Search

The purpose of the article. The purpose of the article is to identify opportunities and threats for consumers related to BNPL payments. Methodology. The article uses the analysis of existing data (in particular the current reports on the BNPL sector) and the results of a questionnaire survey. The CAWI questionnaire survey was conducted on a group of 100 people (50 women and 50 men) in January–February 2024. The survey was addressed to the group of people aged 25–34 due to the fact that, in the light of literature research, people of this age most often use deferred payments. The survey was sent to graduates of the Faculty of Economics and Sociology of the University of Lodz who fit into the deferred payment customer profile. Results of the research. The article identified opportunities and threats for customers of the BNPL sector, highlighted a profile of a customer using deferred payments, and presented the legal and psychological aspects related to deferred payments. Additionally, the article compared BNPL payments with credit cards, bank loans and non-bank loans, and related the results to the potential risk of over-indebtedness.

Cel artykułu. Globalizacja w świecie finansów prowadzi do międzynarodowego przepływu zasobów finansowych, ale jest także źródłem przestępstw gospodarczych i nadużyć. Stało się to powodem i koniecznością wprowadzenia regulacji dotyczących prania pieniędzy, finansowania terroryzmu oraz unikania opodatkowania. Wdrożenie tych procedur wymusiło przyjęcie przez instytucje finansowe polityki "Poznaj swojego klienta" (KYC). Polityka ta opiera się na zrozumieniu klienta, jego struktury, zasad działalności, źródeł pochodzenia majątku oraz aktywów. Banki są zobowiązane do zapewnienia, że ich klienci nie uczestniczą w transakcjach uznanych za zabronione i niezgodne z obowiązującymi politykami. Z jednej strony banki są zobowiązane do raportowania tych informacji; nieprzestrzeganie może skutkować karą finansową lub wykluczeniem z międzynarodowej współpracy. Z drugiej strony banki muszą pozyskać wymagane dane od klienta. Klienci nie zawsze są świadomi obowiązujących regulacji. Dodatkowo, konieczność raportowania wymaganych danych często jest postrzegana jako uciążliwa z perspektywy konsumenta i wpływa na jego korzystanie z produktów bankowych. Dlatego kluczowe jest rozważenie, w jaki sposób klienci powinni być informowani o zasadach raportowania oraz jak ten proces można uczynić mniej uciążliwym z perspektywy konsumenta, jednocześnie pozostając skutecznym w pozyskiwaniu kompleksowych informacji. Metodologia. Aby znaleźć odpowiedzi na pytania badawcze, zastosowano badanie ilościowe z wykorzystaniem ankiety, która w drugim etapie została rozszerzona o badanie jakościowe – Indywidualne Wywiady Głębokie (IDI). Celem przeprowadzonych badań było przede wszystkim zbadanie czy procedura KYC jest zrozumiała dla przedsiębiorców jako klientów bankowych. Badanie miało na celu ustalenie, czy regulacje w ramach polityki KYC są postrzegane jako bariera we współpracy z bankami oraz w korzystaniu z usług bankowych przez właścicieli organizacji czy menedżerów. Skupiono się na bankach działających w Polsce. Aby zweryfikować główny cel, zdefiniowano również szczegółowe cele: elementy polityki KYC, które szczególnie utrudniają prowadzenie transakcji; elementy wytycznych w analizowanej polityce, które stanowią barierę dla korzystania z usług bankowych; czynniki utrudniające nawiązanie relacji z bankiem; oczekiwania klientów wobec podmiotów sektora bankowego dotyczące stosowania polityki KYC. Na etapie formułowania rekomendacji i sugestii zastosowano metodę generalizująco-syntezującą (dedukcja, redukcja, indukcja). Metoda indukcyjna pomogła przeanalizować znaczenie procedury KYC z perspektywy instytucji bankowych, rozpoczynając od konkretnych zjawisk do ogólnych. Z kolei, wykorzystując metodę dedukcyjną, podjęto próbę analizy problemu, rozpoczynając od skutków wdrażania polityki KYC na prowadzenie rozliczeń i korzystanie z usług bankowych przez podmioty gospodarcze będące klientami banku. Na podstawie uzyskanych wyników badań oraz krytycznej analizy literatury możliwe było zastosowanie redukcji, weryfikując tym samym wcześniej sformułowane hipotezy. Wyniki badań. Badanie potwierdziło, że klienci banków nie zawsze rozumieją proces weryfikacji związany z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Podkreślono również, że wymóg szczegółowego raportowania komplikuje rozliczenia finansowe dla organizacji oraz ich korzystanie z produktów bankowych. Poprzez weryfikację zależności między zmiennymi, badanie wykazało istotny związek między złożonością organizacji a częstotliwością weryfikacji klienta przez banki. Udowodniono również, że podmioty działające na rynku przez ponad dziesięć lat częściej napotykają trudności w raportowaniu informacji do instytucji bankowych w porównaniu do tych działających krócej.

The purpose of the article. The purpose of this pilot study was to assess the level of risk measured by the SIRI risk questionnaire and the psychological test from the section ‘People Value Changes, not States’ from the article ‘Aspects of Investor Psychology' by Kahneman and Riepe. Another objective was to evaluate the relationship between the level derived from the tests and the risk attitude of market participants. Methodology. The pilot study was conducted between February and June 2023. A quantitative method was used to verify the hypothesis. A survey tool was used and 36 students of Finance and Accounting major were surveyed. The survey consisted of the SIRI risk questionnaire, the Kahneman and Riepe psychological test, and a metric, which included questions on the socio-demographic characteristics of the sample such as gender, and a year of study. Results of the research. The pilot study found a negative moderate correlation between stimulus risk and instrumental risk, and a negative moderate correlation between instrumental risk, risk aversion and gambling propensity.

The purpose of the article. The relationship between economic growth and financial development has long been widely discussed in scientific circles. Most empirical research has led to the clear conclusion that financial markets stimulate economic development. However, in the case of financial markets in developing countries, this conclusion is not so obvious. The aim of this study is to empirically verify the relationship between economic growth and the development of the stock market (Kazakhstan Stock Exchange). Methodology. Empirical verification of the strength and shape of the cause-and-effect relationship between real GDP growth and independent predictors will be carried out using classic linear regression models with many independent variables. Results of the research. The results of empirical verification of the strength and shape of the cause-and-effect relationship between the growth of real GDP and independent predictors indicate that the development of the stock market has a positive impact on the growth of the country's real GDP but is not the basic factor of Kazakhstan's economic growth.

The purpose of the article. The study aimed to assess the impact of an inflation level on purchasing decisions of consumers in selected voivodeships (mazowieckie, lubelskie, podkarpackie, małopolskie). The following hypotheses were adopted: H1: Poles' purchasing decisions in a period of rising inflation depend on the voivodeship in which they live. H1a: Residents of voivodeships with a lower average gross salary (podkarpackie and lubelskie) pay more attention to product features, discounts and places where they shop than residents of voivodeships with a high average gross salary (mazowieckie and małopolskie). H2: Poles' purchasing decisions in a period of rising inflation depend on gender. H2a: Women pay more attention to product features, discounts and places where they shop than men. Methodology. The study employed the diagnostic survey method using an online survey. The voivodeships selected for the study were categorized based on the indicators of an average monthly gross salary in relation to the national average. For mazowieckie and małopolskie voivodeships these values were above 100%, while for podkarpackie and lubelskie voivodeships they ranged from 84–88%. In addition, statistical analyzes were performed to observe relationships such as gender and voivodeship: the chi-square test with an in-depth analysis of standardized categorized residuals, Cramer's V coefficient and Spearman's rank correlation coefficient. Results of the research. The article showed that the relationship between inflation and purchasing behavior of Polish people is an important topic that helps understand how consumers react to rising prices and what strategies they choose when shopping during inflation. Relationship between consumer behavior and the voivodeship was confirmed only in two cases related to shopping habits. This leads to the rejection of H1 and H1a hypotheses. The amount of the average monthly gross salary in relation to the national average (podkarpackie, lubelskie) is not a factor that makes Polish people more inclined to pay attention to product features, discounts and places of purchase, compared to residents of voivodeships with a higher average monthly gross salary (mazowieckie and małopolskie). H2 and H2a hypotheses were confirmed with greater accuracy. It has been noticed that purchasing decisions of Polish people depend on gender, and women pay attention to product features such as a price, promotions, and places where they shop more often than men.

