Search

The abstract and slides of a LEP Colloquia talk (in Serbian).

Knjiga Interne metrijske karakteristike psiholoških instrumenata. Vodič kroz Psihometriju 1 kao svoje osnovne teme postavlja one psihometrijske karakteristike instrumenata koje se mogu utvrditi samo na osnovu rezultata na datom testu, bez njegovog dovođenja u vezu sa drugim konstruktima. U skladu sa tim, kao osnovne teme pojavljuju se diskriminativnost, objektivnost, pouzdanost, homogenost i reprezentativnost testa. Dodatno, ovaj vodič pokriva i različite modele merenja, kao što su Gutmanova teorija merenja i teorija odgovora na stavke, a koje se mogu koristiti komplementarno sa klasičnim pristupom prilikom utvrđivanja internih metrijskih karakteristika instrumenata. Na kraju, iako u procesu izrade instrumenta sledi nakon dokazivanja valjanosti, prikazan je i proces normiranja psiholoških instrumenata, jer je i ovo procedura za koju nisu potrebni dodatni podaci osim odgovora na sam test. Vodič kroz Psihometriju 1 zamišljen je kao vodič i kroz teoriju i kroz praksu provere metrijskih karakteristika instrumenata. Svako poglavlje počinje kratkim uvodom u temu iz laičke perspektive, zatim se uvode i objašnjavaju osnovni teorijski pojmovi, da bi na kraju njihova primena bila ilustrovana primerima na konkretnim podacima. Svako poglavlje takođe sadrži i detaljne instrukcije kako se opisani postupci provere metrijskih karakteristika sprovode u IBM© SPSS© statističkom softveru, odnosno, u slučaju teorije odgovora na stavke, u programu Winsteps/Ministep. Takođe, postoji posebno, dodatno poglavlje u kome je detaljno objašnjen rad u IBM SPSS sintaksi, kao i poglavlje koje opisuje proveru metrijskih karakteristika instrumenta korišćenjem makroa RTT10G, koji se pokreće preko SPSS sintakse.

Egzekutivne funkcije mogu se definisati kao kontrolni mehanizmi koji upravljaju brojnim kognitivnim potprocesima. Savremena shvatanja egzekutivnih funkcija idu u pravcu identifikovanja različitih međusobno povezanih, ali ipak odvojivih egzekutivnih procesa, kao što su premeštanje, ažuriranje i inhibicija. Premeštanje predstavlja sposobnost da se pažnja efikasno prebacuje i vraća sa jedne na drugu operaciju ili deo zadatka, ažuriranje se odnosi na prikladno revidiranje informacija u radnoj memoriji u skladu sa njihovom važnošću za zadatak koji se obavlja, a inhibicija na sposobnost uzdržavanja od dominantnog odgovora u situaciji kada on nije poželjan. I dok je povezanost egzekutivnih funkcija sa drugim kognitivnim dimenzijama, kao što je inteligencija, već demonstrirana, odnos sa crtama ličnosti predstavlja neistraženo polje, iako određeni nalazi posredno ukazuju na veze između ova dva domena. Doktorska disertacija postavlja tri osnovna cilja – replikaciju pomenute trofaktorske strukture egzekutivnih funkcija, istraživanje povezanosti egzekutivnih funkcija i crta ličnosti i pravljenje baterije testova egzekutivnih funkcija koja bi bila pogodna za grupno zadavanje preko računara. Za potrebe istraživanja je konstruisano / adaptirano devet zadataka egzekutivnih funkcija, pri čemu su po tri zadatka bila namenjena merenju svake egzekutivne funkcije (zadaci plus-minus, slovo-broj i lokal-global merenju premeštanja, zadatak „budi u toku“, zadatak pamćenja slova i spacijalni 2-unazad zadatak merenju ažuriranja i Strupov zadatak i zadaci stop-signal i levo-desno merenju inhibicije). Kao crte ličnosti koje će biti uključene u istraživanje izabrane su dimenzije neroticizam, ekstraverzija, otvorenost, saradljivost i savesnost iz modela Velikih pet, dezintegrisanost i amoralnost, u skladu sa savremenim teorijama ličnosti koje postuliraju više od pet osnovnih dimenzija individualnih razlika u konativnom domenu. Uzorak od 190 studenata psihologije Filozofskog fakulteta u Beogradu uradio je devet zadataka namenjenih proceni egzekutivnih funkcija i popunio inventare kojima se mere pomenutih sedam crta ličnosti. Rezultati istraživanja pre svega ukazuju na postojanje tri nezavisne egzekutivne funkcije – premeštanja, ažuriranja i inhibicije. Nezavisnost ovih funkcija veća je nego što je to slučaj u nalazima ranijih istraživanja, što bi se najpre moglo objasniti selekcionisanom prirodom uzorka u ovom istraživanju. U pogledu drugog cilja, identifikovano je nekoliko značajnih povezanosti između domena egzekutivnih funkcija i domena crta ličnosti... Executive functions are usually defined as control mechanisms that regulate the operation of numerous cognitive subprocesses. Contemporary conceptions of executive functions are oriented toward identifying a set of related, although mutually separate executive processes, such as shifting, updating and inhibition. Shifting is the ability to efficiently switch attention back and forth between operations or subtasks, updating refers to appropriate reviewing of information in working memory according to their importance within the given task, and inhibition is defined as the ability to refrain from giving the dominant response in situations when this is not desirable. In contrast to a multitude of findings supporting the relations of executive functions with other cognitive domains, the relation between executive functions and personality traits remains mostly uninvestigated, with only a small number of findings indirectly supporting such a connection. This doctoral dissertation has three main goals – replication of the aforementioned three-factor structure of executive functions, investigation of relations between executive functions and personality traits, and construction of a computer based battery of tests of executive functions. Nine executive function tasks were constructed / adapted for the purpose of the research, with three tasks tapping each of the functions (plus-minus, number-letter, and local-global tasks assessing shifting, “keep track”, letter memory and spatial 2-back tasks measuring updating, and Stroop task, stop-signal and left-right tasks tapping inhibition). The dimensions from the Big Five model - neuroticism, extraversion, openness, agreeableness, and conscientiousness, along with disintegration and amorality, were chosen as measures of participants’ personality traits, which was in line with contemporary personality theories identifying more than five basic dimensions of individual differences in conative domains. A sample of 190 students of psychology from the Faculty of Philosophy in Belgrade has completed the nine executive function tests and inventories assessing the seven mentioned personality traits. The results of the research indicate the existence of three independent executive functions – shifting, updating and inhibition. Independence of these functions is larger than had previously been demonstrated, which could most likely be explained by the sampling strategy of our research. Regarding the second goal of the dissertation, several significant correlations between the domains of executive functions and personality traits were identified...

