Search

Parion Roma Hamamı'nda 2008-2019 yılları arasında bilimsel kazı çalışmalarında gün yüzüne çıkarılan, MS 2. yüzyılın sonundan MS 6. yüzyıla kadar geniş bir zaman dilimi içerisinde yayılım gösteren, çeşitli ve özgün formlarıyla dikkat çeken Roma ve Geç Roma Dönemi kandilleri çalışma konumuzu oluşturmaktadır.İlk olarak kandillerin tüm özellikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Ardından çalışmamızın ana konusu oluşturan toplam 103 kandil ele alınmıştır. Söz konusu kandillerin kulp, burun, omuz ve gövde formlarının yansıttığı spesifik özelliklere göre 15 ayrı form altında değerlendirilmeleri uygun görülmüş ve sınıflandırılmıştır. Çalışma sırasında tipoloji kısmında terminoloji ve kronolojiye bağlı kalınmıştır. Aynı jenerasyon örneklerin fiziki özellikleri dikkate alınarak ve analojilerinden faydalanılarak özgün sonuçlar elde edilmek istenmiştir.Parion Roma Hamamı'nda bulunan kandillerin sunduğu veriler ışığında örneklerin ticari ilişkiler sonucunda kente geldiği doğrulanmıştır. Ticari ilişkilerin hangi kentler arasında olduğu belirlenmiştir. Üstelik kandillerin bir kısmının bölgesel bir üretim olabileceği üzerinde durulmuştur. Söz konusu kandillerin kentte çok sayıda bulunmuş olması ve eş örneklerin diğer kentlerde sayıca az görülmesi bu görüşümüzü destekler niteliktedir. Bunun yanında bozuk formlu örnekler ile karşılaşılması oldukça önem arz etmektedir. Kalitesiz ürünün ticaretinin yapılamayacağı düşünüldüğünde bu örneklerin yerel bir üretim olabileceği yorumu rahatlıkla yapılabilmiştir.Anahtar Sözcükler: Parion, Hamam, Kandil. The Roman and Late Roman Period oil lamps unearthed in the Roman Bath of Parion during the scientific excavations between the years 2008-2019, spreading over a wide period of time from the end of the 2nd century AD to the 6th century AD, drawing attention with various and unique forms constitute the subject of our study.First, information was given about all the characteristics of oil lamps. Afterward, a total of 103 oil lamps, which constitute the main subject of our thesis, were examined. The evaluation of these oil lamps under 15 different form according to the specific characteristics reflected by the handle, nozzle, shoulder, and body forms was deemed appropriate, and they were classified. During the study, terminology and chronology were adhered to in the typology section. The aim of the study was to obtain original results by taking into consideration the physical characteristics and analogies of the same generation samples.In the light of the data provided by the oil lamps found in the Roman Bath of Parion, it was confirmed that the samples came to the city as a result of commercial relations. It was determined between which cities commercial relations took place. Moreover, it was emphasized that some of the oil lamps might be a local production. The fact that these oil lamps have been found in large numbers in the city and the fact that analogs are rare in other cities support this opinion. In addition, it is very important that a malformed sample was encountered. Considering that the poor-quality product could not be traded, it was easily interpreted that these samples might be a local production.Keywords: Parion, Roman Bath, Oil Lamp. 320

Sanatta Yeterlik Sanat Çalışması Raporu olarak ele alınan konu, sanat tarihimizde önemli bir yere sahip olan Ahlat Mezar Taşları üzerinde süsleme öğesi olarak kullanılan kandil motifinin farklı bir bakış açısıyla çağdaş seramik formuna dönüşmesine dayanmaktadır. Mezar taşları kültür ve sanat tarihi açısından önemli verilere sahip birer tarihi belge olma niteliğindedirler. Yapılan araştırmalar, Anadolu'da yaşamış olan her toplumun yaptıkları mezar taşlarına kendi kültürel özelliklerini yansıttıklarını göstermiştir. Çalışmada mezar taşları konusunun geniş olması göz önünde bulundurularak, konu açısından önemli bir bölge olan Ahlat mezar taşları seçilmiştir. Bu bağlamda raporun birinci bölümünde, mezar taşları ve Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar yapılmış olan mezar taşları ile ilgili genel bilgilere yer verilmiştir. Plastik açıdan Türk mezar taşlarının incelenmesi bu bölümde yer alan bir diğer konudur. Ayrıca asıl çalışmanın yapıldığı Ahlat mezar taşları konusu yine burada detaylı bir şekilde incelenmiştir. İkinci bölümde, kandil konusu ile ilgili genel bilgilere yer verilmiştir. Konumuz açısından önemli olan inanç ve kandil ilişkisi detaylı bir şekilde incelenmiş ve kandil formunun İslamiyetteki ışık ve nur kavramları ile olan ilişkisi üzerinde durulmuştur. Kandil formunun, bu ilişkiden yola çıkarak mezar taşları üzerine nasıl işlendiği anlatılmıştır. Ayrıca formun, Ahlat mezar taşları üzerinde neden ve nasıl kullanıldığına yer verilmiştir. Raporun son bölümü olan üçüncü bölümde, kandil formunun mezar taşları üzerindeki kullanımı değerlendirilerek yapılmış kişisel uygulamalara yer verilmiştir.Anahtar SözcüklerSeramik, Kandil, Ahlat Mezar Taşları. The subject, which is considered as Doctor of Fine Arts Report, is based on the transformation of the oil lamp (kandil) which is used as an ornamentation element on the Ahlat Tombstones, which has an important place in our art history, into a modern ceramic form with a different perspective.The tombstones are considered as historical documents that have important data in terms of culture and art history. Researches have indicated that every society living in Anatolia reflects their cultural characteristics to their tombstones. Considering tombstone subject is quite comprehensive, Ahlat, which is an important area in terms of subject, and its tombstones were selected for this study. In this context, in the first part of the report, a general overview of tombstones from Central Asia to Anatolia was given. Examination of the Turkish tombstones in terms of plastic is another subject in this chapter. In addition, the subject of Ahlat tombstones, which is the main subject of this study, is examined in detail in this section. In the second chapter, general information about the subject of kandil is given. Faith and kandil relationship, which are important for our subject, were examined in detail and the relationship of the kandil form with 'light' and 'nur' concepts in Islam was emphasized. It was also explained how the kandil form was processed on tombstones from this relationship. Moreover, the reason why and how to use the form on Ahlat tombstones are given. In the last chapter, personal applications are allocated by evaluating the use of kandil on gravestones.KeywordsCeramic, Kandil, Ahlat Tombstones. 156

Antiokheia ad Orontem (Asi Kıyısındaki Antakya / Asi'deki Antakya), Hellenistik Doğu'nun siyasal ve kültürel bakımından en önemli kentlerinden birisi olmuştur. MÖ 323'te Büyük İskender'in ölümünün ardından, Suriye topraklarını işgal eden I. Seleukos Nikator tarafından babası adına MÖ 300 yılında Antiokheia kentini kurmuştur. Dilimize arapça Al Antakiyye'den Antakya olarak geçmiş ve hala aynı adla anılmaktadır. Kentin ilk kazıları 1932-1939 yılları arasında Fransız manda yönetiminde gerçekleştirilmiştir. 2011 yılndan itibaren başlayan Antakya Hipodrom ve Çevresi Kazıları devam etmektedir. Bu tez kapsamında 2011-2016 yılları arasında Antakya Hipodrom ve Çevresi Kazıları'nda bulunan toplam 64 adet pişmiş toprak kandil ve kandil parçaları ele alınmıştır.Çalışma dört bölümden oluşmaktadır.Tezin birinci bölümünde Antiokheia kentinin tarihsel süreci, Antakya ve Çevresindeki ilk çalışmalar, Hipodromun ilk kazıları ve Antakya Hipodrom ve Çevresi Kazıları ( 2011' den beri devam etmekte) ile bu kazı kapsamında Küçük Dalyan 18 numaralı parsel CC21 Sondaj kazıları anlatılmıştır. İkinci bölümde, antik çağda aydınlatma araçları mum, meşale ve kandil konuları ele alınmıştır. Tezin konusunu oluşturan pişmiş toprak kandillerin tarihsel süreci, kandilin bölümleri ( kaide,gövde,burun, kulp, discus vs.), kandilin sosyal yaşantı içerisinde kullanım alanları, Kandil yapım teknikleri (El ile, Çark ile ve Kalıp yapımı ile) açıklanmıştır.Üçüncü bölüm ise değerlendirme bölümü olup Antakya Hipodrom ve Çevresi Kazıları'nda bulunan pişmiş toprak kandilleri 7 ana tipe ayrılmış ve bu tipler içine girmeyen parçalar kandil parçaları olarak ayrı bir başlık altında değerlendirilmiştir.Her tip ilk olarak form olarak tanımlanmıştır. Hamur katkı maddeleri tespit edilerek hamur rengi ve astar renkleri belirtilmiştir. Tipolojik olarak benzerleri bulunarak atölyesi ve yayılım alanları tespit edilmeye çalışılmı ve tarihlendirme önerisinde bulunulmuştur.Dördüncü bölümü ise sonuç kısmını oluşturmaktadır. Değerlendirilen kandiller en erken örnekleri MÖ 1. yüzyıl'a ait olduğu ve en geç örnekleri ise MS 11. -13. yüzyıl'a ait olduğu tespit edilmiştir. Sözü edilen kandillerin bir çoğunun Antiokheia atölyesine ait olduğu anlaşılmıştır. Özellikle I. Tip içerisinde yer alan bitkisel bezeme olaraka kullanılan mersin yapraklı bezemeler Antiokheia'ya ait yerel bir bezeme olduğu tespit edilmiştir. Aynı tipin içinde radyal şua olarak tanımlanan bezemenin ise ithal bir bezeme olduğu ancak bu örneklerin Antiokheia atölyesine ait olduğu anlaşılmaktadır. Diğer 6 tipin anadolunun bir çok yerleşimde görüldüğü ve bu örneklerin Antiokheia atölyesine ait olduğu tespit edilmiştir. The city of Antioch (Antiokheia ad Orontem / Antioch on the Orontes) was among the most important political and cultural centers of the Hellenistic East. Following the death of Alexander the Great in 323 BC, Seleukos Nikator was given Syria and founded Antiokheia in 300 BC. The first excavations in the city were carried out between 1932-1939, during the French Mandate. In 2011, systematic research and excavations have been reinitiated in the area, as the Excavations at the Hippodrome of Antioch and Its Vicinity. This thesis deals with terra cotta lamps and fragments which have been found during the excavations between 2011-2016.The text is arranged in four chapters; Chapter 1 summarizes the history of the city and the research history, excavations carried out at the Hippodrome of Antioch and Its Vicinity (since 2011) as well as the Sounding CC21 carried out in Küçükdalyan Parcel 18.Chapter 2 deals with ancient illumination devices such as candles, torches and oil lamps. It presents a history of ancient lamps, their parts (base, body, nozzle, handle, discus, …), their development, production techniques, usage areas and manufacturing techniques (hand-molded, wheel thrown, or impressed into a mold).Chapter 3 evaluates the terra cotta lamps found during the excavations at the Hippodrome of Antioch and Its Vicinity. Here, 7 different types of lamps have been identified according to their form and decorative features, those which can not be attributed to any of these groups have been evaluated as a separate group. For each group, the oil lamps have been analyzed under four captions. These are: 1) material (clay, colour) and typological pecularities, 2) decorative aspects, 3) analogy based on parallels fom nearby sites and museums, and 4) dating based on analogy.Chapter 4 presents the conclusion. The earliest examples of the material studied date from the 1st c. B.C. and the latest date from between 11th-13th c. A.D. 174

Bu çalışma ile birlikte çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan ve zengin coğrafi özelliklere sahip olan Antalya yöresinde, yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen Roma Dönemi kandilleri hakkında bilgiler sunulmuştur.Bağış, satın alma ve zor alım yoluyla elde edilen Antalya Müzesi Roma Dönemi kandilleri için tarihlendirme çalışması yapılarak katalog oluşturulması sağlanmış ve sonuç olarak elde edilen katalog sayesinde ileride yapılacak olan çalışmalara ışık tutulması amaçlanmıştır.Çalışma kapsamında ilk olarak kentin coğrafi konumu ve antik kaynaklardaki tarihi anlatılmıştır. Antik çağda aydınlatmada kullanılan materyaller ve tezimizin asıl konusunu oluşturan kandil bölümleri, yapım teknikleri ve kullanılan yerleri hakkında bilgiler verilmiştir.Çalışmada bağış, satın alma ve zor alım yoluyla alınan 103 adet kandil değerlendirilmeye alınmıştır. Bunlardan 72 adet kandilin benzerlerinden yola çıkılarak tipoloji yapılmış ve benzer örnekler ışığında tarihlendirilmeye çalışılmıştır. Benzerleri bire bir bulunamayan örnekler ise gerek form gerekse burun yapısından kullanıldığı dönemler içerisine tarihlenmiştir. Tez konumuzun başlığını oluşturan Antalya Müzesi Roma Dönemi Kandilleri 16 başlık altında gruplara ayrılıp incelenmiştir. Ele geçen kandiller için katalogların taraması yapılmıştır. Bu araştırmalar sonucunda eserlerin en erken MS 1. yüzyılı en geç ise MS 6. yüzyılı kapsadığı görülmektedir.Anahtar sözcükler: Aydınlatma, Kandil, Antalya Müzesi, Roma Dönemi In conjunction with this study, information was presented about the Roman Lamps that were obtained as a result of studies conducted in Antalya region which hosts various civilizations and has rich geographical features.Dating process was carried out for Roman Period lamps in Antalya Museum that had been obtained by means of donation, acquisition and legal expropriation, and the objective was to shed light on future studies with the catalog created.Within the scope of the study, geographical location of the city and its history in ancient sources were described, then general information about the history of the Antalya Museum was given. Information was given about materials used for illumination in the Ancient Period and lamp parts constituting the main subject of this dissertation, construction techniques and places of use.In the study, 103 pieces of lambs received through donations, acquisition and legal expropriation were evaluated. Among these pieces, typology was applied on 72 of them based on similar ones, and dating was applied in the light of such examples. Examples without any exact similar were dated to the period in which both form and nasal structure were used. Roman Period Lamps of Antalya Museum, which constitutes the title of this dissertation, were divided into groups and analyzed under 16 titles. Catalog scanning was carried out for uncovered lamps. As a result of these examinations, it was observed that the earliest works dated back to 1st century AD and at the latest back to 6st century AD.Keywords: Lighting, Lamp, Antalya Museum, Roman Period 187