Cel artykułu. Artykuł ma na celu przedstawienie stanu rozwoju sektora PayTech w Polsce oraz analizę perspektyw jego rozwoju. Autorzy badają, czy polski sektor PayTech jest wystarczająco rozwinięty, aby rozszerzyć się na całą Unię Europejską, identyfikując także alternatywne kierunki rozwoju i przeszkody w ekspansji polskich systemów płatniczych, głównie systemu BLIK. Metoda badawcza. Metodologia artykułu opiera się na analizie literatury przedmiotu, głównie w oparciu o badania dostępne w bazie Google Scholar. Autorzy wykorzystują prace badaczy oraz instytucji finansowych, aby przedstawić obraz sektora PayTech w Polsce. Przegląd literatury obejmuje również raporty i analizy NBP oraz opinie ekspertów z dziedziny finansów i technologii. Wyniki badań. Sektor PayTech w Polsce ma duży potencjał rozwojowy, z uwagi na rosnącą liczbę płatności elektronicznych i planowaną ekspansję systemu BLIK na inne kraje. Nowe technologie, takie jak blockchain, przynoszą znaczące korzyści dla sektora PayTech, w tym decentralizację danych i zwiększone bezpieczeństwo transakcji. Dyrektywa PSD2 otworzyła rynek finansowy dla sektora FinTech, co może zwiększyć innowacyjność sektora PayTech i podnieść jego konkurencyjność. Systemy płatności w Polsce, takie jak BLIK, stanowią konkurencję dla tradycyjnych banków, a także mogą mieć potencjał ponadnarodowy. Wzrost popularności płatności bezgotówkowych w Polsce jest efektem pandemii COVID-19 oraz rosnących kosztów korzystania z gotówki.

Abstract The purpose of the article. This article aims to examine the sustainability disclosure practices of public hospitals within the European Union. It aims to identify the scope and trends in environmental, social and governance (ESG) information reported by these hospitals on their official websites and analyze the influence of national frameworks on these practices. Methodology. The study employs a manual content analysis of the official websites of 50 public hospitals from EU Member States, selected from Newsweek’s The World’s Best Hospitals 2024 list. An ESG Disclosure Index (ESG DI) was developed to evaluate the extent of sustainability information disclosed. The index includes 36 items across various sustainability dimensions. Results of the research. The results show that the surveyed hospitals disclosed an average of 48% of the ESG metrics. Governance issues were disclosed the most (59%), followed by social (52%) and environmental (47%) dimensions. Scandinavian hospitals had a higher level of disclosure than their Southern European counterparts. The study highlights the fragmented nature of sustainability disclosure, which tends to report better performing indicators while selectively omitting others.

Cel artykułu. Pandemia Covid-19 oraz wojna Rosji z Ukrainą zaburzyły działalność gospodarczą wielu podmiotów funkcjonujących w różnych branżach oraz zwiększyły niepewność na rynkach finansowych. Za cel badań przyjęto rozpoznanie spółek z branży odzieżowej notowanych na GPW w Warszawie pod kątem możliwości inwestowania w warunkach kryzysowych. Metoda badawcza. W odniesieniu do załozonego celu sformułowano następujące pytania badawcze: PB1. Czy odnotowano różnice w rentowności i ryzyku inwestycji w spółki z branży odzieżowej notowane na GPW w czasie pandemii Covid-19 i w czasie wojny Rosji z Ukrainą w porównaniu z okresem przed tymi wydarzeniami? PB2. Czy spółki z branży odzieżowej dają szansę na osiąganie wyników korzystniejszych w porównaniu z inwestowaniem w szeroki rynek reprezentowany przez indeks WIG 20? Badania mają charakter eksploracyjny, w związku z tym nie sformułowano hipotez badwczych. Badania przeprowadzono w dwóch etapach: I etap polegał na rozpoznaniu specyfiki spółek z branży odzieżowej notowanych na GPW. Ta część badań opierała się na analizie literatury, krytycznej analizie literatury i analizie dokumentów. II etap polegał na przeprowadzeniu analizy porównawczej (w czasie i w przestrzeni) stóp zwrotu oraz ryzyka indeksów WIG20, WIG-Odzież oraz spółek z indeksu WIG-Odzież. Dane za okres 2017–2023 wykorzystane w badaniach, tj. dzienne kursy spółek indeksu WIG-Odzież, pochodzą z sekcji dane historyczne internetowego serwisu finansowego stooq.pl. Wyniki badań. Przeprowadzone badania wskazują na: • zróżnicowanie w modelu operacyjnym, profilu działalności/asortymencie oraz grupach potencjalnych odbiorców spółek branży odzieżowej notowanych na GPW; • różnice w rentowności poziomie ryzyka inwestycji w spółki z branży odzieżowej na GPW w czasie pandemii i w czasie wojny Rosji z Ukrainą w porównaniu z okresem przed tych wydarzeń. Równocześnie odnotowano różnice w osiąganych wynikach finansowych oraz ryzyku ponoszonym przez inwestorów lokujących swój kapitał w akcjach poszczególnych spółek. Inwestycje w spółki z indeksu WIG-Odzież, w porównaniu z inwestowaniem w szeroki rynek reprezentowany przez indeks WIG20, charakteryzuje wyższe ryzyko i bardzo zróżnicowana rentowność.

The purpose of the article. The breakdown of the so-called Eastern Bloc, the disintegration of the Soviet Union, and the demise of communism fueled transition processes in Central and Eastern Europe, Western Asia, and Central Asia. The great majority of transformation difficulties across different areas demonstrate that when pursuing the process of a structural change, it is important to take into account diverse sets of formal and informal institutions preserved in each country. Each country has a unique set of formal and informal institutions. These differences are easily observed between Poland and Azerbaijan. The aim of this paper is to compare and contrast the outcomes of Poland and Azerbaijan's transitions from communism to capitalism and to identify the primary factors driving these two different transformations. Methodology. The paper presents two complementary methods to compare the transitions from communism to capitalism in Poland and Azerbaijan. The first method involves secondary analysis, where existing data from reputable sources such as the European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) database, the Bertelsmann Transformation Index (BTI), and country reports are compiled to provide insights into economic, political, and social indicators. Additionally, a comparative case study approach is employed, using Geert Hofstede's six cultural dimensions framework to explore the cultural influences on transition outcomes. By integrating these methods, the study aims to offer a comprehensive analysis of the transformation processes in Poland and Azerbaijan. Results of the research. The results of the analysis presented in the paper support the hypothesis that the historically-shaped differences in mental models and strong ties to international protectors determined the paths of transformations in Poland and Azerbaijan. The primary similarities and contrasts in the mindset are justified by the colonial or imperial history of the nations.

The purpose of the article. The aim of the article is to analyze the market of factoring services in Poland in the years 2011-2022 and to evaluate the impact of selected macro- and microeconomic factors on the development of factoring in Poland during this period. For the purposes of the study the adopted hypothesis regraded the existence of a positive correlation between the value of factoring turnovers and the gross domestic product; revenues from the sale of products, goods, and services; liabilities arising from deliveries and services; and short-term liabilities from loans and borrowings. Methodology. The sources of data on the factoring services market were statistical data from the Polish Factors Association (PFA) and the Central Statistical Office (CSO). Pearson correlation coefficients were used to measure dependencies. Meanwhile, to examine the significance of the obtained results, the t-Student test statistic was employed. Results of the research. The study results confirm the growing popularity of factoring as a source of financing for economic activities. In the period 2011-2022, the number of financed invoices and the value of receivables purchased by factors increased fourfold. The conducted analysis of correlation coefficients revealed a very strong dependence between the value of factoring receivables and all analyzed economic factors (all coefficients had a value above 0.9). The results of the t-Student test suggest that all these dependencies were statistically significant.

The purpose of the article. The aim of the study is to identify the key assumptions of the European Green Deal strategy with regard to organic farming. Special attention was paid to the opportunities and risks of the transition to "green" agriculture in Poland. It is assumed that the transition to organic farming in Poland will require a change in the architecture of agriculture with the development of a compromise between environmental and sectoral needs. Methodology. The article is a review and the following research methods were used to achieve the intended purpose: a review of the literature on the subject, EU regulations and statistical data on agriculture, including organic agriculture in Poland, the descriptive and inductive method. Results of the research. The European Green Deal is an ambitious strategy for the European Union to meet today's economic, social and, above all, environmental challenges. The main objectives of the document are to achieve zero greenhouse gas emissions by 2050, to decouple economic growth from the overexploitation of natural resources, to move towards a clean circular economy, to combat biodiversity loss and to reduce pollutant emissions. All of these goals are directly or indirectly related to the agricultural sector. Two strategies are particularly relevant to this sector: "From Field to Fork" and the EU Biodiversity Strategy 2030. Agriculture in Poland is changing. Despite the gradual transition from conventional to organic farming, the dynamics of the transformation are unsatisfactory. A characteristic feature of organic farms is their commodity nature, with a predominance of crop production. Farms specialising in livestock or mixed farming are a small percentage. The European Green Deal brings both opportunities and threats for Polish organic farming. The reduction of greenhouse gas emissions and healthy food for consumers are undoubtedly benefits of the proposed changes. There are also dangers of an economic nature. Those in power have a huge responsibility to adopt solutions that reconcile environmental and social interests.

