Search

Çalışmamız estetik biliminin din ve iman alanlarında ilişkilerinin ele alındığı bir çalışmadır. Birinci bölümde estetik ve iman konuları tarihsel bağlamda ele alınmış olup insanlık tarihi boyunca ele alınan 'güzel ve 'güzellik kavramları karşılaştırılmıştır. İkinci bölümde 'Tanrı' teriminden yola çıkarak delilleri ve bir yaratıcı olduğu fikrinin sanat ve estetik konusundaki bağlamı ele alınmıştır.'Estetik delil' ve 'İnayet ve İhtira' delillerinin incelendiği bölümde ise gerek evren gerekse insanın kendi fıtratında mevcut olan bir Yaratıcı fikri olduğu örneklerle incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Tanrı, Estetik, Din, İman, Felsefe, Sanat The aim of this thesis is to study the relationships of religion and belief fields within the aesthetic science. First part of the work consists of aesthetics and faith in historical context, and how the meaning of `beautiful` and `beauty` is perceived from the beginning of human history. Second part of this dissertation studies the connection between the idea of `god` supported by evidencem and art and aesthetics. The section of `Evidence based aesthetics` and `Grace and Revelation` focuses on proofs of both universe and already existing idea of a `creator` in human nature.Keywords: God, Aesthetics, Religion, Faith, Philosophy, Art 45

Bu çalışmanın amacı Kuran-ı Kerim'deki metaforları, indiği dönemin kullanımlarını dikkate alarak ortaya koymaktır. İlk bölümde metafor ve metaforik anlamın ne olduğu tarihsel arka planı ile birlikte incelenecektir. İkinci bölümde ise metaforun klasik ve çağdaş felsefedeki tanım ve kullanımı incelenecek ardından kognitif felsefeye göre metaforların insan düşünce sistemindeki yeri ve işlevi hakkındaki görüşler ortaya koyulacaktır. Bu anlayışa göre metaforik üslup insanın dili kullanımının temelinde var olan bir yöntemdir. Ve metaforlar dilden önce düşüncede gerçekleşmektedir. Bu görüşe göre şekillenen çağdaş metafor teorisinin çerçevesinde ve gündelik dil felsefesi paradigmasının desteğiyle metaforun ne olduğu tanımlanacaktır. Son bölümde ise metafor tanımımızın sınırları içinden Kuran-ı Kerim'deki metaforik ifadelerin bir kısmı dildeki kullanımları dikkate alınarak açıklanacaktır.Anahtar Kelimeler: Metafor, Dil Felsefesi, Kuran-ı Kerim, Kognitif Felsefe The aim of this study is to reveal the metaphors in the Holy Quran by considering the uses of the period in which it came down. In the first part, what the metaphor and metaphorical meaning is, together with its historical background will be examined. In the second part, the definition and usage of metaphor in classical and contemporary philosophy will be examined and then the opinions about the place and function of metaphors in human thought system will be put forward according to cognitive philosophy. According to this understanding, metaphorical style is a method that exists at the basis of human language use. And metaphors take place in thought before language. What is metaphor will be defined within the framework of the contemporary metaphor theory shaped according to this view and with the support of the paradigm of everyday language philosophy. In the last section, some of the metaphorical expressions in the Holy Quran will be explained by considering their usage in the language.Key words: Metaphor, Philosophy Of Language , The Holy Quran, Cognitive Philosophy 69

Bu çalışmada Necmeddîn el-Kâtibî ve Nasîreddîn et-Tûsî arasında Tanrı'nın varlığı konusunda gerçekleşen mektuplaşmalar ele alınmıştır. Tanrı'nın varlığı hakkında İslam filozofları tarafından öne sürülen İmkân Delili üzerinden argümanlarını geliştiren Kâtibî'nin, İslam düşüncesinde kelam ve felsefe geleneklerini karşılaştırarak hocası Tûsî'ye yazdığı bu mektupların merkezinde Kâtibî'nin teselsülün imkânını iddia etmesi vardır.Kâtibî bu hususta kelam ve felsefe geleneklerinin her ikisine de teselsülün imkânsızlığını savundukları için itiraz eder. Bu geleneklerin bu önermelerinin âlemin kıdemi tartışmasında âlemin kadîm olduğunu iddia eden filozofların galibiyetine sebep olacağını dile getiren Kâtibî, kelamcılar gibi âlemin hâdis olduğunu kabul etmenin tek yolunun teselsülün imkânını kabul etmek olduğunu söyler ve bu husustaki argümanlarını sıralar. Bu argümanlara Tûsî'nin verdiği cevaplar neticesinde Kâtibî ikna olarak filozofların argümanlarının gerçeği yansıttığını kabul eder ve Tûsî ile aralarındaki tartışma sona erer.Filozofların galibiyeti sonucunda geriye sadece Fahreddîn er-Râzî'nin filozoflara yönelttiği bir eleştiri kalır. Bu eleştirisinde Râzî'ye göre, âlemin kıdemi kabul edilirse günlük olaylar da dâhil olmak üzere var olan her şeyin kadîm olduğu iddia edilmiş olacağından dolayı âlemin kıdemi iddiası kabul edilemez. Fakat Kâtibî, bu itirazın filozoflara zarar vermeyeceğini zikretmekle yetinir. Bundan sonra her iki taraf da Râzî'nin bu itirazı üzerinde durmaz ve tartışmanın bu kısmını kapalı bırakırlar.Çalışmamızda bu kapalılığın giderilmesi için tartışmada geçen argümanlar ışığında Râzî'nin bu itirazının filozoflara niçin zarar veremeyeceği üzerinde de durulmuş ve argümanlar üzerinde yapılan tahliller sonucunda Vahdet-i Vücûd taraftarı sûfîlerin de tartışmaya dahil edilerek filozoflarla karşılaştırılmaları uygun görülmüştür.Çalışmamızın giriş kısmında bu tartışmaların ve argümanların tarihsel arka planı üzerinde durulmuş ve bu argümanların İslam düşüncesindeki yeri tespit edilmiştir. Daha sonra tartışmadaki argümanlar üç ana başlık altında toplanarak çalışmamızın üç ana bölümü oluşturulmuştur. Bunlardan Tanrı'nın varlığının ispat edilmesiyle alakalı olan kısım `İmkân Delili Tartışması` başlığıyla birinci bölümde, bilfiil sonsuzun imkânsızlığıyla alakalı olan kısım `İptal-i Teselsül Delilleri` başlığı altında ikinci bölümde ele alınırken üçüncü bölüm ise `Âlemin Kıdemi Tartışması`na ayrılmıştır.Tüm bu bölümlerde taraflarca öne sürülen argümanlar sistematik bir şekilde değerlendirilerek her birinin delil değeri üzerinde analizler yapılmıştır. Âlemin kıdemi tartışmasının sonunda tartışmaya sûfîlerin de dahil olmasıyla çalışmamız Tûsî ve Kâtibî'nin tartışmalarını merkeze alarak İslam'ın üç temel nazarî disiplini olan kelam, felsefe ve tasavvuf disiplinleri arasında Tanrı'nın varlığı ve âlemin ontolojik statüsü hususunda kaleme alınan mukâyeseli bir çalışma haline gelmiştir. This master's thesis explores the correspondence between Najm al-Dîn al-Kâtibî and Nasîr al-Dîn al-Tûsî on the existence of God. Kâtibî develops his arguments on the existence of God using the 'contingency argument' as articulated by various Islamic philosophers. Through his correspondence with Tûsî, Kâtibî both elaborates on the contingency of infinite regress and compares the traditions of kalam and philosophy in Islamic thought. Specifically, Kâtibî critiques the defense of the impossibility of infinite regress found in both kalam and philosophy. Instead, he notes that this assumption shared by both traditions validates the philosopher's claim that the universe is eternal. He contends that recognising the temporal origination of the universe, as articulated by kalam scholars, alternatively requires acknowledging the contingency of infinite regress. In the correspondence, Tûsî ultimately convinces Kâtibî of the merits of the philosophers' position thus concluding this particular discussion.In asserting the strength of the philosopher's position, Kâtibî also tackles Râzî's claims about the eternity of the universe. Fakhr al-Dîn al-Râzî rejects arguments for the eternity of the universe on the basis that ascribing such eternity implies the possibility that every existent thing, including daily events, is eternal. Kâtibî, however, notes that Râzî's critique does not undermine the philosopher's position. As a result, neither Tûsî nor Kâtibî dwell on Râzî's objection and this aspect of the debate remains unfinished. In hopes of resolving this unfinished debate, this thesis also examines mobilizes assumptions from the philosophical tradition to emphasize the limitations of Râzî's objection. In doing so, it explores conversations amongst sufis who support the notion of wahdat al-wujud and compares these debates with those taking place amongst philosophers.In the introduction of the thesis, I locate these various debates within the broader historical context of Islamic thought. I then divide the arguments into three primary subsections through which the three distinct yet inextricably intertwined chapters emerge. The first chapter is titled `Debate on the Contingency Argument` and discusses proofs for the existence of God. The second chapter, `Evidences of Impossibility of Infinite Regress,` focuses on the impossibility of absolute infinite. The third chapter investigates the `Debate on the Eternity of Universe`. In each chapter, I systematically analyse and evaluate the evidence present in each argument. By focusing the correspondence between Kâtibî and Tûsî and exploring corresponding theological discussions amongst sufis, this master's thesis is a comparative study of the debates on the existence of God and the ontological status of the universe among the three primary theological disciplines of Islam: Kalam, philosophy and sufism. 174

Teistik deliller konusunda akılcı bir yaklaşım sergileyen İbn Rüşd (1126-1198), söz konusu meselede aklı inkâr edenleri eleştirmekte ve aklı, Marifetullah'ın merkezine koymaktadır. Diğer taraftan o, İbn Sina ve Eşarilerin akla başvurmalarına rağmen yanılgı içerisinde olduklarını düşünür. Bu nedenle İbn Rüşd, teistik deliller meselesinde bir yandan aklın önemini inkâr edenleri diğer yandan ise akıl yürütmede hata yapanları eleştirir. Aristoteles şarihi ve bir sistem filozofu olan İbn Rüşd'ün söz konusu meseledeki eleştirilerini belli bir amaç ve nizam içerisinde yapığı aşikârdır. Bu tez, Endülüslü filozof İbn Rüşd'ün marifetullah meselesi ve teistik deliller hakkındaki görüşlerini konu etmektedir. Tezde, İbn Rüşd'ün savunduğu ve eleştirdiği teistik deliller onun felsefi sisteminin bütünlüğü gözetilerek ele alınmıştır. `İbn Rüşd'ün Teistik Delillere Yaklaşımı` başlıklı tez, `Giriş` ve `Sonuç` kısımları hariç üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, İbn Rüşd'ün delil-iman ilişkisi bağlamında marifetullah'ın gerekliliği hakkındaki görüşleri; Tanrı'nın metafizik biliminin konusu mu amacı mı olduğu tartışmasındaki pozisyonu irdelenlenmektedir. İkinci bölümde, İbn Rüşd'ün `Hudûs` ve `İmkân` delillerine yönelik eleştirileri ayrı başlıklar altında ele alınmaktadır. Son bölümde ise İbn Rüşd'ün savunduğu `Hareket`, `İnâyet` ve `İhtirâ` delilleri açıklanmaktadır. Ibn Rushd who adopts a rationalist approach on the issue of proofs for the existence of God, criticizes those who reject the importance of rationalism. For him, rationalism should be in the center of the proofs for the existence of God. Furthermore, he also criticizes Avicenna and Asharita Theologiaons, because he thinks that they misuse reason. Therefore, in this sense he both criticizes those who reject and misuse reason on the issue of proofs for existence of God. It is obvious that Ibn Rushd's criticisms are made within a framework. His thoughts and views on the proofs of the existence of God are subject of this thesis research. The proofs that Ibn Rushd defends and criticizes are discussed in the framework of his philosophical approach. The thesis work that is named as `Ibn Rushd's Approach to Proofs for the Existence of God` have three main parts besides the `Preface`, `Introduction` and, `Conclusion` parts. In the first part Ibn Rushd's thoughts are examined in the context of reason and faith; whether God is purpose or subject of science of metaphysics. In the second part, Ibn Rushd's criticisms against argument of `Hudûs` and argument of `İmkân` are analyzed. In the third part Ibn Rushd's `Prime Mover`, `İnayah`, and `İhtira` arguments are explained. 109

Farabi, Türk İslam dünyasının felsefe anlayışına yeni bir soluk getirerek, ona yön vermiş önemli bir filozoftur. Farabi'nin Aristoteles'in eserleriyle tanışması onun ilerleyen dönemlerdeki felsefi çalışmalarında dönüm noktası olmuştur. Farabi'nin çalışmaları zamanla Türk İslam dünyası felsefe anlayışına tesir etmiş ve aynı zamanda ondan sonra gelen filozofları da etkisi altında bırakmıştır. Onun sayesinde İslam dünyası, felsefenin farklı bir boyutuyla tanışmıştır. Felsefenin farklı boyutlara taşınmasında hiç şüphesiz ki, Farabi'nin eski Yunan felsefesinden, Plotinus'tan ve özellikle Aristoteles'ten etkilenerek oluşturduğu felsefenin önemi büyüktür. Farabi felsefesinde ve eserlerinde Aristoteles felsefesinde olduğu gibi, akıl ve onun yetkinliklerine ağırlık vermiştir. Epistemolojisinde, akıl gücüyle doğru ve yanlışı ayırmanın mümkün olduğunu çok sık biçimde vurgulamıştır. Bu sebeple aklın yetkinliği arttıkça Allah'ı daha iyi biçimde tasavvur edilebileceğini, felsefesi ile birlikte eserlerine yansıtmıştır. Bu sebeple, Farabi düşüncesinde sağlam bir din-felsefe ilişkisi vardır.Anahtar Kelimeler : Farabi ve epistemoloji, Akıl ve Allah, Farabi'de din ve felsefe, İslam ve Felsefe, Farabi'de felsefe din ilişkisi Farabi is an important philosopher who has guided Islamic Philosophy and he brought a new breath to the philosophy of Turkish Islamic world. Farabi's acquaintance with Aristotle's works became a turning point in his later philosophical work. Farabi's work influenced the understanding of philosophy in the Turkish Islamic world in time and at the same time influenced the philosophers who came after him. Thanks to him, the Islamic world was introduced to a different dimension of philosophy. Undoubtedly, the philosophy that Philosophy which Farabi created was influenced by the ancient Greek philosophy and it's philosophers who Plotinus and especially Aristotle. Farabi philosophy and works, like an Aristotle philosophy, has focused on the mind and its competencies. In his epistemology, he frequently emphasized that it is possible to distinguish between right and wrong with the power of reason. For this reason, as the competence of the mind increases, God can be imagined in a better way, along with his philosophy has reflected in his works. For this reason, there is a strong relationship between religion and philosophy in Farabi thought.Key Words : Farabi and epistemology, Reason and God, religion and philosophy in Farabi, Islam and Philosophy, the relationship between philosophy and religion in Farabi 70

Tez, Thomas Aquinas'ta teleolojik kanıtın analizini ve Aquinas'ın argümanının güncel değerinin belirlenmesini içermektedir. Giriş bölümünde konuyla ilişkisi nedeniyle Aquinas'ın doğal teoloji anlayışı sunulmuştur. Birinci bölümde teleoloji kavramı, teleolojik delilin yapısal sınıflaması ve modern versiyonları, Aquinas'ın teleolojik argümanının analizi ele alınmıştır. İkinci bölümde ise kanıtın temel dinamiklerinden rastlantı - amaçsallık, amaçsallık - nihai neden ilişkisi ve inâyet incelendikten sonra Aquinas'ın teleolojik argümanının modern tartışmalarla ilişkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Sonuç bölümünde de Aquinas'ın teleolojik argümanının modern tasarım argümanlarını kapsayıcı bir şekilde yeniden formüle edilmesi denenmiştir. The thesis consists of an analysis of Thomas Aquinas's approach to the teleological argument and its contemporary philosophical value. In the introduction, Aquinas's view of natural theology is presented in order to contextualise the subject of the research. In the first part, a general analysis of the concept of teleology is given in conjuction with Aquinas's approach, and then the structural classification and modern versions of teleological arguments are depicted. In the second chapter, firstly, the relation between randomness/chance and purposefulness; and also the relation between purposefulness and final cause as well as providence are examined. Secondly, Aquinas's teleological argument is evaluated by reference to the contemporary philosophical and scientific debates. The concluding part of the thesis attempts ro reformulate Aquinas's teleological argument on the grounds of modern versions of teleological arguments. 142

Bir psikiyatr ve düşünür olan Saffet Murat Tura (1955), Türkiye'de bilinç sorunu üzerine çalışan materyalist monist düşünürlerden biridir. Bu çalışmada, onun natüralist bilinç teorisi olan ontolojik nöro/fenomenal özdeşlik tezi ele alınacaktır. Ontolojik nöro/fenomenal özdeşlik tezi, insanın bilinçli fenomenal deneyimleri ile beynin nöral faaliyetlerini doğa bilimleri tarafından ele alınamayacak şekilde ontolojik olarak özdeş kabul eden bir teoridir. Bu çalışmada onun teorisi daha çok eleştirel bir yaklaşımla incelenecektir. Bu bakımdan teori üç açıdan ele alınacaktır: 1. Teorinin kendi içinde ne kadar tutarlı olduğunu göstermeye çalışmak, 2. Kendinden önceki teorilere kıyasla özgün olup olmadığını sorgulamak ve 3. Teorinin bağlı olduğu dünya görüşü olan natüralizmi, felsefe ve bilim ilişkisi ve din felsefesinin temel konularından biri olan özgür irade problemi açısından değerlendirmek. Saffet Murat Tura (1955) a psychiatrist and philosopher working on the problem of consciousness in Turkey is one of the materialist monist thinkers. This study evaluates the ontological neuro/phenomenal identity thesis his naturalist theory of consciousness. The ontological neuro/phenomenaal identity thesis is a theory accepting the human's conscious phenomenal experiences and the neural activities of the brain as ontologically identical, which cannot be handled by natural sciences. In this study his theory will be analyzed more critically. In this respect, the theory will be discussed in three aspects: 1. Trying to show how consistent the theory is in itself, 2. To question whether it is original compared to previous theories, and 3. To evaluate naturalism, which is the world view that the theory depends on, in terms of the relationship between philosophy and science and the problem of free will, which is one of the basic issues of philosophy of religion. 148