Yüksek Lisans Tezi, Kandiller, günlük yaşamda aydınlanmadan, dini törenlerde adak malzemesine, mezarlarda ölü hediyesine kadar birçok alanda insanoğlunun hayatında kullanılmıştır. Kandiller kullanıldıkları dönemin özelliklerini, sanatını, ekonomik durumunu en iyi şekilde yansıtan ve tarihleme konusunda kesin sonuçlar verebilen malzemelerdendir. Mardin Müzesinden seçtiğimiz Geç Antik Çağ'a tarihlenen 106 adet kandil çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Konumuzu oluşturan kandillerin çok az bir kısmı teşhir salonlarında sergilenmekle birlikte büyük çoğunluğu müze depolarında muhafaza edilmektedir. Mardin Müzesindeki kandilleri çalışmamızdaki amaç; kandillerin daha önce çalışılmamış olması, buluntu yeri, tarihi, nitelikleri gibi konularda yeterli bilginin olmaması ve bu eserlerin kataloğunun çıkartılarak daha sonraki yıllarda yapılacak çalışmalara katkı sağlayacağı düşüncesidir. Kataloğumuzdaki 106 adet kandilden Dara Antik Kenti Kazısı (7), Midyat-Aktaş Mevkii Nekropol Kazısı (8), Mor Yakup Kazısı (1), satın alma (89) yoluyla müzeye kazandırılmıştır. Müzeye satın alma yoluyla kazandırılan kandiller ile Dara Antik kentinde yapılan kazılarda ele geçen kandiller arasındaki gerek form, gerekse süsleme açısından büyük benzerlikler bulunması satın alma yoluyla kazandırılan kandillerin Dara Antik Kenti ve civarından geldiği düşüncesini akla getirmektedir. Çalışmamızda kandiller formlarına göre tipolojilere ayrılarak Tip 1, Tip 2, Tip 3 vb. on üç başlık altında incelenmiş ve katalog bölümü oluşturulmuştur. Değerlendirme bölümünde ise kandiller form, bezeme, teknik vb. bakımdan ülkemiz ve çeşitli ülkelerdeki benzer örnekleriyle karşılaştırılma yapılmıştır. Tüm bu veriler ışığında Mardin Müzesinde bulunan Geç Antik Çağ Kandilleri hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır., The oil lamps were used in human's life in many areas ranging from lightening in daily life to sacrifice in religious ceremonies, to the gift of the dead in graves. Lamps are from tools that reflect the characteristics, art, economic status of the period that they are used in and give accurate results on dating. Our study consists of 106 oil lamps dated back to the Late Antique Age from Mardin Museum. A few of the oil lamps that were discussed in our study are exhibited in the exhibition halls but the majority of them are kept in the museum warehouses. The aim of our subject is the idea that the oil lamps have never been studied before, there hasn't been enough information about the location, date, qualifications, and catalogues of these works will contribute to the researches to be done in the following years. In this subject, 106 oil lamps were brought to the museum through the excavation of the ancient city of Dara (7), the excavation of the Midyat-Aktaş Mevkii Necropolis (8) and the Mor Yakup Excavation (1) and purchasing (89). In terms of both form and ornament, a great similarity between oil lamps brought to the the museum by purchasing and the ones from the ancient city of Dara suggests the idea that the oil lamps which were acquired by purchasing came from the ancient city of Dara and that area. In our study, oil lamps were classified typologically according to their type under thirteen headings such as Type 1, Type 2, Type 3 etc and the catalog section was formed. In the evaluation section, in terms of form, decoration, style etc., oil lamps were compared with similar samples in our country and other countries. In consideration of all these data, some information was given about Late Antique oil lamps in Mardin Museum.

İstanbul Boğazı'na yaklaşık 20 km uzaklıkta olan Küçükçekmece Gölü ve çevresi Prehistorik Dönemlerden itibaren insan yaşamı için en uygun koşulları sağlayan tatlı su kaynakları ve verimli topraklara sahip olan bir bölgedir. 2007 yılında Doç. Dr. Şengül Aydıngün başkanlığında başlatılan İTA (İstanbul Tarih Öncesi Araştırmaları) Projesi kapsamında Küçükçekmece Gölünün çevresinde yapılan yüzey araştırmaları ile elde edilen veriler sonucunda 2009 yılında Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) Kazılarına başlanmıştır. Yapılan arkeolojik kazılarda bulunan seramik buluntular içerisinde yer alan kandiller bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.İnsanoğlu ilk olarak ocak ateşini aydınlatma aracı olarak kullanmış ve zamanla ihtiyaçlarını karşılayabilmek amacıyla aydınlatma araçlarını geliştirerek çeşitlendirmiştir. Aydınlatma araçlarından biri olan kandil çok uzun yüzyıllar insan hayatının vazgeçilmez ihtiyaçlarından biri olarak varlığını sürdürmüştür. Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) kazılarının yürütüldüğü yerleşim yerinde 2009-2015 yılları arasında bulunan toplam 234 adet kandil incelenmiştir. İncelemeler sonucunda Anadolu, Balkan ve Kuzey Afrika Tipi olan kandil ve kandil parçaları üzerlerindeki betimlemelere göre `Hayvan Figürlü, Bitkisel Motifli, Geometrik Motifli, Haç motifli, Tapınak Motifli ve Bezemesiz` olmak üzere 6 başlıkta sınıflandırılarak değerlendirilmiştir. Tarihlendirilmesinde aynı kontekst içerisinden gelen diğer buluntulardan yararlanılarak MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: İstanbul, Bathonea, Küçükçekmece Göl Havzası Kazıları, Kandil, Geç Antik Çağ, Aydınlatma Araçları. Since prehistoric periods, Küçükçekmece Lake and its surroundings, which is approximately 20 km away from the city center of Istanbul is a region that provide the most favorable conditions for human life with freshwater resources and fertile lands. Assoc. Dr. The survey which was initiated by Şengül Aydıngün and the role played by the region on the historical scene thanks to the scientific studies that have been transforming into archaeological excavations are getting clearer as the works progress.The importance of lamp on the human life extends to Prehistoric Periods. First, mankind, who used the ingle as a lighting tool, developed and diversified lighting tools in order to meet their needs over time. Lamp, which is one of the lighting tools, has been one of the indispensable needs of the human life for many centuries. Lamp and pieces of lamps have been found in the Küçükçekmece lake basin (Bathonea) archaeological excavations since 2009.The lamps and the pieces of lamps which were found in the excavations, are forming the subject of this thesis.Keywords: Lighting tools, Lamps, pieces of Lamps, Küçükçekmece Lake Basin (Bathonea) excavations 95

Antik Dönem'de insanın aydınlanma gereksinimini sağladığı en önemli materyallerden biri kandil, Tarihsel süreçte her daim gelişim ve değişim içerisinde olmuştur. Kullanım yeri ve amacı çeşitlilik gösteren kandiller, kazılarda azımsanamayacak düzeyde ele geçen bir buluntu çeşitidir. Bursa Arkeoloji Müzesi deposunda yer alan kandillerden 41 adedi bu çalışmaya konu edilmiştir. Söz konusu kandiller kendi içerisinde tipolojik özelliklerine göre 10 grupta incelenmiştir. Bu çalışmada yer alan en erken döneme ait kandil örneği MÖ 1.yüzyıl 2.yarısına tarihlenmektedir. En geç döneme tarihlenen kandil ise MS 6.yüzyıla aittir., In ancient times, one of the most important materials that provided the human need for enlightenment, oil lamp has always been in development and change in the historical process. Oil lamps, whose use and purpose are varied, are a kind of finds that cannot be neglected during excavations. 41 of the oil lamps in the depot of the Bursa Archaeological Museum were the subject of this study. These oil lamps were examined in 10 groups according to their typological characteristics. In this study, the earliest oil lamp sample in the BC. It is dated to the second half of the 1st century. Oil lamp dated to the latest period AD. It belongs to sixth century.

İnsanoğlu en erken evrelerden itibaren aydınlatma araçlarına ihtiyaç duymuş ve bu araçları da çağlar boyunca geliştirmiştir. Kandiller, yüzyıllar boyunca insanlığın en temel ihtiyaçlarından olan `aydınlatma` ya yardımcı olmuştur. Bu nedenle kullanıldığı dönemlerde insanların hayatlarındaki yeri ve önemi büyük olmuştur. Kandillerin aydınlatmadan, mezar hediyesine, dini törenlerde kullanılan adak malzemesine kadar kullanıldığı alan oldukça fazladır. Bu nedenle kullanıldığı devrin özelliklerini, sanatını en iyi şekilde yansıtıp bizlere tarihleme konusunda da kesin sonuç verebilen malzemelerden birisidir.Bu çalışmada kazı, araştırma, hibe ve satın alma gibi yollarla Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi'ne getirilerek koruma altına alınan bir grup pişmiş toprak kandilin incelenmesi esas alınmıştır. Çalışmamıza konu olan kandillerin stil gelişimini dikkate aldığımızda çeşitli form özelliklerine sahip olduklarını ve Hellenistik Dönemden başlayıp Erken Bizans Dönemini de içerisine alan zaman aralığını kapsadığını öğrenmiş bulunmaktayız. Müze bünyesinde yer alan zengin form özelliklerine sahip kandiller, burun yapıları dikkate alınarak gruplara ayrılmıştır. Bu doğrultuda, üç ana tip altında on üç gruba ayrılarak incelenmesi uygun görülmüştür. Dönemsel özellikleri ayrıntılı olarak ele alınan kandiller öncelikle kronolojik bir dizin halinde incelenmiş, Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi bünyesinde bulunan elli sekiz adet kandil de bu özellikler göz önünde bulundurularak değerlendirilmiştir. From the earliest stages humanbeing needs the lighting tools and humanbeing developed these tools down the ages. The oil lamps helped the `lightining` which it is the main needs of humanbeings down the centuries. Therefore, in the used periods, they had got an important role in the humans lifes. The oil lamps had god a lot of using in religious ceremony. Therefore they react the features and arts of the used period in the best way and it is one of the materials that can give definite results to us about history. In this study, it has been taken as basis to examine a group of terracotta lamps which are brought under protection in Samsun Archeology and Ethnography Museum by means such as excavation, research, grant and purchase. When we consider the style development of the lamps, which are subject to our work, we have learned that they have various form features and that they cover the time span from the Hellenistic period to the Early Byzantine period. Candles with rich form features located in the museum are divided into groups according to the nose structures. In this direction, it was deemed appropriate to examine thirteen groups under three main types.The oil lamps, which has been handled in their periodic features in detail, were first examined in a chronological index and fifty eight lamps found in the Museum of Samsun Archeology and Ethnography were also evaluated by considering these properties. 191

İzmir'in Selçuk ilçesinde yer alan Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı kazılarında 1960-1984 yılları arasında yapılan kazı, restorasyon ve temizlik çalışmaları sırasında bulunmuş, tek renk sırlı kandiller bu araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Aydınoğlu Beyliği ve Erken Osmanlı dönemine tarihlendirilen bu kandiller, iki ana gruba ayrılarak değerlendirilmiştir. Ayasuluk Tepesi üzerindeki kazılarda ele geçen 52 adet kandil, yapıldıkları dönemin toplumsal, kültürel ve sanatsal yaşamını yansıtması açısından önemli örneklerdir. Dönemlerinin birer günlük kullanım eşyası olmaları nedeniyle taşınabilir özelliğe sahip olan kandillerin, Anadolu coğrafyasında birçok merkezde, sır renklerine, hamur özelliklerine, formlarına, yapım tekniklerine ve bezeme detaylarına göre benzer örnekleri tespit edilerek değerlendirilmiştir. Efes Artemision, Alanya Kalesi, Kubad-Abad Sarayı, İznik Çini Fırınları, Aksaray Mahmud Gazi Hangahı (Darphane), Kırşehir Kalesi, Konya Gevale Kalesi, Karaman Kalesi, Isparta Eğirdir Hanı, Bitlis Kalesi ve Ankara Ulus'ta yapılan kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan örnekler ile İstanbul'daki Haluk Perk Müzesi, Akşehir Taş Medrese Müzesi, Konya Koyunoğlu Müzesi, Konya Karatay Müzesi, Konya Sahip Ata Vakıf Müzesi, Isparta Müzesi, İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi ve Efes Müzesi koleksiyonlarında yer alan benzer örnekler karşılaştırma malzemesi olarak kullanılarak tarihlendirme, formların çeşitliliği ve kullanım yaygınlığı konusunda dönemine ışık tutmaktadır. Ayrıca Ankara Etnografya Müzesi'nde de mahmuzlu bot tipinin gövde ortasına kabara aplike edilmiş benzer kandil örneği görülmektedir. The monochrome glazed oil-lamps that had been found in the excavation, restoration and cleaning works of Ayasuluk Hill and St. John's Monument between the years 1960-1984, in Selçuk, İzmir, consists the main study of this research. These oil-lamps, dated back to Aydinid Dynasty and Early Ottoman Period, are covered in two main groups. 52 pieces of oil-lamp that had been found in those excavations in Ayasuluk Hill, is important examples to reflect the social, cultural and artistic life of the period that they were made in. One examples of the oil-lamps, which were portable because of being daily use objects in their period; are selected and studied according to their glaze colors, dough characteristics, forms, production techniques and ornamental details; determining the similar examples. The examples that have been unearthed in the excavation works in Temple of Artemis in Ephesus, Castle of Alanya, Kubadabad Palace, Tile Furnaces in İzmir, Mahmud Gazi Hangah (Mint) in Aksaray, Eğirdir Han in Isparta, Castle of Kırşehir, Gevale Castle in Konya, Castle of Karaman, Castle of Bitlis and Ankara Ulus and the similar examples in the collections of Haluk Perk Museum in Istanbul, Taş Medrese Museum in Akşehir, Koyunoğlu Museum in Konya, Karatay Museum in Konya, Sahip Ata Vakıf Museum in Konya, Museum in Isparta, Türk and İslam Works Museum in İstanbul and Museum in Efes have been used as the comparison items and enlightens their period about back dating, variety of the forms and prevalence of their usage. 227