The purpose of the article. An important element that influences the effectiveness of public procurement is the multi-criteria offer evaluation model. Moving away from comparing offers only in terms of their price, a single-criteria model, allows you to choose a more expensive solution, which may turn out to be a cheaper one after many years of use. The impact of non-price criteria also goes beyond quantifiable economic effects and may stimulate pro-ecological and pro-social behavior of entities applying for public procurement. Due to legislative changes in the application of non-price criteria, a study was carried out to determine the preferences of contracting entities from the European Union member states in this respect. The study was extended to identify the types of non-price criteria used by domestic contracting entities. Methodology. Due to the functionality limitations of the European database of tender announcements, part of the work used data from a random sample. Basic statistical measures, estimation and the parametric Student's t-test were used for the analysis. Results of the research. Changes in the structure of the offer evaluation models used were identified and the preferences for using the multi-criteria model were compared between the EU member states whose accession date was before 2004 and others. Statistically significant differences were found in the use of non-price criteria in countries that were incorporated into the EU structures before 2004 and in other countries. The analysis shows that a longer presence in the EU structures increases the use of non-price criteria only in the area of supplies and services. On the domestic market, the change in legislation that took place in 2021 did not eliminate the system pathology consisting in the introduction of dead non-price criteria by contracting entities.

The purpose of the article is to present the impact of legal regulations in the field of sustainable development (ESG) and taxonomies on the course of credit processes in commercial banks. Methodology refers to studies of legal regulations, comparative analysis of cases (case study) and inference. Results of the research show that the implementation of ESG regulations and taxonomies and the adaptation of credit processes in commercial banks will result in structural changes in loan portfolios in the near future while moving away from financing dirty industries towards the green ones. As a result, the financing stream for green assets and those supporting sustainable development will be increased, while the financing of dirty assets will be significantly reduced due to the increase in risks and accompanying costs for customers and banks. It is expected that even if some banks grant loans to finance dirty assets, they will only be short-term loans and will require high servicing costs (commission, margin, legal security, and insurance). This is due to the fact that the portfolio with credit exposures in the so-called dirty industries (mining, construction, trade) will escalate the increase in ESG risk. Such a portfolio with dirty exposures will require banks to secure additional reserve capital to maintain higher general and sector systemic risk buffers. Some banks will completely stop financing assets from dirty industries, which will mean that some of them will be abandoned due to the lack or high costs of their modernization, intensifying the negative socio-economic consequences. The ongoing process of redirecting the financing stream to green assets in banks means that enterprises and households need to take earlier adaptation actions. These include actions against financing constraints in dirty sectors and likely future losses in infrastructure and assets related to them.

The purpose of the article is to investigate the selected method employed to manage the counterparty credit risk, namely the application of various risk limits. The aim is to recognize utilization schemes of the pre-settlement risk limits in the Polish OTC derivatives market in the relationship between a financial institution and a non-financial counterparty. They are used not only to cover the credit exposure but also to support and enhance the entire market risk management process and day-to-day operations in the financial institutions. Methodology. The research method comprises the analysis of recommendations of the Polish Financial Supervision Authority as well as reports, documents and market risk management principles of selected financial institutions (WSE listed banks). Results of the research. The study indicates two utilization schemes of the pre-settlement limit setup applicable both for daily and credit-related transactions. The first one assumes that the risk requirements remain unchanged during the contract lifetime, the second one considers variable risk requirements over time. Practical implications are discussed (in relation to a notional trade size, risk exposure and margining policy).

Cel artykułu. Nastąpił wzrost liczby transakcji finansowych za pośrednictwem dokumentów finansowych z międzynarodowymi elementami. W szczególności artykuł odnosi się do umów kredytowych sporządzonych zgodnie ze standardami LMA, podlegających angielskiemu prawu, oraz do potencjalnych dostawców zabezpieczeń kredytowych działających w wielu jurysdykcjach, np. "spółek zależnych" pełniących rolę poręczycieli lub dodatkowych dłużników, a czasem także kredytobiorców. Wielość jurysdykcji stawia przed doradcami kredytowymi oraz głównym dłużnikiem wyzwanie dotyczące wyboru instrumentów zabezpieczenia w każdej jurysdykcji, w zależności od lokalizacji przedmiotu zabezpieczenia. Artykuł ma na celu przedstawienie przeglądu najczęściej stosowanych rodzajów zabezpieczeń w polskim prawie, służących zabezpieczeniu umów kredytowych w jurysdykcjach innych niż polska. Autor dokonał również oceny, która może być pomocna dla praktyków spoza Polski w doborze odpowiedniego zabezpieczenia dla długu. Głównym celem jest zapoznanie osób nieobeznanych z polskim prawem ze standardami prawa polskiego dotyczącego zabezpieczeń kredytowych, a główna hipoteza zakłada, że polskie zabezpieczenia zapewniają pewność instytucjom zagranicznym udzielającym kredytów, w których uczestniczy polski podmiot jako dostawca zabezpieczenia. Metoda badawcza. Artykuł stanowi kompleksową recenzję literatury dotyczącej polskiego zabezpieczenia prawnego dla należności z umów kredytowych udzielonych na mocy prawa obcego (włączając w to akty prawne). Zastosowane metody obejmują metodę hermeneutyczną, metodę porównawczą oraz metodę analizy i syntezy. Wyniki badań. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że polskie dokumenty zabezpieczenia są wystarczające do zabezpieczenia należności wynikających z umów kredytowych regulowanych przez prawo obce. Główna hipoteza wydaje się, że została udowodniona. Ponadto na podstawie badań udowodniono, że polskie dokumenty zabezpieczenia, ze względu na ich znaczenie prawne, powinny stanowić zachętę dla zagranicznych instytucji finansowych do działania na terenie Polski. Wnioskiem jest, że polskie prawo zabezpieczeń jest bogate w narzędzia pozwalające na pewność obrotu międzynarodowego instytucji.

Cel artykułu. Celem artykułu jest analiza polskiego rynku bankowego z perspektywy jego rozwoju w obszarze oddziałów bezgotówkowych w korelacji do rosnącej popularności transakcji bezgotówkowych. Ocena potencjału do rozwoju tego obszaru w kontekście zmniejszającej się liczby oddziałów tradycyjnych i rosnącym znaczeniu nowoczesnych technologii. Metoda badawcza. Analizując rozwój oddziałów bezgotówkowych wykorzystano metodę przeglądu i analizy krytycznej, opisowej, i porównawczej literatury oraz raportów sektora bankowego. Wyniki badań. Polski rynek usług bankowych coraz większą uwagę przywiązuje do promocji samo-dzielnego wykonywania transakcji przez klientów. Tradycyjny model oddziału bankowego, czy contact center jest już mało atrakcyjny i konkurencyjny oraz wymaga zmiany. Potrzebne są nowe rozwiązania i koncentracja na potrzeby klientów, aby zwiększyć efektywność działań instytucji sektor bankowego. Nowe technologie, wykorzystanie AI, automatyzacja procesów i nowe podejście do obsługi, jak na przykład rosnąca sieć oddziałów bezgotówkowych to szansa na to, aby być liderem na polskim rynku bankowym obsługującym klientów indywidualnych.

Cel artykułu. W niniejszym artykule podjęto tematykę instrumentów finansowych typu ETC (ang. Exchange-Traded Commodities). Przyczynkiem do tej analizy było wprowadzenie pierwszego takiego instrumentu do obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w sierpniu 2023 r., co stanowiło znaczący krok w ewolucji rynku kapitałowego w Polsce. Koncentrując się na regulacjach wprowadzonych przez GPW w Warszawie, przeanalizowano adekwatność środków mających na celu ochronę nabywców instrumentów typu ETC. Analiza ta objęła również perspektywę i rynek europejski, dostarczając porównawczego spojrzenia na krajowe rozwiązania. Przeanalizowano konstrukcję instrumentu, ramy regulacyjne, genezę oraz zasady działania ETC, rozróżniając te instrumenty od funduszy typu ETF. Pomimo podobieństw, instrumenty typu ETC różnią się bowiem znacznie pod względem struktury i charakteru prawnego od funduszy typu ETF. W szczególności nie są one zharmonizowane na poziomie europejskim, co wpływa na ochronę inwestorów. Ta różnica skłania do postawienia pytań dotyczących skuteczności istniejących regulacji dla zapewnienia bezpieczeństwa inwestorów i pewności obrotu, nie tylko na gruncie Polski. Metoda badawcza. Aby odpowiedzieć na te pytania, w podjętej analizie dokonano przeglądu literatury, analizy aktów prawnych oraz danych rynkowych. Zastosowano analizę porównawczą, aby zbadać funkcję w obrocie, konstrukcję oraz aspekty regulacyjne funkcjonowania instrumentów typu ETC w porównaniu do ETF-ów, ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmów ochrony inwestorów. Dodatkowo, porównano regulacje obowiązujące w zakresie instrumentów typu ETC na kluczowych giełdach europejskich w odniesieniu do rozwiązań wdrożonych przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie. Wyniki badań. Przeprowadzona analiza prowadzi do wniosku, że brak zharmonizowanych regulacji dla instrumentów typu ETC stanowi istotne wyzwanie dla inwestorów. W praktyce są oni, niejednokrotnie w kluczowych aspektach, chronieni na poziomie zbliżonym do inwestorów w ETF-y. Nie są to jednak uniwersalne i zagwarantowane regulacyjnie standardy, na których inwestorzy mogliby polegać. Rekomendowane jest zatem ujednolicenie terminologiczne instrumentów pasywnego inwestowania, które powinno pociągać za sobą harmonizację podstawowych zasad konstrukcji danych instrumentów i ich obrotu. W odniesieniu do instrumentów typu ETC na GPW w Warszawie, wprowadzone rozwiązania przewyższają pod względem ochrony inwestorów odpowiedniki obserwowane na niektórych innych rynkach UE. Niemniej jednak, postulowane są dalsze zmiany regulaminowe, który mogłaby przyczynić się do dalszego rozwoju rynku instrumentów typu ETC w Polsce.

