetering en kunnen mogelijk gebruikt worden om boeren te belonen voor hun prestaties. Maar bij welke waarden van de KPI’s is sprake van herstel van biodiversiteit? En bij welke waarden kunnen we spreken over een ecologisch optimum? Het Wereld Natuurfonds en Rabobank vroegen Wageningen Environmental Research en het Louis Bolk Instituut om drempel- en streefwaarden te bepalen voor de KPI’s.

Een van de oplossingsrichtingen voor herstel van biodiversiteit op het boerenland is het belonen van bijdragen van boeren aan biodiversiteit. De Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij kan daarvoor een belangrijk instrument zijn, ook omdat het een centrale rol speelt in het Deltaplan biodiversiteitsherstel. De biodiversiteitsmonitor maakt de prestaties van boeren voor biodiversiteit inzichtelijk aan de hand van zeven kritische prestatie indicatoren (KPI’s). De indicatoren sturen integraal naar biodiversiteitsverbetering en kunnen mogelijk gebruikt worden om boeren te belonen voor hun prestaties. Maar bij welke waarden van de KPI’s is sprake van herstel van biodiversiteit? En bij welke waarden kunnen we spreken over een ecologisch optimum? Het Wereld Natuurfonds en Rabobank vroegen Wageningen Environmental Research en het Louis Bolk Instituut om drempel- en streefwaarden te bepalen voor de KPI’s.

Goed weiden verlaagt de productiekosten van melk en draagt bij aan het positieve imago van de melkveehouderij. Maar beweiden is wel een vak! Om dit vak beter uit te kunnen oefenen zet het Bouwstenenboek Beweiding nieuwe kennis uit Amazing Grazing op een rij.

En de boer hij ploegde voort. Algemeen wordt aangenomen dat ploegen noodzakelijk is om de bodem geschikt te maken voor een optimale gewasproductie. Maar ploegen versnelt de afbraak van organische stof en verandert het bodemleven. In deze bijdrage worden ervaringen met acht veldexperimenten gebruikt om effecten op biodiversiteit en gerelateerde bodemecosysteemdiensten in te schatten. Welke lessen kunnen we leren, en kan de landbouw ook zonder ploegen?

En de boer hij ploegde voort. Algemeen wordt aangenomen dat ploegen noodzakelijk is om de bodem geschikt te maken voor een optimale gewasproductie. Maar ploegen versnelt de afbraak van organische stof en verandert het bodemleven. In deze bijdrage worden ervaringen met acht veldexperimenten gebruikt om effecten op biodiversiteit en gerelateerde bodemecosysteemdiensten in te schatten. Welke lessen kunnen we leren, en kan de landbouw ook zonder ploegen?

In deze notitie wordt een overzicht gegeven van maatregelen voor natuurinclusieve landbouw. Dit is een vorm van duurzame landbouw die optimaal gebruik maakt van de natuurlijke processen en deze integreert in de bedrijfsvoering. Natuurinclusieve landbouw begint met een gezonde bodem, produceert voedsel binnen de grenzen van natuur, milieu en leefomgeving en heeft positieve effecten op de biodiversiteit en het klimaat.