Kognitif din bilim, dinî düşüncelerin insan bilişsel sistemlerinin çalışmasının doğal bir sonucu olarak ortaya çıktığını, dolayısıyla tamamen doğal ve bilimsel yöntemlerle anlaşılabilir ve açıklanabilir bir yapısı olduğunu savunan bir çalışma alanıdır. Bu tezde, Batı'da yapılan güncel din çalışmalarına damgasını vuran kognitif din bilim çalışma alanının temel varsayımları ve teorileri eleştirel bir şekilde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Tez, giriş, üç temel bölüm ve sonuç bölümünden oluşmaktadır. Giriş bölümünde aydınlanma çağı boyunca dinin kaynağına ilişkin yapılan hümanist açıklamaların genel özellikleri ve insan doğasına ilişkin yaklaşımlar üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde, kognitif din bilimin tarihsel arka planı hakkında bilgi verilmiş ve alana katkı sunan akademisyenlerin eserlerinden bahsedilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümü, kognitif din bilimin çalışmalarını üzerine bina ettiği en temel teoriler ve varsayımların açıklamalarına ve değerlendirmelerine ayrılmıştır. Üçüncü bölümde kognitif din bilim başlığı altında incelenebilecek teoriler, iddialar ve ortaya konulan bulgular açıklanmaya ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. Sonuç bölümünde ise kognitif din bilimin verilerinin ve iddialarının ne derece tutarlı olduğu ve dini düşüncenin kaynağını açıklama konusunda ne derece başarılı olduğu tartışılmıştır. Cognitive science of religion, CSR, is an emerging discipline which claims that religion is a natural by-product of the human cognitive systems and can therefore be understood and explained completely through natural and scientific methods. In this thesis, the core assumptions and theories of the CSR, which seems to dominate the current academic studies of religion in the West, are presented and discussed.The thesis comprises of an introduction, three main chapters and a conclusion. In the introduction, the humanist explanations of religion that are advanced since the enlightenment era and general views regarding the human nature are presented briefly. In the first chapter, the historical background of CSR is given by reference to the works of the scholars who contributed to the area considerably. The second chapter provides a description as well as a critical examination of the main assumptions and theories that are at the bedrock of the practitioners of CSR. Similarly, in the third chapter, the theories and findings of CSR are presented and discussed critically. And finally, in the concluding part, an overall assessment of these theories and findings of CSR is given in terms of their consistency and rationality in order to see to what extent they provide a successful explanation for the origins of religious belief. 149

20. yüzyılın en önemli düşünürlerinden biri olan Martin Heidegger yalnızca felsefesiyle değil aynı zamanda teolojik geçmişiyle de oldukça önemli bir yere sahiptir. Felsefe öğrenimi esnasında Katolik kökeninden ayrılarak Protestanlığa yönelmiş, sonrasında ise felsefenin a-teistik olması gerektiğini ifade ederek, tamamen Hıristiyanlıktan yüz çevirmiştir. Ancak Heidegger'in geç dönem düşünceleri teolojik bir niteliğe sahip olmadığı gibi ateizm de değildir. Dolayısıyla Heidegger çalışmalarında doğru değerlendirmelerde bulunabilmek için, bu noktanın gözden kaçırılmaması gerekmektedir.Martin Heidegger'in düşünceleri fenomenoloji, hermeneutik ve varoluşçuluk gibifarklı alanlara katkı sağlamıştır. Özellikle onto-teoloji ve teknik dünyaya ilişkin metafizik eleştirisi postmodern teorilerin gelişmesinde etkili olmuştur. Bunun yanı sıra Heidegger'in Presokratik düşünürler, Kant ve Nietzsche'ye dair yorumları, düşüncesinin temel sorunu olan ontoloji ve varlığa dair yeni bir bakış açısı sunmaktadır.Bu çalışma, Heidegger'in düşüncesindeki temel meseleleri - ontoloji, varlık, teoloji, Tanrı, hakikatin özü- geleneksel Batı felsefesi eleştirisi ile bağlantılı olarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Heidegger'e göre Batı düşüncesi `Varlık`ı unutmuş ve bunun sonucunda da nihilist bir karaktere bürünmüştür. Heidegger, işte bu nihilist metafiziğin ötesine geçilerek, Antik Yunan'daki varlığın tecrübesi fikrinden hareketle, felsefenin yeni bir başlangıç yapması gerektiğini savunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Heidegger, Teoloji, Onto-Teoloji, Varlık, Tanrı, Hakikat. Martin Heidegger, who is one of the most important philosophers of the 20th century, has a quite important position not only with his philosophy, but also with the theological background he had. During his philosophy education, he abandoned his Catholic origin and turned towards Protestantism. Afterwards, he has completely turned away from Christianity arguing that philosophy should be a-theistic. However, Heidegger's late thoughts are not theological, nor are they atheism. Therefore, in studies made on his philosophy in order to make accurate evaluations, this aspect should not be overlooked.Martin Heidegger's thoughts contributed to different fields such as phenomenology, hermeneutics, theology and existentialism. Especially, his metaphysical criticism of onto-theology and the technological world has been influential in the development of postmodern theories. In addition to this, Heidegger's comments on Presocratic philosophers, Kant and Nietzsche, offer a new perspective on ontology and being, which are the main problems of his thought. This study aims to reveal the main issues in Heidegger's thought -ontology, existence, theology, God, the essence of truth- in connection with his critique of the traditional Western philosophy. According to Heidegger, the Western Philosophy forgot `Being` and as a result has had a nihilistic character. Heidegger argues that a new beginning of the philosophy –moving from the Ancient Greek idea of experiencing Being - should be established going beyond this nihilist metaphysics. Key Words: Heidegger, Theology, Onto-Theology, Being, God, Truth. 135

Bu tezde Alman filozof Ludwig Andreas Feuerbach'ın `Hıristiyanlığın Özü` isimli temel eserinden hareketle dinin antropolojik özünün teoloji, ateizm, Hıristiyanlık ve kurgusal din felsefesi çerçevesinde nasıl şekillendiğinin eleştirel bir sunumu verilmiştir. Modern dönemde ateizmin tetikleyicisi olarak görülen ve dini konulara hakimiyetinden dolayı bu görüşlerini oldukça sağlam inşa eden, felsefi düşünmenin uyaranı olan Feuerbach'ı etkileri ve kaynakları açısından incelemek bir gereksinim olmuştur. Amaçlanan, Feuerbach'ın Tanrı'nın insanileştirilmesiyle ortaya çıkan materyalist ve antropolojik ateizminin teolojideki açmazlarını belirlemektir.Tezin ilk bölümünde konu, amaç ve kapsamla giriş yapıldı, daha sonra Feuerbach'ın biyografisi ve başka felsefelerin Feuerbach düşüncesi üzerindeki etkileri gösterildi. Üçüncü bölümde insanın tür doğası üzerinden tanrıların özü ve dinin antropolojik özü genel olarak belirtildi. Tezin dördüncü bölümünde, Feuerbach'ın dolaysız bilinç ve dinsel bilinç olarak gördüğü öz- bilinçte oluşan doğal yansımaları ve tanrı bilimin insan doğasını deneyimsel dünyanın ötesinde temellendirmeye çalışmasından doğan doğal olmayan yansımaları ortaya koyduğu yansıtma teorisi ve evirme yöntemiyle gösterildi. Dolaylı özbilinçte `Ben`i tahtından eden Feuerbach, öz-bilinci de tür bilinciyle değiştirir, bunu da değil-Ben olarak, Ben-Sen aracılığıyla yapılandırdığı tür varlığında temellendirir. Altıncı bölümde Feuerbach'ın ateizminin teolojideki açmazları serimlendi.Anahtar Kelimeler: Din, Antropoloji, Yansıtma, Ateizm, Feuerbach In this thesis, a fictional presentation of the anthropological essence of religion is shaped in the framework of theology, Cristianity and fictional religion philosophy based on the main work of the German philosopher Ludwig Andreas Fauerbach called `The Essence of Christianity`. It was a necessity to examine Feuerbach, which was seen as the trigger of atheism in the modern era and built these views quite firmly because of his command of religious issues, in terms of its effects and resources. The aim is to identify the theological dilemmas of Feuerbach's materialist and anthropological atheism that emerged from the humanization of God.In the first part of the thesis, the subject, purpose and scope are introduced, then the biography of Feuerbach and the effects of other philosophies on Feuerbach's thought are shown. In the third chapter, the essence of the gods and the anthropological essence of religion are explained in general. In the fourth part of the thesis, it is tried to depict the natural reflections that ocur in the self-consciousness which Feuerbach considers as direct consciousness and religious consciousness, and the reflection theory and inversion method, in which theology reflects unnatural reflections arising from the attempt to base human natüre beyond the experiential world. Feuerbach, who untrowned the `I` in indirect self-consciousness, replaces self-consciousness with species consciousness. This form of consciousness will be shown in the species presence that configured through You and I as I. In the sixth chapter, the theological dilemmas of Feuerbach's atheism are presented.Keywords: Religion, Anthropology, Reflection, Atheism, Feuerbach 93

Her konuşma her zaman bir olgu durumuna gönderme yapmaz. Bir olay ya da olgu durumunu betimlemeyen ancak yine de anlamlı olan başka konuşma türleri de vardır. Bu konuşma türleri aynı zamanda bir takım eylemlerin icra edilmesi için de gereklidir. Söz verme, emretme, rica etme, teşekkür etme gibi bazı eylemler sadece dil aracılığıyla icra edilebilirler. Austin ve Searle bu tür konuşma biçimlerinin değerini ortaya koymak için Söz Edimleri kuramını üretmişler ve bu tür ifadeleri Edimseller olarak adlandırmışlardır. Söz Edimleri kuramına göre her konuşma aynı zamanda bir yapıp etmedir. Yani bazı eylemler sadece bir takım sözceler aracılığıyla icra edilebilirler. Her konuşma bir eylemdir ya da bir eyleme sebep olmaktadır. Austin, konuşmanın eylem olması durumunu ifade etmek için Edimsöz Edimi, bir eyleme sebep olması durumunu ifade etmek için de Etkisöz Edimi terimlerini kullanmıştır. Bütün metinler gibi kutsal metinler de sözceler aracılığıyla bir takım eylemler icra ederler ya da muhatapta bazı eylemlerin gerçekleşmesini sağlarlar. Bu sebeple Söz Edimleri kuramı Kur'an âyetlerinin anlaşılmasında da önemli imkânlar sağlamaktadır. Bu kuram aracılığıyla Kur'an âyetlerinin hangi eylemleri icra ettikleri ve muhatapta hangi davranış değişikliklerini gerçekleştirmeyi hedefledikleri anlaşılabilecektir. It is known that not every speech refers to a state of affairs all the time. There are other types of speech that do not describe an event or case but are still meaningful. These kinds of speeches are also required in order to perform several acts. Some acts such as promising, ordering, requesting and appreciating can only be performed via language. Austin and Searle have put forward to `Speech Act Theory` in order to reveal the values of these kinds of speeches. Moreover, they have called these statements as `performatives`. According to Speech Act Theory, every speech is also an action at the same time. That is to say, some acts can only be carried out through several utterances. Every speech is an act or at least leads to an act. Austin has used the term `lllocutionary Act` to express the situation of the speech being on act. He has also used the term `Perlocutionary Act` to express the situation of the speech leading an act. Like all writings, scriptures perform some kinds of acts through utterances or provide some acts occur on the acceptors as well. For this reason, Speech Act Theory provides crucial opportunities in understanding verses of the Qur'an. By means of this theory, which actions the verses of Qur'an perform and which behavioral changes they aim to appear on the acceptors can be understood. 216

Mustafa Sabri Efendi siyasî ve ilmî yönleriyle öne çıkan, kabul ettiği değerleri savunmakta tavizsiz tutum sergilemekten çekinmeyen, şeyhülislamlığını da yaptığı Osmanlı'nın son döneminde yetişmiş, geniş müktesebata sahip bir mütefekkirdir. Siyasî, edebî, ilmî, iktisadî ve felsefî konulara dair yaklaşımlarını açık ve anlaşılır bir söylemle ve çoğunlukla tartışma yöntemine başvurarak ortaya koymuştur.O bireysel ve toplumsal meselelerin çözülüp aydınlatılması üzerine düşünceler üretmiş, dayandığı temellerin tutarsızlığı dolayısıyla Batı Medeniyeti'nin sunduğu çözüm alternatiflerine itibar edilmemesi gerektiğini savunmuştur. Tarihsel seyrini de dikkate alarak Batı düşüncesine dair değerlendirme ve eleştirilerini öne sürerken, Batılıların sözde üstünlüklerine aldanarak taklide yönelen Müslüman aydınların yaklaşımlarını da eleştirerek tartışma konusu yapmıştır. Bu tezimizde, Mustafa Sabri Efendi'nin din-akıl uyumuna dayalı düşünce sistemini oluşturan ilkelerin tespitiyle, sistemin inşasını sağlayan diyalektik yönteminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Böylelikle Batı Düşüncesi ve onun sorgulanmadan kabulü ile İslam Düşüncesinin özgün muhtevası arasındaki derin farklılığın ortaya konulmasına çalışılmıştır. Mustafa Sabri Efendi is a scholar who is known for his political and scientific ideas and has been educated in the last period of Ottoman Empire which he was the last sheikh al-Islam, who did not hesitate to exhibit his uncompromising attitude in defending the values he accepted. He presented his approach to the political, literary, scientific, economic and philosophical issues with a clear and comprehensible rhetoric and mostly by the method of discussion.He produced ideas on the dissolution and clarification of individual and social issues, and argued that there should be no respect for the solution alternatives offered by western civilization due to the inconsistency of the foundations on which it is based. Taking into account the historical progress, he also criticized the approaches of muslim intellectuals who were manipulated into the imitations of westerners while suggesting their criticism about western thought.In this thesis, with the determination of the principles that constitute the system of thought based on the religion-mind harmony of Mustafa Sabri Efendi, it is aimed to determine the dialectical method which enables the construction of the system. Thus, it was tried to reveal the deep difference between western thought and its acceptance without questioning and the original content of Islamic thought. 251

Anglikan Kilisesi Hıristiyanlığın bir mezhebi olarak bilinmektedir. Anglikan Kilisesi'ni tam manasıyla anlayabilmek için tarihsel sürecini, ideolojisini, ortaya çıkış ve varoluş sebebini anlamamız gerekmektedir. İngiltere'nin de içinde bulunduğu Avrupa sahnesine baktığımızda Katolikliğin ve Protestanlığın yaygın olduğu görülmektedir. Bu sahne içerisinde Anglikan Kilisesi XVI. yüzyıldan sonra Kral VIII. Henry'in de etkisiyle Roma'dan yönetim, inanç ve ibadet yönünden ayrılmıştır. Anglikan Kilisesini Roma Katolik kilisesinden ayıran başlıca sebepler arasında siyasi, dini, teolojik görüşler ile birlikte Hıristiyanlığın baştaki amacına ve kaynaklarına döndürmek isteyen VIII. Henry'nin Roma Katolik Kilisesine bir tavır olarak Anglikan Kilisesi'nin ilk temellerini atması yer almaktadır.Anglikan Kilisesi kendisini hem reforme olmuş hem de Katolik bir kilise olarak görmektedir. Kilise özellikleri ve doktrin açısından bakıldığında ise Protestanlık ve Katolik Kilisesi arasında adeta bir köprü görevi görmektedir. Bu tarihten sonra da Anglikan Kilisesi İngiltere'nin resmi kilisesi haline gelmiştir. XVIII. yüzyıldan itibaren de yapılan misyonerlik faaliyetleri ile Milli Kilise formundan çıkmıştır.Anglikan Kilisesi kendisini Latince `Via Media` olarak bilinen `Orta Yol` ismiyle adlandırmaktadır. Roma Katolik Kilisesi ve Doğu Ortodoks kiliseleriyle birlikte kendisini, Apostolik kökenini havarilere dayandırmaktadır fakat Roma Katolik Kilisesi Anglikan Kilisesinin Apostolik yönünü kabul etmemektedir. Bu yönünden dolayı Anglikan Kilisesinden Roma Katolik Kilisesine geçmek isteyen kişiye yeniden Konfirmasyon ayini yapılması gerekmektedir. Anglikan Kilisesi, kadınların rahiplik yetkisinin bulunması ve pastörlükte bekâret aranmaması gibi bazı yönlerden Katolik Kilisesinden ayrılmaktadır. Merkezi İngiltere'nin Canterbury bölgesinde bulunan Başpiskoposluk Kilisenin ruhani merkezi olması yönüyle de Protestanlıktan ayrılır. Anglikan Kilisesi Hıristiyanlıktaki Yedi Sakramentin sadece ikisini Vaftiz ve Kutsal Evharistiya'yı esas almaktadır. Diğer beş sakramenti ise tamamen reddetmemekle birlikte uygulamaya devam etmektedir. XIX. yüzyılda `Oxford Hareketi` adı verilen gelenekselliğe dönüş hareketi sonucu hasta ve ölmekte olanların yağla kutsanması gibi ritüeller de sakrament olarak kabul etmektedir.Anahtar Kelimeler; Anglikanizm, Sakrament, Apostolik, Katolik, Ortodoks, Protestan The Anglican Church is known as a sect of Christianity. In order to fully understand the Anglican Church, we need to understand its historical process, ideology, emergence and the reason for its existence. When we look at the European scene, including England, Catholicism and Protestantism appear to be widespread. Within this scene, after XVI. century, with the influence of King VIII. Henry, the Anglican Church is divided from Rome by the administration, faith and worship. VIII. Henry who wants to return Chirstianity to its original propose and resources, laid the first foundations of the Anglican Church as an attitude to the Roman Catholic Church. Along with political, religious, theological views, it is one of the main reasons that differentiate the Anglican Church from the Roman Catholic Church.The Anglican Church sees itself both as reformed and as Catholic Church. In terms of church characteristics and doctrine, ıt serves as a bridge between Protestantism and Catholic Church. After this date the Anglican Church became the official church of England. From XVIII. century, with the missionary activities it secedes from the National Church form.Anglican Church calls itself the 'Middle Way' in the Latin name 'Via Media'. It defines itself as a church which attribute it apostolic origins to the apostles just like The Roman Catholic and the Eastern Orthodox Church but the Roman Catholic Church does not accept the Anglican Church's apostolic aspect. Because of this aspect, the person who wants to pass from the Anglican Church to the Roman Catholic Church needs to be recompensed again. It differs from the Catholic Church in terms of finding the authority of the priesthood and not looking for a virginity in pastorism. The archbishopric centered in Canterbury, England is also separated from Protestanism as a spiritual center of church. The Anglican Church is srounded on only Baptism and Holy Evharistia in the Seven Sacraments in Christianity. The Anglican Church does not completely reject of the other five sacraments, besides it continue to apply. Them a group that brings Catholic heritage to the fore establish rituals such as Extreme Unction as sacrament in XIX. century the result as a movement of return to tradition called 'Oxford Movement'.Key Words: Anglicanism, Sacrament, Apostolic, Catholic, Orthodox, Protestant. 110

