Search

Introduction: The right to conscientious objection in the pharmacist profession, as in the case of other medical professions, has been the subject of a lively ethical and legal discussion in Poland and abroad for many years. This is related to the introduction to pharmacy trade of products and devices whose purpose of use or mechanism of action is inconsistent with the religious beliefs or moral convictions of some pharmacists. Pharmacists practicing in Poland do not have the so-called conscience clause in law regulating their professional activity, but there are attempts to introduce such a legal solution similarly to the doctors and nurses. Aim: The aim of our study was to analyze the attitudes of Polish society towards the conscientious objection of pharmacists. We tested the hypotheses that social attitudes may vary depending on the circumstances and are modified by psychological and sociodemographic variables, such as: perception of the prestige of the pharmacist profession, tendency to seek advice from pharmacists, age, gender, education, financial conditions, health status and place of residence. Material and methods: The research was conducted on a group of 600 people over 18 years of age. The sample was representative of the Polish population. A mix mode technique was used based on personal and telephone interviews, i.e. 84% CAPI (Computer Assisted Personal Interview) and 16% CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing). Respondents were asked whether a pharmacist, guided by his or her own conscience, could refuse to sell selected products or devices such as: hormonal contraceptives, morning-after pills and intrauterine devices. Results: The majority (78-86% - depending on the case) of respondents believe that a pharmacist has no right to refuse to sell a product or device available in pharmacies. A small number of respondents indicated that the pharmacist has the right to refuse to sell contraceptives (2.7%, n=16), intrauterine device (8.7%, n=52), post-coital pill (10.5%, n=63). Statistically significant differences were observed between the level of acceptance of the pharmacist's conscientious objection in different cases: refusal to dispense hormonal contraceptives (Me=0.14), for intrauterine devices (Me=0.21) and post-coital pills (Me=0.25) (p=0.01). The acceptance of conscientious objection by pharmacists correlates statistically significantly negatively with the respondents' age, financial conditions, level of perceived prestige of the pharmacist profession, and positively with the tendency to consult OTC medicines with pharmacists. There was no relationship with education, health status and place of residence, and no differences between women and men. Conclusions: The level of social acceptance for introducing a conscience clause into laws regulating the practice of the pharmacist profession seems to be low. However, it varies depending on the type of pharmaceutical product or medical device, which may result from the perception of a different mechanism of action, which may be morally objectionable to a greater or lesser extent. The level of social acceptance of the pharmacist's right to conscientious objection is also dependent on the social perception of the pharmacist's role, and is also modified by psychological and sociodemographic variables such as: perception of the pharmacist's prestige, tendency to consult a pharmacist when purchasing medications, as well as age and financial conditions.

W artykule przeanalizowano problem sprzeciwu sumienia z perspektywy konstytucyjnej zasady równości (art. 32 Konstytucji RP) oraz bezstronności światopoglądowej władz publicznych (art. 25 ust. 2). Zasady te zakazują prawodawcy i władzom publicznym wprowadzania nieuzasadnionych nierówności w stosunkach prawnych w sferze publicznej, szczególnie w zakresie podstawowych praw i wolności. Zakazują także arbitralnego opowiadania się po jednej ze stron sporów światopoglądowych, aby uprzywilejowując jedną ze stron nie ograniczać nieproporcjonalnie fundamentalnych praw innych stron. W obszarze świadczeń zdrowotnych konieczność ochrony zdrowia lub życia pacjentów uzasadnia ich uprzywilejowanie w dostępie do świadczeń zdrowotnych oraz nałożenie odpowiednich obowiązków i ograniczeń prawnych w zakresie wolności sumienia na osoby wykonujące zawody medyczne. Jednak większość przypadków manifestowania sprzeciwu sumienia w praktyce medycznej nie dotyczy sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia świadczeniobiorców. Co więcej, wynika z woli respektowania zasady poszanowania życia każdej istoty ludzkiej ze strony obdżektora. Spory wokół kwestii ochrony życia poczętego, do których często nawiązuje się w kontekście dyskusji wokół klauzuli sumienia, mają bez wątpienia podłoże światopoglądowe. Jednak nawet zakładając niemożność ich rozstrzygnięcia, nie ma podstaw, aby władze publiczne, w sytuacjach, w których nie występuje konieczność ochrony życia i zdrowia ludzkiego, opowiadały się po stronie poglądu akceptującego naruszanie ludzkiego życia ograniczając jednocześnie wolność postępowania w zgodzie z sumieniem osób przyjmujących pogląd przeciwny. Zatem w przypadkach wykraczających poza konieczność ochrony zdrowia i życia prawodawca nie powinien arbitralnie ograniczać wolności sumienia świadczeniodawców. W przeciwnym przypadku narusza zasadę równości wobec prawa w zakresie podstawowych praw i wolności oraz tworzy ramy prawne dla dyskryminacji niektórych świadczeniodawców ze względu na ich zawód, funkcję lub światopogląd. Niezgodne z zasadą równości byłoby także różnicowanie uprawnień w zakresie sprzeciwu sumienia pomiędzy różnymi grupami osób zaangażowanych w opiekę nad pacjentem.