Graffiti can be seen as a specific means of communication used by young people in urban environments. Graffiti are a very heterogeneous phenomenon, certain aspects of which border on art, while others remain in the domain of vandalism. Considering the absence of graffiti related research in our country, this study is exploratory and has two main goals - to assess the perception of Belgrade citizens on the prevalence of diverse types of stylized and non-stylized graffiti in different urban locations and to determine the participants' relationship towards graffiti, and their subtypes, as well as the appropriateness of a number of locations for creating graffiti. A convenient sample of 100 citizens of Belgrade has completed an on-line extensive questionnaire. The results indicate that non-stylized graffiti are perceived as more prevalent than stylized graffiti, while the relationship towards stylized graffiti is significantly more favourable. This finding could be explained by the greater amount of effort invested in stylized graffiti which leads to their higher aesthetic value. Certain public spaces - such as surrounding walls / fences, underpasses, overpasses and bridges - which are perceived as most covered in graffiti are at the same time seen as most appropriate for this type of activity.

Egzekutivne funkcije mogu se definisati kao kontrolni mehanizmi koji upravljaju brojnim kognitivnim potprocesima. Savremena shvatanja egzekutivnih funkcija idu u pravcu identifikovanja različitih međusobno povezanih, ali ipak odvojivih egzekutivnih procesa, kao što su premeštanje, ažuriranje i inhibicija. Premeštanje predstavlja sposobnost da se pažnja efikasno prebacuje i vraća sa jedne na drugu operaciju ili deo zadatka, ažuriranje se odnosi na prikladno revidiranje informacija u radnoj memoriji u skladu sa njihovom važnošću za zadatak koji se obavlja, a inhibicija na sposobnost uzdržavanja od dominantnog odgovora u situaciji kada on nije poželjan. I dok je povezanost egzekutivnih funkcija sa drugim kognitivnim dimenzijama, kao što je inteligencija, već demonstrirana, odnos sa crtama ličnosti predstavlja neistraženo polje, iako određeni nalazi posredno ukazuju na veze između ova dva domena. Doktorska disertacija postavlja tri osnovna cilja – replikaciju pomenute trofaktorske strukture egzekutivnih funkcija, istraživanje povezanosti egzekutivnih funkcija i crta ličnosti i pravljenje baterije testova egzekutivnih funkcija koja bi bila pogodna za grupno zadavanje preko računara. Za potrebe istraživanja je konstruisano / adaptirano devet zadataka egzekutivnih funkcija, pri čemu su po tri zadatka bila namenjena merenju svake egzekutivne funkcije (zadaci plus-minus, slovo-broj i lokal-global merenju premeštanja, zadatak „budi u toku“, zadatak pamćenja slova i spacijalni 2-unazad zadatak merenju ažuriranja i Strupov zadatak i zadaci stop-signal i levo-desno merenju inhibicije). Kao crte ličnosti koje će biti uključene u istraživanje izabrane su dimenzije neroticizam, ekstraverzija, otvorenost, saradljivost i savesnost iz modela Velikih pet, dezintegrisanost i amoralnost, u skladu sa savremenim teorijama ličnosti koje postuliraju više od pet osnovnih dimenzija individualnih razlika u konativnom domenu. Uzorak od 190 studenata psihologije Filozofskog fakulteta u Beogradu uradio je devet zadataka namenjenih proceni egzekutivnih funkcija i popunio inventare kojima se mere pomenutih sedam crta ličnosti. Rezultati istraživanja pre svega ukazuju na postojanje tri nezavisne egzekutivne funkcije – premeštanja, ažuriranja i inhibicije. Nezavisnost ovih funkcija veća je nego što je to slučaj u nalazima ranijih istraživanja, što bi se najpre moglo objasniti selekcionisanom prirodom uzorka u ovom istraživanju. U pogledu drugog cilja, identifikovano je nekoliko značajnih povezanosti između domena egzekutivnih funkcija i domena crta ličnosti... Executive functions are usually defined as control mechanisms that regulate the operation of numerous cognitive subprocesses. Contemporary conceptions of executive functions are oriented toward identifying a set of related, although mutually separate executive processes, such as shifting, updating and inhibition. Shifting is the ability to efficiently switch attention back and forth between operations or subtasks, updating refers to appropriate reviewing of information in working memory according to their importance within the given task, and inhibition is defined as the ability to refrain from giving the dominant response in situations when this is not desirable. In contrast to a multitude of findings supporting the relations of executive functions with other cognitive domains, the relation between executive functions and personality traits remains mostly uninvestigated, with only a small number of findings indirectly supporting such a connection. This doctoral dissertation has three main goals – replication of the aforementioned three-factor structure of executive functions, investigation of relations between executive functions and personality traits, and construction of a computer based battery of tests of executive functions. Nine executive function tasks were constructed / adapted for the purpose of the research, with three tasks tapping each of the functions (plus-minus, number-letter, and local-global tasks assessing shifting, “keep track”, letter memory and spatial 2-back tasks measuring updating, and Stroop task, stop-signal and left-right tasks tapping inhibition). The dimensions from the Big Five model - neuroticism, extraversion, openness, agreeableness, and conscientiousness, along with disintegration and amorality, were chosen as measures of participants’ personality traits, which was in line with contemporary personality theories identifying more than five basic dimensions of individual differences in conative domains. A sample of 190 students of psychology from the Faculty of Philosophy in Belgrade has completed the nine executive function tests and inventories assessing the seven mentioned personality traits. The results of the research indicate the existence of three independent executive functions – shifting, updating and inhibition. Independence of these functions is larger than had previously been demonstrated, which could most likely be explained by the sampling strategy of our research. Regarding the second goal of the dissertation, several significant correlations between the domains of executive functions and personality traits were identified...