Copyright of Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny (0035-9629) is the property of Adam Mickiewicz University and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

The dynamic development of services in the financial market that use digital technologies has made FinTech synonymous with modernity, and a term with growing popularity, both among banking professionals and the wider consumer community. Since 2009, the dynamic development of this new segment of non-banking startup entities within the financial sector, FinTechs, has been observed. The main objective of this study is to identify success factors for the development of FinTech entities, by conduscting research using a multiple case study method involving six selected FinTech entities operating in the Polish market, supported by an extensive literature review. Our research, as well as the analysis of secondary sources, established that one of the key factors supporting the success of the development of FinTech entities is the establishment of cooperation with banks, which brings significant benefits to both parties - banks and FinTechs - allowing them to exploit the potential for complementarities between their strengths and increase opportunities for joint development. Some of the solutions introduced by FinTechs are fully based on cooperation with banks, for example BLIK, a system integrated with mobile banking applications. The main barrier to the development of FinTechs in Poland has turned out to be limitations related to legal regulations and the manner of their implementation in the Polish market. The financial market is becoming increasingly regulated, and, at the same time, the Polish financial market supervisory authority is pursuing a rather restrictive policy. The most important factor that determines the popularity of digital FinTech services among Polish consumers is the ability to provide them with broadly understood convenience. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

The aim of the article is to identify the changes of selected economic variables in Japan, Poland, the USA and the euro area and to evaluate the impact of these variables on these economies in 2000–2022. The hypothesis posed in the article: The economies of Japan, Poland, the USA and the euro zone have overcome the economic shocks that occurred in the first two decades of the 21st century. Methodology: The study included a review of the literature on the subject, the presentation and analysis of statistical data, including its graphical presentation. Six economic indicators were selected for analysis, such as: the unemployment rate, inflation, General Government debt, long-term interest rates, GDP per capita, and GDP growth in Japan, Poland, the United States and the euro area in 2000–2022. Results of the research: Over the past 20 years, economies have been hit by unprecedented crises such as the Global Financial Crisis (GFC) and Covid-19, and yet we note that the surveyed countries and the euro zone showed positive economic growth for most of the period and successfully fought unemployment. Japan tried to get out of periods of deflation, but out of the examined 23 years, deflation was recorded in Japan for 15 years. In the years 2000–2022, the highest economic growth was most often recorded in Poland and the lowest in Japan, but the highest inflation was also most often recorded in Poland. In all the surveyed countries and the euro zone, a tendency to increase the GG of debt was clearly noticed.

Cel artykułu/hipoteza: W warunkach niewydolności obowiązkowych filarów systemu emerytalnego zasadne jest zachęcanie przyszłych emerytów do zapobiegliwości i oszczędzaniu w dobrowolnych formach gromadzenia kapitału emerytalnego. Dotąd kwestia ta nie podlegała europejskiej harmonizacji. Jednak w związku z przyjęciem rozporządzenie o Ogólnoeuropejskim Indywidualnych Produkcie Emerytalnym (OIPE) sytuacja ta zmieniła się. Celem artykułu jest prezentacja opinii posiadaczy Indywidulanych Kont Emerytalnych (IKE) w Polsce na podstawie badania własnego w kontekście implementacji OIPE w Polsce. Hipoteza artykułu jest następująca: zadowolenie posiadaczy IKE z osiągniętych stóp zwrotu jest umiarkowane, co daje możliwość poprawy tej oceny w przypadku implementowanego OIPE. Ponadto w artykule przedstawiono zależności między wieloma parametrami charakteryzującymi IKE a cechami socjodemograficznymi i zadowoleniem użytkowników z IKE. Metodyka: Badania empiryczne przeprowadzone zostały na ogólnopolskiej grupie blisko 550 posiadaczy IKE za pomocą ankiety internetowej CAWI we wrześniu 2022 r. Ponadto w artykule wykorzystano studia literatury, aktów prawnych i analizę statystyk rynkowych w zakresie dobrowolnych form gromadzenia kapitału emerytalnego w Polsce w ramach III filaru. Wyniki/Rezultaty badania: Przeprowadzone badanie wskazuje, że występuje umiarkowane zadowolenie z osiąganych przez IKE wyników finansowych (6,62/10 pkt), co przekłada się na przewagę krytyków nad promotorami i ujemny wskaźnik NPS (ang. Net Promoter Score) na poziomie ponad 26. Ankietowani w ramach OIPE chcieliby inwestować w aktywa zagraniczne i globalne tj. ETFy, akcje i obligacje globalne. Może to oznaczać w przyszłości większe stopy zwrotu z OPIE w porównaniu z IKE, co może przełożyć się na poprawę zadowolenia klientów i lepszy wskaźnik NPS. Należy dodać, że wyniki badania mają znaczenie aplikacyjne, ponieważ zostały wykorzystane przy wprowadzaniu na polski rynek pierwszego OIPE pod nazwą Europejska Emerytura przez słowacki dom maklerski Finax, który uzyskał licencję KNF na tego typu działalność.

The purpose of the article/hypothesis is to present the Government's Local Investment Fund as a financial tool to support municipalities and districts during the COVID-19 pandemic crisis and to provide an assessment of the support received in the context of investment expenditure incurred by cities with district rights in the Lodz Voivodeship. Methodology: On the basis of data from the Chancellery of the Prime Minister and the financial reports of the Cities with a District Status, the amount of funding granted from the Government Local Investment Fund was reviewed. Based on data from the Local Data Bank, the basic financial data for three Cities with a District Status from the Lodz Voivodeship in the years 2019–2021 was analysed, i.e. in the context of the use of funds from the Government Local Investment Fund. Results of the research: Local government units during the COVID-19 pandemic had an opportunity to obtain financial support from the state budget for the implementation of investment tasks from the Government Local Investment Fund. A total amount of PLN 13 billion was allocated to local governments. The funds were distributed in three rounds using two different qualification methods: algorithm and competition mode. Cities with a District Status under the competition procedure received less support than other local governments, and there were even situations in which they were deprived of this support. The distribution and the amount of support awarded caused a lot of controversy at the same time highlighting a need for changes in the system of local finances.

The purpose of the article/hypothesis: The aim of the article is to assess the role and importance of the civic budget in a broader processes of reconstruction of the degraded urban fabric in the period 2016–2023. The article poses a research hypothesis that the civic budget, as an advanced form of social participation not limited to information or public consultation, is a tool supporting the implementation of revitalization processes undertaken in the city. The research questions were helpful in verifying the proposed hypothesis: 1) Does the civic budget support revitalization processes? 2) What types of projects submitted as part of the civic budget are included in revitalization measures? 3) How is the tool that the civic budget is in revitalization perceived by stakeholders and initiators of these processes? Methodology: The research involved a literature review and an analysis of numerical data and information on revitalization projects that can be found in the civic budget of Lodz. The study also used an original survey questionnaire conducted among the residents. Results of the research: It was found that the civic budget in Lodz contributed to the implementation of a number of revitalization projects. The high civic awareness of the residents and their knowledge of the needs of their surroundings make it possible to implement these projects in areas where the condition of the urban fabric is critical. Thanks to the civic budget, the city's residents have had and continue to have an opportunity to make changes in their immediate environment. They can realize the most important investments from the point of view of local needs.

The purpose of the study is to determine the impact of inflation, markups and wages on changes in the profitability of enterprises in Poland from 2008 to 2023, considering the effects in the short, medium and long term. Methodology refers to the impact of CPI, markups and wages on changes in gross turnover profitability rates (GTPR) that were assessed using the VECM model, the impulse response function, and the variance decomposition. Results of the research study show that the pillar of changes in the profitability of enterprises in Poland is its earlier changes with the increasing importance in the short term of markups, wages, and inflation (up to 10%) and gradually decreasing in the medium (up to 9%) and long term (7%). The importance of markups in the degree of explanation of changes in profitability is about 3–4 times stronger than that of wages. An increase in markups is an effective tool for stabilizing corporate profitability under inflation already in the short term, and can also be a tool to support an increase in such profitability in the medium and long term, if market conditions, including consumer demand, allow for it. The study fills a gap in the literature on the importance of markups and wages in shaping enterprises profitability in an inflationary condition, especially the use of markups as a tool that already produces expected effects in the short term.