Boston Personalizmi adlı felsefî ekolün kurucusu olan Amerikalı filozof Borden Parker Bowne (1847-1910), felsefeci kişiliğinin yanısıra bir teolog ve kendisini Hristiyan-Metodist imanını dünyaya hakim kılmaya adamış bir misyonerdir. Bowne'un teizm üzerine yaptığı çalışmaları hazırlarken temel amacı; zihnindeki Tanrı tasavvurunu felsefenin imkânlarından yararlanarak aşama aşama sistematik bir şekilde temellendirebilmektir. Bowne, bu amacına ulaşabilmek için ontolojik delile yaslanarak zihnindeki Tanrı tasarımının, önce Tanrı'nın tekliği, zekâsı, kişiliği, kudreti, değişmezliği, ezelîliği, ebedîliği ve ilminden oluşan `metafiziksel` yönünü, sonra o metafiziksel yönle birleşerek onun `dinin Tanrısı` haline gelmesini sağlayan ahlâkî yönünü inşa eder. Bowne'a göre Tanrı'nın zekî oluşu, Onun hem kendisini hem de nesnelerini bilmesi anlamına gelir. Kişilikli oluşu ise, Tanrı'nın zekâsının yanısıra iradesinin de olması yani hem kendisini hem de faaliyetlerini bilinçli bir şekilde belirleyip yönetmesi anlamına gelir. Teslis inancını rasyonalize etme arzusunda olan Bowne, bu hedefine ulaşabilmek için, Tanrı'nın ahlâkî mutlaklığıyla mutlak ve biricik tekliğinin bağdaşmayacağı probleminin gerçekliği varsayımı üzerine bina ettiği görüşlerle bizi teslis inancının makul olduğunun kabulüne ikna etmeye gayret eder. Bowne'a göre ahlâkî hayat, topluluğu ima ettiği için mutlak tek olan bir Tanrı ahlâkî değerlere sahip olamaz. Bu yüzden mantık, Tanrı'nın ahlâkî açıdan mutlak Tanrı olması için ezelî refakatçi ya da refakatçilere sahip olması gerektiğini ima eder. Tanrı'nın ahlâkî mutlaklığını tesis eden bu ezelî refakatçiler ise, Tanrısal doğanın tekliği içerisinde tasavvur edilen kişiler yani Oğul ve Kutsal Ruh'tur. Bowne'un felsefesi, teolojik bir apolojetik yani dinî inançların savunulması olarak tasvir edilebilir. Zira düşünürün felsefesi ile teolojisi, mahiyet itibariyle yakın benzerlik arz etmekte ve o, felsefenin olanaklarından faydalanarak aklındaki teolojiye ulaşmaya gayret etmektedir. American philosopher Borden Parker Bowne (1847-1910) who is the founder of the philosophical school named Boston Personalism, besides his philosophical career, is a theolog and a missioner who dedicated himself to dominate his methodist-christian faith on the world. The main aim of Bowne's studies in theism is to substantiate the conception of God in his mind gradually and sistematically by using the devices and potentialities of philosophy. To achieve his goal, depending on the ontological argument, Bowne constructs firstly the metaphysical dimension of his conception of God which consists of the unity, intelligence, personality, omnipotence, unchangeability, eternity and omniscience of God and secondly the ethical dimension of his conception of God which unites with that metaphysical dimension and forms the `God of Religion`. According to Bowne, the intelligence of God means that He knows both himself and His objects. His personality means that besides His intelligence God has self-control namely He determines and directs both Himself and His activities consciously. Bowne who wishes to rationalize the belief of trinity, applying to the thoughts which he built upon the assumption of the problem that the ethical absoluteness of God is incompatible with His absolute unity is real, tries us to accept the belief of trinity is reasonable to achieve his goal. According to Bowne, because ethical life implies plurality and community, a God who is absolutely single cannot have ethical values. That's why logic requires that God must have His adequate eternal companions in order to be the ethically absolute God. These eternal companions who constitute the ethical absoluteness of God are the persons who are conceived in the unity of the nature of God namely the son and the holy spirit. Bowne's philosophy can be described as a theological apologetics that is a defense of the religious beliefs. For his philosophy and theology have resemblance to each other and he tries to reach the theology in his mind by using the potentialities of philosophy. 249

Bu çalışmada 17. yüzyılın sonlarına ve 18.yüzyıl erken dönemine damgasını vuran ve bu yüzyılın din ve tanrı kavramını tekrar yorumlayan John Toland ve onun Aydınlanma çerçevesinde savunmuş olduğu din ve dini kavramlar ele alınmaya çalışılmıştır. Rönesans'ın yeniden keşfi ve Aydınlanma Çağı'nın akılcılığı arasında kilit vazifesi gören Toland, siyasi, felsefi ve teolojik konulara cesur ve sıra dışı eleştirileri ile büyük katkı sağlamıştır. Gelenekler ve birey arasında yer alan batıl inanç, gizem ve ön yargının yerine özgür toplum, akılcı düşünme, sivil ve laik din üzerine kurulu bir Hristiyanlığın tek kurtuluş olacağını savunmuştur. Akıl ve dini hoşgörüyü esas kabul eden Toland, kurumsallaşan din ve tekelleşen Kilise Babalarına karşı çıkarak hiçbir geleneğin, otoritenin veya ortak aklın bireyin inancı üzerinde olamayacağını öne sürmüştür. Bilimin ışığında beşerin varlığının ispatı gerçeği ile yola çıkarak onu yücelten, onun toplum içindeki konumunu yeniden şekillendiren dini özgürlüğü din kavramı içinde eritme yolunu seçmiştir. This study aims to present the views of John Toland, as a prominent figure of the late 17th and early 18th century who reinterpretated the philosophy of religion and God within the frame of the Age of Enlightenment. As a key man between the rediscovery of Renaissance and the rationality of the Age of Enlightenment, Toland made a major contribution to political, philosophical and theological matters with his brave and unusual criticism. He supported the liberation of Christianity based on free society, rational thinking, civil and secular religion rather than the superstition, the mystery and the prejudice between traditions and the individual. Accepting the reason and religious tolerance, and also protesting against the established religion and monopolised Church Fathers, Toland asserted that no tradition, authority or collective rationality can override the individual's own beliefs. In the light of science, he chose to integrate the freedom of religion with the proof of the individual's existence by glorfying and reshaping the situation of its place in the society. 178

Bu çalışmanın odak noktasını, `Tanrı var mı? sorusuna verilmiş iki farklı cevabın rasyonellik iddialarını gösteren kanıtların formel ve informel mantık kurallarıyla analizi oluşturmaktadır. Çalışmamız giriş ve sonuç bölümü hariç üç ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezimizin konusu, amacı ve önemi hakkında bilgiler verilmiştir. Bunun yanında Tanrı'nın varlığı sorununa ilişkin ortaya konulmuş teizm ve ateizm kavramlarının etimolojik kökenlerine ve bu kavramların düşünce tarihinde ele alınış biçimlerine değinilmiştir. Birinci bölümde Tanrı'nın varlığı sorunuyla ilgili teizmin ve ateizmin ortaya koyduğu kanıtlar tarihsel arkaplanları dikkate alınarak orta konulmuştur. İkinci bölümde ise mantık disiplininin temel konularından olan kanıt ve kanıt analizi konularına değinilmiştir. Yine bu bölümde hem formel hem informel mantıkta hangi kanıt modellerinin kullanıldığına ve bu kanıtların analizine değinilmiştir. Üçüncü bölümde ise çağdaş felsefede teizmin önde gelen isimlerinden olan R. Swinburne'ün ve ateizmin önde gelen isimlerinde olan R. Dawkins'in Tanrı'nın varlığı sorunuyla ilgili kanıtları ele alınıp formel ve informel mantık açısından analizleri yapılmıştır. Bölüm sonunda ise her iki düşünürün kanıtlarının muhteva ve şekil yönünden mantıksal karşılaştırmaları verilmiştir. Sonuç bölümünde ise çalışmamızın genel değerlendirmesini yaptık. Sonuç olarak, Tanrı'nın varlığı sorununun mantık kanalıyla açıklandığı çalışmamızda gördük ki teizmin öne sürdüğü Tanrı kanıtlamaları ateizmin öne sürdüğü karşı kanıtlarından daha makul, rasyonel, akla yatkın ve ikna edici görünmektedir. Anahtar Kelimeler: Tanrı, kanıt, kanıt analizi, R. Swinburne, R. Dawkins The focal point of this thesis is the analysis of rationality of the arguments concerning the two different answers given to the question of `Is There a God?`. Our thesis consists of three main parts excluding the Introduction and Conclusion. In the Introduction, it has been given knowledge about the subject matter, aim and significance of the thesis. In addition to this, etymological origins and hystory of the concepts of theism and athesim has been mentioned in the Introduction. In the First Part, all sorts of theistic and atheistic arguments put forward for and against the Existence of God have been described in detail together with their historical backgrounds. In the Second Part, subjects of argument and argument analysis in formal and informal Logic have been elaborated in their traditional and contemporary forms. In the Third Part, which is the main part of the thesis, we have discussed the theistic Arguments put forward by Contemporary theist philosopher Richard Swinburne, and the atheistic Arguments defended by Contemporary athestic thinker Richard Dawkins; and then we have evaluated their Arguments in accordance with the criteria of argument analysis used in formal and informal Logic.In the Conclusion, we have seen that the arguments put forward in favour of the Existence of God are more reasonable, rational, plausible and convincing than the atheistic arguments.Key Words: God, argument, argument analysis, R. Swinburne, R. Dawkins. 216

Bu tez çalışmasında bir toplumun, İzzetbegoviç'in tabiri ile `topluluğun` Topçu'nun tabiri ile de `cemiyetin` sahip olduğu değerlere canı pahasına bağlı olan ve hayat boyu da tüm zorluklara rağmen bu bağlılığını devam ettiren, ayrıca bu konuda dünyada eşine az rastlanabilecek ender dava adamlarından, Nurettin Topçu ve Aliya İzzetbegoviç'in sahip olduğu İnsan, Toplum ve Din ilişkisi hakkındaki nazariyeleri ele alınacaktır. Çalışmanın birinci bölümünde Nurettin Topçu ve Aliya İzzetbegoviç'in yaşam hikâyelerinin yer aldığı biyografiler yer almaktadır. İkinci bölümde ise, insanın yaratılışı itibari ile materyalizm ve inanç kıskacının neresinde yer aldığı ve bir insanın azami ölçüde sahip olması gereken manevi ve ahlâki tutumlar incelenecektir. Bu tutumlar incelendikten sonra, insan ya da beşer olma, şahsiyet kazanımı ve bu kazanım eşliğinde ortaya çıkan sorumluluk yükünün irade vasıtasıyla gerçekleşen tercihlere nasıl dönüştüğü ve dönüşen bu tercihlerin yapıcı ya da yıkıcı sonuçları düşünürlerin görüşleri eşliğinde analiz edilecektir. Nihai olarak çalışmanın üçüncü ve son bölümünde ise, toplumun, hürriyet, ahlâk ve din ekseninde birbirleri ile nasıl bir etkileşim içinde oldukları tartışılmaktadır. Son olarak çalışmanın sonuç bölümünde tüm çalışma içinde incelenmiş olan bulgular yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: Nurettin Topçu, Aliya İzzetbegoviç, İnsan, Toplum, Din. In this thesis, the values of a community which is called `community` according to Alija Izzetbegoviç's expression and `communion` according to Nurettin Topçu whose every member is attached to its own values very tight and kept up its loyalty in spite of any difficulty and perspectives of Aliya Izzetbegovic and Nurettin Topçu who are unique case men of this subject, about human, community and religion relation will be evaluated. Biographies of Aliya Izzetbegovic and Nurettin Topçu are given in the first part of the work. The place of human where is it located on between materialism and belief clamp by birth and moral and ethic attitudes which should have been owned by a person at maximum are examined in the second part. After the attitudes are examined, being human or flesh, gaining character and how the severity of responsibilities which were obtained as a result of character gaining, turn to preference by will and the positive and negative results of those preferences will be analyzed with the ideas of these two scholars. In the last part of the work, how do the members of the community interact each other in the axle of freedom, morality and religion will be discussed. The findings which were examined in the whole work are given in the final section. Keywords: Nurettin Topcu, Alija Izzetbegoviç, Human, Community, Religion. 165

Cemaleddin Afgani, 19. Yüzyılda, İslam dünyanın modernlikle birlikte değişen şartlarına uyum sağlayabilmesi için, dinin yeniden yorumlanarak inşa edilmesi fikrini savunan ve bunun için mücadele veren, yerleşik inançlar karşısında bir çok zorlukla karşılaşan reformist ve devrimci bir düşünürdür. O İslam'ın mesajı ve temel hükümleri ile günün koşullarının uzlaştırılabileceğini her zaman savunmuştur. Afgani'nin görüşüne göre dinin modernleşmesinin ve reformun amacı Müslüman toplumlarda yerleşik olan dini düşünce ve inançlardaki hurafeleri ayıklamak, dinin asli (otantik) mesajına uygun canlanmayı sağlayabilmektir. O, Müslümanların hem düşüncelerinde hem de hayat düzenlerinde bir kıyam meydana getirmek istemiştir. Afgani'nin tüm konferans, konuşma ve yazılarının odak noktasını Müslümanları ataletten kurtarmak, sömürüye karşı eyleme geçmelerini teşvik etmek, inançlarını saran hurafelerden kurtulmalarını sağlamak ve İslam düşüncesinin akli boyutunu daima ön planda tutmak oluşturur. Cemaleddin Afgani, Batı'nın sömürgeci politikalarına karşı İslam milletlerini, asrın gerçeği olarak gördüğü milliyetçilik duygusunu ateşleyerek ayaklandırmak istemiştir. Bunun İslam birliğine zarar vermeyeceğini de düşünmüştür. Onun düşüncesine göre eğer İslam toplumundaki kuvvetli olan unsurlar tek tek bir araya getirilebilirse daha kuvvetli bir topluluk oluşabilir ve milli şuurun kazanılması da mümkün olabilir.Bu çalışmada Afgani'nin din ve toplum anlayışı, İslam milletlerinin ilerlemesi için ileri sürdüğü görüşleri, politika üretmenin onun nezdindeki ulusal ve sosyal önemi ile Müslümanların sömürgeciliğe karşı durabilmeleri için neler yapmaları gerektiği hususundaki fikirleri ve bu uğurda yaptığı mücadeleler incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca onun İslam birliği ideali, ideal bir toplum oluşturmak ve insanları mutluluğa ulaştırmak için önerdiği yöntemler de inceleme konularımız arasında yer almıştır.Anahtar KelimelerCemaleddin Afgani, İslam Birliği, Dinde Reform, Ürvet'ul-Vuska Cemaleddin Afghani is a reformist and revolutionary thinker who in the 19th century, defended and struggled for the reinterpretation of religion in order to adapt to the changing conditions of the Islamic world with modernity. He has always argued that the message and basic provisions of Islam can be reconciled with the conditions of the day. In Afghan view, the aim of modernization and reform of religion is to remove the superstitions of religious thoughts and beliefs established in Muslim societies and to ensure the revival of the original message of religion. He wanted to create a splinter in both the thoughts and order of life of the Muslims. The focus of all Afghani's conferences, speeches and writings is to free Muslims from inertia, to encourage them to take action against exploitation, to get rid of the superstitions that surround their beliefs, and to always keep the mental dimension of Islamic thought in the forefront.Cemaleddin Afghani wanted to revolt the Islamic nations against the colonialist policies of the West by firing the sense of nationalism which he saw as the truth of the century. He also thought that this would not harm the Islamic unity. In his opinion, if the strong elements of Islamic society can be brought together individually, a stronger community can be formed and national consciousness can be gained.In this study, Afghan's understanding of religion and society, the views put forward for the advancement of Islamic nations, the national and social importance of policy making before him and the ideas that Muslims should do in order to stand against colonialism and their struggles for this purpose are examined. In addition, his ideal of Islamic unity, the methods he proposed to create a society and bring people to happiness were also among our subjects of study.KeywordsCemaleddin Afghani, Islamic Union, Reform of Religion, Ürvet'ul-Vuska 121

Bu çalışmada Samuel Clarke'ın metafiziğinin temel konuları arasında ye alan Tanrı anlayışını, Tanrı ile evren arasında nasıl bir ilişki tasavvur ettiğini ve ruha dair görüşlerini ortaya koymayı ve değerlendirmeyi amaçladık. Çalışmamız, giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Tezimizin giriş bölümünde Clarke'ın hayatı ve genel felsefesini açıkladık. Birinci bölümde; Clarke'ın Tanrı'nın varlığını nasıl delillendirdiğini ve genel olarak Tanrı hakkındaki ana fikirlerini ortaya koyduk. Ayrıca, Clarke'ın yapmış olduğu temellendirmelerde haklı olup olmadığını değerlendirmeye çalıştık. İkinci bölümde; Clarke'ın Tanrı'ya hangi sıfatları yüklediğini ve bu sıfatları Tanrı'ya hangi açıdan yüklediğini tespit etmeye ve Clarke'ın Tanrı'ya bu sıfatları yüklerken temel dayanak noktasının ne olduğunu belirlemeye çalıştık. Üçüncü bölümde; Clarke'ın Tanrı ile evren arasında nasıl bir ilişki gördüğünü Leibniz-Clarke yazışmaları üzerinden ortaya koymaya çalıştık. Dördüncü bölümde ise genel olarak ruh meselesini ele aldık. Bu meseleyi de Clarke'ın yazışmaları üzerinden değerlendirip, bu yazışmalardaki savunmaların sağlamlığını değerlendirmeye çalıştık. Clarke, Tanrı'nın varlığını a priori olarak ispat etmeye çalışmıştır. Tanrı'nın sıfatlarına ilişkin fikirlerini genel olarak rasyonel bir zeminde ele almış ve bu konudaki görüşlerini sağlam bir şekilde ortaya koymaya çalışmıştır. Tanrı ile evren arasındaki ilişkiyi açıklamak için Newton fiziğine başvurmuş, bu fizik anlayışını temel alarak sahip olduğu görüşlerini savunmuştur. Ruhun gayri maddiliği ve ölümsüzlüğü konusundaki argümanlarını ise genel olarak materyalist filozoflara karşı ileri sürmüş ve bu argümanlarını güçlü bir şekilde savunmuştur. Tezimizin bu konuda yapılmış ilk çalışma olması hasebiyle, çeşitli eksiklikleri bulunsa da bundan sonra Clarke hakkında yapılması muhtemel çalışmalara bir perspektif sağlamasını umuyoruz.Anahtar Kelimeler: Samuel Clarke, Tanrı, A priori Argüman, Zaman-Mekân, Ruh. In this study, we try to reveal and evaluate Samuel Clarke's conception of God, and his ideas on the relation between God and universe, and soul. This study, consist of an introduction and four chapters. In the introduction, we tried to make clear Clarke's life and his overall philosophy. In the first chapter, we set forth how Clarke proves the existence of God and basic ideas on God. Furthermore, we attempted to evaluate whether he was right about his justifications on the issue. In the second chapter, we tried to locate attributes predicated of God by Clarke, and what was his fundamental ground on the attributes, along with what was his point of view while he is doing that. In the third chapter, we tried to present which kind of relationship Clarke supposes between God and the universe on the base of his correspondence with Leibniz. In the fourth chapter, we discussed the subject of the soul in general. About this matter, we also took his correspondences as the basic source and tried to evaluate the soundness of his justifications in these correspondences.Clarke attempted to prove God's existence by an a priori argument. He set forth his ideas on God's attributes on a rational basis in general and tried to assert his ideas on the subject in a steady way. He referred to Newtonian physics to explain the relationship between God and the universe. The Newtonian approach was the foundation of his ideas on this matter. He put forward his arguments on the incorporeality and immortality of soul against materialist philosophers in general and defended these ideas clamorously.Due to it's being the first study on the subject it could be some deficiencies in this study. But we hope that it would provide a perspective to later studies, on Clarke's philosophy.Key Words: Samuel Clarke, God, A priori argument, Time-Space, Soul. 167