In het westelijk Veenweidegebied worden nog veel koeien (90%) geweid, maar ook hier staat weidegang onder druk. Er is een toename van het aantal bedrijven dat overschakelt naar melkrobot (AMS systeem). Bovendien neemt door bedrijfsuitbreiding het aantal koeien per hectare huiskavel toe. Daarnaast heeft het gebied een aantal ‘natuurlijke handicaps’ die van invloed zijn op beweiding zoals de typische verkaveling (langgerekte, serieel gepositioneerde percelen, lange kavelpaden en vele slootjes) en de bodem met haar lage draagkracht. Bij het uitwerken van de innovatieopgave en oplossingsrichtingen voor de combinatie van automatisch melken en weidegang in het Veenweidengebied kwam het beweidingssysteem kurzrasen als mogelijke innovatie voor het veenweidegebied naar voren. Kurzrasen is een beweidingssysteem ontwikkeld in Duitsland en Zwitserland waarbij continu een stoppellengte van 3 tot 5 cm wordt aangeboden voor beweiding. De focus in dit beweidingsysteem is een optimalisatie tussen de melkproductie en grasbenutting bij continue beweiding door een hoge voederwaarde en minimaal beweidingsverlies. Het uiteindelijke doel is een maximaal economisch rendement bij een intensieve beweiding van de huiskavel. Het kurzrasen biedt potentieel een aantal belangrijke voordelen ten opzichte van gangbare beweidingssystemen zoals omweiden en stripgrazen: 1) In het kurzrasensysteem grazen de koeien steeds op hetzelfde perceel. Er is dus minder infrastructuur nodig in de vorm van looppaden, verkaveling, bedrading en watervoorzieningen en het levert een besparing van arbeid op. 2) Het systeem is eenvoudig te combineren met robotmelken, omdat de koeien bij kurzrasen actiever zijn, en meer lopen om gras bij elkaar te krijgen. De dieren zijn dus eenvoudiger te motiveren om tussen stal en weide te pendelen. Bovendien is er een grote mate van dagelijkse routine (elke dat hetzelfde perceel) wat resulteert in een constant en rustig kuddegedrag. 3) Door de lage graashoogte bij kurzrasen ontstaat een dichte zode, die mogelijk een positief effect heeft op de draagkracht en het weideseizoen op veengrond kan verlengen. Het doel van dit onderzoek is om te vergelijken welk beweidingssysteem zich in het veenweidegebied het beste leent voor robotmelken bij een klein huiskavel en een maximale melkproductie per ha uit gras. In 2016 is op proefbedrijf KTC Zegveld een beweidingsproef uitgevoerd waarin kurzrasen is vergeleken met stripgrazen bij zowel een hoog als laag OEB niveau in de bijvoeding. Dit resulteerde in 4 groepen van ieder 15 koeien (9 HF en 6 Jersey) die elk 2 ha ter beschikking hadden met een krachtvoergift van gemiddeld 6,7 kg per koe per dag. De koeien werden beperkt beweid (alleen ’s nachts buiten), en maaien stond ten dienste van de beweiding. Gedurende het hele jaar werden metingen gedaan aan de grasproductie, voederwaarde en melkproductie. Daarnaast werd er ook gekeken naar de morfologische ontwikkeling van het gras en naar bodemkwaliteit, waaronder de draagkracht van de bodem.

Het doel van het onderzoek is om voor het pilotgebied de Raam (Oost-Brabant) inzicht te krijgen in de problemen die er ten aanzien van de bodemkwaliteit spelen, om daarvoor informatie in het veld te verzamelen en om in een vervolgfase beloftevolle bodem verbeterende maatregelen aan te kunnen wijzen en percelen te selecteren waar met monitoring en aansluitende modellering de effecten van zulke maatregelen op het watersysteem kunnen worden vastgesteld.

Verdichting van de bodem kan de grasopbrengst en -kwaliteit verminderen door negatieve effecten op de beworteling en de activiteit van het bodemleven. Bij minder en meer oppervlakkige beworteling spoelen nutriënten zoals stikstof (N) al snel tot beneden de wortelzone, waardoor hun benutting laag is. Ook kan de droogtegevoeligheid van grasland toenemen, waardoor de opbrengst daalt, de botanische samenstelling verslechtert en het grasland eerder vernieuwd moet worden.

Uit onderzoek in 2010 blijkt dat het gemeten stikstofleverend vermogen van veengraslanden varieert tussen 170 en 340 kg N per ha, en dat de verhouding tussen calcium (Ca) en magnesium (Mg) in de bodem hier een belangrijke voorspeller voor is. In het kader van het project ‘Bodemindicatoren voor duurzaam bodemgebruik in de veenweiden’ hebben het Louis Bolk Instituut, het Veenweiden Innovatiecentrum en WUR-Alterra onderzocht of er ook een oorzakelijk verband is tussen de Ca/Mg-verhouding en het stikstofleverend vermogen. Verschillende calcium- en magnesiummeststoffen zijn hiervoor getoetst.