Веза моторичких способности, као кретних капацитета човека, и егзекутивних функција (ЕФ), као важних когнитивних ресурса, до сада није детаљно испитивана. У Студији 1 овог истраживања је испитивана корелација моторичких способности (издржљивост у снази, експлозивна снага, репетитивна снага, агилност, брзина, координација, издржљивост и гипкост) и ЕФ (ажурирањe, инхибицијa и премештањe) ученика узраста 9-10 година. Резултати Студије 1 су показали повезаност издржљивости са премештањем (мера уштеде времена на Глобал-локал задатку), као и истовремено високог нивоа издржљивости и координације са премештањем (мера тачности на Смајли задатку). Ове две моторичке способности су, уз репетитивну и експлозивну снагу, биле позитивно повезане и са инхибицијом (мера уштеде времена на Модификованом Струповом задатку), али се најбољим предиктором ове мере инхибиције показала издржљивост у снази. Имајући у виду налазе Студије 1, као и непримереност вежби издржљивости у снази за ученике наведеног узраста, у Студији 2 је испитивана могућност унапређења премештања и инхибиције реализацијом дванаестонедељног експерименталног програма заснованог на вежбама аеробне издржљивости и координације, као и истог експерименталног програма уз додатне когнитивне захтеве усмерене на унапређење премештања и инхибиције. Налази Студије 2 су показали да се експериментални програми у својој ефикасности унапређења инхибиције и премештања нису разликовали ни међусобно, нити су били ефикаснији од редовног Програма физичког васпитања у коме су биле заступљене вежбе брзине, експлозивне снаге, агилности, као и интерактивна кретања (хваталице). У будућим истраживањима односа моторичких способности и ЕФ би требало контролисати пол, узраст, мотивацију за вежбање и остале потенцијално значајне факторе који би могли да утичу на ову везу. The relationship between different physical fitness components, as essential parts of one’s movement capacities, and executive functions (EF), as important cognitive resources, has not yet been explored in detail. In Study 1 of our research, we investigated the correlations between physical fitness components (muscular endurance, explosive power, repetitive power, agility, speed, coordination, aerobic endurance, and flexibility) and EF (updating, inhibition, and shifting) in students aged 9 to 10. The results of Study 1 indicated a positive relationship between aerobic endurance and shifting (a measure of time efficacy in the Global-local task), as well as a positive correlation of simultaneously high aerobic fitness and coordination with shifting (a measure of accuracy in the Smiley task). These two fitness components, along with repetitive and explosive power, were also positively connected with inhibition (a measure of time efficacy in the Modified Stroop task), but the best predictor of this inhibition measure was muscular endurance. Bearing in mind the findings of Study 1, and also the fact that muscular endurance exercises are inappropriate for students in this age group, in Study 2 we investigated the possibility of shifting and inhibition enhancement by conducting a twelve-week experimental program based on exercises for aerobic endurance and coordination enhancement, and by conducting the same program with additional cognitive tasks designed to improve shifting and inhibition. The findings of Study 2 showed that the efficacy in improving inhibition and shifting did not differ between the experimental programs, nor between the experimental programs and the regular physical education program, which comprises activities improving speed, explosive power, and agility, as well as interactive activities (catching games). In future research of the relationship between physical fitness and EF, factors such as gender, age, and exercise motivation should be controlled, as well as some other potentially significant factors which could impact this relationship.