ÖZETDin dili, varlığın anlamına dair tartışmaların, bilginin imkanından ifadenin imkanına doğru evrildiği 20. yy.’nin en temel problemlerinden birisidir. Dilin metafizik gerçeklikle ilişkisinin incelendiği bu problemin temelinde Tanrı’nın, insan ve onun ürünü olan dil ile arasındaki ontolojik farklılık yer alır. Söz konusu bu farklılık, din dili üzerine yoğunlaşan düşünürleri, Tanrı hakkında anlamlı bir konuşmanın imkanını aramaya yöneltmiştir. Bu minvalde din dilinin anlamlılık ölçütünü arayan düşünürler, epistemolojik bir değere sahip kabul edilebilmesi için teolojik ifadelerin hangi bağlamda anlaşılması gerektiğini araştırmışlardır.Bu çalışma boyunca din dili yaklaşımlarının incelenmeye çalışıldığı Farabi ve Paul Tillich, din dilinin sembolik olarak anlaşıldığı zaman anlamlı olacağı kanaatini taşımaktadır. Zamansal önceliği ile itibariyle her ne kadar bizzat din dili ile ilgilenmemiş olsa da Farabi, dinin, tümelleri nazari felsefede yer alan temsil ve taklitlerden ibaret olduğunu dolayısıyla ona göre hakiki anlamdaki felsefi dile nazaran din dili sembolik olarak anlaşılması gerektiğini belirtmiştir. Aksi takdirde özde aynı hakikate sahip olan felsefe ve din arasında çatışma çıkacaktır. Farabi ile aynı gerekçelere sahip olmasa da yaklaşımına ayrıntısıyla yer verilen Tillich de din dilinin sembolik olarak anlaşılması gerektiğini belirtmektedir. Zira ona göre hakiki anlamdaki dille Tanrı hakkında anlamlı bir konuşmanın imkanından bahsedilemez. Tanrı hakkında hakiki bir dil kullanmak, diğerlerinin yanında bir varlık olarak olmayan Tanrı’yı sınırlılık kategorilerine dahil eder. Dolayısıyla Tanrı hakkında herhangi bir sınırlandırma ima etmeyen sembollerle konuşulmalıdır.Her ne kadar hem Farabi hem de Tillich, din dilinde aynı yaklaşımı savunmuş olsalar da bu iki filozofun sembolik dil yaklaşımlarında belirgin bir farklılık bulunmaktadır. Nitekim ilgili eserleri incelendiğinde bu iki filozofun, sembolik dil için gösterdikleri epistemolojik gerekçeler, kaynaklar, yorumlamalar ve daha önemlisi sembolik dilden anladıkları şey birbirinden belli ölçüde farklılaşmaktadır. Dolayısıyla din dili yaklaşımlarına ayrılan bu çalışmada Farabi ve Tillich arasında söz konusu noktalardaki farklılıklar ele alınacak, bunun yanı sıra yaklaşımlarının teori-pratik ilişkisi bağlamında ne kadar tutarlı olduğu tespit edilerek felsefi değeri teslim edilmeye çalışılacaktır.Anahtar Kelimeler: Din, Dil, Sembol, Sembolik Dil, Tanrı, Farabi, Paul Tillich.--------------------ABSTRACTThe religious language is one of the most fundamental problems of the 20th century, which the debates about the meaning of existence evolved into the possibility of expression from the possibility of knowledge. This problem, in which the relationship of language to metaphysical reality is examined, is based on the ontological difference between God and man and his language. This difference led the thinkers who focus on the language of religion to seek the possibility of meaningful speech about God. In this respect, the thinkers looking for the criterion of meaningfulness of the language of religion, in order to be considered an epistemological value, have studied the context in which the theological expressions should be understood.Farabi and Paul Tillich, who tried to examine the religious language approaches during this study, thought that the language of religion would be meaningful if understood symbolically. Although he did not deal with the language of religion himself with his temporal priority, he stated that religion and its universals consisted of representations and imitations in the philosophical philosophy. Therefore, according to him, the language of religion must be symbolically understood in terms of the actual philosophical language. Otherwise, there will be conflict between philosophy and religion which has the same truth.Although he does not have the same rationale as Farabi, Tillich, who is detailed in his approach, states that the language of religion must be understood symbolically. According to him, the possibility of a meaningful speech about God cannot be mentioned in the literal language. The use of a genuine language about God involves God, which is not an entity beside others, in the categories of limitations. Therefore, it should be talked with symbols that do not imply any limitation on God.Although both Farabi and Tillich advocated the same approach in the language of religion, there is a clear difference in the symbolic language approaches of these two philosophers. As a matter of fact, when the related works are examined, the epistemological justifications of these two philosophers for symbolic language differ from each other in terms of sources, interpretations and, more importantly, what they understand from symbolic language. Therefore, in this study devoted to religious language approaches, the differences between Farabi and Tillich will be discussed, and the philosophical value will be tried to be determined by determining how consistent their approaches are in the context of theory-practice relationship. Key Words: Religion, Language, Symbol, Symbolic Language, God, Farabi, Paul Tillich.

Bir dini geleneği anlamak için o dine mensup insanı (dindarı) anlamak önemli olduğu gibi insan davranışlarını anlamlandırma noktasında da davranışların altında yatan İlahi mesajları bilmek büyük önem arz etmektedir. Getirmiş olduğu emir ve yasaklar ve davranış modelleriyle mensupları için hayatın her alanında yol gösterici bir rehber rolü üstlenen Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam'ın Kutsal Kitapları, genel hatlarıyla insana bireysel, toplumsal ve Yaratıcısı ile olan ilişkilerini düzenleyerek bireysel, sosyal ve teolojik boyutlarıyla kendi bağlamlarında bir insan anlayışı ortaya koymaktadır. Bu çalışmada İlahi dinlerin Kutsal Kitaplarında yansıtıldığı üzere insanın mahiyetini, ifa etmesi gereken bireysel ve sosyal sorumluluklarını, Yaratıcısı ile ilişkisini, emir ve yasaklar karşısındaki tutumlarını ve örnek almak zorunda olduğu ideal insan anlayışını açıklamaya çalıştık. In order to understand a religious tradition, it is important to grasp the religious man, and to give the meaning the human behavior, it is very important to know the Divine messages that underlying his/her behaviors. By their commendments and prohibitions as well as the behavior- patterns that they bring about, The Holy Scriptures belonging to the Judaism, Christianity and Islam, make up a conception of human being in their context of individual, social and theological dimensions. In this study, we try to explain the the nature of human being, the individual and social responsibilities that he/she must fulfill, his/her relationship with the Creator as well as his/her attitudes towards the divine orders and prohibition, and the the understanding of ideal human being as reflected in the Holy Scritures of Monotheistic Religions. 320

Bu araştırma, ilk defa David Hume'un tartışmaya açtığı problem olarak bilinen 'Olgu-Değer Problemi' veya diğer bir ifadesiyle 'Olan-Olması Gereken Problemi'nin tarihsel ve kavramsal incelemesini içerir. Bu bağlamda, ilk bölümde 'olgu-değer ayrımı' isimlendirmesiyle ahlâk felsefesine kavramsal olarak tartışmaya açan David Hume'un ahlâk felsefesi ve olgu-değer problemini tartıştığı pasaja yer verildi. Yine bu bölüm içerisinde, Hume'a hiç atıf yapmadan olgu-değer ayrımına benzer bir şekilde iyi kavramını inceleyen George Edward Moore'un ahlâk felsefesinde, olan-olması gereken ayrımının ne şekilde ele alındığı incelendi. İkinci bölüm, olgu-değer probleminin çağdaş ahlâk felsefesinde nasıl ele alındığına ayrılmıştır. Hume'dan tevarüs eden bu problemin, çağdaş ahlâk filozoflarının yoğun ve ciddi olarak gündemlerinde olduğu görülmektedir. Bu minvalde, öne çıkan bazı filozofların olgu-değer problemine ilişkin metinleri incelendi. Son bölümde ise, çağdaş ahlâk felsefesinin önemli isimlerinden Alasdair MacIntyre mezkûr problem etrafında incelenecektir. Bu bağlamda, öncelikle MacIntyre'ın ahlâk anlayışına, erdem ahlâkına, giriş yapıldıktan sonra MacIntyre'ın olgu-değer problemine olan yaklaşımı, gerek kitapları gerekse probleme ilişkin yazmış olduğu makalesi üzerinden takip edilecektir. Bu bölümün son kısmında ise, bu problem etrafında MacIntyre'a yöneltilen değerlendirmelere, eleştirilere yer verildi. This study includes the historical and conceptual analysis of the 'Is-Ought Problem', or knowns as the 'Fact-Value Problem' that is firstly brought into question by David Hume.In this context, in the first chapter, we have investigated David Hume, who opens the discussion what he called 'is-ought distinction', in terms of his moral philosophy and his passage that he discusses the is-ought problem. Again, in this chapter, we have examined how George Edward Moore, who examines the concept of good in a similar way to the is-ought distinction without making any reference to Hume, deals with the fact-value distinction in his moral philosophy. The second part is devoted to how the is-ought problem is handled in contemporary moral philosophy. It is seen that this problem, which is inherited from Hume, has been studied seriously and profoundly by the contemporary moral philosophers. In this context, some of the prominent philosophers' texts about the is-ought problem were examined. In the last part, Alasdair MacIntyre, one of the important names of contemporary moral philosophy, will be examined within the context of the problem. In this regard, first of all MacIntyre's understanding of morality and his virtue morality will be investigated. Afterwards, MacIntyre's approach to the is-ought problem will be examined in detail through both his books and his famous article regarding the problem. Finally, evaluations and criticisms directed against MacIntyre are going to be elucidated. 118

Nurettin Topçu; tenkitçi bir bakış açısıyla yeni bir insan, millet ve devletmodeli inşa etmeye çalışmıştır. O; günün ortamında ve tarihten gelen sağlamzeminler üzerine oturmasını mümkün kılacak bir rönesans fikri, bir tarih, ilim,sanat, ahlâk, felsefe, tasavvuf ve din anlayışı geliştirmeye yönelmiştir.Topçu'nun devlet ve siyasete ilişkin fikirleri insan, millet ve ahlâk kavramlarıüzerine bina edilmiştir. Allah, devlet ve insan ilişkisi üzerine dikey bir iletişimkurmuştur.Ona göre demokrasi, devlette vasıf ve karakterlerin idaresini devre dışıbırakıp onun yerine çoğunluk idaresini koymakla ruh dünyasındanuzaklaştırmaktadır. Baştan sona tüm yazılarında şekilden/kalıptan ruhun veözün derinliklerine yolculuk yapmıştır. Toplumun, ortamın, insanların veşartların ona telkin ettiği anlayışa ve fikirlere başkaldırıp isyan etmiş, bütüntesirlerden azade kendini inşa etmiştir.Anahtar Kelimeler: Nurettin Topçu, İslam ve Demokrasi, Ahlâk veSiyâset Nurettin Topcu with an judgmental aspect he tried to build up a newman, nation and state model. On a renaissance idea, which will enable it to siton solid grounds from the terms of that period and its history, he had tended todevelop a history, science, art, morality, philosophy, Sufism and religion.Topcu's ideas on state and politics were built on the concepts of man, nationand morality. A vertical communication had been established on Allah, stateand human relations.According to him, democracy in the state disables the management ofqualifications and characters and instead puts the will of the majority awayfrom the nature of its spirit. From beginning to end in all his writtings, hetraveled from the shape to the depths of soul and essence. Revolting theunderstandings and ideas that society, environment, people and conditions hadadviced, he had saved himself from all influences.Key Words: Nurettin Topcu, Islam and Democracy, Morality/ Ethic andPolitic. 109

Irak, Mezopotamya bölgesinde yer alan bir ülkedir ve stratejik olarak onlarca medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Irak ülkesini tarihi boyunca önemli yapan etkenlerin başında stratejik konumu gelmektedir. Irak, İslam ülkeleri içerisinde sadece stratejik konumu ile değil felsefe, edebiyat, sanat ve bilim dünyasına katkıları ile önemli bir ülkedir. Irak'ın bu kadar önemli olması nedeniyle birçok ülke Irak'ı ele geçirmek istemiştir ve birçok savaş ve tarihi olay meydana gelmiştir. Bu çalışma Irak'tan Türkiye'nin Samsun şehrine göç etmiş vatandaşlar üzerine kurgulanmıştır. Iraklı göçmenler üzerine herhangi bir din psikolojisi çalışmasının eksikliği, bu çalışmanın yapılmasında ana etkenlerin başında gelmektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılması ile beraber Irak günümüze kadar siyasi, ekonomik ve kültürel olarak birçok problemle karşı karşıya kalmıştır. Bu nedenle binlerce Iraklı vatandaş, dünyanın birçok bölgesine göç etmek zorunda kalmıştır. Bu noktada Türkiye, Iraklı göçmenlerin en çok göç ettiği ülkeler arasında yer almaktadır. Bu çalışma kapsamında, Iraklı göçmenlerin araştırma problemlerine dair yasal mevzuatlar ve kavramsal çerçeveler açıklandıktan sonra göçmenler ile ilgili yaşanan son göç dalgaları ve sayısal veriler incelenmiştir. Göçmenlerin deizme ve ateizme yaklaşımları hakkında bilgi verilmiştir ve araştırma sonucuna dair bulgular ikinci bölümde ele alınmıştır. Bu çalışma kapsamında konuyla ilgili anket soruları hazırlanmıştır ve anket verileri SPSS paket programı ile analiz edilerek veriler din psikolojisi çerçevesinde değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde ise araştırmanın konusu ve problemine dair tavsiyeler sunulmuştur ve bu tez sebep sonuç ilişkisi çerçevesinde sonuçlandırılmıştır. Bu çalışma, Iraklı göçmenler üzerine hazırlanmış kapsamlı bir din psikolojisi çalışması olarak Prof. Dr. Hüseyin Peker'in referansları ve analizleriyle zenginleştirilmiştir. Iraq is a country in Mesopotamia region and has strategically hosted dozens of civilizations. Its strategic position is one of the factors that make Iraq important throughout its history. Iraq is an important country not only with its strategic position within Islamic countries, but also with its contributions to the world of philosophy, literature, art and science. Many countries wanted to conquer Iraq due to the importance of Iraq and many war and historical events have occurred. This study was based on some citizens who have immigrated to the city of Samsun, Turkey from Iraq. The lack of any psychology of religion study on Iraqi immigrants is one of the main factors in this study. Iraq has faced many political, economic and cultural problems with the dissolution of the Ottoman Empire until today so thousands of Iraqi citizens had to migrate to many parts of the world. At this point, Turkey is among the countries where most of the Iraqi refugees immigrated. This scope of work recent migration waves and numerical data about migrants are examined after explaining legal regulations and conceptual frameworks for research problems of Iraqi immigrants. The effect of deism and atheism on immigrants are examined and the results of the research are given in the second chapter. The most comprehensive survey questions in the field of religion psychology were prepared within the scope of this study and data were evaluated according to the psychology of religion by analyzing the survey data with SPSS package program. In the conclusion section, the topic of the research and its recommendations are presented and this thesis was concluded within the framework of cause and effect relationship. This study was enriched with the references and analyzes of Prof. Dr. Hüseyin Peker as a comprehensive study of religious psychology on Iraqi immigrants. 102

ÖZETBu tez, bir düşünür olarak Fazlur Rahman’ın modern dünyada yaşayan Müslümanların Kur’an-ı Kerim’i doğru/nesnel anlama sorunları için geliştirme iddiasında olduğu metod meselesinin onun düşüncesindeki yerini incelemektedir.Fazlur Rahman, geleneksel yorumlama metodlarının Kur’an-ı Kerim’i doğru/nesnel anlamayı sağlamada yetersiz olduklarını ifade ettikten sonra, tamamen yeni olmamakla birlikte bir metod geliştirmeye çalıştığını ifade etmektedir. O, açıkça ifade etmemekle birlikte metodunu tarihselci düşünsel bir zeminde inşa etmektedir. Ancak tarihselciliğin kutsal bir metne uygulanmasının doğurabileceği sorunları açıklamamaktadır. Tez, Fazlur Rahman’ın metod meselesinin, onun dini kavramları anlamasına nasıl etki ettiğini, bu bağlamda klasik metafizik ile olan bağını da araştırmaktadır.Anahtar Kelimeler: Fazlur Rahman, Metod, Tarihselcilik, Nesnel Anlama, Metafizik.--------------------ABSTRACTMasters With ThesisTHE METHOD ISSUE IN FAZLUR RAHMAN THOUGHTMehmet Raif SÖYLEMEZT.C. University of MarmaraInstitute of Social SciencesDepartment of Philosophy and ReligionThis thesis examines the position of the method issue in Fazlur Rahman’s, as a thinker, thoughts which claims to develop fort he problems of Qur’an’s correct/objective understanding by Muslims living in modern World.Fazlur Rahman, after expressing that the traditional interpretation methods are insufficient in ensuring the correct/objective understanding of the Qur’an, he says that he has tried to develop a method that is not completely new. He does not make it clear, but constructs his method on a historicist intellectual base. However, he does not explain the problems that can be casued by the application of historicism to a sacred text.The thesis also studies how Fazlur Rahman’s methodology influences his understanding of religious concepts, and his connections with classical metaphysics in this context.Keywords: Fazlur Rahman, Method, Historicism, Objective Understanding, Metaphysic.