Kandiller, aydınlanma, mezar hediyesi ve dini törenlerde kullanılan adak malzemesine kadar insanoğlunun hayatında önemli bir yer edinmiş ve temel ihtiyaçlarından birisi olmuştur. Bu nedenledir ki kullanıldığı devrin özelliklerini, sanatını en iyi şekilde yansıtır ve bizlere tarihleme konusunda da kesin sonuç verebilecek önemli malzemelerden birisidir. Candle sticks have become an important part of human life and have become one of the basic necessities of life, from enlightenment, grave gift, and votive material used in religious ceremonies. For this reason, it is one of the most important materials that reflect the characteristics of the devin used, the art best and can give us definite results in the dating. 119

Binlerce yıl öncesine uzanan bir geçmişe sahip olan Tarsus kenti birçok geçiş yolları üzerinde yer almasının yanında coğrafi ve iklimsel koşulları sayesinde sayısız medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Berdan (Kydnos) nehri sayesinde Akdeniz'e bağlantısı olan Tarsus, Akdeniz ile Orta Anadolu, Çukurova ile Kuzey Suriye arasındaki kavşakta yer almaktadır. Neolitik Dönemden günümüze kadar yerleşim gören kentin arkeolojik ve etnografik zenginliklerinin sergilendiği Tarsus Müzesi ilk önce Kubatpaşa Medresesinde daha sonra da 1999 yılında 75. Yıl Kültür Merkezi Kompleksi içerisinde ayrılan bölümde yerini almıştır ve halen burada faaliyet göstermektedir.Tarsus Müzesi'nde yer alan ve çalışmamızın konusunu oluşturan 4 ana tip ve alt gruplardan oluşan toplam 14 farklı tipe ayırdığımız 136 adet pişmiş toprak kandilin en erken örnekleri oluşturan MÖ 2-1. yy'a tarihlenen 10 adet kandil bulunurken MS 1.- 2. yy'a tarihlenen 11 adet kandilimiz bulunmaktadır. En yoğun çalışma gurubunu ise MS 5- 7. yy. arasına tarihlenen 110 kandil oluşturmaktadır. İncelemekte olduğumuz 5 adet kandilde en geç örneklerimiz olup MS 8- 9. yy'a tarihlenmektedir.Burun yapıları göz önüne alınarak tarihlenen kandillerin 16 tanesi bezemesiz olup geriye kalan 120 adet kandilin omuz ve diskus kısımlarında bitkisel bezemeler, hayvan motifleri, şua/ışın, haç ve günlük yaşamdan sahneler yer almaktadır. Omuz kısmında bitkisel bezeme olarak yoğunlukla asma dalı ve üzüm kullanılmıştır.Tarsus Müzesi'nin deposunda yer alan daha önce çalışılmamış olan kandillerin buluntu yerlerini, yapılış malzemelerini, form yapılarını ve özelliklerini değerlendirerek benzer örnekler yardımıyla tarihlendirmesini yapıp ve daha sonraki yıllarda yapılacak olan çalışmalara katkıda bulunmak istedik.Anahtar Kelimeler: Kandil, Pişmiş Toprak Kandil, Tarsus Müzesi. City of Tarsus, which has a long history spanning over thousands of years, hosted countless civilizations by virtue of its geographical and climatic conditions and its location being on many different crossroads. Tarsus which has a connection to the Mediterranean Sea through Kydnos River is located on the crossroads between Mediterranean & Middle Anatolia and Chukurova (Cilicia) & Northern Syria. Tarsus Museum, which exhibits archaeological and ethnographic riches of the ancient city which has been inhabited from Neolithic period to modern ages, first took its place in Kubatpaşa Madrasa and then moved to the section designated for it in 75th Anniversary Culture Centre Complex at 1999 and is still operating there.Our study includes 136 oil lamps made of baked earth (Terracotta) found in Tarsus Museum which we split into 14 different types. Earliest samples are 10 lamps dated from 2nd to 1st centuries BC, and we have 11 lamps dated from 1st to 2nd centuries AD. Largest study group is made of 110 lamps dated from 5th to 7th centuries AD. Last 5 lamps are dated from 8th to 9th centuries AD.Terra-cotta lamps are dated according to their nozzles and 16 of them have no decorations. Remaining 120 have plant decorations, animal motifs, rays, crosses and scenes from daily life on their shoulder and discus parts. Usually, Vitaceae branches and grapes are used on shoulder parts.We wished to study previously unstudied lamps inside Tarsus Museum's storage and evaluate their discovery locations, materials, forms, features and date them accordingly with help of similar samples to aid other, future studies. Keywords: Lamp, Terracotta Lamp, Tarsus Museum 355

Text in Turkish ; Abstract: Turkish and English Includes bibliographical references (leaves: 53-54) xi, 55 leaves Kişinin yeme – içme ihtiyaçlarını karşıladığı mekânlardan biri restoranlardır. Kullanıcı memnuniyetini sağlamak için o mekânın algıyı etkileyen faktörlerine dikkat edilmelidir, bu doğrultuda müşteriye aktarılmak istenen restoran kimliği görsel ve işitsel algıyla sağlanır. Mekân ambiyansının görsel ve işitsel olarak tasarımcı tarafından rahatsızlık uyandırmayan özelliklerle oluşturulması, müşterinin restoranda uzun süre geçirebilmesi o mekânı tercih etmesinde büyük role sahiptir. İç mekânda tasarlanan detayları algılayabilmemiz için aydınlatma tekniği kurallarına uyarak oluşturulan aydınlatma düzeniyle neredeyse algılama hatasına hiç olanak bırakmayabiliriz. Mekân algısıyla birlikte müşterinin sosyal etkileşimini, yemek yeme eylemini minimum sorunla sağlamak lüks restoranların temel amacıdır. Lüks restoranların diğer yeme-içme işletmelerinden yemek ve mekân özelliklerine göre daha zengin bir mutfak ve mekânın fiziksel niteliklerinin müşteriyi tatmin etmelidir. Mekânın fiziksel işlevinin doğru aktarılabilmesi için yapay aydınlatmalar kullanılarak sağlanır. Bu çalışma, teknik kuralları göz önüne alarak altı ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde aydınlatma ve mekân ilişkisinin çalışmadaki amacın belirlenmesini içermektedir. İkinci bölümde aydınlatmanın genel kavramı ve aydınlatmanın amacına değinilmektedir. Üçüncü bölüm, mekânın doğru aydınlatılabilmesi için aydınlatma tekniği genel kurallarını ele alarak, aydınlık kavramının nitelik, nicelik konularına göre yüzey özellikleri değişen nesnelerde nelere dikkat edilmesi gerektiğini içerir. Dördüncü bölümde ise ışık kaynaklarının özelliklerini ve iç mekânda nasıl kullanılacağı ele alınmaktadır. Beşinci bölümde, restoranlarda uygulanması gereken aydınlatma tekniği kurallarının seçilen lüks restoranlara göre incelemesi yer almaktadır. Altıncı bölümde, genel değerlendirme sonucunda edilen bilgilerden yola çıkarak restoranlarda aydınlatma tekniğinde uyulması gereken kurallara bir katkı amaçlamaktadır. Restaurants are the places where people fulfill their needs of eating and drinking. In order to satisfy the customer’s satisfaction. It’s important to pay attention to the factors that influence the perception in that place. In this direction, the identity of the restaurant must be transferred to the customers in visual and auditory perception. If the ambiance of the place is designed in some features that there, customers prefer to stay in that place more than they think. In order to understand the details that are designed inside the place, the place must be designed according to the right illumination tecniques then it is not allowed to have any misperception. The main aim of the restaurant is to fulfill the need of customer’s eating and social interaction in minimum problems. If a restoran is more luxurious than the other, it has to have a rich kitchen and impressive physical qualities that are necessary to satisfy the customers needs in order to express the place’s main idea, artificial illumunation tecniques are used. This study is composed of six main sections according to tecnical rules. In the first part the lighting and its relation with the place that shows us the aim of the place is explained. In the second part, the general concept of illumination and the illuminating purpose are mentioned. In the third chapter; in order to illuminate the place correctly the rules of illumunation tecniques are studied. According to quality and quantity of the illumination, in some objects that have varying surface properties what must be done carefully is mentioned. In the forth chapter, the features of light sources and how to use the interior space are discussed. In the fifth section the illumunation tecnical rules that must be applied are chosen according to the luxurious restaurants are examired. In the sixth section it is aimed to contribute to the literatures of the rules which must be obeyed in the lighting tecnique in the restaurants by coming from the information that is obtaired from the general evoluotion. GİRİŞ AYDINLATMA Aydınlatma Kavramı Aydınlatmanın Amacı IŞIK Işık Kaynakları Lambalar Akkor Halojen Lambalar Flüoresan Lambalar LED Lambalar AYDINLATMA TEKNİĞİ Aydınlık Kavramı Aydınlık Düzeyi Işık Yeğinliği Işıklılık Aydınlığın Niteliği Işığın Rengi ve Renksel Geriverim Konusu Aydınlık Düzeyi Dağılımları Gölgelerin Niteliği Aydınlatma Tekniği Kuralları IŞIKLIKLAR (AYDINLATMA AYGITLARI) Işıklık Türleri Aydınlatma Aygıtından Çıkan Işığın Dağılımı RESTORAN TANIMI VE GENEL ÖZELLİKLERİ Restoranların Genel Özellikleri Restoranlarda Uygulanması Gereken Aydınlatma Tekniği Kuralları İstanbul’da 2 Restoranın Aydınlatma Tekniği Açısından İncelenmesi Walk In Brasserie, İstanbul Aydınlatma Tasarımı Değerlendirilmesi The Galliard Brasserie, İstanbul Aydınlatma Tasarımı Değerlendirilmesi SONUÇ

Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi'nde yer alan 81 adet keramik kandil konu olarak seçilmiştir. Sözü edilen 81 adet kandilin form ve teknik açısından incelenmesi tezin konusunu oluşturmaktadır. Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi'nde bulunan bu kandil grubu hakkında daha önce bilimsel bir araştırma yapılmamıştır. Bu yüksek lisans tezi alanında yapılmış ilk bilimsel araştırmadır.Çalışmanın amacı; eserlerin daha önce çalışılmamış olması nedeniyle buluntu yeri tarihi ve özellikleri hakkında herhangi bir bilginin olmaması; bu malzemelerin bir kataloğunun çıkarılmasıyla, daha sonraki yıllarda yapılacak olan çalışmalara katkı sağlayacaktır. Çalışmada öncelikle Erken Bizans Dönemine ait kandillerin form, teknik, malzeme, kompozison ve bezeme açısından ele alınmış, Selçuklu Dönemi Kandilleri ise bezemesiz oldukları için form, teknik ve kompozisyon açısından ele alınmıştır. Tezin giriş kısmında konunun amacı, önemi ve sınırları, araştırma yöntemi, konuyla ilgili kaynaklar ve yapılan çalışmalardan bahsedilmiştir. Ayrıca Kayseri Şehri'nin kısa bir tarihçesi yer almaktadır. Tezin ikinci bölümünde Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi'ninde, eserlerin bir kısmının sergilendiği bir kısmının da depoda yer aldığı kısa bir tarihine değinilmiştir. Tezin üçüncü bölümünde keramik sanat hakkında bilgi verilmiş olup Anadolu Selçuklular Devrinde keramik sanatı gelişiminden bahsedilmiştir. Tezin dördüncü bölümü eserlerin ayrıntılı açıklandığı katalog kısmına ayrılmış olup, 81 adet kandil detaylıca incelenmiştir. Tezin beşinci bölümünü değerlendirme kısmı oluşturmaktadır. Ayrıca sonuç bölümü çizimler listesi, fotoğraflar listesi ve ekler bölümü yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: Keramik, kandil, Selçuklu Dönemi, Kayseri, Selçuklu Müzesi Located in Kayseri Seljuk Civilization Museum, a total of 81 ceramic candles are the topic of our study. The examination of the 81 ceramic candles in terms of form and technique makes the topic of the thesis.As far as we have known, no previous scientific research has been done on this candel group lying in Kayseri Seljuk Civilization Museum. This is the first master's thesis written in this field.In this study, we aimed to contribute to other studies to be made in the future by cataloguing these candels because there exists no information about where, when and how they were unearthed due to the fact that these artifacts have not previously been examined.In the study, primarily, the Early Byzantine Period candles were studied in terms of form, technique, material, composition and adornment, while the Seljuk Period candles were examined only in terms of form, technique, material and composition owing to not having any adornment. In the introductory part of the thesis, we have mentioned about the aim of the subject, the importance and limits of the subject, the method of the research, the sources related to the subject and the studies done. The second section of the thesis consists of a short geography and history of the city of Kayseri and also a short history of Kayseri Seljuk Civilizations Museum in which some of the the artifacts were exibited and some others were in the warehouse. In the third part of the thesis, ceramic art and its development in Anatolian Seljuk Period were mentioned. The fourth part of the thesis is devoted to the catalog section of the works and a total of 81 candles are examined in this section in detail. The fifth section of the thesis constitutes the evaluation part. The lists of drawings and photos and the section of attachments take place in the final section.Key Words:Ceramic, Candle, Seljuk Period, Kayseri, Seljuk Museum 273

