MOTORİNİN ÖZELLİKLERİNİN KATKI MADDELERİYLE GELİŞTİRİLMESİ ( Yûsek Lisans Tezi ) Uğur KARAKAYA GAZI ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 2000 ÖZET Motorin ham petrolün damıtılması esnasında 230 - 360 °C kaynama aralığında alman beyaz ürünlerin en ağın olan üçüncü ana üründür. Yakıt olarak piyasaya sürülen motorin, destilasyon aralığının yüksek olması sebebiyle birçok problemi de beraberinde getirmektedir. Motorin seçiminde dikkat edilecek en önemli husus pompalanabileceği en düşük sıcaklıktır. Seçilen motorinin pompalama sıcaklığında akıcı olması istenir ve akışkanlık yakıtın viskozite, kristallerime ve donma noktası özellikleri ile ilgilidir. Motorinde viskozite ve donma noktasının yüksek olması yakıtın pompalanması esnasmda flitre tıkamasına yol açarak kullanım aralığını sınırlamaktadır. Önemli bir dezavantaj olan bu durum, motorinin akaryakıtlar içerisinde en ağır ürün olması dolayısıyla içindeki vaks miktarının yüksek ve karbon zmcirinin uzun olmasmdan kaynaklanmaktadır. Bu çalışmada, motorinin kullanım alanını sınırlayan özelliklerin iyileştirilmesinde en etkili olan katkı maddesi tespit edilmeye çalışılmıştır. TLC ÎTteSEKÖĞRETIM KURULuMn, Mg, Cu ve Ca metallerinin organometalik bileşikleri sentezlenerek çözeltileri hazırlanmıştır. Motorinin donma noktasını en fazla düşüren katkı maddesinin türü, optimum dozlama oram ve diğer performans etkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan deneyler sonucunda en yüksek donma noktası düşüşünü sağlayan katkı maddesinin organometalik mangan çözeltisi olduğu ve optimum dozlama oram olan 54,2 ^ımol Mn / L motorin oranında donma noktasındaki düşüşün 12,4 °C olduğu tespit edilmiştir. Katkısız motorinin setan sayısı 46,22 iken optimum dozlama oranındaki motorinin setan sayısının 48,68 olarak tespit edilmiştir. Ayrıca organometalik manganın motorinin viskozitesini, alevlenme noktasını düşürdüğü ve egzoz gazı içeriğini iyileştirdiği belirlenmiştir. Ca, Mg ve Cu metallerinin organik bileşikleri ise mangan bileşikleri ile kıyaslandığında donma noktası düşüşünü arttırmada etkisinin çok fazla olmadığı sonucuna varılmıştır. Bilim Kodu Anahtar Kelimeler Sayfa Adedi Tez Yöneticisi 603.03.00 Motorin katkı maddesi, setan sayısı, dizel indeks 69 Yrd. Doç. Dr. Metin Gürü m IMPROVEMENT OF THE SPECIFICATIONS OF THE DIESEL OIL BY USING ADDITIVES (M.Sc. Thesis) Uğur KARAKAYA GAZI UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY 2000 ABSTRACT Diesel Oil is the most heaviest product among the white products that are achieved during the distillation of the crude oil inside the boiling interval of 230-360 °C. Since Diesel Oil distilation interval is high,it's marketing as fuel results in a lot of problems. The most important factor to be considered in choosing the Diesel Oil is the lowest temperature it can be pumped. It is desirable that the Diesel Oil is fluid at the pumping temperature, and, the fluidity is related to the viscosity, crystallization and freezing point of the fuel. High viscosity and high freezing point of the Diesel Oil causes choking of the filter during the pumping that in turn limits the interval of its usage. This is a considerable disadvantage and is due to the fact that Diesel Oil is the heaviest white petroleum product, its wax content is high and its carbon chain is long. İn this study, the most efficient additive in the improvement of Diesel Oil's specifications that presently limit its area of usage was investiguted: The organo-metallic compounds of the metals such as Mn, Mg, Cu and Ca are syntlesized to prepore their solutions. The additive which achieves the greatestIV fall in freezing point of the Diesel Oil, its optimum rate of dosage and other performance effects were tested to determine their effects. It is concluded as a result of the experiments, that the organo-metallic manganese solution was the additive for achievement of the greatest fall in the freezing point. This fall was 12,4 °C at the rate of dosage as 54,2 jomol Mn / L. Diesel Oil. It is established that the number of cetan in Diesel Oil without additives has been 46,22 whereas the cetane number was 48,68 for Diesel Oil with the optimum amount of dosage. It is also determined that the organo- metallic manganese reduces the viscosity and flaming temperature of Diesel Oil and improves the contents of exhaust gases. It is concluded, that the organic compounds of the metals such as Ca, Mg and Cu do not have considerable effects, compared to the manganese compounds, in reducing the freezing point. Science Code Key words Number of pages The supervisor 603.03.00 Diesel Oil additive, number of cetans, diesel index 69 Yrd. Doç. Dr. Metin Gürü IX. VÛKSEKÖ?RITIM KURUM, 71