Verdichting van de bodem kan de grasopbrengst en -kwaliteit verminderen door negatieve effecten op de beworteling en de activiteit van het bodemleven. Bij minder en meer oppervlakkige beworteling spoelen nutriënten zoals stikstof (N) al snel tot beneden de wortelzone, waardoor hun benutting laag is. Ook kan de droogtegevoeligheid van grasland toenemen, waardoor de opbrengst daalt, de botanische samenstelling verslechtert en het grasland eerder vernieuwd moet worden.

De LTO-Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen (CBGV) heeft als taak adviezen op te stellen voor een landbouwkundig verantwoord gebruik van meststoffen. De CBGV streeft na om die adviezen zo perceelsspecifiek mogelijk te maken. Zo is het advies voor de bemesting met stikstof (N) afhankelijk gemaakt van wat de grond ‘van nature’ zelf levert. Dat is het zogenaamde N-leverend vermogen van de bodem (NLV). Het NLV wordt geschat op basis van een grondmonster waarin de hoeveelheid organisch gebonden N gemeten wordt. Het daadwerkelijk vrijkomen van N uit die organische voorraad hangt onder meer af van weersomstandigheden en varieert daarom van jaar tot jaar. Het is dus voorstelbaar dat meer kennis over die variatie tot betere N-adviezen kan leiden. Over de perspectieven daarvan gaat het bijgaande rapport. Het heeft echter geen zin om adviezen op basis van dit soort kennis te verfijnen, als andere factoren het effect van het NLV op de te adviseren N gift blijken op te heffen. De te adviseren hoeveelheid N hangt namelijk niet alleen van het NLV af, maar ook van de mate waarin een gewas aangeboden N weet op te nemen - de zogenaamde N-benutting -. Daarnaast bepaalt de potentiële gewasopbrengst de vraag naar N. Daarbij speelt de vochtvoorziening een belangrijke rol. Deze factoren hebben mogelijk tegengestelde effecten op de N-behoefte. De verschillen tussen de uiteindelijke adviezen worden dan erg klein. De CBGV laat daarom op dit moment een her-analyse van graslandproeven uitvoeren naar de mogelijke verbanden tussen de genoemde factoren. De uitkomst van die studie zal aangeven of verdere verfijning van adviezen op basis van NLV-voorspellingen zinvol is.

Het optimale landgebruik voor bodemkwaliteit op melkveebedrijven met minerale gronden en derogatie is: 60 procent blijvend grasland met een lage frequentie van graslandvernieuwing en 20 procent grasklaver (rode en witte klaver) in rotatie met 20 procent bouwland (zie deze V-focus pag 34-35). Interessant, maar hoe pakt dit economisch en milieutechnisch uit? In het kader van de project Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers zijn deze vragen doorgerekend met het programma BBPR voor een gemiddeld melkveebedrijf in deze regio.

Het optimale landgebruik voor bodemkwaliteit op melkveebedrijven met minerale gronden en derogatie is: 60 procent blijvend grasland met een lage frequentie van graslandvernieuwing en 20 procent grasklaver (rode en witte klaver) in rotatie met 20 procent bouwland (zie deze V-focus pag 34-35). Interessant, maar hoe pakt dit economisch en milieutechnisch uit? In het kader van de project Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers zijn deze vragen doorgerekend met het programma BBPR voor een gemiddeld melkveebedrijf in deze regio.

Sinds 2013 zoekt Koeien & Kansen naar mogelijkheden om de ruwvoerproductie te verbeteren onder het motto ‘Naar een productieslag voor ruwvoer’. De aanpak is doelgericht: evalueren van de bestaande ruwvoer productie om toe te werken naar een haalbaar geachte, hogere productie.