Dezintegracija predstavlja svojevrsnu operacionalizaciju šizotipije, crte ličnosti koja se odnosi na sklonost ka doživljavanju propsihotičnih iskustava kod pripadnika opšte populacije, i koja leži na kontinumu sa šizofrenijom. Zbog metodoloških prednosti u odnosu na ispitivanje klinički obolelih, istraživači sve češće ispituju pripadnike opšte populacije radi identifikovanja riziko faktora za obolevanje od šizofrenije. Nastojeći da odgonetnu mehanizme koje stoje u osnovi kognitivnih deficita kod šizotipije, posredstvom primene različitih kognitivnih zadataka, istraživači raspravljaju o postojanju teškoća u procesiranju konteksta i brzini obrade informacija. Zbog nedovoljno istražene oblasti, varijabilnosti postojećih podataka i činjenice da se o pomenutim deficitima uglavnom izvode zaključci na osnovu primene pojedinačnih kognitivnih zadataka, ovo istraživanje je imalo za cilj da ispita postojanje teškoća u procesiranju konteksta i brzini obrade informacija posredstvom primene više kognitivnih zadataka i time doprinese podrobnijem razumevanju ove oblasti. Za merenje procesiranja konteksta su korišćena tri zadatka: Ebinghausova iluzija, Diz-Rediger-Mekdermotova paradigma i AX test kontinuiranog izvođenja, dok je za merenje brzine obrade informacija korišćeno četiri zadatka: retroaktivno maskiranje, zadatak šifra i zadaci prostog i izbornog vremena reakcije. Kao prediktori u istraživanju korišćeni su sociodemografski podaci, inteligencija (merena Ravenovim progresivnim matricama), bazične crte ličnosti (merene HEXACO modelom) i dezintegracija (merena upitnikom DELTA). Celokupna baterija je postavljena na platformu za online testiranje Total Assessment. Ispitivanje je sprovedeno u kontrolisanim uslovima. U istraživanju je učestvovalo 215 pripadnika studentske populacije (31 % muškaraci i 69 % žene, prosečne starosti 22.65, SD = 4.24). U odnosu na osnovni cilj istraživanja i postavljenu istraživačku hipotezu, potvrđeno je da dezintegracija u odnosu na bazične crte ličnosti i inteligenciju ostvaruje inkrementalan doprinos pri objašnjenju deficita u procesiranju konteksta kada je on meren AX testom kontinuiranog izvođenja. Dezintegracija kao crta i njena subdimenzija generalna egzekutivna disfunkcija pokazale su se značajnim negativnim prediktorima opšte osetljivosti na kontekst (d′). Pored toga, generalna egzekutivna disfunkcija se pokazala negativnim prediktorom indeksa A, i pozitivnim prediktorom AX i BX greška. Subdimenzija dezintegracije magijsko mišljenje se pokazala značajnim negativnim prediktorom AY grešaka, dok se, suprotno očekivanjima, subdimenzija depresivnost pokazala pozitivnim prediktorom AY grešaka, a subdimenzija somatoformna disregulacija pozitivnim prediktorom indeksa A. Dezintegraciji u celini, kao ni njene subdimenzije, nisu se pokazale značajnim prediktorima podložnosti Ebinghausovoj iluziji i lažnim sećanjama merenih Diz-Rediger-Mekdermotovom paradigmom. Odsustvo korelacije zadataka koji su korišćeni za merenje procesiranja konteksta upućuju na neadekvatnost posmatranja procesiranja konteksta kao unitarnog fenomena. Hipoteza o inkrementalnom doprinosu dezintegracije u odnosu na bazične crte ličnosti i inteligenciju pri objašnjenju deficita u brzini obrade informacija je delimično potvrđena. Dezintegracija u celini se nije pokazala značajnim prediktorom postignuća ni na jednom od korišćenih zadataka za merenje brzine obrade informacije, ali su se njene subdimenzije pokazale značajnim prediktorima brzine obrade informacija merenom zadatkom prostog i izbornog vremena reakcije. Subdimenzija dezintegracije zaravnjeni afekat je direktno proporcionalna prostom vremenu reakcije, to jest ispitanici sa izraženom subcrtom zaravnjeni afekat sporije reaguju. Ekvivalentno tome je dobijen nalaz o povezanosti generalne egzekutivne disfunkcije sa izbornim vremenom reakcije. Suprotno očekivanjima, ispitanici sa povišenom svesnošću brže reaguju u zadatku izbornog vremena reakcije. Nalaz o tome da različite subdimenzije dezintegracije pokazuju suprotnu prediktorsku vrednost pri objašnjenju istih indikatora na kognitivnim zadacima upućuje na heterogenost kontrukta i skreće pažnju na značaj ispitivanja kognitivnog funkcionisanja u odnosu na subdimenzije dezintegracije a ne u odnosu na dezintegraciju per se. Uprkos delimično potkrepljenim istraživačkim očekivanjima, ovo istraživanje je pružilo vredne empirijske podatke koji obogaćuju dosadašnja saznanja o povezanosti iskustava nalik psihotičnim sa procesiranjem konteksta i brzinom obrade informacija. Pored toga, pružilo je pionirske empirisjke podatke o povezanosti bazičnih crta ličnosti i njihovih subdimenzija merenih HEXACO modelom sa indikatorima kognitivnog funkcionisanja. Disintegration is a kind of operationalization of schizotypy, personality traits related to the propensity for experiencing pro-psychotic experiences in the general population, which is located on the same continuum with schizophrenia. Due to its methodological advantages over the investigations on clinical population, researchers increasingly investigate members of the general population in order to identify risk factors for developing schizophrenia. Trying to establish the mechanisms that underlie cognitive deficits in schizotypy, through the application of various cognitive tasks, the researchers argue about the existence of difficulties in processing context and information processing speed. Due to insufficiently researched area, the variability of the existing data, and the fact that conclusions about deficits are performed mainly based on the usage of single cognitive tasks, the aim of this study is to explore the existence of difficulties in processing context and information processing speed through by using a few cognitive tasks and thus contribute to a more detailed understanding of this field. The context processing is measured by using three tasks: Ebinghaus illusion, Deese-Roediger-McDermott paradigm and AX continuous performance task, while the processing speed is measured by four tasks: backward masking task, digit-symbol task and tasks of simple and choice reaction time. As predictors were used a socio-demographic data, intelligence (measured by Raven's progressive matrices), a basic personality traits (measured by HEXACO model) and disintegration (measured by DELTA questionnaire). The entire battery is placed on a platform for online testing Total Assessment. The study was conducted in a controlled environment. A total of 215 students participated in survey (31% men and 69% women, mean age 22.65, SD = 4.24). Relative to the main aim of the research and the proposed research hypotheses, it was confirmed that the disintegration, beyond basic personality traits and intelligence, has incremental contribution in explaining processing deficit in the context processing when it is measured by the AX continuous performance task. It is proven that disintegration as a trait, and its subdimension general executive dysfunction, are