The purpose of the article/hypothesis: The considerations presented in this article aim to focus on the final choice of benchmarks in Japan, which operated the LIBOR rate expressed in Japanese yen. In turn, the main purpose of the article is to try to answer whether the newly selected alternative benchmarks in the Tokyo market meet the characteristics of an ideal rate. Methodology: The paper reviews the literature, studies of regulators and index administrators, presenting the stages of reform, the selection of alternative reference rates and making a comparative analysis with the previously functioning LIBOR rate. Due to the subject of the analysis, basic statistical methods were used. Results of the research: The course of benchmark reform in the Japanese market indicates that the reform has been successfully thought out and implemented, and the rates proposed as alternatives are well able to replace the JPY LIBOR rate. However, it should be noted that in this market it was decided that there are three alternatives to choose from covering both interbank rates and risk-free rates. These rates are referred to as: TONA, TIBOR and TORF. Under these circumstances, market participants must consider the optimal choice of comparative options depending on their financial products, the nature of the transactions they are dealing with and their own individual business needs. However, judging whether they are better than the LIBOR rate, the answer is positive because they are based on acts.

Cel artykułu/hipoteza. Celem badań jest (1) weryfikacja poglądu, że wykup ziemi – w szczególności ziemi rolnej – można zaliczyć do zjawiska ufinansowienia gospodarki; (2) rozszerzenie definicji finansjalizacji wskazując, że dominacja finansów przenosi się z rynków i instytucji finansowych na rynek ziemi. Metodyka. Badanie oparto na modelu hipotetyczno-dedukcyjnym. Zastosowano metody dedukcji oraz metody formułowania i sprawdzania twierdzeń. Zostały one przeprowadzone w formie rozważań nad nauką finansów w skali makro, mezo i mikro. Wyniki/Rezultaty badania. Liczba, zakres i skala szoków z jakimi ludzkość ma do czynienia w ostatnich dwóch dekadach nie ma żadnego punktu odniesienia. Począwszy od krachu na amerykańskim rynku nieruchomości, poprzez ogólnoświatowy kryzys gospodarczy, klimatyczny, pandemię, a na licznych konfliktach zbrojnych kończąc. Każde z tych zjawisk wielokrotnie występowało w dziejach ludzkości, nigdy jednak wspólnie w tak krótkiej przestrzeni czasu. Wielość odkryć powodujących coraz szybszy przepływ informacji (w tym szczególnie finansowej) zaczyna utrudniać ich odbiór i interpretację, wywołując tym samym chaos i poczucie zagubienia inwestora (zarówno tego o zasobnym, jak i skromnym portfelu kapitału). Z tego też powodu część inwestorów odchodzi od inwestycji w akcje i tego sposobu pomnażania majątku do zaangażowania kapitałów w transakcje długoterminowe i obarczone mniejszym ryzykiem, jak ziemia rolna. Ziemia ma te swoiste cechy, jak nieprzemieszczalność, niepomnażalność i niezniszczalność (ostatnia cecha jest dyskusyjna, a dotyczy prawidłowego użytkowania ziemi rolnej) i jawi się tym samym jako inwestycja odporna na zjawiska inflacyjne oraz kryzysowe o krótkim i średnim terminie trwania. Wkład badawczy. Dotychczasowe definiowanie finansjalizacji jest zbyt wąskie. Wraz ze wzrostem skali i tempa powstawania instrumentów finansowych, coraz szybszego przepływu informacji finansowej oraz wzrostu rozległości merytorycznej i skomplikowania przepisów regulujących transakcje finansowe, ufinansowienie gospodarki należy poszerzyć o zaangażowanie kapitału w ziemię – w szczególności, chociaż nie tylko – rolną. Ograniczenia. Badania zostały przeprowadzone na ograniczonej liczbie pozycji literatury i wymagają dalszego pogłębiania. Dotyczą one głównie rynków Unii Europejskiej, Ameryki Północnej i częściowo Australii. Nie pozwalają tym samym na uogólnienie zaproponowanego podejścia do finansjalizacji. Przewiduje się, że podobne zależności występują w szybko rozwijających się krajach, pomnażających bogactwo swoje i swoich obywateli. Pogląd ten wymaga jednak weryfikacji.

The purpose of the article/hypothesis. The purpose of the article is to identify and assess the underpricing of initial public offerings in Poland on the regulated and alternative markets, considering the division of total underpricing into primary underpricing and secondary underpricing. The study also takes into account different types of IPOs (cold, neutral and hot). Such an approach to measuring underpricing based on the data coming from both the regulated market of the Warsaw Stock Exchange and the alternative market – NewConnect, is pioneering on the Polish market. Methodology. The statistical analysis covers 271 companies debuting on the regulated market of the Warsaw Stock Exchange between 2005 and 2022 and 585 companies debuting on the alternative market between 2007 and 2022. Total underpricing was divided into primary underpricing and secondary underpricing. All IPOs were split into cold, hot, and neutral offerings according to the secondary underpricing. T-tests for estimating the significance of the rate of returns were conducted for both the regulated and alternative markets. The correlations were estimated using Pearson’s index. Results of the research. The results of the analysis show that in Poland, the IPO underpricing occurring on the primary market is significantly positive, representing the remuneration of subscribers for participating in the initial public offering. Moreover, it is higher for an IPO on the alternative market than on the regulated market. In contrast, returns calculated from opening prices to closing prices on the first day of trading are negative in both markets, with lower returns in the NewConnect market. The average primary underpricing for cold IPOs is higher than for hot IPOs for both the regulated and alternative markets. Average secondary underpricing is negative for cold IPOs and positive for hot IPOs on both the regulated market and NewConnect. Furthermore, there is a significant positive correlation between primary and total underpricing regardless the hotness of the IPOs and a positive significant correlation between primary and secondary underpricing occurs only for hot offers while for cold offers it is negative.

Cel artykułu. Celem opracowania jest ocena wpływu pandemii COVID-19 na aktywność polskich przedsiębiorstw w zakresie dokonywania transakcji fuzji i przejęć, zarówno występujących po stronie kupującej, jak i poszukujących inwestora. Metodyka. Badanie zostało przeprowadzone w formie ankietowej na próbie 111 przedsiębiorstw działających w sektorze przemysłowym, a jego wyniki zestawiono z liczbą transakcji zawartych w okresie 2017–2022. Wyniki/Rezultaty badania. Wpływ pandemii COVID-19 był odczuwalny dla większości ankietowanych podmiotów, jednak skala oddziaływania była istotnie różna pomiędzy potencjalnymi nabywcami, a podmiotami sprzedawanymi, które to podmioty deklarowały większy negatywny wpływ pandemii na działalność. Intencja do sprzedaży przedsiębiorstwa była motywowana skutkami wybuchu pandemii COVID-19 tylko w 22% przypadków. Spółki prowadzące aktywną politykę akwizycyjną w większości przypadków oceniały swoją sytuację finansową jako stabilną, podczas, gdy problemy finansowe przedsiębiorstwa były wymieniane jako jeden z motywów rozważanej sprzedaży w około 20% przypadków. Warto zwrócić uwagę, iż w przypadku wielu przedsiębiorstw wybuch pandemii nie spowodował zmiany we wcześniej przyjętej strategii, którą utrzymało 54% spółek planujących akwizycje i 35% spółek poszukujących inwestora. Wybuch pandemii spowodował, iż znaczna część podmiotów rozważających zakup przedsiębiorstwa oczekiwała spadku wycen oraz pojawienia się okazji inwestycyjnych. Zjawisko to nie było obserwowane wśród sprzedających, co mogło świadczyć o okresowym wystąpieniu różnicy w oczekiwaniach cenowych między stronami transakcji. Analiza liczby transakcji ex post pozwala wysnuć wniosek, iż ryzyka identyfikowane w początkowej fazie pandemii nie wpłynęły negatywnie na rynek fuzji i przejęć w Polsce, a po początkowym spowolnieniu spowodowanym lockdownem oraz niepewnością gospodarczą, polski rynek M&A powrócił do trendów wzrostowych obserwowanych przed wybuchem pandemii COVID-19.

The purpose of the article is to present the results of the first assessment of the senior non-preferred (SNP) bond market’s development in Poland. SNP bonds were introduced to facilitate meeting the banks’ MREL, which aims to build banks’ loss absorption and recapitalization capacity. At the same time, they are the next source of bank funding. The development of the SNP bond market has been initiated relatively recently with the full establishment of resolution systems and the introduction of the MREL requirement for banks. Although the first non-binding decisions to impose the MREL requirement were issued in 2016, the concept of SNP was formally introduced in 2017. In 2019, an amendment to the rules for determining the MREL requirement was adopted, which was implemented into the Polish legal framework in 2021, and in 2022, an amendment to the regulations on bonds was introduced, enabling the issuance of SNP bonds counted to MREL. Since then (2022), there has been a full legal framework for setting and maintaining the MREL requirement, and therefore full conditions for the development of this market in Poland. Therefore, it is justified to say that this market is relatively young. Moreover, it is under-investigated by scientists. This justifies the assessment of the potential scale of this market, its ability to achieve the goal for which it was created, as well as the premises and barriers to its development. Methodology. The research methods were quantitative analysis (calculation of the potential shortage of the MREL requirement and needs in the field of securities issuance based on reporting data) and qualitative analysis (in terms of assessing the challenges). Results of the research. The main determinant of its potential is the amount of MREL shortfall, which depends on the financial situation of banks and partly on the strategy of resolution authorities (responsible for setting the level of this requirement). The main challenges for the Polish SNP bond market are related to the prospects for further development of the banking sector and its environment (business and strategic). Nevertheless, it seems that the potential of the SNP bond market in Poland is underrated. The article contributes to general knowledge about bank funding sources.