`Türkiye Müzelerindeki Klasik Osmanlı Dönemi Kapalı Formlu Seramikler` başlıklı bu tez çalışması Türkiye'deki müzelerde bulunan ve 15. yüzyıl sonu ile 17. yüzyıl başı içerisinde görülen kapalı formlu seramiklerin tipolojisini oluşturmaktır. Bu bağlamda Türkiye müzelerinden elde edilen dokuz ana tip (Maşrapa, Bardak, Hokka, Kandil, Kavanoz, Sürahi, Şişe, Üsküre, Vazo) belirlenmiştir. Yurt dışından elde edilen örnekler çalışma kapsamında benzer örneklerin inceleme, değerlendirme ve karılaştırılması için kullanılmıştır.Araştırmanın ana amaçlarından birisi tipolojidir. Öncelikle kap biçimleri araştırılmış ve bunların diziliminde gövde biçimleri ölçüt olarak belirlenmiştir. Kap gövdeleri basit ve bileşik biçimlerden oluşmaktadır. Daha sonra bu iki grup kendi içerisinde ölçüt, boyut ve oran ile birlikte, ağız biçimi ve eklentiler göz önüne alınarak alt gruplar oluşturulmuştur.Osmanlı Seramik sanatı konusunda inceleme yapmış olan tezlerin içeriklerine bakıldığında form, ya hiç işlenmemiş ya da ikinci planda tutulmuş olduğu anlaşılmaktadır. Kap tipleri konusunun ise tipoloji, işlev ve biçim açısından yeterince araştırılmadığı görülmektedir. Bu konunun tam olarak biçimlenebilmesi için Osmanlı dönemi öncesindeki kültürlerin etkisi araştırılmıştır. Avrupa seramiklerinin Osmanlı seramik kültürünü pek fazla etkilemediği ancak Çin ve özellikle Büyük Selçuklu seramik kültürünün Osmanlı seramik sanatını etkilediği düşünülmektedir. Anahtar kelimeler; Klasik Osmanlı dönemi, Seramik, Tipoloji. This thesis study titled `Classical Ottoman Period Closed Form Ceramics in Turkish Architecture` is to create the typology of the closed form ceramics found in the museums in Turkey and seen in the beginning of 15th century and beginning of 17th century. In this context, nine main types (Cup, Cup, Hokka, Lamp, Jar, Pitcher, Bottle, Skull, Vase) obtained from Turkey are determined. The samples obtained from abroad were used for the examination, evaluation and comparison of similar samples within the scope of the study.One of the main objectives of the research is typology. First, the container forms were investigated and the body forms in the arrangement were determined as criteria. Containers are simple and compound forms. Subsequently, these two groups formed subgroups by taking into account the criterion, size and proportion, mouth shape and attachments.When examining the contents of the theses that have examined Ottoman Ceramic art, it is understood that the form is either never worked or held on the second plenary. It is seen that the types of pots are not sufficiently investigated in terms of typology, function and form. The influence of the cultures before the Ottoman period was investigated in order for this to be fully formed. It is thought that European ceramics do not affect Ottoman ceramic cultures much but Chinese and especially Seljuk ceramic cultures influence Ottoman ceramic art.Keywords; Classical Ottoman Period, Ceramics, Typology. 496

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Kayıt no: 433734, Afyonkarahisar'ın Emirdağ İlçesi'nin 12 km. doğusunda yer alan Amorium'da 2013-2015 yıllarında yürütülen kazılar sırasında bulunan cam objeler bu tezin konusunu oluşturmaktadır. Amorium M.Ö. 2000'li yıllardan itibaren Hitit, Phryg, Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde kesintisiz yerleşim görmüş bir antik kenttir. Kent, Yukarı Şehir ve Aşağı Şehir olarak iki başlık altında değerlendirilmektedir. Amorium'da ilk çalışmalar, 1987 yılında Prof. Dr. R. Martin Harrison tarafından bir yüzey araştırması ile başlamıştır. Çalışmalar 1993 - 2009 yılları arasında Dr. Chris Lightfoot tarafından devam ettirilmiştir. 2013 yılında Amorium kazı çalışmaları Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp'in Bilimsel Danışmanlığında sürdürülmüştür. 2014 yılından itibaren kazı çalışmaları Bakanlar Kurulu kararı ile Anadolu Üniversitesi'nde Öğretim Üyesi olan Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp'in kazı başkanlığında devam etmektedir. 2013-2015 yılları arasında 505 adet cam obje ele geçmiştir. Camın kırılmaya elverişli bir yapıya sahip olması nedeniyle buluntular küçük parçalar halindedir. Ele geçen buluntular sayısal yoğunluklarına göre bilezik, gövde, pencere camı, ağız kenarı, tessera, kaide, kulp ve kandillere ait parçalardır. Bunun yanı sıra buluntular arasında cam üretiminin dolaylı bir kanıtı olan cüruflar yer almaktadır. Amorium cam objeleri malzeme niteliği, renk, süsleme, ele geçtiği tabaka ve karşılaştırma örnekleri dikkate alınarak değerlendirilmiştir.

Kandiller, yüz yıllar boyunca insanoğlunun en temel ihtiyaçlarından birisi olmuştur. Bu yüzden kullanıldığı devrin kültürünü en iyi şekilde yansıtmışlardır.Bu çalışmanın konusunu Afyon Arkeoloji Müzesi'nde bulunan bir grup pişmiş toprak kandil oluşturmaktadır. Çalışma kapsamındaki kırk iki adet kandil form özelliklerine göre on üç farklı gruba ayrılmıştır. Kandillerin tipolojik ve kronolojik sınıflandırılması yapılmıştır. İncelenen eserler içerisinde en erken tarihli örnek İ.Ö I. yy'ın sonuna verilmiştir. En geç tarihli örnek ise İ.S VIII. yy'a tarihlendirilmiştir. Geniş bir zaman dilimine yayılan kandil çeşitliliği, bölgenin kültürel zenginliğini bizlere yansıtmıştır. Kandillerin büyük çoğunluğunun yerel atölyelerde üretildiği düşünülürken bir kısmının da farklı bölgelerden ithal edilmiş olabileceği savunulmuştur. Müsadere ve satın alma yolu ile müzeye kazandırılan kandiller şuan müze deposunda yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: Afyon, Kandil, Pişmiş Toprak The lamps has been one of the most have need, of mankid for centuries. That is why they reflected the best of the culture used.The subject of this work is a group of terra cotta lamps on the Afyon Archaelogical Museum. Within the spoce of the study. Forty two lamps forms are separated according to the specifications tothre different groups. The typological and chronological of the lamps were done. The carliest example of the artifacts studied ist the before jesus at the end of the first century. The latest example is the VIII. the century after jesus. The range of lamps spread over awide range of time reflects the cultural richness of the region. The majorily of the lamps are thought to have been produced in the local workshops and some of wihch may have been imported from differend regions. The lamps which are removed to the museum through confiscation and purchase are now in the museum deposit.Keywords: Afyon, Lamps, Terracotta 132

Lykia kenti Telmessos'un üzerinde kurulan ve Teke Yarımadası'nın bir liman yerleşimi olan Fethiye'deki ilk müze 1962 yılında kurulmuştur. 1987 yılından bu yana şimdiki yerinde hizmet veren Fethiye Arkeoloji Müzesi'nde sergilenen eserlerin çoğu Fethiye ve çevresinden vatandaşlar tarafından getirilen eserlerden ve müze sorumluluk alanındaki kazılardan bulunarak müzeye kazandırılan eserlerden oluşmaktadır. M.Ö 3. binden başlayarak Bizans Dönemi sonlarına kadar tarihlenen heykel, heykel başları, seramik, cam, metal ve sikkeler Müzenin önemli eser gruplarını oluşturmaktadır. Çalışmada ilk olarak kandilin bölümleri, biçimsel gelişimi, üretim teknikleri ve günlük kullanımı hakkında bilgi sunulmuştur. Ayrıca metal kandillerle ilgili kısa araştırma tarihçesi verilmiştir.Esas çalışma konusu olan Fethiye Müzesi bronz kandilleri form gelişimine göre üç dönemde irdelenmiştir. Eserlerin tarihlendirilmelerinde yurtiçi ve yurtdışı müzelerinde bulunan kandiller konusunda yapılan katalog çalışmalarından yararlanılmıştır. M.Ö. 2. – M.S. 7. yy.lara tarihlendirdiğimiz çalışmamıza konu 21 kandilin tamamı müzeye satın alma ve müsadere yoluyla kazandırılmıştır. Eserlerin büyük çoğunluğu Müze deposunda muhafaza edilmiş, konservasyonu yapılmamıştır. Kandillerin daha önce çalışılmamış olması, buluntu yerleri, tarihi ve özellikleri konusunda herhangi bir bilginin olmaması; bu malzemelerin bir kataloğunun çıkarılmasıyla, daha sonraki yıllarda yapılacak çalışmalara katkı sağlamak tezin esas amacını oluşturmaktadır. The first museum in Fethiye in where of Lycia City Telmessos and the first settlement of the Teke Peninsula was established in 1962. Most of the works exhibited in the Fethiye Museum, which has been on the spot since 1987, are composed of the works brought from Fethiye and its environs, and the works obtained from the excavations in the museums responsibility area. Sculptures, heads of sculpture, ceramics, glass, metal and coins dating from the third century B.C. to the end of the Byzantine Period constitute the important work groups of the museum. For the first time in work, parts of oil lamps, formal development, production techniques and information about daily use. A brief history of research on metal lamp is also given.The Fethiye Museum, which is the main subject of study, has been examined in three stages according to it's development in the form of bronze lamps. During the dates of the works, catalog works on lamps found in national and international museums were utilized. all of the 21 lamps were subject to purchase and confiscation dated to 2nd century B.C. - the 7th century A.D. The great size of the artifacts was preserved in museum warehouses, and it's conservation was not done. The fact that the lamps have not been studied before, have no knowledge of the finds, places, history and features; the main purpose of the thesis is to contribute to the work to be done in the following years by removing a catalog of these materials. 76

Osmanlı döneminde, vefat eden kişilerden geriye kalan tüm varlıklarının, miras hukuku kuralları gereğince ayrıntılı olarak listelendiği kayıtları ifade eden terekeler, Osmanlı çağı sosyal ve kültürel yaşamının aydınlatılmasında birincil arşiv belgelerindendir. Ancak bu arşiv belgeleri bugüne kadar sanat tarihi araştırmalarında özel bir ilgi alanı olmamıştır. Terekeler, gerek el sanatları gerekse mimari ve kent dokusu ile ilgili içerdiği bilgiler açısından, sanat tarihi disiplini kapsamında da Osmanlı sosyal ve kültürel tarihine ışık tutabilecek potansiyele sahiptirler. Çalışmamız bu bağlamda, gündelik kullanım eşyası üzerinden söz konusu potansiyelin ortaya konulmasını hedefleyen ve yazılı kaynak araştırmaları ile taşınabilir kültür eşyası arasında maddi bağlar kuran bir arşiv arkeolojisi yöntemi denemesi niteliğindedir. Batılılaşma/modernleşme ile birlikte Osmanlı'da klasik aydınlatma elemanları yanında, Batı kökenli `lâmba` sözcüğü ile Osmanlı terminolojisine giren aydınlatma eşyalarının kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Çalışmamızda bu kapsamda, 19. yüzyılın yarısından 20. yüzyılın başlarına kadarki döneme ait muhtelif terekelerde yer alan ve batılılaşma/modernleşme süreçleriyle teknoloji transferi kapsamında Osmanlı gündelik yaşamına giren ithal lâmbalar konu edilmektedir. Bu lâmbaların, günümüz müzelerinde yer alan örneklerinden de faydalanılarak, form ve model olarak çeşitleri, tüketim arkeolojisi bağlamında hangi toplumsal kesimlerin yaşamına ne ölçüde girdiği ve ne ölçüde yaygın bir kullanım alanı bulduğuna cevap aranmasına, diğer taraftan da Osmanlı dünyası ile Avrupa arasındaki kültürel ilişkilerin niteliğinin irdelenmesine çalışılmaktadır. Arşiv arkeolojisi yöntemiyle ele alınan ve dokümanter bir çabanın ürünü olan çalışmamız bu kapsamıyla, Osmanlı dönemi sosyal ve kültürel hayatına ait büyük fotoğrafın bir kesitine ışık tutacağı gibi, Osmanlı dönemi tereke belgeleri üzerinden yürütülecek sanat tarihi araştırmalarına da öncülük edecektir. Heritages, which particularly enlist all the remaining entities of decedents, according to the canons of inheritence, are primary archive records with inclusive data of person or community basis to enlighten social and cultural life in Ottoman Period. However, these archive records have not been a particular research point of interest for art history discipline. Heritages has full potantial for enlighting the Ottoman social and cultural history within the scope of art history discipline as well, by giving clues about either handicraft or architectural and urban texture. In this context, our work aims revealing this potential via daily using ware and has the characteristics of an archive archaeology method trial which correlates record researches and portable cultural wares. It is seen that the import lighting wares, which is entered the Ottoman terminology with `lamp` word which is originated from Greek word `lampas/lampa`, began using alongside the classical Ottoman lighting devices at the same time in the scope of Ottoman westernisation/modernisation period.In this context, in our study, import lamps which take place in various heritages from the middle of 19th century to the beginning of 20th century are examined. These lamps have entered in daily Ottoman life in the scope of westernisation/modernisation and technology transferring process. On one hand, the examples of these western originated lamps, which are held in various Anatolian museums, have been examined in terms of form and model varieties of them. Thence, it is aimed to seek an answer of presence of these lamps in which kind of social grup's life to what extent and to what extent prevalence generally in Ottoman society, in the context of consumption archaeology. On the other hand, it is also tried to analysis the qualification of cultural relationship of Ottoman and European World.This study, which is approached by archive archaeology method and is a result of documental efforts, will shed light on a section of the big scaled photograph regarding to the social and cultural life in Ottoman Period, it will also lead the art history studies which will be carried out by using Ottoman Period's heritage records in the future. 617