significant negative predictors of the general sensitivity to the context (d′). In addition, general executive dysfunction also shows as negative predictor of index A and positive predictor of AX and BX errors. Subdimension of disintegration magical thinking has proved to be a significant negative predictor of AY errors, while contrary to expectations, subdimension depression showed as positive predictor of AY errors and somatoform dysregulation as positive predictor of index A. Disintegration as trait, as well as its subdimension, have not shown as significant predictors of susceptibility to Ebinghaus illusion and false memories measured by Deese-Roediger-McDermott paradigm. The lack of correlation between tasks that are used to measure context processing point to inadequacy of the observation context processing as a unitary phenomenon. The hypothesis of the incremental contribution of disintegration in explaining the deficit in the information processing speed beyond basic personality traits and intelligence has been partially confirmed. The disintegration as a trait has not been shown as the significant predictor of neither of used tasks for measure information processing speed, but its subdimension showed as significant predictors of simple and choice reaction time. Subdimension flattened affect disintegration is directly proportional to the simple reaction time what means that subjects with flattened affect are slower in reacting. Subdimension general executive dysfunction showed significant in the same way when it comes to choice reaction time. Contrary to expectations, subjects with elevated enhanced awareness faster react in the choice reaction time task. Findings that different subdimensions of disintegration show the opposite prediction values in explaining the same indicators on cognitive tasks, indicates the heterogeneity of the construct and draws attention to the importance of examinations cognitive functioning in relation to subdimensions of disintegration rather than in relation to the disintegration per se. Despite partially substantiated research expectations, this study provides valuable empirical data that enrich the present knowledge about the connection between dezintegration and context processing and information processing speed. In addition, this research provides the first empirical information about the connection between basic personality traits and their subdimensions measured by HEXACO with indicators of cognitive functioning.

Inteligencija i egzekutivne funkcije predstavljaju ključne koncepte individualnih razlika u kognitivnom funkcionisanju. Psihometrijske relacije između ovih konstrukata višestruko su dokumentovane u postojećoj empirijskoj građi koja ukazuje na diferencijalno učešće različitih izvršnih funkcija u kogniciji višeg reda, pri čemu se kapacitet radne memorije/egzekutivna funkcija ažuriranja izdvaja kao najbolji prediktor različitih kognitivnih sposobnosti. Poslednjih godina sve veća pažnja neuronauka usmerena je na otkrivanje neuralnih supstrata individualnih razlika u egzekutivnim funkcijama i kognitivnim sposobnostima. Nalazi ovih studija ukazuju na to da celokupna viša kognicija počiva na široko distribuiranoj neuralnoj mreži prefrontalnih i parijetalnih oblasti velikog mozga, te se psihometrijske relacije između kognitivnih sposobnosti i egzekutivnih funkcija objašnjavaju njihovim deljenim neuralnim osnovama. Za razliku od neuroimidžing studija koje su korelacionog karaktera i studija koje izučavaju bihejvioralne posledice moždanih lezija, studije neinvazivne neuromodulacije, budući da omogućavaju modulaciju aktivnosti kortikalnih zona zdravog mozga u kontrolisanim uslovima, imaju potencijal da putem eksperimentalne manipulacije, modulacijom definisanih lokusa, budu osnova za izvođenje kauzalnih zaključaka o neuralnim osnovama, ulozi i diferencijalnom značaju moždanih regija u višoj kogniciji. Jedna od takvih tehnika je transkranijalna neuromodulacija jednosmernom strujom (tDCS) putem koje se, kroz aplikaciju slabe električne struje između dve (ili više) površinski postavljenih elektroda različitog polariteta (anoda i katoda), direktnim putem utiče na kortikalnu ekscitabilnost ispod lokusa aplikacije. Cilj ovog rada je provera mogućnosti neuromodulacije viših kognitivnih funkcija primenom anodne tDCS ključnih čvorišta fronto-parijetalne funkcionalne mreže – dorzolateralnog prefrontalnog korteksa (DLPFC) i posteriornog parijetalnog korteksa (PPC). Dodatno, u okviru ove studije razmotrena je lateralizacija i doprinos anteriornih i posteriornih moždanih lokusa u višoj kogniciji, globalnost odnosno specifičnost efekata neuromodulacije, kao i učešće izvršnih funkcija kognicije u višim kognitivnim procesima. Studija je sprovedena u tri faze... Intelligence and executive functions represent the key concepts of individual differences in cognitive functioning. Psychometric relations between these constructs are well documented in the current literature. Namely, findings indicate the differential contributions of various executive functions in higher cognition, with updating, i.e. the capacity of the working memory being the best predictor of cognitive abilities. In recent years, neuroscience has increasingly focused on the detection of neural substrates of individual differences in executive functioning and cognitive abilities. The findings of these studies show that the higher cognition lies within the widely distributed neural network of the prefrontal and parietal brain areas. Consequently, the psychometric relationships between cognitive abilities and executive functions are usually attributed to their shared neural bases. In contrast to neuroimaging studies that are inherently correlational and studies investigating the behavioral effects of brain lesions, studies that use non-invasive neuromodulation, since it enables modulation of the activity of a healthy brain in controlled conditions, have the potential to extract causal conclusions about the neural basis, the role and the differential significance of brain regions in higher cognition. One such technique is transcranial direct current stimulation (tDCS), which, through the application of weak electrical currents between two (or more) surface electrodes of different polarities (anode and cathode) affect the cortical excitability under the locus of the application. The aim of this study was to examine the effects of neuromodulation on higher cognitive functions using the anodal tDCS over key regions of the frontoparietal functional network – namely, dorsolateral prefrontal cortex (DLPFC) and posterior parietal cortex (PPC). In addition, this study aimed to explore the lateralization of cognitive functions and the contribution of anterior and posterior brain loci to higher cognition; the globality-specificity of the effects of neuromodulation; as well as the contribution of the executive functions to higher cognitive processes. The study was conducted in three phases.