Cel artykułu/hipoteza. Banki spółdzielcze w Polsce stoją przed licznymi wyzwaniami – zarówno związanymi z aktualnymi problemami całego sektora bankowego, jak i kwestią koncentracji systemu spółdzielczego. Aktualne wyzwania sektora bankowego w Polsce – zwłaszcza systemowe, jak również niestabilne otoczenie makroekonomiczne utrudniają bankom spółdzielczym konkurowanie z sektorem bankowości komercyjnej oraz sektorem FinTech i BigTech. Dodatkowo postępujące procesy digitalizacji rynku bankowego stanowią wyzwanie dla banków spółdzielczych w zakresie kierunku ich dalszego rozwoju – uwspólniania usług i koncentracji banków, czy też utrzymania aktualnej struktury banków spółdzielczych w Polsce. Głównym celem badań była analiza poszczególnych grup banków spółdzielczych w Polsce w latach 2020–2023 w zakresie dostosowania się do zmiennego otoczenia makroekonomicznego, które w ostatnim okresie było szczególnie trudne w zakresie planowania i realizacji celów strategicznych. Metodyka. W badaniu poddano analizie ponad 300 banków spółdzielczych należących do grupy BPS, które podzielono na pięć grup uwzględniając kryterium sumy bilansowej (banki powyżej 1 mld PLN, 500–1 mln PLN, 200–500 mln PLN, 100–200 mln PLN oraz banki o sumie bilansowej poniżej 100 mln PLN). Grupy banków spółdzielczych analizowano na podstawie kryteriów oceny punktowej w zakresie wskaźników: adekwatności kapitałowej, jakości aktywów, efektywności, płynności – w okresach kwartalnych. Wyniki/Rezultaty badania. W przeprowadzonym badaniu wykazano, że grupa małych banków spółdzielczych zdecydowanie lepiej radziła sobie w niestabilnym otoczeniu makroekonomicznym – zwłaszcza w czasie pandemii COVID-19. Pomimo tego, w niestabilnym otoczeniu makroekonomicznym zwłaszcza w otoczeniu stosunkowo niskich stóp procentowych (w latach 2020–2021), nasiliła się dyskusja dotycząca procesów koncentracji, jak i uwspólniania usług bankowych w sektorze spółdzielczym. W ciągle niestabilnym otoczeniu makroekonomicznym, ale w otoczeniu stosunkowo wysokich stóp procentowych (w latach 2022–2023), banki spółdzielcze należące do dużych, średnich i mniejszych grup bankowych istotnie poprawiły wskaźniki adekwatności kapitałowej, jakości aktywów, efektywności, płynności – wskazując niejednokrotnie na dużo efektywniejsze zarządzanie mniejszą instytucją, aniżeli duże banki spółdzielcze – bardzo często wynikające z lokalnego charakteru prowadzonej działalności. Dlatego też, istotnym aspektem funkcjonowania sektora spółdzielczego w Polsce mogą być kwestie uwspólniania usług i produktów finansowych, nie zaś procesy konsolidacji sektora. W literaturze przedmiotu, sektor spółdzielczy wykazuje chęć uwspólniania zwłaszcza sprawozdawczości bankowej, działań marketingowych oraz wdrażania nowych rozwiązań technologicznych. Istotnym wyzwaniem dla sektora spółdzielczego może być reakcja małych banków spółdzielczych na spadek stóp procentowych.

The purpose of the article/hypothesis. The main aim of this article is to assess the direction and scale of risk transfer via systemically important banks in the euro area. This paper also critically analyses and proposes practical applications of supervisory and complex measures of SIBs identification. Methodology. The impact of systemic risk transfer via O-SIBs on the home and host countries was examined using the supervisory measure of an individual bank’s contribution in the national systemic risk. Additionally, the SRISK model was used. Results of the research. The conducted research has shown that the nature of risk transfer is potentially unidirectional, i.e., from the ‘old EU’ countries to the other countries in the same group or to the ‘new EU’ states. Also, three other SIBs have been found to pose a greater threat to the national banking system than their parent entities do in their home countries. Moreover, it has been demonstrated that in three countries, the aggregate risk contribution of the local O-SIBs – being subsidiaries of O-SIBs from other Eurozone countries – exceeds 25%.

Cel artykułu. Celem niniejszego artykułu jest zbadanie wpływu technologii cyfrowych w tym przedsiębiorstw FinTech na konkurencję w sektorze bankowym UE. Metoda badawcza. Niniejsza praca składa się z analizy jakościowej i ilościowej z wykorzystaniem modeli regresji panelowej. W części teoretycznej, na podstawie dostępnej literatury przedmiotu, wykazano ważną rolę przedsiębiorstw FinTech w kształtowaniu poziomu konkurencji w sektorze finansowym, na całym świecie, w tym w UE. W analizie uwzględniono wpływ przedsiębiorstw FinTech m.in. na bariery wejścia oraz dyskryminację cenową. W części teoretycznej uwzględniono również przedsiębiorstwa BigTech. Wreszcie w badaniu ilościowym wykorzystano model SCP. Badanie ilościowe zostało przeprowadzone z wykorzystaniem regresji linowych na danych panelowych dla lat 2010–2020. Wyniki badań. Pomimo niejednoznacznego wpływu technik cyfrowych na rentowność banków, uzyskane wyniki wskazały, że zwiększający się rozmiar sektora bankowego, nie spowodował wzrostu rentowności z uwagi na innych graczy na rynku. Ponadto, postępująca konsolidacja nie spowodowała spadku konkurencji na rynku bankowym UE, z uwagi na rozwiązania FinTech. Dodatkowo, analiza jakościowa wykazała, że przedsiębiorstwa FinTech zmieniły warunki konkurencji na rynku finansowym.

Cel artykułu, pytania badawcze. Celem artykułu jest przedstawienie i ocena funkcjonowania rynku bankowego w Polsce z punktu widzenia bezpieczeństwa usług bankowych związanego z ochroną konsumentów. Realizacja celu ograniczała się do rynku kredytów konsumenckich i nieprawidłowości zidentyfikowanych przez instytucje ochrony konsumentów w czasie pandemii Covid-19. W artykule postawiono pytania badawcze: Jakie działania podjął rząd i sektor bankowy, aby chronić konsumentów przed skutkami pandemii Covid-19? Jakie instytucje wchodzą w skład systemu ochrony konsumentów na rynku usług bankowych? Jakie nieprawidłowości zgłosili kredytobiorcy w sektorze bankowym? Metodyka. Badania dotyczyły przeglądu literatury oraz regulacji wprowadzonych w związku z pandemią Covid-19, a także danych o orzeczeniach wydanych przez Rzecznika Bankowego i Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w związku z niedoskonałościami rynku bankowego wobec konsumentów. Rezultaty badania. Stwierdzono, że „wakacje kredytowe” były sposobem na zabezpieczenie sytuacji finansowej konsumentów/kredytobiorców w czasie pandemii Covid-19, kiedy stracili oni pracę lub źródło dochodu. Klienci zgłaszali nieprawidłowości do: Rzecznika Finansowego, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Arbitra Bankowego. Duża liczba ofert kredytowych, ich wysoki poziom skomplikowania i niski wpływ na umowę kredytową powodowały, że konsument był narażony na nieuczciwe i nieetyczne praktyki kredytodawców. Nieprawidłowości występowały zarówno na etapie przedkontraktowym, jak i w trakcie trwania umowy kredytowej oraz po jej zakończeniu.

Cel artykułu. Jako cele artykułu wskazano: 1) identyfikację obowiązujących regulacji (w zakresie „hard law” i „soft law”) w obszarze ESG odnoszących się do sektora bankowego w okresie 2015–2023; 2) określenie zakresu implementacji standardu GRI w raportowaniu niefinansowym w sektorze bankowym na przykładzie banków notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w okresie 2017–2022, ze szczególnym uwzględnieniem banków z indeksu WIG-ESG. Metodyka. Wśród zastosowanych metod badawczych można wymienić m.in.: krytyczną analizę literatury przedmiotu, analizę aktów prawnych i regulacji, analizę raportów niefinansowych badanych banków. Wyniki/Rezultaty. W przeprowadzonym badaniu przeanalizowano zagadnienia związane np. ze stosowanymi standardami przy raportowaniu niefinansowym, uczestnictwa w WIG-ESG Index, integracji danych finansowych z niefinansowymi, jak również ewaluacji nazw raportów. Potwierdzono, że Standard GRI (Global Reporting Initiative) jest obecnie dominującym standardem raportowania informacji niefinansowych w sektorze bankowym. Dodatkowo coraz więcej banków dokonuje integracji danych niefinansowych z finansowymi. Dziewięć z dziesięciu banków zostało uwzględnionych w składzie indeksu WIG-ESG Index.

