Search

Spekülatif kurgunun alt türlerinden olan distopya Türk edebiyatında fazla örneği olmayan bir türdür. Distopyalar genellikle geleceğe dair ürküler, korkular üzerine kurgulanır. Bu tür eserlerde esasında; “böyle giderse daha kötü olacak”, uyarısı öne öne çıkar. Ancak burada sözü geçen “olası” distopya ise bilimkurgu ve fantastik temellerden ayrı, daha çok Kafkavarî bir bürokratik distopyayı tanımlamak için kullanılmıştır. “Olası”dan kasıt, distopya izleğine sahip olan ancak daha önce toplumların deneyimlediği tasarımlardır. Bu distopik kurgu, “daha önce de böyle olmuştu; böyle giderse yine böyle olacak” yaklaşımı üzerinden aktarılır. Şehrin Kuleleri’ni distopya türünden ayıran en önemli özelliği ise temanın parodi haline getirilmesidir. Yazar, anlatıcı, okur katmanları; metnin içinde karmaşık bir yapı oluşturur ve kesin çizgilerden arınmış bir hikâye üzerine kurgulanır. Hikâyenin oluşturulma sürecinin kurgunun bir parçası olması, okuyucu ile yazar/anlatıcı arasında metnin iletişim zemini haline gelmesi; metnin bütün özellikleriyle oyunsal bir biçimde oluşu, bu eseri farklı kılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, hem distopya türü üzerinden Tayfun Pirselimoğlu’nun Şehrin Kuleleri adlı romanını incelemek hem de romanı “oyun” ve “geleneksel anlatıcı”, “üstkurmaca” kavramları çizgisinde değerlendirmektir.

Bu çalışma, gerçek ile kurgu arasındaki ilişkiyi Oğuz Atay’ın “Tehlikeli Oyunlar” adlı metnine atıfta bulunarak eleştirel bir bakış açısı ile ele almaktadır. Makale, yaşam gerçekliğini bir metnin kurgusundan kesin olarak ayıramayacağımız fikrine dikkat çekmektedir. Dolayısıyla, metnin temelinde gerçeklik ve kurgu ayrımının eleştirisi vardır. Johan Huizinga’nın oyun oynayan insan anlamına gelen homo ludens kavramı, bu noktada kritik bir hususa işaret eder. Homo ludens, oyun oynayarak gerçekliği kendi başına yaratan insandır. Gerçekliğin yaratılması, onun (gerçekliğin) özsel olmayan mahiyetini ifade etmektedir. Bu nedenle gerçeklik, aslında kurgudan ayrılamaz olan şeklinde tanımlanabilir. Çalışmanın temel amaçlarından biri, Oğuz Atay’ın “Tehlikeli Oyunlar”ının ana karakteri olan Hikmet Benol aracılığıyla gerçeklik-oyun, gerçeklik-anlatı, oyun-ciddiyet, logos-kaos gibi çeşitli ikili karşıtlıkların eleştirisini vermektir. Bilindiği gibi, bu tür ikili karşıtlıklar -Martin Heidegger’in ve Jacques Derrida’nın ifadesiyle- mevcudiyet metafiziğinin unsurlarıdır. Mevcudiyet metafiziği kavramı, Platon’dan bu yana süregelen Batı düşünce geleneğinin bir tür yorumudur. Bu yorum, beraberinde metafizik Batı düşünce geleneğinin eleştirisi fikrini getirmektedir. Çalışmada, bahsi geçen eleştirinin akıl, delilik ve oyun bağlamına odaklanılmıştır. Oğuz Atay’ın romanlarında ve öykülerinde sıklıkla anormal, topluma yabancılaşmış ve yalnızlaşmış karakterlere rastlanmaktadır. Oğuz Atay’dan bahsedilirken ilk akla gelen metin “Tutunamayanlar” olsa da, en tutunamayan, en deli, en aykırı karakteri “Tehlikeli Ouynlar”daki Hikmet Benol’dur. Bu bağlamda, Atay, belirli normlara uymama, logos düzenine karşıt olma ve günlük yaşamdaki normallerden ayrı olma yoluyla oyunu ve deliliği kullanmaktadır. Burada, Hikmet Benol’un yaşadığı temel sorun olarak varoluş/varolma ve bireyselleş(eme)me sorunlarını ortaya koymak suretiyle, ironinin ve alaycı düşüncenin, varlığın, ölümün/intiharın merkezi rolünü tartışmak amaçlanmıştır. Böylece çalışmada, oyunun kurmacalığının önemi ve delilik mefhumunun a/normalliği, eleştirel bir hayat felsefesi gözetilerek tartışılmaktadır.