Istraţivanja podrţavaju pretpostavku da se ajtemi u upitnicima koji mere osetljivost na anksioznost grupišu u tri faktora niţeg reda i jedan faktor višeg reda. Većina nepravilnosti upitničkih operacionalizacija konstrukta ispravljena je pre konstruisanja ASI-3 inventara. Cilj: Odabir stavki upitnika ASI-3 vršen je na osnovu apirorne teorijske analize. VoĎeni istom polaznom osnovom, cilj rada je konstrukcija OnA inventara (iz prostora ASI/ASI-R), rukovodeći se procedurom zadrţavanja stavki, striktno na osnovu statističko-psihometrijskih kriterijuma. Metod: Uzorak je činilo 420 ispitanika, pripadnika kliničke i nekliničke populacije. UporeĎene su i proverene validnost i psihometrijske karakteristike oba upitnika. Rezultati: Konfirmatorna faktorska analiza (CFA) ASI-3 i eksplorativna faktorska analiza (EFA) iz prostora ASI/ASI-R, ukazuju da najbolji fit poseduje bifaktorski model, sa jednim generalnim faktorom i tri domen specifična faktora. Rezultati analize zasnovani na teoriji odgovora na stavke (IRT) ukazuju da su oba inventara prilagoĎena ispitanicima sa prosečnim i natprosečnim nivoom latentne osobine. Korelaciono-regresione analize upućuju na zaključak o dobroj inkrementalnoj validnosti ASI-3 i OnA upitnika. Znaĉaj: Ovo je prvi izbor stavki uključenih u upitničku operacionalizaciju konstrukta osetljivosti na anksioznost koji svoj izbor temelji na empirijsko statističkim kriterijumima The researchers support the assumption that subjects in the questionnaires that measure the sensitivity to anxiety are grouped into three lower order factors and one higher order factor. Most of the irregularities in the questionnaires were corrected before designing the ASI-3 inventory. Objective: The selection of ASI-3 questionnaire operations was performed on the basis of apiorial theoretical analysis. Guided by the same starting basis, the goal of the work is to construct the OnA inventory (from ASI / ASI-R), guided by the procedure of retention of items, strictly on the basis of statistical-psychometric criteria. Method: The sample consisted of 420 respondents, members of the clinical and non-clinical population. The validity and psychometric characteristics of both questionnaires were compared and validated. Results: Configuration Factor Analysis (CFA) ASI-3 and Exploratory Factor Analysis (EFA) from the ASI / ASI-R area indicate that the best fit has a bifactor model, with one general factor and three domains specific factors. The results of the analysis based on the response rate theory (IRT) indicate that both inventories are adapted to respondents with a mean and over-average level of latent character. Correlation-regression analysis points to the conclusion on the good incremental validity of ASI-3 and OnA questionnaires. Significance: This is the first choice of items included in the questionnaire operationalization of the sensitivity to anxiety construct, which is based on empirical statistical criteria

Indirektno merenje liĉnosti je u poslednjem periodu postalo konkurentno standardnoj eksplicitnoj proceni. Najĉešće primenivani testovi implicitnih asocijacija nisu pokazali visoke korelacije sa eksplicitnim merama liĉnosti. U ovom istraţivanju konstruisana je alternativna indirektna mera procene liĉnosti zasnovana na kvazikognitivnom pristupu, prema kom se test liĉnosti zadaje u formatu testa kognitivnih sposobnosti, odnosno testa deduktivnog i induktivnog rezonovanja. Konceptualni okvir rada ĉine pristrasnost uverenja i teorija hiper-emocije. Prema pristrasnosti uverenja se oĉekuje da će osobine liĉnosti inhibirati, dok se prema teoriji hiper-emocije oĉekuje da će facilitovati rezonovanje na ego-sintonim silogizmima. Ispitan je uĉinak u deduktivnom i induktivnom rezonovanju u zavisnosti od sintonosti osobina liĉnosti i karakteristika zadatka. Testirana je uspešnost u deduktivnom rezonovanju na sadrţaju rezonovanja kongruentnom i inkongruentnom suprotnim polovima dimenzije liĉnosti. Na induktivnom rezonovanju je procenjivan stepen biranja alternativa na zadacima višestrukog izbora kongruentnim mehanizmima opravdavanja dominantne crte liĉnosti. Nalazi generalno pokazuju da je, samo na osnovu sadrţaja, deduktivno rezonovanje uspešnije na sadrţaju suprotnog smera. Na induktivnom rezonovanju nalazi nisu konzistentni s obzirom na smer. Razlike u rezonovanju izmeĊu smera i kontrasmera se delimiĉno mogu objasniti kognitivnim sposobnostima i u potpunosti kovarirajućim efektom osobina liĉnosti. Efekat liĉnosti na uĉinak u deduktivnom i induktivnom rezonovanju na sadrţaju liĉnosti nije konzistentan. Efekti na nivou faceta upućuju na mogućnost facilitovanja dedukcije na sadrţaju pripadne domene ili njenog korelata. Vreme odgovaranja na rezonovanju upućuje na duţe procesiranje silogizama većeg uĉinka, te na moguće duţe procesiranje ego-sintonih silogizama. Interkorelacije upitniĉkih sa indirektnim deduktivnim i induktivnim kvazikognitivnim merama indiciraju odreĊeni stepen konvergencije. Preklapanje njihovog prostora upućuje na procesni nivo latentne povezanosti njihovih struktura na nivou faktora drugog reda. Faktori liĉnosti nemaju inkrement varijanse u objašnjenju rezonovanja u odnosu na kognitivne sposobnosti, ali sami faktori liĉnosti imaju inkrement u varijansi rezonovanja na sadrţaju liĉnosti naspram rezonovanja na deontiĉkom neutralnom sadrţaju. Indirect personality assessment has recently become concurrent with standard explicit personality assessment. The most frequently administered tests of implicit associations have not shown high correlations with explicit measures of personality. In this research, an alternative indirect measure of personality has been devised, based on quasi-cognitive approach, whereby a personality test is administered in the form of cognitive ability test, specifically deductive and inductive reasoning test. The conceptual framework of dissertation is comprised of belief bias paradigm and hyper-emotion theory. According to belief bias paradigm personality traits are expected to inhibit ego-syntonic syllogistic reasoning, whereas according to hyper-emotion theory, personality traits are expected to facilitate ego-syntonic reasoning. A deductive and inductive reasoning performance was