Cel artykułu. Celem artykułu jest przedstawienie kluczowych wniosków z analizy orzecznictwa, w tym definicji oraz najczęstszych modus operandi sprawców oraz charakterystycznych cech przestępstw manipulacji, wykorzystywania oraz ujawniania informacji poufnych. Przestępstwa te (klasyfikowane zgodnie z Rozporządzeniem MAR jako nadużycia na rynku) są szczególnie szkodliwe dla polskiego rynku kapitałowego, ponieważ naruszają zaufanie inwestorów do rynku i niszczą jego efektywność. Metodyka. Autorzy, bazując na literaturze, raportach organu nadzoru nad polskim rynkiem kapitałowym (KPWiG / KNF) oraz wyrokach sądowych, stworzyli pierwsze w polskiej literaturze kompleksowe opracowanie orzecznictwa dla nadużyć na rynku. Wyniki badania. Czas trwania procesu prokuratorsko-sądowego dla wykorzystywania lub ujawniania informacji poufnych trwał 6,5, a w przypadku manipulacji, aż 7,8 razy dłużej od przeciętnego procesu karnego. W przypadku wykorzystywania i ujawniania informacji poufnych skuteczność orzekania była zdecydowanie niższa (7% zawiadomień do prokuratury zakończyło się wyrokami skazującymi), niż w przypadku manipulacji (46%). Statystyki te wynikają głównie ze skomplikowanej materii nadużyć na rynku. Typowym modus operandi manipulacji był sztuczny jednoosobowy handel „sam ze sobą” lub ściśle powiązana ze sobą aktywność kilku osób (wash trade). Sprawcami nadużyć były przeważnie osoby o dużej wiedzy o funkcjonowaniu giełdy, które w toku postępowania próbowały zasłaniać się niewiedzą czy spekulacją, jednak często uczestnicy rynku nie byli świadomi bezprawności podejmowanych działań.

The purpose of the article. This paper attempts to reveal the effect of the study by visually presenting the analysis of the studies on the concept of "financial literacy". Methodology. Bibliometric analysis of the studies published in the Web of Science (WOS) database between 1991 and 2023 was analyzed with the VOSviewer (Version 1.6.9) package program. Since the title, content, and keyword of the concept of "financial literacy" were intended to be scanned in all languages and all publication types, 2,889 works were accessed and analyzed. The limitations of the study are that only the studies in WOS are analyzed. No data from Scopus and PubMed databases has been included. For future studies, research from the Scopus and PubMed databases should be added. Results of the research. When the most frequently included keywords in the publications related to the concept of "financial literacy" have a relationship between them at least twice in the study, the keywords "financial literacy" with 825 repetitions in terms of 1841 total connection strength, "financial education" with 111 repetitions in terms of 315 total connection strength, "financial behavior" with 65 repetitions in terms of 217 total connection strength and "financial knowledge" with 71 repetitions in terms of 213 total connection power are seen. As a result of the analysis performed, it was determined that there were 2265 connection powers and 4069 total connection powers for a total of 36 clusters. When we look at the year-by-year distribution, the most works were published in 2022 with a maximum of 426 works. At least one work was published in 2004, 2003, 1998, 1994 and 1991. Among the published studies, journal article 2,515, proceedings paper 280, early access 135, book chapters 101, review article 68, editorial material 29, correction 6, book 5, book review 3 were determined as works. When we look at the languages in which the published works are published, they are in English with a maximum of 2,814 works. At least two works are in French and Chinese. In order to determine the year-based stratification status of the published studies for country-based citations, it was noted that a country should have at least 1 study published and at least 1 citation obtained. As a result of the analysis, analysis was carried out on 78 observation units that were found to have a relationship between them, and it was determined that there were 14 clusters, 1065 connection power and 9417 total connection power. The countries with the most citations are the USA (11981 citations), the Netherlands (2445 citations) and England (1685 citations). In terms of the number of works, the ranking is the USA (197 publications), China (77 publications), India (73 publications), and Australia (70 publications). When the stratification status of the citation ties of the countries on a yearly basis is examined, it is seen that they are limited between 2017 and 2021.

The purpose of the article. The aim of the study was to calculate and evaluate the costs of employee sickness absence in European countries over the period 2006–2020. An additional objective was to analyse the sensitivity of the development of absenteeism costs depending on the changing level of the discount rate used in economic evaluation analyses. Methodology. The estimation and subsequent assessment of absenteeism of working-age people costs was based on human-capital approach and was carried out retrospectively using the morbidity, top-down approach, based on aggregated epidemiological data. As a measure of production loss volume, GDP per working person was adopted. Results of the research. The study indicated that there is variation in the cost of sickness absence across European countries, but no clustering relationship was identified from a geographic perspective. In addition, SACS is in the range of 1,9% – 2,1% in all countries in 2006 prices.

The purpose of the article. The study aims to analyze how these special rules of financing during the pandemic affected the financial situation of hospitals in Poland. Methodology. We analyzed a sample of 86 Polish hospitals from 2019 to 2021. The financial condition is assessed based on financial ratios and the synthetic measure M1. We employ the Kruskall-Wallis test to confirm the differences between the values of financial ratios in the analyzed period. Results of the research. We confirm that due to the special rules and financing, combined with underperformance, the financial condition of Polish hospitals has slightly improved – especially in the case of operating margin, EAT to debt ratio and ROA.

The purpose of the article. The study brings a comparative analysis between health systems in Poland and Italy. It is aimed at fulfilling the subject literature using economic comparative analyses between different health systems as well as straight comparisons between Polish and Italian health systems. Moreover, another aim of the study is to find out some weak points and to point out some good practices of each of the analyzed health systems. The research question for the purpose of this study is as follows: what changes can be implemented to improve the efficiency of each of the analyzed health systems? Methodology. The study is carried out on the background of health systems' theory. The critical literature review is conducted. A comparative analysis using such indicators as percentage of GDP and GDP per capita spent on financing health systems, healthcare spending components, life-expectancy data or Euro Health Consumer Index indicators are applied and analysed in the study. Results of the research. Health systems in Poland and Italy in the latest decades were transformed in a completely different way. Healthcare in Poland is based mainly on health insurance premiums whereas in Italy financing of healthcare is based mainly on taxes. Among similarities between the systems a high level of responsibility designated to local authorities may be mentioned. The comparative analysis indicates that the situation of the Italian health system seems to be much better as compared to its Polish counterpart. Though, some solutions, aimed at improving health system efficiency, can be transferred from one system to another in case of both analyzed systems.

The purpose of the article. The presented research aims to analyze the impact of health education on students' attitudes towards taking care of their health, the health of other people and the ability to create a healthy environment. The paper assumes that health education is provided in schools by the applicable law. The work presents an up-to-date perspective on the complex problem of how young people perceive health. Methodology. To verify the significance of the differences in the respondents' assessments, statistical methods (non-parametric tests) were used: the U-Mann-Whitney test and the Spearman rank correlation coefficient. The calculations were made using Statistica. The research sample included young people from upper secondary and general education schools. The author's questionnaire was used. The study was anonymous. Respondents completed the questionnaire voluntarily. The research was conducted between March and September 2023. Results of the research. The conducted empirical analyses and the results of the surveys allowed us to achieve the goal assumed in the introduction and confirmed that health education in secondary schools influences the shaping of students' attitudes towards taking care of their health and the health of the community in which they live. By implementing health education at school – according to the core curriculum – students' awareness and motivation to undertake activities to improve and maintain good health is increased. Additionally, practical skills are developed to help them use the acquired knowledge in everyday life, and pro-health attitudes are formed. Health promotion is, therefore, the key to improving the health of school children, preparing them for a healthy lifestyle and making informed choices about their health and the community in which they live.

W artykule podjęto próbę zbadania roli banków gwarancyjnych, których głównym celem działalności jest wspieranie rozwoju konkurencyjności przedsiębiorstw MŚP poprzez umożliwienie im dostępu do kredytowania poprzez udzielone gwarancje i poręczenia kredytowe, w tworzeniu harmonijnego rozwoju przedsiębiorstw tego sektora. Na początku scharakteryzowano banki gwarancyjne oraz ich wartość dodaną dla gospodarki. W części empirycznej, na podstawie danych zaczerpniętych z Verband Deutscher Bürgschaftsbanken e.V. przedstawiono ich udział we wspieraniu rozwoju przedsiębiorstw z sektora MŚP w okresie przed pandemią COVID-19, jak i w jej trakcie. Z przeprowadzonej analizy wynika, że banki gwarancyjne zwiększają efektywność operacyjną i przyczyniają się do zmniejszenia asymetrii informacji, specjalizując się w ocenie kredytowej przedsiębiorstw (bardziej jakościowej, niż ilościowej), a przy tym zmniejszają lukę finansową. Ich działalność oddziałuje pozytywnie również na instytucje kredytowe, bowiem biorą one na siebie dużą część ryzyka. Dzięki ich działalności w Niemczech panuje korzystny klimat do zakładania nowych przedsiębiorstw, których często jedynym kapitałem jest „specjalistyczne know-how”, jak i innowacyjne przedsięwzięcie.