Bu çalışmada Konya Arkeoloji Müzesi'nde bulunan ve değişik zamanlarda satın alma yolu ile müzeye kazandırılmış bronz kandiller ele alınmıştır. Öncelikle aydınlatma araçları ile ilgili genel bilgiler verilerek kandil tanımı yapılmıştır. Daha sonra ele alınan bronz kandiller için bir tipoloji oluşturulup, gövde ve burun formları esas alınarak gruplama yapılmıştır. İlk olarak burun sayısı göz önünde bulundurularak 'Tek Burunlu Bronz Kandiller' ve 'Çok Burunlu Bronz Kandiller' olmak üzere iki ana gruba ayrılmıştır. Tek Burunlu Bronz Kandiller kendi içinde üç gruba ayrılarak 'Yuvarlak Gövdeli Bronz Kandiller', 'Oval Gövdeli Bronz Kandiller' ve 'Gövdeden Buruna Kıvrımlı Bronz Kandiller' olarak isimlendirilmiştir. Bu gruplamalar sonucunda dört ayrı tip belirlenerek Konya Arkeoloji Müzesi'ndeki bronz kandiller için bir tipoloji oluşturulmuştur. Son olarak tez çalışmamızdaki bronz kandillerin tamamı için ayrıntılı tanımlar yapılıp, bilgisayar ortamında çizimleri oluşturularak bir katalog çalışmasıyla sonlandırılmıştır. In this study, the bronze lamps which were conserved in Konya Archaeological Museum and brought to the museum by the way of purchasing at different times were dealt with. First of all; the definition of lamp was described by giving general information about lighting instruments. Next; a typology was constituted for the studied bronze lamps, after that a grouping was practised based on body and nozzle forms. At the first of grouping, the lamps were divided into two main groups by taking into consideration the number of nozzle of the lamps as 'Single Nozzle Bronze Lamps' and Multiple Nozzle Bronze Lamps'. By separating into three groups in itself, Single Nozzle Bronze Lamps was entitled as 'Rounded Body Bronze Lamps', 'Oval Body Bronze Lamps', and 'Curled from Body to Nozzle Bronze Lamps'. As a result of this grouping, a typology was constituted by designating four different types for the bronze lamps in Konya Archaeological Museum. Finally, detailed descriptions were defined for all bronze lamps in this study. The study was concluded with a catalogue implementation by drawing the studied lamps in computer environment. 107

Bu çalışmada tarihin hemen her döneminde sevilerek kullanılmış olan ve Anadolu topraklarında kazı, araştırma, el koyma ve satın alma gibi yollarla Aphrodisias Müzesi'ne getirilerek koruma altına alınan bir grup kandilin incelenmesi esas alınmıştır. Çalışmamızda yer alan kandillerin stil gelişimini dikkate aldığımızda çeşitli form özelliklerine sahip olduklarını ve Hellenistik Dönem'den Geç Roma Dönemine kadar bir zaman aralığını kapsadığını öğrenmiş bulunmaktayız. Bu çalışmada, müzede yer alan zengin form özelliklerine sahip kandiller, daha çok burun yapılarını dikkate alarak gruplara ayrılmıştır. Bu doğrultuda, burun formları bakımından dokuz gruba ayrılarak incelenmesi uygun bulunmuştur. Kandillerin burun formları ve gövde yapıları bakımından benzer örneklerini, Efes, Tralleis, Kyzikos, Atina Agorası, Korinht, İsthmia, Kibyra gibi bölgelerde görmekteyiz. Yapılan çalışmalarla, Aphrodisias Müzesi'nde yer alan kandillerin Aphrodisias çevresinden üretildiği veya antik dönemde Batı Anadolu kandil üretim merkezlerinden ticaret yolu ile buraya getirildiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca, Aphrodisias antik kentinde yapılan araştırmalarda, bu yerleşim yerindeki toprağın seramik yapımına çok uygun bir yapıya sahip olduğu gözlenmiştir. Hatta günümüzde bile Aphrodisias'a yakın olan ilçe ve köylerde seramik üretilen küçük atölyelerin varlığını bilmekteyiz. This work is used and enjoyed in almost every period of history in Anatolia during the excavations, research, investigation and seizure brought to Aphrodisias Museum of ways, such as buying a bunch of candles placed under protection is based. They have the characteristics we take into account the various forms of style lamp development work in our area and we have learned that the Late Hellenistic Period covers a time period to the Roman Period. In this study, lamps with rich of the nose. In this respect, in terms appropriate to examine nasal forms were divided into nine groups.The nose forms and terms of similar examples of body Kandil, Ephesus, Tralleis, Cyzicus, Athens Agora, Korinht, Isthmia, we see in areas such as Kibyra. The studies, around the lamps of Aphrodisias Aphrodisias Museum is located in the ancient trade route is manufactured or candle manufacturing centers in western Anatolia were brought here tried to put forward. In addition, research conducted in the ancient city of Aphrodisias in this building settlements on land the ceramics was observed to be a very suitable structure. Even today, close to the towns and villages in the ceramics produced in Aphrodisias we know the existence of small workshops. 156

İnsanların maddeye bakış açısı, nesnelere yüklediği anlamlar, sahip olduğu inançlar, teknolojik gelişmeler, sanatsal zenginlikler; doğal bir sonuç olarak kandili değişik formlarda ve şekillerde karşımıza çıkarmıştır. İlk etapta tamamen aydınlanma ihtiyacını giderme aracı olarak görülen kandiller; tarih sahnesinde yer alan büyük devletlerin zenginlikleri ve sanata verdikleri değer sonucunda daha estetik bir hal almıştır.Anadolu Selçuklu Dönemi, mimaride olduğu gibi seramik sanatında da önemli eserler vermiştir. Bu dönem seramikleri içerisinde yer alan kandillerin önemli bir kısmı Karatay Müzesi'nde korunmaktadır. Müze'ye kazı, bağış ve nakil yoluyla gelen bu kandillerle ilgili herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Konya – Karatay Müzesindeki Anadolu Selçuklu Dönemi Seramik Kandiller` isimli tezde ilk kez Selçuklu Dönemine ait seramik kandiller bir bütün olarak değerlendirmeye alınarak dönem içindeki yeri saptanmıştır. Devir, Satın alma, Alaaddin Tepesi Kazısı, Kubad Abad Sarayı Kazısı ve Konya'nın çeşitli yerlerinde yapılan kazılar sonucu Konya Karatay Müzesi'ne kazandırılan 300 kandilden 64'ü katalogda yer almaktadır. Bu kandiller ana grup ve alt gruplara ayrılarak incelenmiştir. Bu incelemeler sonucunda ele aldığımız kandillerin 14 farklı form oluşturduğu tespit edilmiştir.Yaptığımız araştırmalar sonucunda Anadolu'nun çeşitli bölgelerindeki müzeler ve Anadolu dışındaki bazı müzelerde benzer örnekler görülmektedir. Katalogdaki kandil örnekleriyle, çeşitli müzelerdeki kandillerin benzer ve farklı yönleri belirlenerek sonuca gidilmiştir. As a natural result, we have faced with different forms of candles by human's point of view to materials and their beliefs, meanings added to subjects, technological developments, artificial richnesses.Even at first step they accepted as only illumination needs, aesthetic candles also generated as a result of richnesses of states and empires which gave esteem to arts.Although there are several of them at each museum or protected at stores, not existence of any study about candles of Anatolia Seljucians Term, first time in this thesis study of this work on candles belongs to Seljucian Term as totally, to introduce these candles at Karatay Museum to The World by determination of their location, subject of the thesis is `Anatolian Seljuk Period Ceramic Lamps in Konya Karatay Museum`.At our catalogue, there are 64 pieces of candles which are gained to Konya Karatay Museum by transfer, purchase, excavation of Kubad - Abad palace and different locations in Konya. These candles are studied, according to its body, noozle, rim and base. After these works, it is concluded that there are 14 forms of these candles we selected.As result and researches done by us, we obtained that there are some similar samples of candles we studied, they are compared in detail at evaluation section. 251

Bu çalışmada ilk olarak mum ve meşalenin ne zamandan itibaren ve ne şekilde kullanıldıkları kısaca anlatılmıştır. Devamında kandillerin tarihsel gelişimi, yapım tekniği, üzerinde kullanılan bezeme ve yazıtlar, bölümleri ve kandil ticareti incelenmiştir. Ayrıca Candelabrum, Lykhnoukhoi ve Laterna gibi aydınlatma araçlarının ne zaman ve ne şekilde kullanıldıklarına da değinilmiştir.Bir diğer bölümde benzer kandiller tiplere ayrılmıştır, tipler ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Ayrıca katalogda yer alan kandillerin omuz ve diskus bezemeleri ile damga özellikleri de ele alınmıştır.Çalışmanın son kısmını katalog oluşturmaktadır. Katalog kısmında Antalya Müzesi'nde bulunan yaklaşık 400 adet satın alma, zor alım ve bağış yolu ile gelen kandillerin, konuyu kapsayan belirli bir kısmı ele alınmıştır. Bu bölüm çark ve kalıp yapımı kandiller olarak ikiye ayrılmıştır. Toplam 39 adet kandilden oluşan katalogda her bir kandilin hamur rengi, bezemesi, durumu ve benzer özelliği belirtilmiştir. Çizim ve fotoğraf belgelemeleri de yapılmıştır. Katalogdaki en erken kandiller M.S. 2.-3. yüzyıla tarihlenirken en geç örnekleri 7.-8. yüzyıla tarihlendirilir. Anahtar Kelimeler: Antalya Müzesi, Geç Antik Çağ, Seramik, Kandil. In this study, first, candles and torches are discussed briefly; since when and how they are used. After this, oil lamps are discussed in a wider aspect about their historical development, techniques, decorations, inscriptions and their trade. In addition date and usage of other lighting tools are discussed such as candelabrum, lykhnoukhoi and laterna. In another section similar lamps is divided into types and studied in detail. Moreover decorations on the shoulder and discus of the lamps in the catalogue is examined together with their sealing features.The catalog is the last part of the study. This study also contains a catalogue of a group of 39 oil lamps relevant to the subject selected from among 400 oil lamps found in Antalya Museum; these oil lamps are either bought, confiscated or donated to the museum. Catalogue is divided into two sections; mold-made and wheel-made oil lamps. Each of these oil lamps are catalogued in detail showing their clay colour, decoration, preservation status and similar examples along with their drawings and photos. The earliest lamps in the catalogue are dated from the 2nd to 3rd century AD. end the latest examples are from the 7th to 8th century AD.Keywords: Antalya Museum, Late Antiquity, Ceramic, Lamp 102

Aydın ili sınırları içinde yer alan Tralleis antik kenti, özellikle Hellenistik ve Erken Roma dönemlerinin önde gelen antik yerleşimlerinden biridir. Kentin ekonomik ve siyasi gelişimine paralel giden sanatsal faaliyetleri, özellikle Hellenistik ve Roma dönemlerinde dikkat çekici biçimde artış göstermiştir. Bugüne kadar devam eden Tralleis kazılarında ele geçen buluntular, kentin özellikle seramik alanında aktif bir merkez olduğunu göstermiştir. Çalışmamızda 2007 yılı kazı sezonunda, kentin Batı Nekropolü alanında büyük çoğunluğu mezar buluntusu olarak ele geçen kandiller incelemiştir. Antik dönem ölü gömme geleneğinin özelliklerini ve inançlarını yansıtan Tralleis Batı Nekropolü 2006-2007 kazı çalışmalarında ortaya çıkan kandil buluntuları ile dikkat çekicidir. Tez konusunu oluşturan Batı Nekropolü alanı kandil buluntuları tipoloji, form ve kronolojik özellikleri açısından önemlidir. Antik dönemden günümüze kadar insanların ışık gereksinimini karşılayarak temel bir ihtiyacını gideren kandiller, özellikle mezarların en önde gelen buluntu grubunu oluşturmaktadır. Yapılan tez çalışmasında, eldeki veriler yardımıyla Tralleis yapımı kandillerin yerel atölyelerinin belirlenmesi, bu atölyelerde üretilen örneklerin alt gruplarının form ve teknik açıdan değerlendirilip sınıflandırılması ve farklı merkezlerde ele geçen örneklerle karşılaştırılmalarının yapılarak tarihlendirilmesi hedeflenmiştir. ANAHTAR SÖZCÜKLERTralleis, Batı Nekropolü, Kandil, Hellenistik Dönem, Roma İmparatorluk Dönemi Tralleis, an ancient city located in the borders of Aydın province, particularly in Hellenistik and Early Romanian period is one of the leading ancient settlements. The city's artistic activities parallel to the economic and political development, especially in the Hellenistic and Roman period has increased remarkably. So far, the ongoing Tralleis finds from excavations have shown that the active centers of the city, especially in the ceramic field. In the 2007 season, here in the thesis study discussion, the majority of the lamps treated as grave finds in the city's western necropolis area were examined.Ancient tradition of burying the dead reflects the characteristics and beliefs of the Western Necropolis Tralleis is remarkable with the lamp foundlings in the 2006-2007 excavation. Western Necropolis typology finds candles forming the thesis subject area is important in terms of form and chronological features. From Ancient Times until present day, Lamps address a fundamental need for people to have a light, especially it's the most prominent assemblage of graves.In this thesis, the determination of the available data with the help Tralleis made candles of local shops, the form of examples of subgroups produced in these workshops and technically evaluated classification and is aimed dated done that they compared with samples recovered at different centers.KEY WORDSTralleis, Western Necropolis, Lamp, Hellenistik Period, The Roman Empire Period. 209

Antik Çağ'ın en önemli aydınlatma araç-gereçlerinden birisi olan kandiller, farklı malzeme ve yapım teknikleriyle çağlar boyunca yoğun bir üretim ve kullanım görmüştür. Buna bağlı olarak ta kandiller, arkeolojik kazılarda hatırı sayılır miktarda ele geçen ve de müze koleksiyonlarında sıkça karşımıza çıkan arkeolojik materyallerden birisi olmuştur. Bu çalışmada Silifke Müzesi'nin vitrin ve deposunda bulunan farklı devir ve tiplere ait 43 adet pişmiş toprak kandil incelenmiştir. Söz konusu kandillerin tamamı satın alma yoluyla müzeye kazandırılmış olduğundan geliş yerleri bilinmemektedir. Silifke Müzesi pişmiş toprak kandil koleksiyonunu; Geç Klasik-Erken Hellenistik, Hellenistik ve Roma Dönemi'ne tarihlenen 23 ana tip ve bunların alt tiplerine ait eserler oluşturmaktadır. Müzedeki kandillerin zenginliğini 33 adet kandil ile Roma Dönemi'ne ait kandiller oluşturmaktadır. Hellenistik Dönem kandilleri 9 adetle ikinci yoğun grubu oluştururken, 1 adet kandille en az grubu Geç Klasik-Erken Hellenistik Dönem kandilleri oluşturur. Kandillerin en erken tarihli olanı Silifke Tip 1 olarak ele alınmış ve M.Ö. 4. yüzyıl sonları ile 3. yüzyılın ilk çeyreğine tarihlendirilmiştir. Silifke Tip 23 olarak ele alınan son tip ve son örneğimiz ise M.S. 6. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Müze kandillerinden 32 tanesi bezemeli, geriye kalan 11 tanesi ise bezemesizdir. Daha çok diskusta ve omuzda görülen bezemelerden bitkisel motifler yoğunluktadır. Bitkisel bezemelerin yanı sıra figürlü motifler, semboller ve damga baskı motifi bezemeleri görülmektedir. Çalışmada değerlendirdiğimiz kandillerden 11 tanesi Kıbrıs, 4 tanesi Ephesos, 2 tanesi Tarsus kökenli olup Knidos ve Pergamon'a ait 1'er örnek bulunmaktadır., Lamp is the main artifact that Produced and used through the ages with different materials and technics by ancient people for lighening. Due to lamps are one of the archaelogical materials of excavations and museum collections in great quantities. This study contains 43 terracotta lamps preserved at Silifke Museum. All of these lamps are bought by the musuem because of that the finding places of these are unknown. Collection of lamps in Silifke Museum is dated to Late Classical-Early Hellenistic, Hellenistic and Roman. These lamps have 23 types and sub-types. 33 piece of collection dated to Roman, 9 piece dated to Hellenistic and 1 piece dated to Late Classical-Early Hellenistic era. The earlier terracotta lamp Silifke Type 1 is dated to late of 4th century BC. to first quarter 3rd century BC., the latest terracotta lamp Silifke Type 23 is dated to 6th century AD. 32 of lamps are decorated and 11 of them is undecorated. Decoration consist of floral, stamp and symbol figures was made on discus and shoulder Production cites of Lamp collection is Cyprus (11 piece), Ephesos (4 piece), Tarsus (2 piece), Knidos (1 piece) and Pergamon (1 piece).