assessed in relation to personality traits syntony and reasoning tasks characteristics. The efficacy of deductive reasoning was tested on task content congruent and inconguent with opposite poles of personality dimensions. On inductive reasoning tasks, the selection rate of multiple choice alternatives congruent with dominant personality trait was assessed. Generally, findings showed that, based on task content only, deductive reasoning was more efficient on the opposite pole of personality trait. Inductive reasoning did not show consistent pattern depending on the pole direction. Differences in reasoning between the contents representing opposite personality dimension poles can partially be accounted for by cognitive ability and entirely by covarying effects of personality traits. The effect of personality on deductive and inductive reasoning performance on personality relevant task content was not consistent. Facet level effects indicated the possiblity of deducting facilitation on the corresponding domain content or its correlates. Reasoning response time indicated longer processing of syllogisms with higher performance rate, as well as potential longer processing of ego-syntonic syllogisms. Intercorrelations of questionnaire measures and indirect deductive and inductive quasi-cognitive measures showed some degree of convergence. The overlap between their respective spaces indicated the process level of latent correlations between their structures on the level of second-order personality factors. Personality factors did not show incremental variance in reasoning compared to cognitive abilities, but they did show incremental increase in personality content reasoning variance compared with neutral deontic content reasoning.

U selekcionom intervjuu verbalna produkcija ima dvojaku ulogu, sa jedne strane predstavlja sredstvo kojim kandidat ispoljava svoj unutrašnji svet, a sa druge strane za intervjuera predstavlja izvor informacija o karakteristikama kandidata. Dosadašnja bazična istraživanja su pokazala da se ličnost manifestuje u verbalnoj produkciji i da se na osnovu verbalne produkcije može proceniti ličnost osobe. Međutim, postavlja se pitanje da li verbalna produkcija predstavlja izvor informacija o ličnim karakteristikama u primenjenom kontekstu. Predmet ovog istraživanja je ispitivanje načina na koji se ličnost i inteligencija manifestuju u verbalnoj produkciji kandidata u selekcionom intervjuu, kao i utvrđivanje verbalnih znakova kojima se eksperti služe kako bi procenili inteligenciju, ličnost i podobnost kandidata za obavljanje posla. Audio-snimci 238 selekcionih intervjua sa različitim kandidatima su transkribovani i analizirani programom za automatsku analizu teksta LIWCser. Kandidati su popunili test inteligencije i S formu testa HEXACO-PI-R. Audio-snimke intervjua preslušavala su četiri nezavisna procenjivača, koja su nakon toga procenjivala inteligenciju, ličnost i podobnost kandidata. Rezultati su pokazali da odnos verbalne produkcije sa inteligencijom i samoprocenjenim crtama ličnosti, kao i sa procenom inteligencije, ličnosti i podobnosti kandidata u izvesnoj meri odgovara bazičnim istraživanjima, pri čemu se korelacije kreću u opsegu od .139 do .583. Međutim, za razliku od svakodnevnog govora, u poslovnom kontekstu su manje zastupljene reči koje se odnose na emocije i biološke procese, a više veznici i reči koje se odnose na posao i kauzaciju. Takođe, postoje i izvesne razlike u manifestaciji Poštenja, Emocionalnosti, Saradljivosti i Otvorenosti u verbalnoj produkciji. Konačno, u selekcionom intervjuu se za procenu Poštenja, Saradljivosti, Savesnosti i inteligencije koriste donekle različiti verbalni znakovi u odnosu na svakodnevni govor. Nalazi ukazuju na to da verbalna produkcija kandidata može da pruži dodatne informacije o kandidatu i da prevaziđe neke nedostatke tradicionalnih tehnika selekcije. In the selection interview, verbal production has two functions, it represents the medium that enables candidates to express their inner world and for interviewers it serves as a source of information for assessing candidates’ characteristics. Previous research have found markers of personality in everyday verbal production and demonstrated that observers rely on linguistic cues when making personality judgments. However, those studies were unable to conclude weather verbal production represents additional source of information about personal characteristics in an applied context. The aim of this research was to investigate the way in which personality and intelligence manifest themselves in the verbal production in the selection interview, as well as to reveal the verbal cues that experts use for assessing intelligence, personality and candidate’s job suitability. Audio-recordings of 238 selection interviews were transcribed and analyzed with the program for automatic text analysis LIWCser. Candidates completed intelligence test and HEXACO-PI-R S form. Four independent raters listened to audio-recordings of interviews and afterwards judged candidates’ intelligence, personality and job suitability. Results showed that in the selection interview, the markers of candidates’ intelligence and personality in verbal production, and the relationship between the verbal production and ratings of candidates’ intelligence, personality and job suitability were to a certain extent similar to the findings obtained in the basic research, with correlations ranging from .139 to .583. However, in the business context words related to emotions and biological processes are less represented, while conjunctions and words related to work and causation are more represented than in everyday verbal production. Additionally, there were some differences in the manifestation of Honesty, Emotionality, Agreeableness and Openness in the verbal production. Finally, in the selection interview experts used somehow different verbal cues for assessing Honesty, Agreeableness, Consciousness and intelligence than those used in natural setting. Findings imply that verbal production in the selection interview can provide additional information about candidate and overcome some shortcomings of the traditional selection techniques.