İnsanın düşünce ve eylemlerinin yöneldiği hedefler vardır. Hiç zevale uğramayacak olan gerçek mutluluk ise nihai hedeftir. İsfahani mutluluğu, ahiretteki saadetleri elde etmek ve Allah'a yakın olmak şeklinde tarif etmiştir. İnsanın mahiyeti incelendiğinde onun ruh ve bedenden müteşekkil olduğu görülmektedir. Mutluluk bu iki unsurdan ruhla ilişkilidir. Çünkü gerçek mutluluk kendisine ulaşıldığında zevale uğramayandır. Ruhun da ahiretteki hayatı ebedi olup zevale uğramayacaktır. Buna karşılık beden bozuluşa uğramaktadır. Ancak bedenin bu özelliği onu değersiz kılmaz. Nitekim beden, ruhun aleti olması bakımından kıymetlidir. Her ne kadar bedene ait hazlar olsa da bunlar geçicidir. Asıl olan ruhun beden vasıtasıyla kazandığı ebedi mutluluktur. İsfahani, insanın kendi öz nefsini bilmesini bilgilerin evveline yerleştirmiştir. İnsan ancak bu şekilde görev ve sorumluluklarını bilir. Yine nefsinin bilgisi sayesinde düşünce, şehvet ve gazap kuvvelerini ne şekilde ve ne kadar kullanması gerektiğini bilir. İsfahani'nin ahlak teorisinin temelinde akıl yetisi yer almaktadır. Sorumluluğun nedeni olan akıl kuvvetlendirildikçe doğru karar verme gücü artar. Bunun için değerlendirme fonksiyonunu her zaman çalıştırmak esastır. Zira akıl ile şeriata uymaya ve fiillerimizi düzenlemeye çalışırken onunla hakikate ulaşmak amaçlanmaktadır. Bütün tedbirlerden sonra Allah'tan yardım dilemek, aklın gerçekten iyi kullanıldığının göstergesidir. Aklın en önemli görevlerinden biri olan nefis temizliğinin yolu, Kur'an rehberliğinde, akıl aracılığıyla nefsi eğitmektir. Nefis eğitilmediği takdirde aklın kazanımlarını geçersiz kılacaktır. Zira böyle bir kimsede baskın nitelikte olan heva her istediğini kolayca yaptırabilir. Bu durumda aklın kazanımları, hareket alanı bulamayacaktır. Ancak kendi tabiatının isteklerine karşı çıkmak olan nefis terbiyesi oldukça güçtür. Bu noktada zorda olsa aklın vekâleti esas kabul edilmelidir.İsfahani mutluluğu elde etmede araç olarak akılla birlikte naslarında birinci derecede rol aldığı kanaatindedir. Bu nedenle naslardaki buyrukları dikkate almak ve dinin emrettiği ibadet ve güzel davranışları sürekli yapmak suretiyle onları meleke haline getirmek önem arz etmektedir.İsfahani, mükemmel erdem ve hakîkî saadetin ahirete yönelik hayırlar olduğunu söyler. Bu mertebeye ulaşmak için akıl, iffet, yiğitlik ve adalet erdemlerine sahip olmak gerekir. Kişi bu erdemler sayesinde güzel ve sağlam bir karakter kazanır. Böylece iki cihan saadetini elde etmek mümkün olabilir. Erdemleri kazanmaya çalışan nefis diğer taraftan da reziletlerden uzak durmaya gayret etmelidir. Erdemleri, ruha kazandırılan ve hayati önem arz eden kazanımlar olarak düşünürsek, her bir rezileti de ruha sıkıntı veren 'ur' mesabesinde sayabiliriz. İsfahani, insanların erdemleri kullanarak yetkinliğe ulaşmasında dört dereceden bahseder. Bunların ikisi inançla, ikisi fiille ilgilidir. İnançla ilgili olanlar; doğru inanç ve inandıklarını sağlam delillere dayandırmaktır. Fiille ilgili olanlar ise kötü davranışları iyileriyle değiştirebilmek ve bu iyi davranışlarla devamlı amel edebilmektir. Gerek insanın mahiyeti ve mutluluğun mahiyeti konusu incelenirken, gerekse erdemler ve reziletler incelenirken yönelinmiş olan tek bir amaç vardır ki; o da ebedi saadete ulaşabilmektir.Anahtar Kelimeler: Ahlak Felsefesi, İslam Ahlak Felsefesi, Ragıb el-İsfahani, Mutluluk There are targets in which the human thoughts and actions are directed. Real happiness which will never be lost, is the main aim. Isfahani described `The Happiness` as to get the happiness of the afterlife and to be close to Allah. When the human being is examined, it is seen that the human consists of soul and body. The happiness is linked to the soul from these two elements. Because `The Real Happiness` doesn't incur losses when is reached to itself. Also The Soul is infinite in the afterlife and will not incur losses. On the other hand, the body is in deterioration. But this feature of the body does not make it worthless. As a matter of fact, the body is valuable because of the being instrument of the soul. Although there are pleasures of the body nevertheless these are temporary. It is the infinite happiness that the soul has gained through the body.Isfahani has placed `to know his own self` first of all the knowledge. Only in this way the human may know his duties and responsibilities. Also The human knows how and how much have to use his thoughts, egos and angers with his soul's knowledge's power. Isfahani's moral theory is based on the ability of mind. As long as the mind which is the cause of responsibility is strengthened,the right decision-making power increases. It is essential to run the evaluation function at all times. Because it is aimed to reach the truth with Sharia and to try to regulate our acts with our mind.Wishing help from The God after take of all the precautions is a sign that to be used the mind is really good. The path of cleansing the self which is one of the most important tasks of the mind, educates the self through the mind with the guidance of the Quran. If The self is not educated, it will invalidate the gains of the mind. For such a person who has got a dominant self is able to do whatever he wants easily. İn this case mind's gains doesn't find any motion area. But, the education of self which mean is to oppose to own nature's wishes is quite difficult. At this point power of mind, though diffucult, should be accepted as a principal. Isfahani believes that commandments of religion play the 1st degree role with wisdom to obtain the happiness. For this reason, it is important to consider the commandments in commandments of religion and to make them a property by making the worship and beautiful behaviors that are commanded by the religion.Isfahani says that the perfect virtue and real happiness are gain for the afterlife. To reach this level, you need to have the virtues of reason, chastity, valor and justice.The person gains a beautiful and strong character beceause of these virtues. Thus, only it is possible for the person who can achieve this win the two world happiness. The self which works to be able to reach virtues on the other hand must stay away from any disgraces. If we consider virtues as a gain for souls and they are vital achievements, each disgrace can be count the `cyst` which causes distress to the soul.Isfahani mentions four levels that the human can be reach to perfectation by using virtues. Two of these are related with beliefs and two to acts. Those related to belief are to rely on the right beliefs and real evidences. The ones related to acts are to change bad behaviors with good ones and always to be able to do this with good behaviors. Whether when is examined the subject of The human nature and nature of happiness or the virtues and disgrace, there is only unique aim directed and this is to reach infinite happiness too.Key Words: Moral Philosophy, Islamic Moral Philosophy, Ragib al-Isfahani, Happiness 148

Tezimizde ana akım Hıristiyan Mezheplerinin inanç ve uygulamalarının Sinoptik İncillere aykırı yönlerini ortaya koymaya çalıştık. Hıristiyanların teslis başta olmak üzere inançlarını dayandırdıkları teolojik alt yapının Sinoptik İncillerde bir karşılığı bulunmamaktadır. Hz. İsa da diğer tüm peygamberler gibi hitap ettiği insanları yalnız Allah'ı ilah ya da üstün güç olarak kabul etmeye, O'na hiçbir konuda hiçbir şeyi ya da kimseyi denk tutmamaya, yalnızca Allah'a kulluk etmeye, Allah hakkında iftira atmamaya davet etmiştir. Hz. İsa aynı zamanda Eski Ahit'e iman etmiş, Musa Şeriatını ayakta tutma misyonunu sürdürmüş ve bizatihi kendisi bu yasaya uygun yaşamıştır. Oysa günümüz Hıristiyanları Hz. İsa'yı ve Hz. Meryem'i inançlarının merkezine koymakta, şeriatın da kendileri için geçersiz olduğuna inanmaktadır. Bu çalışmada Sinoptik İncil içeriği ile ana akım Hıristiyan Mezheplerinin inanç esasları ve uygulamalarını karşılaştırdık. Görülmektedir ki günümüz Hıristiyanlığında tevhit inancının yerini teslis; ibadetlerin yerini sakramentler, yasak ve haramların yerini -İsa sevgisi adı altında- `hukuksuzluk` almıştır. In our thesis, we tried to reveal the contradictions of the beliefs and practices of the mainstream Christian Denominations against the Synoptic Gospels. The theological substructure of which Christians base their faith, especially in the Trinity, has no equivalent in the Sinoptik Gospels. Hz. Jesus, like all other prophets, has invited people whom he calls to accept only as God or as a superior power, not to equate anything or anyone with him, not to worship only God or to slander about God. Hz. Jesus also believed in the Old Testament, continued his mission to keep the Moses Shariah alive, and he himself lived in accordance with this law. However, today's Christians places Hz. Jesus and Hz. Mary in the center of their faith and believes that Sharia is invalid for them. In this study, we compared the principles and practices of the synoptic Bible content with the mainstream Christian sects. It can be seen that in today's Christianity, the belief in `monotheism` is replaced by `trinity`; The place of `worship` was replaced by `sacraments`, forbidden and haram - under the name of Jesus love - was replaced by unlawfulness. 186

Din ile bilim arasında, geçmişten bu yana tartışma konusu edilmiş ilişkinin mahiyetine dair din felsefecileri veya bilim insanları tarafından ortaya konan iki görüş; bu iki alanda çatışma ya da uyumun olduğu üzerinedir. Modern bilimin getirdiği pozitivist bilimci anlayışla beraber kendine olan güveni daha da artan pozitif ateizm, bilim ile din arasında herhangi bir uzlaşmanın mümkün olmadığını iddia ederek dinin akla yatkın olmayan bir inanma meselesi olduğunu ifade eder. Bilim alanında önemli bir alan bulan Natüralizm, bilim ile din arasındaki ilişki hakkında yorumlarda bulunurken aynı zamanda teistik iddialara da cevaplar vermektedir. Günümüz din felsefecilerinden Plantinga, Natüralizm'in bilim ile din arasındaki derin çatışma olduğu iddiasına karşı bilim ile dinin yüzeysel bir çelişki içerisinde olmakla birlikte derin bir uyuma da sahip olduğunu ortaya koyan önemli argümanlar ortaya koymaktadır. Türk felsefe yazınında Kemal Batak ve Osman Caner Taslaman bu alanda önemli çalışmalar ortaya koymuşlardır. Bu yazarların çalışmalarından faydalanarak, bu alanda Plantinga'nın eleştirilerine bakmak suretiyle natüralistlerin çalışmaları doğrudan ele alınmıştır. Tezimiz `Giriş`, `Natüralizm Tanımı ve Çeşitleri`, `Plantinga'nın Argümanları ve Argümanlara Yapılan İtirazlara Yaptığı Eleştiriler` ve `Sonuç` olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Teistik inançlarda evrim sürecinin olmadığı yönündeki görüşlere rağmen kutsal kitaplarda böyle bir durumun olmadığı ile alakalı bir bilgi bulunmadığı için evrim sürecini bir yönetenin olabileceği görüşü ele alınmaktadır. Plantinga, Evrim Teorisi'nin insan yaşamının gözlemlenemeyecek kadar uzun olması sebebiyle bu süreci bir yaratıcının yürütmesinde hiçbir beis görmediğini güçlü argümanlarla ortaya koymaktadır. Two views put forward by religious philosophers or scientists about the nature of the relationship that has been debated since the past between religion and science are on that there is a conflict or harmony in these two areas. Positive atheism, whose self-confidence has increased with the positivist understanding brought by modern science, asserts that there cannot be any compromise between science and religion, states that religion is an unreasonable matter of belief. Naturalism, which has an important field in the field of science, makes comments about the relationship between science and religion and also answers to theistic claims. Plantinga, one of today's philosophers of religion, makes important arguments against the claim of Naturalism that there is a deep conflict between science and religion, despite that science and religion are in a superficial contradiction, but they also have a deep harmony. Kemal Batak and Osman Caner Taslaman in the Turkish literature of philosophy have produced important studies in this field. Benefiting from the works of these authors, the work of naturalists has been directly addressed by looking at Plantinga's critique in this field.Our thesis consists of four chapters: `Introduction`, 'Definition and Types of Naturalism`, 'Plantinga's Arguments and Criticisms to the objections against his Arguments` and `Conclusion`. Despite the view that there is no evolutionary process in theistic beliefs, since there is no information in the holy books proving that such a situation does not exist, it is considered that there may be a ruler of the evolutionary process. As the Theory of Evolution is too long to be observed in human life. Plantinga makes strong arguments that he sees no problem that such process was supervised by a creator. 81

Bu çalışmanın konusu, Ali İrfan Eğribozî'nin ahlak anlayışının ne olduğunu ve bu anlayışın ahlak felsefesi içindeki yerini yazdığı eserlerden hareketle araştırmaktır. Böylece Eğribozî'nin ahlak hakkındaki görüşlerinin neler olduğu, ahlakla ilgili farklı bir bakış açısı getirip getirmediği ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma giriş ve iki bölümden oluşmaktadır:Giriş bölümünde, Eğribozî'nin hayatına kısaca değinildikten sonra genel olarak ahlakla ilgili tanım ve değerlendirmelerin, ahlakın konu, lüzum ve gayesinin ne olduğu Eğribozî'nin ahlak konusundaki düşünceleriyle birlikte ele alınmıştır. Birinci bölümde, ahlakın ana meselelerinden biri olan teorik (nazari) ahlak problemi konusunda ahlakın kaynağı, iyi, kötü, hürriyet, vazife, vicdan gibi kavram ve terimler ve bunlar hakkında Eğribozî'nin düşüncelerinin neler olduğu farklı ahlakçıların düşünceleriyle mukayeseli bir şekilde ele alınmıştır.İkinci bölümde, Eğribozî'nin pratik (amelî) ahlak anlayışı üzerinde durulmuştur. Bu bölüm ferdî ahlak, dinî ahlak ve sosyal ahlak başlıklarından oluşmaktadır. Sonuç kısmında Eğribozî'nin teorik ahlaktan ziyade pratik ahlaka önem verdiği, ahlak konusunda döneminin şartları içerisindeki ahlak anlayışlarına benzer anlayışlar ortaya koyduğu ifade edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Ali İrfan Eğribozî, Osmanlı, Din, Ahlak, Teorik, Pratik, İyi, Kötü. The aim of this work is to research what Ali İrfan Eğribozî's understanding on morality is and where this understanding can be placed in moral philosophy by regarding the works he wrote. So, it is tried to figure out what Eğribozî thinks about morality and whether he has a different approach on it.This work has an introduction part and two other parts:Throughout the introduction part, after Eğribozî's life is mentioned briefly, definitions and assesments about morality, what morality means and aims and the reason of its necessitiy are handled in accordance with Eğribozi's opinions about the issue of morality.One of the main issues of morality is the topic of theoretical morality. In the first part some terms and concepts about this topic such as the source of morality, goodness, evil, freedom, task and conscience etc. and the opinions of Eğribozî on these are handled by comparing the opinions of different moralists.In the second part Eğribozî's understanding of practical morality is illustrated. This part consists of topics on individual morality, religious morality and social morality. In conclusion part it is set forth that Eğribozî attach more importance to practical morality than theoretical morality and he came up with similiar understandings on morality in his age.Keywords: Ali İrfan Eğribozî, Ottoman, Religion, Morality, Theoric, Practical, Good, Evil. 112

Sembollerin tarihsel bilgiyi tamamlayıcı bir rol üstlenerek geleneğin taşınmasına aracılık ettikleri bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı, Yahudilik ve İslam başta olmak üzere çeşitli geleneklerde de bulunan açık el sembolünün semantik, dini, tarihi, kültürel, mitolojik, işlevsel ve popüler kullanımını çözümleyerek tarihsel bilgiye katkı sunmaktır. Bu gayeyle Hamsa veya Fatıma'nın Eli sembolü, Dinler Tarihinin fenomonolojik, deskriptif, filolojik, karşılaştırmalı ve hermenötik yöntemlerinden istifade edilerek incelenmiştir. Antik arketiplerin bir ürünü olan sembolümüz, tarihi süreçteki yorum ve isimlendirmelerdeki bazı değişimlere karşın modern zamanlara ulaşarak günlük yaşamda, halk pratiklerinde ve folklorik alanda varlığını sürdüren sembollerdendir. Bu simge, günümüzdeki popüler ve seküler kullanımının ötesinde, dini ve kültürel gelenekler perspektifinde, gerek sözlü pratiklerde gerekse metaforik bir imaj olarak sahip olduğu konumda, mistik anlamları barındıran bir sembol görünümündedir.Dört bölümden oluşan çalışmamızın giriş kısmında, araştırmanın metodu ve kaynakları üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde `Hamsa veya Fatıma'nın Eli` sembolüne bir çerçeve oluşturmak üzere sembollerin yapısı, işlevi, din ve mitolojiyle ilişkisi hakkında bilgi verilerek el sembolü incelenmiştir. İkinci bölümde tarihi, işlevsel, dini ve folklorik boyutuyla hamsanın Yahudi kültüründeki yeri açıklanmıştır. Üçüncü bölümde Fatıma'nın Eli sembolünün, kültik bir şahsiyet olarak görülen Hz. Fatıma'yla ilişkisiyle İslam geleneği ve Türk folklorunda sahip olduğu konum betimlenmiştir. Dördüncü bölümde ise sembolün, Yahudi ve İslam geleneklerindeki kullanımlarındaki benzerlik ve farklılıkları ile tarihi referansları, mitik kökeni ve popüler kültürdeki imajı karşılıklı olarak incelenmiştir. Sonuç kısmında ise sembole ilişkin bir değerlendirme yapılmıştır. Hamsa sembolünü anlama konusunda bir yaklaşım geliştirilen çalışmamızın bundan sonra yapılacak derinlikli çalışmalar için bir başlangıç olmasını dileriz. It is known that symbols mediate for tradition transfer by playing a complementary role to historical information. This study's aim is to contribute to the historical knowledge by analyzing the semantic, religious, historical, cultural, mythological, functional and popular usage of the symbol of open hand in different traditions, especially in Jewish and Islamic traditions. For this purpose, the symbol of Hamsa or Fatima's Hand has been examined in many ways by using phenomenological, descriptive, philological, comparative and hermeneutic methods of the History of Religions. Our symbol, a product of the ancient archetypes, is one of the symbols that continues to exist in daily life, folk practices and folkloric areas by reaching modern times even though there are various changes in the interpretation and naming in the historical process. This symbol, beyond the popular and secular use of today, emerges as a symbol of metaphysical and mystical meanings in the perspective of religious and cultural traditions, both in verbal practices and in the position it has a metaphorical image.In the introduction part of the four-chapter study, the method and sources of the research are emphasized. In the first chapter, the hand symbol has been examined to create a frame on the Hamsa or Fatima's Hand symbol by giving information about the structure of the symbols, their function and its relation with the religion and mythology. In the second part, the place of hamsa in Jewish culture has been explained with the historical, functional, religious and folkloric dimensions of hamsa. In the third chapter, Fatima's Hand symbol's relation with Fatima, who is seen as a cult personality and its position in Islamic tradition and in Turkish folklore has been depicted. In the fourth chapter, the similarities and differences of the usages in the Jewish and Islamic traditions and their historical references, mythical origin and its image in the popular culture has been examined mutually. In the conclusion part, an evaluation has been made about the symbol. We hope that our study, that aimed to develop an approach for understanding the Hamsa symbol, will be a start for the deep-rooted studies to be carried out later. 289