Bu çalışma uzun yıllar içerisinde Ephesos'da bulunmuş geç Hellenistik ve Roma Dönemlerine ait kazı evi deposundaki kandillerin; tip ve motif gelişimi, tarihi kesin olan benzer ya da yakın örneklerle karşılaştırılarak, tipoloji ve kronolojisinin belirlenmesi amaçlanmıştır.İlk olarak kandilin bölümleri, biçimsel gelişimi, üretim teknikleri ve günlük kullanımı hakkında bilgiler verilmiştir. This study is indended to determine the typlogy and chronology of the late Hellenistic and Roman terracotta lamps which have been many years with the help of comparision of the same or similar examples that have absolute date and found in the Ephesus excavations house store. 179

Parion Antik Kenti, Bu günkü Çanakkale ili, Biga İlçesi, Kemer Köyü sınırları içersindedir. Antik Troas Bölgesinin en önemli kentlerinden birisi olan Parion içinde bulundurduğu arkeolojik kalıntılar ile Türk arkeolojisine yeni bir heyecan getirmiştir.Bu çalışmanın konusu Parion Nekropolü'nde 2005-2010 yılları arasında gerçekleştirilen kazılarda ele geçen MÖ. 5.yy'dan MS. 2.yy'a kadar yayılım gösteren kandillerdir.Bu bağlamda Parion tarihi konusunda bir takım bilgiler verilmiş daha sonra çalışma konumuz olan kandillerinin tarihi ve kullanıma dair bilgiler verilmeye değerlendirilmiştir.Çalışma kapsamındaki bu kandiller burun formlarının özelliklerine göre yedi ayrı tipte sınıflandırılmıştır. Oluşturan tipolojide kandillerin burun formları dikkate alınmıştır. Benzerleri ve bulundukları mezarlardan ele geçen seramikler yardımıyla tarihlediğimiz kandiller bu mezarların tarihi ve Parion ölü gömme ritüelleri için önemli birer belge niteliğinde olacaktır. Parion Antik kentinde kandil üretimiyle ilgili şu anaAnahtar Kelimeler: Troas, Parion, Kandil, Nekropolis, Arkeoloji The Parion Ancient City is within the borders of the Kemer Village of Biga district of today?s Canakkale province. One of the most important cities of the Ancient Troas Region, Parion has brought a new excitement to the Turkish archeology with the archaeological remains it has within. The subject of this study is the candles uncovered during the excavations conducted in the Parion Necropolis between the years 2005 and 2010 of which were widely spread from 5th century BC until 2nd century AD.In this context, some information was provided on the history of Parion and later on more information regarding the date and use of these candles were tried to be provided which are the subject of this study.Within the scope of this study, these candles have been classified in seven different types according to the form features of their nose. On the tyhpology generated, the nose forms of the candles were taken into consideration. The candles we dated, with the help of similar ones and the unearthed ceramics from their graves, will be in the nature of a very important document in terms of dates of these graves and the burial rituals of the Parion. So far, there have been no archaeological findings uncovered related to the candle production at the Parion Ancient City, therefore no conclusion was reached in this study related to production.Key Words: Troas, Parion, Parium, Lamps, Necropolis, ArcheologyKey Words: Troas, Parion, Parium, Lamps, Necropolis, ArcheologyIII 205

16. yy Osmanlı çini ve seramik sanatında cami kandilleri önemli bir yere sahiptir. Dönemin dini yapıları için özel olarak üretilmişlerdir. 16.yüzyıldan günümüze ulaşan tüm çini ve seramikler Saray'a, dini yapılara veya diğer önemli binalara aittir. Bu yapıların yangın ve doğal afetlere dayanıklı olmaları çini kandillerin önemli bir kısmının da günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır. Bunların haricinde geçmişte bir şekilde yurt dışına çıkarılarak yabancı müzelere götürülen Osmanlı dönemi çini ve seramikleri mevcuttur ki aralarında cami kandilleri sayıca önemli yer tutar.Bu araştırmanın amacı; 16. yy da Osmanlı devrinde üretilmiş çini cami kandillerinin tarihsel gelişiminin ortaya konulması, desen, form özelliklerinin araştırılması ve yeni kandil formu önerileri sunmaktır.Günümüzde birçok İznik seramik formu gibi kandillerinde birebir üretimleri süs eşyası olarak yapılmaktadır. İşte bu aşamada geçmişte sadece dini mimaride kullanılan, günümüzde ise süs eşyası olarak üretilen çini kandilleri, çağın sosyal- kültürel ihtiyaç ve beğenisine hitap eden daha geniş bir kullanım alanına sahip gelenekselden ilham alan işlevsel ve dekoratif tasarımlar ortaya koymak amacıyla yeni kandil formları tasarlanarak üretilmiştir.Türkçe Anahtar Kelimeler: 1- Cami Kandilleri 2- Çini 3- Çömlek 4- Türk Çini Sanatı 5- Seramik Mosque lamps have an important place in 16th century Ottoman tile and ceramic art. They are produced specially for the religious architectures of the era. All of the tiles and ceramics extanted today?s world belong to The Palace, religious architectures and other important buildings. These buildings? feature of being fire and natural disaster-resistant allowed an important part of the candles to come until today. Apart from these, there are Ottoman tiles and ceramics taken to the foreign museums somehow in the past and mosque lamps take an important place among them.The aim of this research is to present the historical development of ceramic mosque lamps produced in 16th century Ottoman era, to investigate their form and pattern features and to offer new candle form suggestions.Today, like most of the Iznik ceramic forms, lamps are produced as ornaments, as well. At this stage, tile lamps used only in religious architecture in the past and produced as ornaments in today?s world are produced by designing new lamp forms so as to present something that addresses social-cultural need and taste of the era with a wide area of usage and something inspired from the tradition, functional and decorative.?ngilizce Anahtar Kelimeler: 1- Mosque Lamps 2- Tile3- Pottery4- The Art of Turkish Tiles5- Ceramic 97

Bu çalışmanın konusunu Kibyra kazılarında gün yüzüne çıkarılan Helenistik Dönemden Erken Doğu Roma Dönemine kadar yayılım gösteren zengin form çeşitliliğine sahip kandiller oluşturmaktadır. Çalışma kapsamındaki bu kandiller form özelliklerine göre yirmi altı ayrı tipte sınıflandırmaya ayrılmıştır. Tipolojide daha çok kandillerin burun formları dikkate alınmıştır. Ancak bozuk üretimli bazı örnekler omuz, kulp ve diskus işlenişlerine göre en yakın tipe dahil edilmiştir. Kandillerin büyük bir bölümü Ephesos, Miletos, Pergamon, Sardes, Tralleis, Kyzikos, Aphrodisias, Atina Agorası, Korinth İsthmia, Argos, Samos, Mısır İskenderiye, Kıbrıs Salamis gibi geniş bir alana yayılan buluntularla benzerlik göstermektedir. Bunun yanı sıra benzer örneği bulunamayan yeni formlar da tespit edilmiştir.Kandil buluntularının Kibyra'da üretildiği ya da başka kentlerden ithal edildiği hususunda kesin çizgilerimizi Odeon/Bouleuterion seramik çöplüğü atıkları oluşturmuştur. Buradaki tabakadan hareketle söz konusu yere yakın bir yerde kandil atölyelerin konumlamış olabileceği yorumu yapılmıştır. Tabakada bulunan kandil kalıpları da bu görüşümüzü doğrulamıştır. Diğer çıkış noktalarımız ise değerlendirilen eserlerin % 18'lik oranda bozuk formlu olmalarıdır. Bilindiği gibi hatalı ürünlerin ithal olma olasılıkları çok düşüktür ve bu doğrudan yerel üretime işaret eder.Bu çalışmayla Kibyra antik kentinin kandil repertuarı çıkarılmış ve kandil üretiminde en az çağdaşları kadar yaratıcı oldukları sonucuna varılmıştır This study deals with the lamps unearthed in the excavations of Cibyra. These lamps are of Hellenistic, Roman and Early East Roman periods and vary in form richly. The lamps handled in this study are categorised into twenty six typological classes in terms of their forms. Nose forms of the lamps are particularly focused on in this categorisation. However, some defective samples were included within the nearest class according to the process on shoulder, handle or discus. Most of the lamps are similar to those found in such a wide region including Ephesos, Miletos, Pergamon, Sardes, Tralleis, Kyzikos, Aphrodisias, Athens Agora, Corinth Isthmia, Argos, Samos, Egypt Alexandria and Cyprus Salamis. Nevertheless, lamps which do not resemble the previously-found ones were also found.Odeion/Bouleuterion ceramic dump waste materials helped us determine whether the lamps were produced in Cibyra or imported from other cities at the time. It is estimated that lamps workshops could have existed somewhere near this dumpsite. The lamp moulds found also justify this argument by us. Another reason why we believe that the lamps were produced in Cibyra is that 18 per cent of the lamps had defective forms. Import of the defective lamps is a low probability, which is a direct sign of local production at the time.This study provides a repertoire of the lamps in Cibyra antique city and it is concluded in the study that the people in Cibyra were as creative as the other contemporary lamp producers in the region. 889

Hasankeyf Orta Çağın önemli ticaret kentlerinden biridir. Son zamanlarda yapılan Orta Çağ kazıları sonucunda İslam seramiği üzerine önemli çalışmalar yapılmaktadır. Ancak Orta Çağ depolama ve aydınlatma kaplarına yönelik çalışma bulunmamaktadır. Bu eksiğin giderilmesi düşüncesiyle ?Hasankeyf Kazılarında 2007-2009 Yıllarında Bulunan Aydınlatma ve Depolama İşlevli Sırlı Seramik Kaplar? başlıklı bu çalışmaya yönelerek, öncelikle arazi ve depo çalışmalarına başlanmıştır. Seramiklerin çizimi, katalog düzeni oluşturulup, ardından kütüphane çalışması yapılmıştır. Kataloga alınan 177 parçanın karşılaştırma ve değerlendirmesini yaparak, Türk İslam seramik sanatındaki yerlerini belirlemeye çalıştık.Bu çalışmada seramikler kapların işlevlerine göre gruplara ayrılmıştır. Kandil örnekleri 2 gruba ayrılmıştır. Bu çalışmada 24 adet kaidesiz, 18 adet kaideli kandil örneğimiz bulunmaktadır. Kandillerde tek renk sır tekniği kullanılmıştır. Yeşil, türkuaz, mor sırlı kandillerde bezeme görülmemektedir.Küp, testi, ibrik ve kavanoz gibi depolama kapları, 4 ayrı bölümde anlatılmıştır. Günlük yaşamda kullanılan bu kaplarda tek renk sır, sıraltı boyama, boya akıtma, kazıma teknikleri görülmektedir. Yeşil, şeffaf beyaz, türkuaz, kobalt mavisi ve mor sır kullanımı görülmektedir. Testi ve kavanoz örneklerinde bitkisel, yazı, geometrik süsleme çeşidi bulunmaktadır.Çalışmamızın diğer Orta Çağ merkezlerinin kandil ve depolama kapları çalışacak kimselere, tipoloji sayesinde karşılaştırma ve değerlendirme imkânı sağlamasını umut etmekteyiz.Anahtar Kelimeler:1. Hasankeyf2. Kandil3. Küp4. Testi5. Kavanoz Hasankeyf is one of the major trading cities in Middle Ages. As a result of recent excavations of the medieval Islamic ceramics on the important work is done. However, there is no study of medieval storage containers and lighting. This idea of eliminating `Through the years 2007-2009 Hasankeyf Excavation Storage and Lighting Glazed Ceramic Vessels` by heading towards the title of this work, first started to work the land and warehouse. Ceramics, drawing, created the catalog layout, then the library was completed. Comparison and evaluation of the part 177 from the catalog by doing, trying to identify locations of the Turkish Islamic art of ceramics.In this study, pottery vessels are divided into groups according to their functions. Examples of an oil lamp is divided into 2 groups. 24 examples have foots but 18 oil lamps have no foot. Single-color glaze technique used in oil lamps. Green, turquoise, purple glazed decorative oil lamps are seen.Storage containers such as cubes, jurs, ewers, jars, potteries are described in 4 separate sections. These containers are used in daily life. One color glaze, underglaze painting, paint splashes, are scraping techniques. Green, transparent, white, turquoise, cobalt blue and purple are the use of glaze. Jur and jars are decorated with vegetable, text, geometric ornamentation types.Storage containers and oil lamps, those who work in the other study centers in the Middle Ages, thanks to the typology to provide the opportunity to compare and evaluate.Key Words:1. Hasankeyf2. Oil Lamp3. Cube4.Jug5. Jar- pot 318