Veliki broj odlučivanja u svakodnevnom životom spada u odlučivanje u situaciji neizvesnosti koje je definisano kao odlučivanje prilikom kog su nam poznate moguće okolnosti i ishodi odluka, ali ne i njihove verovatnoće. Na osnovu svakodnevnog iskustva, kao i prethodnih istraživanja ovog fenomena, poznato nam je da se ljudi razlikuju u uspešnosti donošenja za sebe isplativih odluka. Hipoteza somatskih markera predstavlja teorijsku osnovu čiji glavni postulati nude objašnjenje odlučivanja u situaciji neizvesnoti, operacionalizovanog preko uspeha na Ajovinom zadatku kockanja (engl. Iowa Gambling Task, u daljem tekstu IGT). Hipotezom se pretpostavlja da će emotivni odgovor na ključne faktore prilikom odlučivanja, manifestovan preko fizioloških indikatora - somatskih markera – voditi odlučivanje u situaciji neizvesnosti. U trenutku odluke, kako smatraju autori ove hipoteze, somatski markeri bivaju aktivirani na osnovu ranije iskustveno uspostavljenih asocijativnih veza situacija i emotivnih reakcija. Tako, somatski markeri usmeravaju osobu ka isplativom, a odvlače od neisplativog izbora. Prethodna istraživanja korelata uspeha na zadatku IGT-a većinom su se bavila ispitivanjem izolovanih, užih mera crta ličnosti i kognitivnih sposobnosti, usled čega literatura obiluje nekonzistentnim nalazima i nedostatkom sveobuhvatnog pristupa ispitivanju ovog fenomena. Predmet ovog rada bio je ispitivanje korelata uspeha u odlučivanju sa ciljem sticanja boljeg razumevanja procesa odlučivanja u situaciji neizvesnosti... Every day decision making is part of the decision making in uncertainty, defined as the one in which we are familiar with circumstances and possible outcomes of decision process, but not with their probabilities. Based on every day experiences, as well as previous studies in this field, it is well known that people differ in success when it comes to making good decision for themselves. Somatic Marker Hypothesis (SMH) offers explanation of decision making, which is operationalized through Iowa Gambling Task (IGT). Main idea behind SMH is that emotional response to key factors during decision process, manifested through physiological indicator – Somatic markers – will guide decision making in uncertainty. In the moment of decision making, according to the authors of SMH, somatic markers activate based on association between different situations and emotional response established in persons’ previous experience. In this way, somatic markers guide a person toward good and prevent him/her from selecting bad choices. Previous studies on corelates of IGT were mainly focused on narrow personality traits and cognitive abilities analyzed separately, which resulted in inconsistent findings and lack of comprehensive approach. The purpose of this study is to identify correlates of IGT performance in order to provide better understanding of decision making in uncertainty...

Rane maladaptivne sheme (RMS) prvi put se pojavljuju kao glavni konstrukt u okviru Jangove shema terapije (Young, Klosko & Weishaar, 2003). One se definišu kao obuhvatni, samougroţavajući obrasci razmišljanja, emocionalnog i telesnog reagovanja. Ono što je karakteristično za ove obrasce jeste da se oni razvijaju u periodu detinjstva i adolescencije, ali da se zadrţavaju i ponavljaju tokom odraslog doba. Po pretpostavkama shema terapije, RMS su karakteristične za klijente sa nekim od poremećaja ličnosti i hroničnim afektivnim poremećajima. Po Jangu, na formiranje RMS utiču rana nepovoljna iskustva iz sredine, koja se ogledaju u frustraciji bazičnih emocionalnih potreba deteta, kao i temperament. U rana nepovoljna iskustva spadaju iskustva iz socijalne sredine, pre svega iz primarne porodice – iskustva sa jednim ili oba roditelja, a zatim i iskustva sa vršnjacima u školi i okolini tokom detinjstva i adolescencije. Pripadnost vršnjačkoj grupi posebno je vaţna u periodu srednjeg detinjstva i adolescencije za formiranje identiteta osobe, a istovremeno, negativna iskustva u odnosima sa vršnjacima u ovom razvojnom periodu mogu doprineti razvoju psihopatologije. Predmet našeg rada je ispitivanje povezanosti disfunkcionalnih ponašanja dece, koja se manifestuju u vršnjačkoj grupi, i odreĎenih RMS. Kako bismo ispitali ovu povezanost uveli smo konstrukt socijalne kompetencije. Prema definiciji socijalna kompetencija uključuje socijalna, emocionalna i kognitivna znanja i veštine koja su detetu potrebna kako bi postiglo svoje ciljeve i bilo efikasno u interakciji sa drugima (Davidson, Welsh & Bierman, 2006)...