Sytuacja wnioskodawcy ubiegającego się o emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach, a nie posiadającego wymaganego prawem świadectwa pracy potwierdzającego taką okoliczność, rodzi liczne wątpliwości interpretacyjne każdej ze stron postępowania. Określenie czy dana praca jest lub nie jest pracą w szczególnych warunkach, w oparciu o pośrednie dowody, to bardzo częste wyzwanie, jakie stoi obecnie przed Sądami Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. W opracowaniu scharakteryzowano przesłanki, których łączne zaistnienie pozwala na przyjęcie, że daną pracę można uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach. W oparciu o akty prawne, dotychczasowe stanowisko doktryny i judykatury, z uwzględnieniem specyfiki norm prawa ubezpieczeń społecznych, wskazano determinanty charakterystyczne dla pracy w szczególnych warunkach, których ustalenie ma kluczowe znaczenie dla nabycia przez wnioskodawcę prawa do emerytury z tego tytułu. The situation of the applicant applying for a retirement pension for work in a special conditions while not possessing the required work certificate confirming such a circumstance raises numerous interpretative doubts for each party to the proceedings. Determining whether a job is or is not a job in special conditions based on indirect evidence is a very common challenge which the Labor and Social Security Courts currently have to face. In this study I have characterized the premises whose combined existence allow for the assumption that a given work can be considered as performed in special conditions. On the basis of legal acts, the current position of doctrine and judicature, as well as taking into account the specificity of social insurance law norms, I indicate determinants characteristic for work in special conditions, the determination of which is crucial for the applicant's acquisition of the right to retirement.