Bu çalışmada Ebu Bekir er-Râzî (ö. 313/925) ve Gazâlî'nin (ö. 505/1111) ahlak felsefelerinin genel karakterini, konuyla alakalı olarak aklın fonksiyonlarını, iyi ve kötü hakkındaki düşüncelerini ve eylemlerin iyi-kötü ya da ahlakî-gayr-ı ahlakî şeklinde nitelendirilebilmesinde akıl ile vahyin konumlarını ele aldık.Râzî'nin, felsefî sisteminde akla son derece önem verdiğini, aklın insana sağladığı imkanlardan bahsettiğini tespit ettik. Râzî'ye göre; insanoğlu eylemlerini, diğer canlılardan üstün olmasını sağlayan aklın rehberliğinde gerçekleştirmelidir. Ebu Râzî'nin akla bu denli bir rol verirken, diğer bir ifadeyle epistemolojik anlamda güvenilir bilgi üretme hakkı tanırken, onun bu işlevini olumsuz yönde etkileyecek bazı nefsani güçlerden de bahseder. Bunlardan bir tanesi hevadır. O, hevayı insanı kötü yola sevk eden, insanın gerçek doğruyu bulmasını engelleyen bir unsur olarak görmektedir. Burada filozof, hevayı kontrol altına almanın ve sınırlandırmanın her akıl sahibi kişiye zorunlu olduğunu düşünür. Gazâlî de genel olarak felsefesinde aklın sunduğu imkanlardan ve bilgi üretebileceği alanların sınırlarından bahsederken ayrıca vahyin önemine vurgu yapmıştır. Ona göre aklın değeri bilinmeli ve şerefinden asla şüphe edilmemelidir. O aklı, dinin dayanağı ve ilahi teklifin muhatabı sayar ve din ise ancak akıl ile ortaya çıkıp varlığını onunla sürdürebilir. Gazâlî aklı, bir bilgi kaynağı olarak görmesine rağmen, metafizik alana ilişkin bazı konularda aklın tek başına hakikati ortaya koyamayacağını, aklın da sınırlarının olduğunu düşünmektedir. Gazâlî, ahlakın kaynağı meselesiyle ilgili olarak da `ahlaki değerler fiillerin bizatihi özellikleridir ya da bu değerler fiillerin değişmez nitelikleridir` fikrine karşı çıkmış, iyilik ve kötülüğün tayin edicisinin de din olduğunu ifade etmiştir.Her iki düşünürün güvenilir bilgiye ulaşma noktasında akla önem verdikleri tespit edilmiştir. Onlara göre aklın insanın gerek dış dünyasını idrak edebilmesi gerekse de tanrıya ilişkin bilgilere ulaşması noktasında aklın yetkinliği merkezi konumda bulunmaktadır. Râzî aklın güvenilir bilgi üretmesine hevanın engel olacağını düşünürken, Gazâlî ise aklın iç ve dış faktörlerin etkisinde kaldığından dolayı her zaman ortaya koyduğu bilgilere güvenilemeyeceğine dikkat çeker. Böylece her iki düşünür de aklın gerek içsel gerekse de dışsal faktörlere bağlı olarak ortaya koyduğu hükümlere bazen güvenilemeyeceğini ifade etmiş olurlar. Anahtar Kelimeler: Ahlak Felsefesi, Ebu Bekir er-Râzî, Gazâlî, Akıl, Vahiy, Heva, İrade. In this study, in which we examine the moral perceptions of Abu Bakr al-Râzî and Al-Ghazâlî, we discussed the general character of their moral philosophies, the functions of reason in the philosophy they produce, their thoughts about good and bad, and the positions of reason and revelation in the characterization of actions as good-bad or moral-immoral.We have determined that Râzî, in his philosophical system, attaches utmost importance to reason, mentions the possibilities that reason provides to man. According to Râzî, human beings must carry out their actions under the guidance of the mind, which allows them to be superior to other living beings. While Abu Râzî gives such a role to his mind, in other words, the right to produce reliable information in epistemological terms, he also talks about some of the sensual forces that would negatively affect his function. One of them is enthusiastic. He sees enthusiasm as an element that drives the mind astray and prevents intelligent man from finding his true guide. The philosopher here considers that it is imperative for every intelligent person to control and limit the desire. Ghazâli's philosophy in general, he emphasized the importance of the revelation while talking about the possibilities offered by the mind and the limits of the areas where he could generate knowledge. According to him, the value of the mind should be knomn and should never be doubted by his honor. He counts the mind, the most well-deserved creature, the basis of religion and the interlocutor of the divine offering and religion can only emerge and survive with reason. Although Ghazâli considers his mind as a source of knowledge, the most important basis of thinking, he thinks that intelligence alone cannot reveal the truth on some issues related to the metaphysical field, and that there are limits to the mind. Ghazâli opposed the idea of `moral values are the per se characteristics of verbs or these values are the immutable properties of verbs.` It has been determined that both thinkers attach equally importance to the point of reaching reliable information. According to them, the mind has a central position at the point of realization of the outside world of Man and reaching the information about God. According to Râzî, while thinking that reason will prevent the enthusiasm to produce reliable information, he thinks that one should be free from the effects of enthusiasm in this process. The Ghazâli points out that because the mind is under the influence of internal and external factors, it cannot always rely on the information it reveals. Thus, both thinkers have expressed that the mind cannot be trusted sometimes to the rules that it sets out based on both internal and external factors.Keywords: Philosophy of Ethics, Abu Bakr al- Râzî, Ghazâlî, Intellect, Revelation, Enthusiasm, Willpower. 97

`Türk Aydınının Din Anlayışı: Sezai Karakoç ve İdris Küçükömer Örneği` adlı bu çalışma Türk aydınının fikri serüvenini ve bu serüvenin din ile ilgili boyutunu ele almaktadır.1980'li yıllar Türkiye'de siyasi ve sosyal değişimin hızlı olduğu bir dönemdir. Bu yıllarda yaşanan toplumsal değişme dinin toplumsal konumunu da yeni bir inceleme alanı olarak ortaya çıkarmıştır. Türkiye'de yaşanan toplumsal değişme süreçlerinin, din algısı ve yorumunun toplumsal açıdan analizini yapmanın yollarından biri, toplumsal muhayyilenin oluşmasına katkı sağlayan `söz ustalarının` fikirlerini incelemektir. Bu çalışmada örneklem olarak iki farklı gelenekten gelen Sezai Karakoç ve İdris Küçükömer seçilmiştir.Bu iki fikir adamının toplumsal analizleri, din olgusuna bakışları içinden geldikleri sosyokültürel çevreden izler taşımaktadır. Bu sebeple öncelikle Sezai Karakoç ve İdris Küçükömer'in yetiştiği sosyokültürel çevre incelenmiştir. Daha sonra din sosyolojisinin ilgi alanına girecek fikirleri analiz edilmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde konunun amaç, önem ve yöntemine yer verilmiştir. Birinci bölümde aydın kavramı ve aydının toplumsal işlevi ele alınmıştır. Bunun yanında aydın sınıfının toplumsal rolleri ve bu rollerin tarihsel süreçte ortaya çıkış biçimleri incelenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde Sezai Karakoç ve İdris Küçükömer'in eserleri ve içinde bulundukları sosyokültürel çevre ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise Sezai Karakoç ve İdris Küçükömer'in ortak olarak değindikleri konular başlıklar halinde ele alınarak karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Bu bölümde batılılaşmanın Türkiye'de siyasi ve toplumsal olarak etki alanının genişlediği kanaatine varılmıştır. Bu konunun izlerine ve bu duruma yönelik eleştirilere Karakoç ve Küçükömer'in eserlerinde rastlamak mümkündür. Bunun yanında Doğu ve Batı kavramlarının Türk aydınının ilgi alanına giren temel sorunlardan biri olduğu gözlemlenmiştir. Çalışmanın odaklandığı temel konu, bu iki fikir adamının bahsi geçen toplumsal sorunlara yönelik düşünce ve önerileri; dinin bu noktadaki fonksiyonuna yükledikleri anlam olmuştur. Bu bağlamda Sezai Karakoç ve İdris Küçükömer'inde ülke kurtuluşu için fikirleri bulunmaktadır. Sezai Karakoç `Diriliş` düşüncesi üzerinde dururken İdris Küçükömer `sivil toplum` düşüncesi üzerinde durmuştur. Çalışmanın sonuç bölümünde genel olarak ele alınan konuların örneklem bağlamında bir değerlendirmesi yapılmıştır. This study, `Percept of Religious of Turkish Intellectual: The Sample of Sezai Karakoç and İdris Küçükömer` deals with the intellectual adventure of Turkish intellect and the religious part of this adventure. In Turkey in 1980s are a period which occurs a rapid political and social change. The social change which experienced in these years had revealed a new study case area in the position of social aspect of religion. One of the ways of making an analysis of the social change which experienced in Turkey, perception of religion and its interpretation from social aspect is examining the opinions of the `verb-masters` who contribute occurring social imagination. In this study, Sezai Karakoç and İdris Küçükömer who are coming from different traditions are chosen as sample.The social analyses and religious perceptions of these two intellectuals bear he stamp of the socio-cultural environment from they come. Because of that firstly, it is examined Sezai Karakoç's and İdris Küçükömer's socio-cultural environment where they are grown. And then, their opinions which can be accepted in the area of sociology of religion is analyzed.In the Introduction section of the study mentioned the purpose, significance and method of the subject. In the first section, it is dealt with the concept of intellectual and the social function of him/her. Plus, the social roles of intellectuals and the styles of occurring of this class. In the Second section it is handled with Sezai Karakoç's and İdris Küçükömer's works and the socio-cultural environment where they are grown. In the Third section it is evaluated the similar topics which these both intellectuals are handled title by title and these topics are compared with each other. In this section it is concluded that in Turkey Westernization's impact area is enlarged influence wider is both socially and politically. It is possible to see trails and criticisms of this topic in Karakoç and Küçükömer's works. Besides, it is beheld that the East and West concepts are one of the basic problems of Turkish intellectual which is handled. The focus themes of this study are the opinions and suggestions of the both intellectual concerning with mentioned social problems, and what functions is assigned to the religion concept at this point by them. Sezai Karakoç's and İdris Küçükömer's opinions about salvation of the country can be found in this section. Sezai Karakoç dwells on upon `Revival` idea, while İdris Küçükömer does `social society` idea. In the Conclusion section of the study, it is made a general evaluation of the handled topics in the context of sample. 128

Son yüzyıllarda büyük gelişim sağlayan Kutsal Kitap Eleştirisi, ortaya koymuş olduğu birçok hipotez ve savları ile birlikte üzerinde önemle durulan bir alan olmuştur. XI. yüzyıldan günümüze kadar çalışılmaya devam eden bu alan, birçok yeni fikirler ortaya atmak ile birlikte, insanların bakış açılarını değiştirmelerine ve hazır bilgiyi sorgulamalarına yardımcı olmuştur. İşte bu alanda son yüzyılların en önemli isimlerinden biri olarak karşımıza Julius Wellhausen çıkmaktadır.XIX. yüzyıl Kutsal Kitap temsilcilerinden biri olan Wellhausen, Kutsal Kitap Eleştiri alanında birçok eser ortaya koymuş ve bu çalışmalarıyla Tanak içerisinde verilen İsrail Tarihine yeni bir boyut kazandırmıştır. Tanak metinleri içerisinde verilen anlatıları tek tek ele alarak onların geçirdiği dönüşümü gözler önüne sermiştir. Bu çalışmada Kutsal Kitap Eleştirisinin başrolü olarak ele alınan Wellhausen'ın Prolegomena adlı eserini temel aldık. Zira bu çalışma XI. Yüzyıldan bu döneme kadar gelen Kutsal Kitap Eleştiri çalışmalarının tamamına yakın tezleri içerisinde barındırmaktadır. Eserinde bu alana dair tüm hipotez ve savları sistematik bir şekilde ele alan Wellhausen, onları kendi yöntemleri ile ince ince işlemiştir. Biz de bu çalışmamızda Wellhausen'ın nasıl bir yöntem izlediğini, neler ortaya koyduğunu ve sonuca ulaşırken hangi evrelerden geçtiğini sunmaya çalıştık. Biblical Criticism, which has been greatly developed in the last centuries, has been an area of great emphasis with its many hypotheses and arguments. This area, which has continued to be studied from the 11th century to the present, has helped many people to change their point of view and question the ready-made information, with many new ideas. One of the most important names of the last century in this field is Julius Wellhausen. 19th century as one of the representatives of the Bible, Wellhausen has produced many works in the field of Biblical Criticism and has given it a new dimension to the history of Israel given in Tanakh. Tanakh narrated the narratives given in the texts one by one to reveal their transformation. In this study, we have based on Wellhausen's Prolegomena, which is considered the leading role of Bible Criticism. Because this study contains theses close to the Bible Criticism works from the 11th century to this period. Because this study contains theses close to the Bible Criticism works from the 11th century to this period. Wellhausen, who treats all hypothesis and arguments about this field in a systematic way in his work, handles them finely by his own methods. In this study, we have tried to present what kind of a method is followed by Wellhausen and what phases of it is reached. 191

`Mantık ilmi, düşünme faaliyetinde zihni hatalardan koruyan, doğru düşünmenin kurallarını ve yöntemlerini gösteren ilimdir. İslam filozofları ise mantığı, bilinenden bilinmeyenin elde edilmesini sağlayan, bütün ilimlerin metodolojisinde önemli bir konuma sahip bir alet ilim olarak tanımlamışlardır. Dolayısıyla mantık, İslam filozoflarının çalışma sahalarında önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda Taftazanî'nin `Tehzîbu'l-Mantık ve'l-Kelâm` adlı eserinin mantık bölümü ayrı bir öneme sahiptir. Zira mantık ilminin öğretimi söz konusu olduğunda temel alınan eserler arasında yer alan bu eser üzerine pek çok şerh ve hâşiye yazılmıştır. Bu şerhlerden birisi de Gânîm el-Bağdâdî'ye (ö. H.1030) aittir. Tehzîbü'l-Mantık'ın anlaşılmasında önemli bir yere sahip olduğunu düşündüğümüz bu eserin tahkikinden oluşan çalışmamız, hayatı ve eserleri, metnin içeriğine dair bir özet ve metnin tahkiki olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.` Logic is the science which protects the mind from the mistakes of the activity of thinking and shows the methods and rules of true thinking. Islam philosophers defines the logic as the science which helps to derive the unknown from the known and an important instrument which constitutes an important position in the methodologies of all other sciences. Therefore, logic has a special place in the studies of Islam philosophers.In this sense, the `logic` chapter of Taftazanî's book `Tehzîbu'l-mantık ve'l-Kelâm` constitutes a higher importance as this work is considered to be one of the fundamental sources used as base for the logic studies. There are also various commentaries and footnotes written about this book in several resources. One of this commentaries belongs to Gânîm el-Bağdâdî (d. H.1030). This study focuses on the examination of this book which we consider to have a special place in terms of Tehzîbü'l-mantık's being understood properly and it consists of three parts as his life and his works, a summary of the content of the text and examination of the text. 198

Yüksek Lisans Tezi, Transhümanizm, hümanizmin devamı niteliğinde olan fakat ondan farklı olarak insanın fiziksel, zihinsel ve biyolojik kapasitelerinin teknoloji aracılığıyla arttırılmasını amaç edinen ve evrimin yönlendirilip hızlandırılmasını savunan felsefi akımdır. Böylelikle insana ölümsüzlüğü ve cennetsel bir geleceği vaat eden transhümanizm, dinin konularıyla ilgilenmesiyle dinsel bir nitelik taşımaktadır. Hristiyanlığın, Tanrı’nın İsa Mesih’te enkarnasyonu, Kurtuluş (Salvation), ilk günah, imago Dei ve insanın tanrılaşması (theosis) gibi doktrinleriyle ilişkin olan transhümanizm, dinlerden etkilenmekle beraber dinleri özellikle de Hristiyanlığı etkileyip dönüştürmektedir. Çıkış itibariyle ateistik unsurlar barındırsa da Hristiyanlığın kimi anlayışlarından güçlü bir şekilde etkilenmesi ve dinlerin konu edindiği ölümsüzlük, aşkınlık, ebedi mutluluk gibi konulara değinmesi, onu teizmin sularına taşımaktadır. Transhümanizm, insanın özgürlüğüne ve yeryüzündeki yaratıcılığına yaptığı vurgusu, cansızlıktan bilinçliliğe ve tanrıyı gerçekleştirmeye doğru bir süreci takip etmesi ve din ile bilimi felsefesinde birleştirmesiyle onu daha çok pan-enteizme yakın bir Tanrı anlayışına çıkarmaktadır. Hızla gelişen teknolojiyle şüphesiz insan ve ilişkileri etkilenmekte böylelikle din ve bilimin gelecek vizyonu şekillenmektedir. Bu meselede transhümanizm akımı ve tekillik anlayışı önemli bir etken olduğundan bunlara bağlı olarak çalışmamızda transhümanizmin dinsel niteliği, dine olan etkisini ve Tanrı anlayışını ortaya koymak suretiyle dinin geleceğini öngörmeye çalıştık., Transhumanism is a follow-up of humanism. However unlike humanism, transhumanism aims to increase the physical, cognitive and biological capacities of human being by means of technology and suggests speeding and directing the evolution. For transhumanism pledges immortality and heaven to human being, it interests in religious issues and has a religious qualification. Transhumanism is related with the doctrines of Christianity such as incarnation of Jesus Christ in God, salvation, original sin, imago Dei, and theosis. In this context, transhumanism both is affected by religions and transforms the religions especially Christianity. Although transhumanism carries atheistic elements at the beginning, it has been influenced by some understandings of Christianity and it mentions to some religious issues such as immortality, transcendency and eternal happiness. This makes transhumanism related with theism. Transhumanism stresses to human being’s freedom and creativity in the world, follows the process from lifelessness to consciousness and becoming God, and combines religion and science in its own philosophy. All these arguments moves transhumanism to an understanding of God which is closer to panentheism. With the rapid growth of techonology, human being and human relations are affected definitely; therefore, future vision of religion and science take shape. Since transhumanism movement and singularity philosophy are important considerations in this manner, we have tried to predict the future of religion by revealing religious qualification of transhumanism, its effects to religion and its understanding of God.