Bu çalışmada öncelikle, iç aydınlatma elemanlarının performanslarına etki eden parametrelerin ve etki düzeylerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında ayrıca, elektrik şebekesinde meydana gelen dalgalanmaların aydınlatma elemanlarının renk sıcaklığına ve aydınlık düzeyine, kısa ve uzun zaman içerisindeki etkisi de incelenmiştir. Bu amaçla, elektrik şebekelerinde gözlenen gerilim dalgalanmaları ve harmonikler laboratuar ortamında üretilerek sisteme entegre edilmiş, klasik tip aydınlatma ürünlerinin ve yeni nesil ürünlerin bu etkenlerden ne oranda ve ne kadar sürede etkilendikleri, performanslarındaki değişimin kalıcı olup olmadığı test edilerek saptanmıştır. Lambalara ait renk sıcaklığı, aydınlık düzeyi, tayfsal enerji, parıltı ve renksel geriverim indisi değerlerinin yaşlanmaya bağlı değişimleri incelenmiştir. İncelenen ve ölçülen lambalara ait tayfsal enerji parametrelerinin, yüksek dereceli moment analizi kullanılarak karakterize edilmesi sağlanmıştır. Elde edilen momentler yardımıyla yapay sinir ağları eğitilerek, lambalar türlerine göre sınıflandırılmıştır. Ölçülen diğer parametreler ise, lambaların yaş özelliklerinin yapay sinir ağları kullanılarak belirli aralıklara göre sınıflandırılmasında kullanılmıştır. In this thesis, the parameters which may affect the performance and effect level of indoor lighting equipment have been investigated. Also, the effects of fluctuations on supply voltage on the color temperature and the illuminance of lighting equipment have been tested in short and long period. For this purpose, voltage ripple and harmonic variations which are originated in electrical network were generated in laboratory environment and entegrated to relevant system. To achieve these goals, classic (Tungsten filament lamps) and new generation (LED, Compact Fluoresent lamps) lighting equipments that are used for in indoor lighting, were tested in laboratory with these conditions and the effects or relevant variations were determined. Also, the effect of ageing on color temperature, illuminance, spectral power, luminance and colour rendering index of lamps were tested. The lamps were characterized with `Higher Order Spectral Analysis` using the measured spectral parameters. By using Artificial Neural Network (ANN), the higher order spectral moments were used the clasified the type of the lamps. Whereas color temperature, illuminance, luminance were used the clasified the age of lamps. 111

İonia Bölgesinin on iki kentten oluştuğu bilinmektedir. Her kentin kendine özgü bir yapısı ve farklı tanrı, tanrıçalara ait inanç biçimleri bulunmaktadır. Her biri Roma dönemini yaşamış olan bu kentlerde, döneme ait seramik buluntular ele geçmiştir. Bu çalışma kapsamında kentlerde bulunmuş kandil örnekleri incelenmiş, bu örneklerin pagan dini ve inanışları ile olan ilişkisi irdelenmeye çalışılmıştır.Öncelikle bu döneme ait kandillerin üzerindeki; tanrı, tanrıça, bitki, hayvan, geometrik bezemeler gibi semboller tanımlanmış, kandillerin formlarıyla birleştirilmiş, aynı döneme tarihlenen diğer coğrafyaların pagan sembollü kandilleriyle karşılaştırılarak kıyaslamalar yapılmıştır. Yapılan bu kıyaslamalar sırasında form özelliklerinde pagan sembollerinin etkileri ilgi çekici olarak gözlemlenmiştir.Sonuç olarak, Roma dönemine (erken, orta ve geç) tarihlenen bu kandillerdeki sembollerin, Gizem Dinleri ve inanışlarıyla paralel gittiği, pagan sembolleriyle birebir örtüştüğü görülmüştür. It is known that Ionia region is comprised of twelve cities. Every city has specific structure and different cults related god and goddesses. Ceramic antiques were found in the cities which all lived roman period. In the scope of this study sample oil lamps which were excavated in these cities, the relation of these samples with pagan religion and belief were examined.Firstly symbols like; god, goddess, plant, animal, geometric ornaments were defined, combined with the forms of oil lamps, and comparison with oil lamps that were dated and found in different geographies with pagan symbols were done. Effects of the pagan symbols on the interesting form specialties of oil lamps were observed while doing this comparison.As a result, symbols on the oil lamps which were dated roman period (early, middle and late) were parallelized to the sacred religions and beliefs and corresponded one-to-one to the pagan symbols. 157

Günümüzde hızla gelişen teknoloji ile aydınlatmada yeni yöntemler kullanılmaya başlanmıştır. Bunlardan son zamanlarda en fazla ilgi göreni led aydınlatmadır. Bu tez çalışmasında, led'lerin matris bağlanması ile yapılan aydınlatma yönteminde ortaya çıkan sorunlar tespit edilerek bu sorunları ortadan kaldırmak veya en aza indirmek için yapılabilecek işlem ve yöntemler incelenmiş ve denenmiştir. Bu çalışmada denetleyici olarak PIC16F877 kullanılmıştır. Deneyler için 10x10 led matris, matris sürücü devresi ve mikrodenetleyici devresi oluşturulmuş, deneyler dış ortam etkilerini bertaraf etmek için kapalı kabin içerisinde gerçekleştirilmiştir. Deneylerde; gerilim, tarama frekansı, tarama yöntemi, görev periyodu ve ortam sıcaklığı değişkenleri donanımsal ve programsal olarak değiştirilerek alınan veriler kaydedilmiş ve tartışılmıştır. Today, new methods have been used in lighting with the rapidly evolving technology. The LED lighting has been the most interested recently. In this thesis, the problems were detected in the LED lighting with the matrix connection of LED and the processes and methods were examined and tested to eliminate, or to minimize these problems. In this study, PIC16F877 controller was used. The 10x10 LED matrix, matrix driver circuit and microcontroller circuit were designed for the experiments. The experiments were performed in the closed cabinet to eliminate the effects of the external environment. In the experiments, the variables of voltage, scanning frequency, scanning method, the task period and ambient temperature were changed with hardware and software. Then the received data were recorded and discussed. 138

Aydınlatma tarihinde süslemeleri ve işçilikleri ile sanatsal olarak değeri çok yüksek olan delik-işi kandil zarfları bu tezin konusu olmuştur. Özellikle X ? XV. yüzyıllar arasında üretilmiş İslami kandil zarfları ve kullanıldıkları dönemlerde mekanda yarattıkları etkiler araştırılmak istenmiştir.Özenli bir işçilikle kesilmiş süslemeleri ve gölgeliğine muazzam bir şeffaflık kazandıran adeta dantel gibi detaylı delik-işi işlemeleri ile karakteristik bir yapı kazanan kandil zarfları; kafesli yüzeylerinden ışığı karmaşık yollardan filtre ederek, çevreleyen mekanda arabesk ışık ve gölgeler yansıtırlar. Tezde bu delik-işi kandil zarflarının dokularından filtreledikleri ışık ile mekanda yarattıkları etki ve bu etkiyi tasarlayan usta arasındaki ilişkiler incelenmiştir.Bu araştırmayı gerçekleştirmek üzere; Türkiye'de çeşitli müzelerde bulunan kandil zarfları mercek altına alınmıştır. Yerlerinde incelenen ürünlerin detaylı fotoğrafları çekilmiş ve bilgisayarda yapılacak çalışmaya yönelik detaylı ölçüleri alınmıştır.Bu kandil zarfları ile benzerlik gösteren dünya müzelerindeki diğer örnekler de karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Katalog çalışmasının ikinci aşamasında bilgisayar teknikleri kullanılmıştır. Detaylı fotoğraflar ve ölçümlendirmeler üzerinden bilgisayarda 3 boyutlu programlar yardımı ile kandil zarflarının animasyonu gerçekleştirilmiştir. 3 boyutlu kandil zarflarının içerisine sanal ortamda ışık yerleştirilmiş ve yine bu programlarda çizilen mekan içerisine yerleştirilmişlerdir. Bu sayede mekanın duvarlarında, zeminde, nişte, kemerde ve kubbede bu sanat eserinin ışık / gölge etkisi ile yarattığı dekorasyonun incelenmesi hedeflenmiştir. Bu incelemeler ve karşılaştırmalar katalogda ve katalogun değerlendirme kısmında yer almaktadır.Katalog kısmında ayrıca bir de şematik anlatım yolu tercih edilmiştir. Bu şematik anlatım, kandil zarfının kullanım halinde ilen basitçe mekanın hangi yüzeylerinde gölge / ışık / dekorasyon yarattığını belirler.Katalogda incelemiş olduğumuz kandil zarflarının içerisine kandil yerleştirildiğinde, ışığın dokulardan filtrelenmesi prensibine dayanarak, mekanda yarattıkları etkinin; formlarının, boyutlarının ve üzerine açılan delik-işi süslemenin programı, tekniği ve işçiliğine göre farklılıklar gösterdikleri gözlenmiştir. Tezde söz konusu bu etkinin ortaya çıkarılması ile beraber; eseri yapan sanatçı / ustanın kandili bu etkiyi göz önünde bulundurarak tasarlamış olması ihtimali üzerine görüşler bildirilmiştir. This thesis is on a-jour open-work lamps with high artistic values due to their production quality and ornaments in the history of lighting. Especially the lamps produced in dates between X-XVth centuries and their interactions in the space they are used is analyzed.The lamps that have special characteristics with their ornaments cut eloborately and detailed lace like open works that gives great transparency to the shade; fitler light from the lattice surface in complicated ways and project it in the surrounding space; creating delicate light and shadows. In this thesis the relations between the light that is filtered through these patterns of open-work lamps and the artisan that has designed this impact is examined.To realize this research open-work lamps in the various museums in Turkey is examined in their places. They are photographed in details and measured due to its process in computer.And also other a-jour open work lamps in museums around the world is examined in relative. In the second phase of the work various computer techniques are used. By the agency of detailed photographs and measurements, the animations of the lamps are realized via 3D programmes in computer. In the virtual enviroment light is installed within these lamps and the lamp is located in a room which is also prepared in 3D programme. Thus, the decoration made by light /shade impact of the work of arts is investigated on the walls, in the niches, on the ceiling and the floor of this room. These investigations and comparisons can be found in the catalogue and the review of the catalogue.In the catalogue part schematic way of expression is also prefered. This schema shows in which parts of a room the open work lamp creates light / shadow and decoration in a simple way.It is observed that when the a -jour open work lamp is lit, the impact of the esthetic principle of filtering the light through decorative patterns in the surrounding space varies due to; the ornament programme of the lace-like work, the production technique, labour and the forms of the lamp. In this thesis the said impact is revealed and the opinions are delivered on the possibility of the artisan who has designed this impact. 113

İnsanların çağlar boyunca yaşadıkları, çalıştıkları, ibadet ettikleri mekânları aydınlatmak için kullandıkları ilk araçlardan biri kandildir. Kazı çalışmalarında önceleri sıradan bir nesne gibi algılanarak fazla önemsenmeyen kandiller, daha sonra Sanat Tarihi açısından önemleri fark edilerek hak ettiği değeri görmeye başlamıştır. Adramytteion Antik Kent'i kazıları sırasında ele geçen pişmiş toprak yağ kandilleri, bu araştırmanın materyalini oluşturmaktadır. Elde edilen bulgular ışığında kandillerin tarihlendirilmesi, sınıflandırılması yapılırken, kökeni de tespit edilmeye çalışılacaktır.Sakarya Üniversitesi'nin kazı ve araştırma projesi olarak 2001 yılında başlayan, Balıkesir ili Burhaniye ilçesi Ören mevkiinde yer alan Adramytteion Antik Kenti kazı çalışmaları, Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Yard. Doç. Dr. Tülin ÇORUHLU başkanlığında 2007 yılına dek sürdürülmüştür. Kazı çaloşmalarında elde edilen kandil buluntuları, bilimsel metodlar kullanılarak biçim, malzeme, bezeme teknikleri açısından değerlendirilerek kandillerin yıllara göre kataloğu hazırlanmıştır. Elde edilen bulgular ışığında kandillerin tarihlendirilmesi ve tipolojisi yapılırken, Adramytteion üretimi olanların yanında diğer bölgelerin üretimi olan kandiller de tespit edilmeye çalışılmıştır. Kandillerin tiplere göre ayrılmasında, aralarında farklı unsurlar olsa da benzer hususları ve birleştirici olan bazı yönleri ölçüt olarak kabul edilmiştir. Kandillerin biçimi, hamur yapıları, bezemeleri, üzerinin astarlı ya da astarsız oluşu, içerdiği motifler, burun veya kaidenin, varsa kulpun niteliği vb. özellikler, bir kandilin nerede üretildiği konusunda ve tarihlendirilmesinde oldukça önemli rol oynayan hususlardır. Kandilin analojisi, kökeni ve tarihi iyi bilinen benzer ya da yakın benzerlikte olan örneklerinden yararlanılarak yapılmıştır. Bunun için öncelikle, Ege Yöresi'nde yapılan kazıların raporları Athina Agorası ve Korint'le ilgili yayınlardan yararlanılmıştır.Bu çerçevede Adramytteion'da 2001-2007 kazı konteksi içinde elde edilen kandillerin kazıda bulunuş koşulları, benzer örnekleri ve analojilerden yola çıkılarak tarihlendirilmeleri, I. yüzyıl sonuyla VI. yüzyıl arasına yapılmıştır. Adramytteion'da bulunmuş olan kandillerin büyük bir kısmı Adramytteion üretimidir. Bu kandillerin bazıları özgün biçimler içerirken bazıları da kalıpları alınarak çoğaltılan örneklerdir. Bu örnekler muhtemelen deniz ticareti ile Adramytteion'a gelmiştir. Özellikle 2005 yılı seramik pişirim fırını çöplüğünde elde edilen kandil buluntuları Erken Orta Çağ pişmiş toprak kandil biçimleri açısından önemlidir. One of the first materials that humans use by the ages at living structures, at the places that for work and at temples is clay lamp. Clay lamps that has perceived as ordinary object at the before times at archaeology excavations started to esteemed by after its role at for art history has understood. The oil lamps made by pottery technique founded in at the times of Adramytteion Ancient City are the dominate materials for this scientific searching. By the way of the findings that was gotten, for oil lamps' historical chronogram, classifying operation and the origins of them will be triying to find.Adramytteion Ancient City Archaelogical Excavation Studies that was started at 2001 holded by Sakarya University as a project of an archaeological excavation and searching at the Province of Balıkesir's District of Burhaniye's locality of Ören place was kept until year of 2007 by the presidency of assistant professor doctor Tülin ÇORUHLU who is the president of Art History Depertmant of Sakarya University. A catalogue was put in order by year to year that has been prepared by the ways of the oil lamp findings that founded in excavation area by the using of scientific methods like the shapes of form, materials of using, decorating techniques. Oil lamps has been composed to chronogram and procedure of fixing typology has been made by the way of the findings that has been gotten at excavation also the other oil lamps except Adramyttein made was tried to fixed too. Same and combinative sides of the oil lamps was excepted as a criterion at the procedure of typing study even if the some different component parts on the oil lamps. The forms, quality of pastes, decorative motives, undercoats, motives that include, base and up sides, if there is a handle; type of the handle etc. properties of the oil lamp are very important things for to compose the historical chronogram and for to understand where it was created. Analogy of the oil candle, origin of the candle and the date that it created was studied by the help of the other well known candles that are same or closely same. The help was taken from the reports of some archaeological excavations at Aegean Region and the publications about Athina Agora and Korint.The historical chronogram of the oil lamps that was gotten in the excavation area is between I.Century (A.C.) and VI. Century (A.C.). For to get the historical chronogram of the oil lamps studies was done by the methods like conditions that how the oil lamp was found, similar examples and similar analogies. Most of oil lamps that were founded in Adramytteion were objects that made in Adremtteion. Even some of the oil lamps has original forms, some oil lamps were made by moulds using. Probably some oil lamps that we got from the excavation area came there by the way of sea trades. The oil findings that were gotten in the ceramic cooking bakery dump are specially important about early middle age baked land forms. 283