The purpose of the article/hypothesis: The purpose of the article is to determine whether, taking into account the current legal framework determining the state role in the economy, it is advisable to support large enterprises in relation to preventing the effects of the COVID-19 pandemic. The analysis will be conducted based on one of the types of guarantees - PLG FGP guarantee line. Methodology: In order to achieve the assumed goals, the analysis was based on non-reactive research, consisting in the assessment of available information. It included studies of normative acts, official statistical data and industry reports and analyses. Two basic research methods were used, namely legal dogmatic and comparative analyses. Results of the research: Based on the conducted research, it can be concluded that taking into account the characteristics of economic difficulties resulting from the COVID-19 pandemic (i.e. a decrease in demand for goods and services, reduced mobility of the population, limited supply caused by disruption of supply chains and absence of employees at the workplace), it is justified to support sector of large enterprises, because these problems concern both the SME sector and large enterprises to a similar extent. However, it is reasonable to direct the aid because financing was also used by enterprises that were not affected by the crisis.

Cel artykułu/hipoteza: Celem artykułu jest przedstawienie i analiza postrzegania inflacji i wiedzy na jej temat, a także metod ochrony studentów przed jej negatywnymi skutkami. Metodyka: Praca zawiera przegląd literatury w temacie współczesnej inflacji oraz analizę badania naukowego o tytule „Postrzeganie inflacji oraz metody ochrony studentów przed jej negatywnymi skutkami”. Badanie zostało przeprowadzone metodą CAWI na próbie 329 respondentów. Próba była losowa. Wyniki/Rezultaty badania: Analiza przeprowadzonego badania wykazała, że studenci, mimo iż orientują się w obecnej sytuacji inflacyjnej, to słabo rozumieją samo zjawisko. Aby zabezpieczyć się przed negatywnymi skutkami inflacji, stosują różne powszechnie znane metody, takie jak zwracanie uwagi na wydatki, oszczędzanie energii, a także wszelkiego rodzaju inwestycje. Jednakże nie wszyscy starają się uchronić swoje oszczędności przed negatywnymi skutkami inflacji. Działania części ankietowanych uzależnione są od wyższych wartości wskaźnika CPI. Organy publiczne odpowiedzialne za przeciwdziałanie wzrostu cen oraz łagodzenie negatywnych skutków tego zjawiska nie cieszą się zaufaniem studentów. Lecz mimo świadomości na temat destrukcyjnego wpływu wysokiej inflacji na swoje oszczędności oraz na cały obrót gospodarczy, część studentów jest świadoma pozytywnych skutków, jakie niesie ze sobą kontrolowana inflacja.

The purpose of this article is to compare the focus of researchers and the saving behavior of households in different types of crises within the scope of the financial crisis of 2008 and the pandemic crisis. The research focused on the literature review of publications in the WoS bibliographic database concentrated on saving and personal finance with the addition of a crisis or pandemic. 276 publications in the WoS category of Economics were identified. Full and fractional clustering with VOS Viewer was applied. It has been found that there are differences in the behavior of households and in the focus of researchers concerning analyzed terms between the pandemic and other crises. In the case of the financial crisis of 2008, a broader approach prevailed, considering the situation of the financial market and its liquidity, but also inequalities and imbalances at the individual, national and international levels. When it comes to the pandemic, the term savings had the most associations with problems related to the situation of an individual household. Attention was paid to financial security, income, wealth, and demand generated by the household.

Cel artykułu. Celem niniejszego artykułu jest udzielenie odpowiedzi: jaka jest rola Rzecznika Klienta w bankach jako dobrowolnego elementu systemu ochrony klientów? Metoda badawcza. Aby udzielić odpowiedzi na to pytanie, w sierpniu 2021 roku przeprowadzone zostało badanie z wykorzystaniem metody CAWI na próbie 509 konsumentów. Dodatkowo, przeprowadzono wywiady pogłębione, częściowo ustrukturyzowane, z trzema Rzecznikami Klienta w bankach działających w Polsce. Wyniki badań. W celu zagwarantowania i ochrony praw konsumenta w Polsce działa Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Dodatkowo, w celu szczególnej ochrony klientów instytucji finansowych i wspierania ich w sporach z podmiotami rynku finansowego powołany został Rzecznik Finansowy. Oprócz instytucji państwowych, istnieją także niezależne organizacje pozarządowe, powołane w celu wspierania i ochrony konsumentów. Mimo nadzoru regulatora oraz działalności instytucji chroniących klientów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi w branży finansowej, w tym w bankach, nadal można spotkać się ze zjawiskami, które mają charakter nieuczciwych praktyk, w tym missellingu. W świetle wskazanego problemu branży, cześć banków zdecydowała się podjąć działania samoregulacyjne. Formą takich działań jest między innymi powoływanie w Bankach Rzecznika Klienta, czyli jednostki, której zadaniem jest reprezentowanie interesów klienta w relacji z bankiem. Wyniki przeprowadzonego badania wskazują, że, mimo potencjału i możliwości, które tworzy funkcja Rzecznika Klienta w bankach, nie jest ona w pełni wykorzystywana, a rola Rzecznika zazwyczaj ogranicza się do działań reaktywnych, podejmowanych w odpowiedzi na nieprawidłowości, które już miały miejsce i nie zostały rozpatrzone przez inne jednostki.

The purpose of the article. The aim of the article is to determine whether there is a need to differentiate between countries in terms of the amount of aid they provide for the return of their citizens, and in which of the European countries a person can save the most and build up wealth in the fastest way. Methodology. The study is based on historical data from 2016 to 2021 on average salaries, average cost of living, average price per square meter of housing in a country’s capital and the average price of a VW Golf IV car in 37 European countries. Results of the research. In the general view of the study presented below, the countries to which economic migration can bring the most benefits are Switzerland, Luxembourg, and Denmark. On the other hand, countries that may not meet economic needs include North Macedonia, Moldova, Montenegro, and Albania. One can save the fastest per square meter of housing in Belgium, Iceland, and Switzerland. The fastest way for people to save money for a car is available in Switzerland, Luxembourg, and Great Britain.

The purpose of the article. This article explores the trend of fintech firms obtaining banking licenses, challenging their traditional advantage of not being banking institutions. It investigates two hypotheses: H1 – Banking licenses bring more opportunities than threats for fintech companies; H2 – Obtaining licenses positively impacts their profitability. Methodology. The study utilizes the literature review and applies Porter’s Five Forces methodology to assess the strategic implications of banking licenses for fintech firms. Financial analysis is conducted on three selected companies based on market capitalization, banking license timeline, and geographical diversification. Profitability ratios (ROE and ROA) are analyzed before and after obtaining the license. Results of the research. Fintech firms with banking licenses experience more opportunities than threats, as confirmed by Porter’s analysis. However, only one out of three analysed companies immediately improved profitability ratios after obtaining the license. In conclusion, obtaining banking licenses opens growth opportunities for fintech firms, but immediate profitability improvements are not guaranteed. Additional requirements and challenges arise during the transition to a banking area. The study acknowledges limitations and suggests further research to confirm and expand these findings in the evolving fintech landscape.

Under the conditions of increased uncertainty making right financial decisions can determine success or failure of every company. Maintaining financial liquidity is especially important during impactful economic fluctuations when the risk of bankruptcy rises significantly. The purpose of the article is to evaluate the impact of financing strategies on economic situation of companies during the pandemic as well as to verify whether safe strategy can be a reliable measure of protection from the danger of bankruptcy. Methodology. Empirical research has been based on the analysis of 30 commercial sector companies’ financial statements from 2018 to 2020. The research has been completed with discriminant analysis models, and in order to receive clear interpretation of results a new indicator has been created. The indicator shows effectiveness of financing strategies as protection from negative results of the pandemic. Results of the research prove that under the conditions of strong and rapid economic changes a conservative strategy is a relatively safer strategy than moderate and aggressive ones, yet, it does not guarantee full protection from bankruptcy. Additionally, moderately higher risk of financing allows to increase liquidity and profitability even during the pandemic which was also indicated in the research.

The purpose of the article is to analyse how to balance public interests with the protection of privacy in the tax field. It has not been an easy task especially in the context of access to financial information. In this area, the compromise to achieve transparency needs to pay regard to the principle of proportionality, as reinforced by recent case law of the ECJ, and align with specific legislation such as the EU General Data Protection Regulation and recently enacted EU Digital Services Act. It is extremely important to investigate the possible consequences of acting against fundamental rights that are attributed to European citizens (and not only), such as the right to privacy and the protection of personal data. The paper aims to provide relevant and further insight to paths that lead to a fair way to handle such relevant information. Every citizen, every academically inclined and dedicated individual, every public official, every judicial agent, must question whether the public interest can ever, or at least, recurrently, surpass a fundamental right to privacy, specially, in a sensible area as the financial information of an individual. Such actions can often lead, if mistakes are made along the way, to dangerous outcomes, such as public humiliation, and can even harm the person’s professional and personal life. Methodology. In the course of the paper, an analysis is made of public decisions taken in cases across the European continent. Additionally, some considerations are made about the recent legislation that is produced by competent authorities, particularly the European Institutions. Results of the research. The authors offer a personal insight regarding the information that has been gathered, confirming some significant concerns. What is of crucial importance, as stated in the title of this article, is a well established balance between the public interest and the protection of privacy, with explained and defined possible paths to follow.