Hangi din olursa olsun yeryüzünde bulunan bütün dinlerde teolojik unsurlar veuygulanması gereken bir takım dini ritüeller vardır. Bunlar yaratıcı olarak kabul edilenTanrı'ya bir teşekkür ve yakınlaşma aracıdır. Günümüz dünyasının en fazla müntesibibulunan Hıristiyanlık'ta ise var olan dini uygulamalar genel kabule göre önembakımından yedi temel sakramentte özetlenmiştir. Bunlar; Vaftiz, Evharistiya, HastalarıYağlama, Konfirmasyon, Tövbe, Evlilik ve Rahip Takdisi'nden ibarettir.Günümüz Hıristiyanlığı'nın kurucusu olarak kabul edilen Pavlus'un bu yedi temelsakramentin oluşumunda etkisi büyüktür. Dini ve kültürel çeşitliliğin oldukça fazlaolduğu bir coğrafyada doğup büyüyen Pavlus, Şam yolunda geçirdiğini iddia ettiği vizyonsonrası İsa ve taraftarlarına katılmıştır. Pavlus, hâlihazırda bulduğu bir takım ibadet veuygulamaları kendi düşünce ve yorumlarıyla harmanlayarak bunları Hıristiyanlığasunmuştur. Bu çalışmanın amacı ise Hıristiyanlık'taki bu temel yedi sakramentiaçıklayarak bunlardan Evharistiya ayinine Pavlus'un yüklediği anlam ve gizemi ortayakoymaktır. All religions on earth, no matter which religion, have theological elements and anumber of religious rituals that must be practiced. They are a means of appreciation andconvergence to God, who is considered creator. In Christianity, which is the mostcontiguous in today's world, the existing religious practices are summarized in sevenbasic sacraments in terms of importance according to the general acceptance. These;consists of Baptism, Evharistiya, Lubrication of Patients, Confirmation, Repentance,Marriage and Priesthood.Paul, accepted as the founder of today's Christianity, had a great influence on theformation of these seven basic sacraments. Paul was born and raised in a geography wherereligious and cultural diversity was high, joined Jesus and his followers after the visionhe claimed to be on the way to Damascus. Paul blends some of the worship and practiceshe has already found with his own thoughts and interpretations and presented them toChristianity. The aim of this study is to explain the seven sacraments in Christianity andto reveal the meaning and mystery that Paul imposes on the Evharistiya ritual 127

Tezin kousu `Zerdüştîliğin Temel Öğretileri`dir. Konu temelde Zerdüştîliğin kutsal kitabı Avesta, Pehlevîce yazılmış Zerdüştî metinler ile Zerdüştîlik uzmanları ve araştırmacılarının çalışmalarından faydalanılarak hazırlanmıştır. Tezde, dini içerden anlama şeklindeki din fenomenolojisi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma, Zerdüştîliğin dinî rehberi Zerdüşt'ü tanımak, Zerdüştîlerîn kutsal ve dinî metinlerini tanıtmak ve Zerdüştîliğin temel öğretilerini açıklamak ile sınırlı tutulmuş, dinin ritüelleri ya da yaşayan Zerdüştîlik ve Zerdüştîler dışarıda bırakılmışır. Tezin amacı, Zerdüştîliğin temel öğretilerini ortaya koymak, bu öğretilerin arka planına ve anlam dünyasına inmektir. Bu çalışmayla İranî düşüncenin ana kolunu oluşturan Zerdüştîlik öğretilerinin felsefî ve irfanî manalarını yakalamak hedeflenmiştir. Çalışmanın sonunda, Zerdüşt'ün kuvvetle muhtemel bir peygamber olduğu, tek Tanrı Ahuramazda'ya inandığı, Tanrı'nın alt mertebesinden itibaren tüm varoluşta bir düalitenin varlığına olanak tanıdığı, kötülüğün yanlış seçimin bir sonucu olarak ortaya çıktığı, özgür seçim ve amelî hayata büyük önem atfedildiği, ruhun ölümsüz olduğu ve ölümden sonra diğer bir hayatın başladığı; cennet, cehennem, araf, sırat, kurtarıcı gibi dinlerdeki merkezi konuların Zerdüştîlik'te de bulunduğu sonucuna varılmıştır. The subject of the thesis is `Basic Teachings of Zoroastrianism`. The topic is prepared mainly based on the Avesta, Zoroastrian sacred books, Zoroastrian texts written in Pahlavi and the studies of experts and researchers on Zoroastrianism. In the thesis, the method of religious phenomenology wich requires the way of understanding from the inside of the religion is used. The study was limited to recognizing the religious guide of Zoroastrianism, Zarathustra, introducing the sacred and religious texts of the Zoroastrianism and explaining the basic teachings of Zoroastrianism, and the current rituals of the religion or living Zoroastrian and Zoroastrianism were excluded. The aim of the thesis is to put forth the basic teachings of Zoroastrianism, to penetrate into the background of these teachings and the world of meaning. With this work, it was aimed to capture the philosophical and mystical aspects of the Zoroastrian teachings, which constitute the main branch of Iranian thought. At the end of this work, it was concluded that Zarathustra is a highly probable prophet, he believes in the only God Ahuramazda and enables the existence of a duality in the entire existence from the lower order of God, evil emerges as a result of wrong choice, free election and action life are of great importance, the soul is immortal and another life begins after death and heaven, hell, araf, secret, savior, etc. the central subjects in religions have also been found in Zoroastrianism. 194

Vedanta, Hint Ortodoks sistemlerinden bir tanesi olup, Hindu inancında temelde Upanişad metinlerine dayanan mistik bir öğretidir. Bu öğreti bir taraftan bireyin Tanrı Brahman karşısındaki konumunu belirlemekle birlikte, diğer taraftan da bireyin sosyal hayatını şekillendirmekte ve ona kurtuluş yolları hakkında fikir vermektedir. Bu çalışmada Vedantayı oluşturan temel kavramlar, Vedanta öğretisinin mistik boyutları, bireylerin kurtuluşa ulaşmalarında öğretinin işlevi, öğretiye göre atmanın (bireysel benin) Brahman (Tanrı) karşısındaki konumu, Shankara başta olmak üzere öğretinin temsilcilerine yer verilecektir. Çalışmanın amacı Vedanta Geleneğinin kapsamlı bir tahlilini yaparak, hem Hint inancındaki konumunu irdelemek, hem de öğretinin mistisizm ile ilgili yönlerini ortaya çıkarmaktır. Vedanta is one of the Indian Orthodox Systems and in Hinduism it is a mystic discipline that is basically based on Upanishad texts. This discipline not only indicates the position of the person (in the face of God) Brahman but also shapes his/her social life and gives an idea about the ways of salvation. In this study, the basic concepts of Vedanta, the mystic aspects of Vedanta discipline, the function of this discipline for people to reach salvation, the position of atman (individual soul) in the face of Brahman (God), the representatives of the discipline especially Shankara will be included. The purpose of this study is both examining the position of Vedanta in Hinduism and revealing the mystic aspects of this discipline by analyzing the tradition of Vedanta extensively. 240

Bu çalışmanın amacı, `medeniyet` olgusunun fertten başlayarak toplumsal olgularla olan ilişkisini değerler bağlamında ortaya koymaktır. Özellikle değerler felsefesi bahsinde medeniyeti kuran değerler ile medeniyetin kurduğu değerlerin ilişkisini anlamak; sosyal kurumların kökenini ve bu itibarla gelecekteki konumlarını anlamlandırmak açısından önemlidir. İnsan toplumsal bir varlık olarak aile, eknomi, din vd. sosyal kurumların etkisiyle aidiyetini, varoluşunu ve bu aidiyet ve varoluş içerisinde geleceğini yönlendirmektedir. Etik, estetik ve dinî değerler; ferdin aidiyetini, tekbaşınalıktan cemaat olarak hareket etme mesabesine geçmesini ve cemaate (topluma) olan aidiyetini tahkim etmesini bir nizâm çerçevesinde sağlar. Bu nizâm, yerel boyutta kültürel birlikteliği, evrensel boyutta da medeniyet organizasyonu ifade eder. Çalışmamızda iç içe geçmiş kavramsal ağlarla örülü bu olgusal alanları, Nurettin Topçu'nun düşünce dünyasından yorumlayabilmeyi hedefledik. Türk Düşünce Tarihi'nde değerler alanında özgün metinler ortaya koyan Nurettin Topçu, bu metinler içerisinde Anadolu merkezli; ahlâk, sanat ve din değerleriyle teşkilatlandırılmış, sosyolojik anlamda aile, ekonomi, siyaset ve eğitim kurumlarının üzerinde şekillenmiş bir medeniyet tasarımına işaret eder. Bu genel çerçevenin yanında merhamet, adalet ve sorumluluk kavramlarının Nurettin Topçu'nun medeniyet teorisindeki konumu; teknik, taklit ve taassupun önce kültür sonrasında medeniyet dünyamızı nasıl çöküşe uğrattığı, olagelen çöküşten kurtuluşun nasıl bir rönesans ve inkılâp hareketiyle gerçekleşebileceği; ahlâk, sanat ve iman araındaki ilişki ile sanatın ve sanatçının neliği konuları da tartışılmıştır. İnsan, felsefî boyutuyla düşünüldüğünde bütüncül bir bakış açısını zorunlu kılar. Bu açıdan Nurettin Topçu'ya göre insan, çalışmamızda tartışılan değer alanlarınn ve sosyal kurumların hepsinde kurucu roldedir. Biz buna dayanarak diyebiliriz ki; böylesine zorunlu bir ilişki düzeyinde medeniyet düzeni de zorunlu olarak ortaya çıkar. Çünkü Nurettin Topçu düşüncesinde insan, aynı zamanda özneler arası ilgiye de mahkûmdur ve ben-başkası ilişkisinde bir `öteki` yaratma düşünden ziyade `biz` ortakığının ve `birlikte` eylem alanınının peşinde olmalıdır. İnsan, Sonsuz'a ulaşma serüvenine, `başkası`nı da katarak devam etme yükümlülüğünün farkında olarak değer üretme ve değerlerinin yayılması amacını da güder. Bu nazarda, yerel anlamda kültürün, evrensel anlamda medeniyetin varlık kazanması ve sürekli hale gelebilmesi genelde sosyal kurumların, özelde eğitim kurumunun etkisi oldukça fazladır. Eğitim kurumu, kültür aktarımı ve medeniyet düzeninin rasyonelleştirilmesi ile yayılması yolunda vazgeçilmez bir enstrümandır. Nurettin Topçu'nun penceresinden bütün bu sosyal olgular, düşünürün felsefî ve sosyoloji içerikli metinlerinin taranması ve döküman araştırması yoluyla bir bütünlük içerisinde araştırılmaya çalışılmıştır. The aim of this study is to reveal the relationship between the phenomenon of civilization and social phenomena starting from the individual in the context of values. In particular, understanding the relationship between the values of civilization and the values established by civilization in the philosophy of values is important to understand the origins of social institutions and their future positions. As a social being, human beings direct their belonging, existence and future within this belonging and existence with the effect of family, economy, religion and other social institutions. Ethics, aesthetic and religious values ensures the individual's belonging, to move from the level of solitude to act as a society and strengthens the individual's belonging to the society within an order. This order refers to cultural unity at the local level and organization of civilization at the universal level. In our study, we aimed to interpret these factual spaces interwoven with conceptual networks within the context of Nurettin Topcu's thoughts. Nurettin Topçu, who produced original texts in the field of values in the History of Turkish Thought refers to the design of a civilization which is centered in Anatolia, organized with the values of morality, art and religion and shaped on the sociological sense of family, economy, politics and educational institutions in his works. In addition to this general framework, the position of compassion, justice and responsibility in Nurettin Topçu's theory of civilization, how technique, imitation and bigotry have collapsed firstly our world of civilization then culture, how the salvation could be realized by a renaissance and revolution movement, the relationship between morality, art and faith besides the nature of art and the artist are also discussed. Human beings, from a philosophical perspective, require a holistic point of view. In this respect, according to Nurettin Topçu, human beings play a founding role in all areas of value and social institutions discussed in our work. Based on this we can say; at the level of such a bound relationship, the order of civilization emerges as a necessity. Because, in Nurettin Topçu's thinking, human beings are also doomed to intersubjective interest and should pursue the `we` partnership and the `together` field of action rather than the dream of creating an `other` in their I-the other relationship. Aware of the obligation to continue the adventure of reaching infinity by including `others`, man also aims to produce value and spread its values. In this respect, the social institutions in general and the educational institution in particular have a great effect on the existence and continuation of culture and universal civilization. The educational institution is an indispensable instrument for cultural transfer, rationalization of civilization and its spread. From the perspective of Nurettin Topçu, all these social phenomena have been tried to be researched in a unified way by scanning the philosophical and sociological texts of the thinker and document research. 190

Bu çalışmada, Guénon'un dinî semboller ve bu semboller etrafında ortaya çıkan özgün düşüncelere ilişkin görüşlerini ve onlara yüklediği anlamlar ele alınmıştır. Ona göre, dindeki sembolik ifadeler hakikate ulaşmada yegâne yol gösterici konumundadır. Dinî sembolizmin temel işlevi ise insanı metafizik hakikatlerin bilgisine ulaştırmaktır. Bu nedenle dinî sembollere önyargıyla yaklaşmayı doğru bulmamaktadır. Dinî sembollerin Tanrı'ya ve insanlara ilişkin farklı figürlerle kullanımı dinî düşüncenin gelişiminde rol oynamaktadır. Dolayısıyla dinlerdeki semboller dinî kültüründe aktarımında temel ilke haline gelir. İnsanların evrene ve varoluşuna dair sorgulama ve anlam arayışına katkı sağlamaktadır. Araştırmada René Guénon'un `metafizik dil` olarak nitelendirdiği sembolizmini tanımak, tanıtmak ve bu konuyla ilgili düşünce yapısını felsefi bir bakış açısıyla ele alıp ortaya koymaya çalışmaktır.Anahtar kelimeler: Gelenek, Sembol, İnisiyasyon, Metafizik, Dinî sembolizm In this study, the views of Guénon on religious symbols and the original thoughts that emerge around these symbols and the meanings, they impose on them are discussed. According to him, symbolic expressions of religion are the only guide in reaching the truth. The basic function of religious symbolism is to bring man to the knowledge of metaphysical truths. Therefore, it does not find it right to prejudice religious symbols. The use of religious symbols with different figures about God and person play a role in the development of religious thought. Therefore, symbols in religions become the basic principle in the transfer of religious culture. It contributes to people's quest for meaning and questioning about the universe and its existence. The research aims to recognize, introduce and symbolize René Guénon's `Metaphysical language` symbol as a philosophical point of view.Keywords: Tradition, Symbol, Initiation, Metaphysics, Religious symbolism. 102

Bu çalışmada sevgi kavramı,Empedokles ve Davud el-Kayserî'nin düşüncelerinden hareketle ele alınmıştır.Öncelikle her iki düşünürün de hayatı ve genel hatlarıyla düşünceleri üzerinde durulmuştur. Daha sonra sevgi-varlık ilişkisi bağlamında, sevginin ontolojik ve kozmolojik boyutu, Empedokles ve Davud el-Kayserî'nin açıklamaları doğrultusunda ortaya konmuştur. Devamında ise konuyla ilintili olarak insanın evrendeki yeri ve kimliği, insanın ontolojik kökeni ve kaderi, başlıkları altında her iki düşünürün de insan anlayışları incelenmiştir. Sonuçta sevginin âlem ve içindekilerle, özellikle de insanla olan münasebeti vurgulanmıştır. In this study, the concept of love is dealt with from the thoughts of Davud al-Kayseri and Empedocles.First of all, the life of both thinkers and their thoughts in general terms were emphasized. In the context of the relationship between love and existence, the ontological and cosmological dimension of love was revealed in accordance with the explanations of Empedocles and David al-Kayseri. On the other hand, in relation to the subject, the place and identity of the human being in the universe, the ontological origin and fate of man, the human concepts under the headings are examined. As a result, the relationship of love with the world its contents, in particular with the human, is emphasized. 93

Bu çalışmanın temel amacı, gâye ve nizam delilinin tarihi süreç içerisinde yaşamış olduğu değişim ve dönüşümü göstermeye çalışmaktır. Bu amaç doğrultusunda Giriş bölümünde konunun ele alınış biçimine dair genel bir bilgi verilmiş ve bu konu üzerinde fikir beyan eden kişilerin yapmış olduğu çalışmaların bir kısmı ele alınarak değerlendirilmiştir.Çalışmanın birinci bölümünde, Batı dünyasında teleolojik delilin ele alınışı değerlendirildikten sonra konunun geleneksel ve modern yaklaşım olarak kendisini iki farklı yapıda gösterdiği tespit edilmiştir. Aynı şekilde âlemin yapısının ve yaşamın kaynağının tasarım, düzen, şans ve rasgelelik üzerine inşa edildiği görülmüştür. Çalışmanın ikinci bölümünde, İslam dünyasnın gâye ve nizam deliline bakışı değerlendirildi. İslam dünyasında Batı'da olduğu gibi çok keskin düşünce ayrılıklarının olmadığı görülmüştür. İslam dünyasında yaşanan görüş ayrılıkları ya epistemolojik açıdan ya da Batı düşüncesinden etkilenme olarak kendisini göstermiştir. Sonuç kısmında ise, Gâye ve Nizam delilinin tarihi süreç içerisinde yaşamış olduğu değişim ve dönüşüm, lehte ve aleyhte yapılan değerlendirmeler ve öneriler dile getirilmiştir.Anahtar Kavramlar: Din Felsefesi, Düzen, Karmaşa, Amaç ve Rasgelelik. The main aim of this study is to demonstrate the change and transformation of `design and purpose` argument in the historical process. In accordance with this purpose, in the introduction it is given an overwiev about how to handle the subject and it is evaluated by examining some parts of the studies carried out by people who expressed their opinions about issue. In the first chapter, having been evaluated the consideration of `teleological argument` in the Western world, it has been determined that the matter shows itself in two different structures as tradational and modern approach. Likewise, it was seen the structure of the universe and the source of life were built a design, order, luck and randomness.In the second part, the view of the Islamic world a design and purpose argument was evaluated. In the Islamic world, it is observed that there are no very strict divergences as in the West. The divergences in the İslamic world have manifested themselves as either epistomological or influenced by Western thought. In the conclusion part, the change and transformations of `design and purpose` argument in the historical process, evalution of pros and cons, and same suggestions were expressed.Key Terms: Philosophy of Religion, Order, Chaos, Purpose and Randomness . 203