Bu Yüksek Lisans tezinde Sagalassos antik kentinde bulunmuş olan pişmiş toprakkalıp yapımı kandiller incelenmiştir. Çalışma, 1990-2004 yıllarında Sagalassoskentinde gerçekleştirilen kazı ve yüzey araştırmalarında ele geçen, tüm ve tümeyakın kalıp yapımı kandiller ile sınırlandırılmıştır. Kandiller ile birlikte 1990-2004yıllarında bulunmuş olan kalıplar da incelenerek değerlendirilmiştir. The aim of this project is to study complete and nearly complete mould-made oillamps found in Sagalassos during the excavation and survey campaigns of 1990-2004. The moulds found in 1990-2004 excavation and survey campaigns inSagalassos are examined with the oil lamps as well. 177

Hazırlamış olduğumuz yüksek lisans tezini başlıca iki bölüme ayırmak mümkündür. İlk bölümde, kandil ve meşale, mum, candelabrum, lykhnoukhoi ve laterna gibi kandil dışındaki aydınlatma araçlarının, ne zamandan itibaren, nasıl ve ne şekilde kullanıldıkları konulan ile başlamaktadır. Kandil ise yapım teknikleri, tipoloji gelişimi, bölümleri ve süslemeleri ile en geniş yeri tutmaktadır. Aydınlatma araçları dışında, bu araçların gündelik yaşamda ve Bizans dönemi kiliselerinde ne şekilde kullanıldığı konusuna da değinilmiştir. Bu bölümdeki bir diğer konu ise 5. ve 6. yüzyıllarda kandil ticaretidir. Özellikle bu yüzyıllarda kandillerin hangi bölgelere dağıldığım ve yerel üretimleri etkileyip etkilemediğini açıklamak amacıyla hazırlanmıştır. Bu bölümde ayrıca kandilin bir motif olarak, Bizans dönemi eserlerindeki süslemelerde kullanıldığı örneklerden bazıları belirtilmiştir. Tezin ikinci bölümünü ise katalog oluşturmaktadır. Katalogumuzda İzmir Müzesinden 33 adet kandil, Tire Müzesinden 1 1 adet kandil, Bergama Müzesinden 1 1 adet kandil, Ödemiş Müzesinden 6 adet kandil ve İzmir-Agora Kazısından 29 adet kandil parçası bulunmaktadır. Katalogumuzda her kandilin hamur rengi, form ve süsleme özelliği ile benzer örneği belirtilmiştir.Bu kandiller Küçük Asya kandilleri (Broneer Tip XXIX- 3. ve 4.grup), Kuzey Afrika kandilleri, Sivri burunlu Oval Kandiller, haç kulplu kandil ve diskusu haç motifli kandil parçalan adlan altında beş gruba ayırılarak değerlendirilmiştir. Katalogumuzda yer alan kandiller 6. yüzyıl başından 8. yüzyıl başına kadar tarihlendirilebilmektedir. Tezimizin son bölümünde ise geniş bir kaynakça, tablolar, çizimler ve fotoğraflar bulunmaktadır. It is possibly that seperate into two main groups our thesis. First part of it starts with the matters of lamp and other lighting devices such torch, candle, candelabrum, lykhnoukhoi and laterna how and when they have been used. Clay lamps are important with production technique, typology and ornaments. It is mentioned that how these devices used in everyday life and churchs except these lighting devices. The other important subject is the lamp industry around the 5. and 6. centuries A.D. It contains that these lamps distribution and influences over the local production lamps. Second part of our thesis is catalogue. This catalogue has 33 clay lamps from the museum of İzmir, 1 1 clay lamps from the museum of Tire, 1 1 clay lamps from the museum of Bergama, 6 clay lamps from the museum of Ödemiş and 29 fragments from the Excavations of Agora İn Kadifekale. The catalogue has lamp's clay colour, ornaments and similar examples. All of these lamps are seperated into five groups which are from Asia Minor Lamps (Broneer Type XXIX-3.and 4.Groups), North African Lamps, oval lamps with pointed nozzle, lamp with cross handle and the fragments of the lamp which has a cross. The lamps in this catalogue can be dated from the early 6-century to early 8.century A.D. The last part of our thesis ends with bibliography, plates, drawings and photographs. FİLİZ İNANAN 280

ÖZET DOKTORA TEZİ KYZİKOS KANDİLLERİ Nurettin ÖZTÜRK Danışman: Doç. Dr. Mehmet KARAOSMANOĞLU 2003- SAYFA 287 Jüri: Doç.Dr. Mehmet KARAOSMANOĞLU Prof. Dr. Abdullah YAYLALI Prof. Dr. Cevat BAŞARAN Bu çalışma ile Hellenistik ve Roma Dönemlerine ait Kyzikos kandillerinin tip ve motif gelişimini ve atölyeleri bilinen kandillerle karşılaştırarak, tipoloji ve kronolojisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Giriş bölümünde antik kaynaklardan bu bölgede daha önce inceleme yapmış gezgin, arkeolog ve araştırmacılardan edinilen bilgilerle Kyzikos'un tarihi coğrafyasına ve en yakın tarihe kadar olan araştırmalarına değinilmiştir. Antik çağda aydınlatma araçları, kandillerin kökeni ve yapım teknikleri anlatıldıktan sonra, kandil diskleri üzerindeki figürlerin ikonografisine geçilmiştir. Disk, omuz ve burun üstü bezemeleri tanımlanarak isimlendirilerek sıralandırılmıştır. Kandil gruplarının tipoloji ve tarihlendirmesi ve tarihlendirmede ki sorunların ardından, Katalog bölümünde Kyzikos Kandillerinin çizimlerine ve levhaların sıralanmasına geçilmiştir. Sonuçta kandillerin bölgelerle bağlantısını değerlendirerek, Kyzikos'ta bir kandil atölyesi olabileceği savunulmuştur. ABSTRACT Ph. D. Thesis KYZIKOS LAMPS Nurettin ÖZTÜRK Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Mehmet KARAOSMANO?LU 2003- PAGES 287 Jury: Assoc. Prof. Dr. Mehmet KARAOSMANO?LU Prof. Dr. Abdullah YAYLALI Prof. Dr. Cevat BAŞARAN This study is intended to determine the typology chronology and type and motif development of Kyzikos lamps belogning to the Hellenistic and Roman period by making a comparison between them and the lamps of which workshops are known. The introductory part is concerned with the historical geography of and the researches done about it until the recent years by means of the information obtained from travellers, archaeologists and researches having visited this area and of the antique resources. The illuminating decives in the ancient period, the origin and techniques of the lamps are followed by the iconography of the figures on the lamps discs. The disc, shoulder and nozzle ornaments have been given a name and ordered. Following the problems in the dating and the typology and dating of the lamp groups, the cataloque part is assigned to the drawings of lamps and the ordering of plates. It has been maintained in the light of an evaluation of the connexion of the lamps to the regions that there can be a lamp workshop in Kyzikos. 351

III T.C. MİMAR SİNAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SANAT TARİHİ BÖLÜMÜ TÜRK-İSLAM SANATLARI PROGRAMI «Türk İslâm Sanatında Cam Kandiller (9-14. Yüzyıllar Arası)` ÖZET İslâm cam sanatının gelişiminde ayrı bir yeri olan cam kandiller, form ve bezeme özellikleriyle semavi ışığı simgeleyerek belli bir inancı yansıtır ve aydınlığı temsil ederler. Özellikle erken dönemde kullanılmış, elde taşınabilen kulplu ve düz dipli, ayaklı kandillerin yanı sıra kubbe ve tavanlardan inen zincirlere asılarak kullanılan asma kandiller de vardır. Gerek form gerek bezeme açısından çeşitlilik gösterseler de, özellikle 12. yüzyılın sonlarından itibaren yaygınlaşan asma kandiller İslâm döneminin ışık sembolizmine bağlı olarak, sıklıkla dini karakterdeki yapıların aydınlatılmasında kullanılmıştır. Bu nedenle batılı kaynaklarca `'cami kandüF olarak adlandırılmış olan bu tarz asma kandiller, yumuşak ve parlak bir ışık sağladığından, dünyevi yapıların aydınlatılmasında da kullanılmıştır- Bu tezde, 9-14. yüzyıllar arasına ait İslâmî dönem cam kandillerinin dünyaya yayılmış olan seçme örnekleri ele alınarak, tipolojileri ve bezeme özellikleri değerlendirilmiştir. Erken İslâm dönemindeki geç Roma ve Bizans devri öncülerinin tekrarlan olan tek renkli, cam ipliği bezemeli cam kandiller, İslâm cam sanatının sanatsal zirvesine ulaştığı 13.-14. yüzyıllarda Memluk emir ve sultanlarının hamiliğinde altın yaldız ve mine bezemeli olarak üretilmişlerdir. Uzun boyunlu, şişkin gövdeli ve kaideli taban bölümleriyle belirli bir şekle sahip olan cam kandillerin, 14. yüzyılın ikinci yansında boyutlarının giderek büyüdüğü, buna karşılık süsleme detaylarının daha az renk kullanılarak ve dikkatsizce yapıldığı görülür. Bezemede, Uzak Doğu sanatının etkisi altındaki naturalist betimlerin, İslâm anlayışıyla yorumlanmış biçimlerin yanı sıra, çeşitli armalar, Kur'an sureleri ve ithaf yazılan, figür ve mimarî öğeler de kullanılmıştır. Yüzyıl sonunda olumsuz gelişen ekonomik, politik ve sanatsal faktörlerin birleşiminin doğal sonucu olarak kalitenin düşüşü sanatsal yorgunluk terimiyle açıklanabilir. Bir sonraki yüzyılda üretim yön değiştirerek Avrupa'ya kayşa da Memlûk dönemi cam kandillerinin banilerinin sultanlar ya da emirler olması, beraberinde devlet korumasını da getirmiş, böylece kandiller günümüze kadar ulaşabilmişlerdir. Anahtar kelimeler: Memlûk, İslâm, Cam, Kandil, Mine IV T.C. MİMAR SINAN UNIVERSITY SOCIAL SCIENCES INSTITUTE TURKISH-ISLAM ARTS PROGRAM DEPARTMENT OF ART HISTORY `Oil glass lamps in the Turkish Islamic Art (9th -14* Centuries)` SUMMARY In the history of the Islamic glass art the oil lamps have a special place. They reflect with their forms and decorations a certain belief symbolising the heavenly light and represent the illumination. Besides the oil-lamps with a handle, with a flat base and -a foot-plate especially produced in the early ages, there were also hanged oil-lamps which were used by hanging them with chains at the top of the domes and ceilings. After becoming wide spread at the end of the 12* century and after they had different kinds of forms and decorations, they were mostly used in relation both the Islamic symbolism of light. Therefore in the western sources they were named as `mosque-lamps`, although these hanged oil-lamps which provided a bright and soft light, were also used in the secular buildings. This thesis evaluates the Islamic glass oil-lamps produced between the 9th - 14* centuries, giving a catalouge of selected examples which are to be found world wide in the museums. Glass oil-lamps from the early Islamic period were repetitions of the Late Roman and By2antine prototypes with their one color image and their decorations made by glass threads. They had a special form with their long necks, swollen bodies and bases. But in the second half of the 14th century their seizes became greater, while the details of their decorations were made using less color and in a rough way..Their decorations were made of naturalistic floral motifs which reflect Far Eastern influences; inscriptions like Surahs from Koran and dedications to emirs or sultans, various coat-of-arms, some figures and architectural elements. At the end of 14th century due to the negative development of the economic, political and artistic facts their quality declined. In the next century their production continued in Europe, but the glass oil- lamps produced during the Mamluk period under the patronage of emirs and sultans could survive until today, since they were protected by the state. Key Words: Mamluk, Islamic, Glass, Lamp, Enamel. 436