İnsan zihninin metafizik âlemde gezinmesini, soyut ve gizemli olayları açıklamasını, aşkın olanı somut formlara dönüştürmesini sağlayan ve böylece aşkın ile beşerî olan arasında bir köprü görevi gören dinî semboller insanlık tarihi ile var olagelmişlerdir. Gelenekselci Ekol'ün önde gelen temsilcilerinden olan Fransız metafizikçi ve yazar René Guénon sembollerin bu işlevlerinin farkına varmış; dinî sembolleri gelenekselci bir perspektif ile yorumlamıştır. Dinî sembollerin modern Batı dünyasında uğradıkları anlam kaybını ve yanlış yorumlanmasını eleştiren René Guénon, farklı dinî geleneklerdeki birçok sembolü bu bağlamda incelemiştir. Guénon özellikle Doğu doktrinlerindeki sembolik unsurlara önem vermiştir. Çünkü Guénon'a göre Doğu, Batı'ya nazaran, hâlâ İlk Gelenek'i korumaktadır ve bu sebeple de Doğu öğretilerine mahsus semboller bozulmaya ve anlam kaybına uğramamışlardır. Bu çalışmada René Guénon'da dinî sembolizm düşüncesini ve onun eserlerinde çoğunlukla ele aldığı farklı geleneklere ait dinî sembolleri açıklamaya çalıştık. Bunu yaparken de Guénon'un düşüncelerinin şekillenmesini sağlayan Gelenekselci Ekol'ün öğretilerine ve Guénon'a etki eden veya Guénon'dan etkilenen diğer ekol temsilcilerinin de görüşlerine yer vermeye çalıştık. Anahtar Kelimeler: René Guénon, Sembol, Dinî Sembolizm, Gelenekselci Ekol, Gelenek The religious symbols, which serve as a bridge between the sacred and the human, have been present in the history of mankind, allowing the human mind to circulate in the metaphysical world, explain abstract and mysterious events, and transform the sacred into concrete forms. The French metaphysician and writer René Guénon, one of the leading representatives of the traditional school, realized these functions; interpreted religious symbols in a traditionalist perspective. René Guénon, who criticized the loss of meaning and misinterpretation of religious symbols in the modern Western world, examined many symbols in different religious traditions in this context. Guénon especially paid attention to the symbolic elements in the Eastern doctrines. Because, according to Guénon, the East still preserves the First Tradition compared to the West, and therefore the symbols of Eastern teachings have not been spoiled and lost meaning. In this study, we tried to explain the idea of religious symbolism in René Guénon and the religious symbols belonging to different traditions he handled mostly in his works. In doing so, we tried to include the views of the traditionalist school who shaped the ideas of Guénon and the views of other school representatives who influenced Guénon or were influenced by Guénon.Key Words: René Guénon, Symbol, Religious Symbolism, Traditional School, Tradition 147

Kötülük problemi, içinde yaşadığımız dünyadaki kötülüklerle mutlak iyi, her şeyi bilen, her şeye gücü yeten teist Tanrı anlayışının bağdaşmadığı iddiasıdır. Bu çalışma, mistik felsefenin en önemli isimlerinden biri kabul edilen İbn Arabî'nin teodise anlayışını ortaya koymaktadır. İbn Arabî kötülük problemine felsefî açıdan ilahî isimler teorisi ile ahlakî açıdan ise dinî metinlere dayanan bir teodise anlayışıyla çözüm sunmaktadır. Tezimizde probleme ilişkin olarak ortaya konulan her iki çözüm yolunun İbn Arabî tarafından nasıl bir araya getirildiği sonuçlarıyla birlikte ortaya konulacaktır. İbn Arabî'nin felsefî ve ahlakî yaklaşımının ulaştığı cevaplar birbirinden farklıdır. Felsefî olarak İbn Arabî, varlığı sırf iyilik olarak görmektedir. Bu anlayışa göre `kötülük var mıdır?` sorusu felsefî açıdan `hayır` şeklinde cevaplandırılmaktadır. Ahlakî açıdan ise aynı soruya verilecek cevap `evet` olacaktır. Çalışmamızda İbn Arabî tarafından verilen her iki cevap birlikte gösterilecektir. The problem of evil is the claim that the evils in the world we live in are incompatible with the absolute good, all-knowing, omnipotent theological understanding of God. This study reveals the understanding of Ibn Arabi's theodice, which is considered to be one of the most important names of mystical philosophy. Ibn 'Arabi, presents a philosophical solution to the evil problem from a philosophical point of view, and from a moral point of view, based on religious texts. In our thesis, how the two solutions were put together by Ibn 'Arabi about the problem will be revealed together with the results. The results of Ibn 'Arabi's philosophical and moral approach are different from each other. The answers reached by Ibn Arabi's philosophical and moral approach are different from each other. Philosophically, Ibn 'Arabi sees existence as merely good. According to this understanding, the question `Is there evil?` is answered philosophically in terms of `no`. Morally, the answer to the same question will be `yes.` In our study, both answers given by Ibn 'Arabi will be shown together. 155

İnsanlık tarihi boyunca insanlar, yaratılışları hakkında daima bir arayış içerisinde olmuşlardır. Bazı insanlar bu arayışlarının karşılığını, Darwin'in evrim kuramında karşılık bulmuşlardır. Evrim kuramı, Darwin ve sonrasında çokça taraftar sahibi olsa da, günümüzde Darwinizm'e karşı var olan şüpheler, insanları yeni arayışlara yönlendirmiştir. Bunun sonucunda akıllı tasarım (intelligent design) kavramı ortaya çıkmıştır.Araştırmamızda akıllı tasarımı temellendirebilmek için öncelikle evrim kuramını incelemeye çalıştık. Daha sonra ise akıllı tasarımın belli başlı savunucularını inceleyerek günümüzdeki en güçlü savunucularından biri olan Michael J. Behe'de akıllı tasarımı çalışmamıza konu edindik. Bu anlamda Michael J. Behe'nin akıllı tasarımını ve bu konuya dair örneklerini ele alarak, ona yöneltilen eleştirileri çalışmamızda analiz etmeyi amaçladık. People have always been in search of about their creation during the history of humanity. Some people found answer for their searching with Darwin's evolution theory. Although the theory of evolution had many supporters in the Darwin's time and following, the doubts about Darwinism today lead to people new research. As a result of this, concept of intelligent design was emerged.First, we tried to examine the theory of evolution to ground intelligent design (ID) in our study. Then by investigating leading supporters of intelligent design, we mentioned Micheal J. Behe, is one of the most ruling supporters of intelligent design, in our study. In this sense, dealing Michael J. Behe's intelligent design and his examples about this subject, we aimed to analyze the criticism about him in our study. 71

Avrupa'da meydana gelen reform süreci beraberinde modernizmi de getirmiştir. Modernizm ile birlikte de geleneksellik geri plana itilmiş, yeni dini oluşumlara kapı aralanmıştır. İnsanlar kendilerinde oluşan manevi boşluğu bu oluşumlarla doldurmak istemiştir. Bu da 1960'lı yılların sonu ile 1970'li yılların başında Yeni Dini Hareketlerin oluşmasına sebep olmuştur.Çok farklı kültür ve inanç gruplarına sahip olan Hindistan da bu tarz yeni dini hareketlere ev sahipliği yapmıştır. Hinduizm kökenli birçok yeni dini hareket ortaya çıkmış, artarak devam etmektedir. Bunlardan birisi de çalışma konusu olan Hare Krishna Hareketidir. Hare Krishna(Krişna) Hareketi Tanrı Krişna'yı ön planda tutan, Swami Prabhupada tarafından oluşmuş; bugün Batı Avrupa ve Amerika'da mabetlerinin sayısı her geçen gün artan Hint kökenli dini teşkilattır. Bu çalışmanın amacı ise; yargılamadan uzak, realist bir şekilde Hare Krishna Hareketinin ortaya çıkışını, kökenlerini, ilahiyat ve dünya ile ilgili görüşlerini ve günümüzdeki durumunu ortaya koymaktır, tanıtmaktır. The reform process that took place in Europe brought modernism. Together with modernism, traditionalism has been pushed to the background and new gates have been opened. People wanted to fill the spiritual void in them with these formations. This led to the formation of New Religious Movements in the late 1960s and early 1970s.India, which has many different cultural and belief groups, has also hosted such new religious movements. Many new religious movements originating from Hinduism have emerged and continue to grow. One of them is the Hare Krishna Movement, which is the subject of study. The Hare Krishna (Krishna) Movement was formed by Swami Prabhupada, which puts God Krishna in the foreground; Today, the number of shrines in Western Europe and the United States is an increasing religious organization of Indian origin. The aim of this study is; The aim of this course is to introduce the emergence of Hare Krishna Movement, its origins, theology and the world and its present situation in a realistic way, far from judgment. 114

İnsanı merkeze alan, toplumların birlik ve beraberliğinin simgesi olan camiler, insancıl değerleri esas alan `Toplam Kalite Yönetimi` anlayışıyla özdeş hale getirildiğinde insan gerçek mutluluğa kavuşabilir. Hayatta aslolan insanın mutluluğu yakalamasıdır. Tarih boyunca manevi mutluluğun merkezi olmuş camiler tüm insanlığa mutluluğun ulaşmasına vesile olmuştur. Tarihimizde `ahilik` olarak karşımıza çıkan insan merkezli kaliteyi standart hale getirerek insanın dolayısıyla toplumun mutluluğunu amaç edinen anlayış, `Toplam Kalite Yönetimi` kavramıyla ilk olarak üretim işletmelerinde karşımıza çıkmış ve zamanla organizasyonların neredeyse tamamına yakınını kapsayıcı olarak yaygınlaşmıştır. Birçok organizasyonun büyümesine tüm dünyada sektörel bazda söz sahibi olmasına `Toplam Kalite Yönetimi` anlayışı temel teşkil etmiştir. Temelde cami kültürüyle özdeşleşen toplam kalite yönetimi felsefesinin camilerde uygulanması önemlidir. Bu araştırmanın amacı, yaygın eğitimin ana unsuru olmasına rağmen sadece ibadet boyutu ön planda tutulan camilerin, birçok alanda uygulanarak olumlu etkiler bırakan `Toplam Kalite Yönetimi` anlayışının uygulanması ile tarihimizde olduğu gibi camilerin sosyal, kültürel ve toplumun problemlerine çözüm üreten merkez haline getirilmesini sağlamaktır. Bu bağlamda camilerde toplam kalite yönetimi anlayışının mevcut sistemde uygulanıp uygulanamayacağını ortaya koymaktır. Ana hatlarıyla araştırmamız giriş bölümü hariç üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde araştırmanın problemi, amacı, önemi ile araştırmanın denencelerine, çalışmanın sınırlılıkları ve tanımlarına yer verilmiştir. Birinci bölümde, `Toplam Kalite Yönetimi`nin temel kavramları, tanımı, tarihsel süreci, ortaya çıkışı, ana ilkeleri ele alınırken toplam kalite yönetimine öncülük edenlere yer verilmiştir. Toplam kalite yönetimi anlayışının uygulanacağı cami kavramına yer verilmiş, cami sistem yaklaşımı açısından değerlendirilmiştir. `Camilerde Toplam Kalite` uygulanmasından bahsedilmiş, bu anlayıştan beklenen faydalar anlatılmıştır. Camilerde kalitenin ne anlam ifade ettiğine değinilmiştir. `Toplam Kalite Yönetimi` uygulamalarının temel aktörlerine yer verilmiştir. İkinci bölümde, araştırmanın yöntemi, evren ve örneklemi, verilerin toplanması ve verilerin analizine yönelik sürece yer verilmektedir. Üçüncü bölümde, camilerde mevcut sistemde `Toplam Kalite Yönetimi` anlayışının uygulanıp uygulanamayacağı araştırılmıştır. Bulguların yorumları yapılmıştır. Araştırmamız sonuç ve öneriler bölümüyle sona ermiştir. Bu çalışmada, camilerde `Toplam Kalite Yönetimi` felsefesine yönelik müftü, din görevlisi camiye gelen cemaatin olumlu tutumlara sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. If Mosques which is center of humanity and the symbol of society and unity connect with `Total Quality Management` which based on humanitarian values can reach real happiness. It is important for humanity to reach the real happiness. Mosguse which were the center of Moral happınes ın the process of history helped the humanıty to reach their happıness In our hıstory, the moral agency of whıch purpose both human and socıety's happınes was seen for the fırst time manufacturing sector and day by day it spread out almost all organizations. The sense of `Total Quality Management` provided many organization's growing up. It made that organizations powerful all over the World. It is important to apply `The Total Quality Management` in mosques because it identfies with the culture of mosques. The purpose of this investigations is to make the mosques the center of providing solutions the for social, cultural and society's problem with the help of applying `Total Quality Management`. And in this context it's main purpose to prove if `Total Qualıty Management Philosophy` can be applied in mosques in our existing system or not.Our work is composed of 3 part except entrance part. In entrance part consists of our investigation purpose and importance, Sample, work limit and it's definition. In part 1 we talked about`Total Quality Management's basic concept, definition, process of history, how in addition to this `sense of Total Quality Management` which is going to be applied in Mosques and its concept approcach are mentioned. İt is evaluated system approach and Mosques. Total Quality Management Philosophy in Mosques and its expected benefits were talked. It was also mentioned about what the guality in Mosques means. Total Quality Managament applyings factors took part also. In second part investigation method, its cosmos and Sample,data collection, data analysis took part. In third part it was investigated in our existing system if Total Quality Management can be applied or not in Mosques. Evidences were commented. Our investigation ends with final and suggestion part. Finally we see that `Total Quality Manegament Philosophy can be applied in Mosques which administered by Presidency of Religious Affairs in our existing system. 139

Sudûr teorisi, başka bir deyişle feyz teorisi, Plotinus'tan başlayarak felsefe tarihinde hep var olmuş bir teoridir. İslam dünyasında Fârâbî ve İbn Sînâ gibi filozoflar teoriyi geliştirmişler ve felsefi sistemlerinde bu teorik malzemeyi kullanmışlardır. Buna karşılık, sudûr teorisini ve teorinin savunucuları olan Fârâbî ve İbn Sînâ'yı Gazzâlî, İbn Rüşd ve Ebü'l Berekât el-Bağdâdî gibi bazı Müslüman filozoflar ve düşünürler tarafından sık sık tenkide uğranmıştır. Bu çalışmada, İbn Sînâ'nın sudûr anlayışı, yaklaşımları eserleri bağlamında incelenecektir. Diğer filozoflara göre sudûr teorilerinin karşılaştırılması ve eleştirilerine de yer verilecektir. The emanation theory is a theory that has always existed in the history of philosophy starting from Plotinus. In the Islamic world, philosophers such as al-Fârâbî and Avicenna developed the theory and used this theoretical material in their philosophical systems. On the other hand, some Muslim philosophers and thinkers such as al-Ghazali, Ibn Rushd, and Abu'l Barakat al Baghdâdî have frequently criticized the emanation theory and its defenders like Farabi and Avicenna. In this thesis, the understanding and approaches of Avicenna's emanation theory will be examined in the context of his works. According to the other philosophers, the comparison and criticism of the emanation theory will be included. 91

Annemarie Schimmel son yüzyılın en dikkat çekici Din Bilimleri uzmanlarından olup, vermiş olduğu eserler çeviri ve kapsam bakımından tasavvuf tarihî literatürünün temel kaynakları arasındadır. Bu tez çalışmasının çıkış noktası; tasavvuf literatürüne eserleri ve talebeleriyle yön veren kıymetli âlime'nin 1952 senesinde Türkiye'ye yaptığı ilk ziyaretten başlayarak 1954-1959 yılları arasında Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi'nde görev yaptığı dönem boyunca, Türkiye ile arasında meydana gelen etkileşime yönelik bir çalışmanın eksikliğinin tespit edilmesidir.Çalışmada bütünlüğü sağlamak ve Schimmel'in Türkiye'ye gelmeden önce hazırlık babında yaşadıklarını görebilmek gayesiyle ilk olarak çocukluk dönemi ve eğitim hayatının onu nasıl Şark'a yönlendirdiğinden bahsedilmiştir. Bu dönem Schimmel için âdeta ilme'l-yakîn hali olarak adlandırılabilecek bilgi toplama süreci olmuştur. Bundan sonraki bölümde Ankara Üniversitesi'nde yaptığı mühim vazife, yetiştirdiği yüzlerce talebe ve bu sürecin O'nun İslâm hakkındaki düşüncelerine tesiri üzerinedir ki Schimmel'in sahip olduğu ilmî yaşayarak hakikatine vasıl olması sebebiyle ayne'l-yakîn haline geçişi olarak adlandırılabilir. Türkiye'de yaşadıklarının ömrünün kalanına tesirini görebilmek için çalışmanın son bölümünde Türkiye'den sonra vefâtına kadar yaşadığı olaylar incelenmiş, ömrünü nezrettiği Doğu ve Batı arasında altından köprüler kurma gayesinin anlayış ve doğru bilgi sahibi olmakla tesis edilebileceği açıklanmıştır. Schimmel'in vefâtından sonra akademik mânâda soyunun devamlılığını sağlayan talebelerinden, Türkiye ile bağlantısı tespit edilen üç isim seçilmiş ve Schimmel'in izinde yaptıkları çalışmalar anlatılmıştır.Çalışmada birincil kaynak olarak Schimmel'in yazdığı otobiyografik eseri 'Doğudan Batıya' ve Sâmiha Ayverdi ile mektuplarının bulunduğu 'Mektuplar 2' eseri kullanılmıştır. Bunların yanı sıra Schimmel'in yazmış olduğu kapsamlı eserleri ve makalelerindeki ilgili bölümler ve kendisi ile yapılan röportajlar çalışmaya dahil edilmiştir. İkincil kaynak olarak ise Schimmel hakkında hazırlanan yüksek lisans /doktora tezleri, makaleler, gazete yazıları ve kitaplar kullanılmış, yeri geldikçe İslâm Ansiklopedisi'nin ilgili maddelerinden faydalanılmıştır. Annemarie Schimmel is one of the most remarkable authorities in the field of Religious Sciences, in the last century. Her studies are among the basic sources in the history of sufi literature in terms of translation and content. The starting point of this thesis is the ascertainment of the absence of a study about the interaction between the esteemed scholar who guided Sufi literature with her works and her students, and Turkey, following her first visit in 1952 and during the period she worked at the Faculty of Theology at Ankara University between the years 1954-1959.In order to assure integrity in the study and to see what Schimmel went through in terms of getting prepared before coming to Turkey, we first mentioned how her childhood era and her education directed her to Orient. This period was data collecting time which can merely be called as the state of ilme'l yakin (knowledge of certainity) for Schimmel. The second part of the study consists of her important duty at Ankara University, hundreds of students she educated and the impact of this period on her ideas about Islam. This part can be called a shift to the state of ayne-l yakin (eye of certainity) which is attained by perceiving the reality through living what she already knew. In the last part of the study, the incidents she lived after leaving Turkey until she passed away were examined to see how her experience in Turkey affected the rest of her life. In this part, it is also explained that building golden bridges between East and West which was the purpose Schimmel dedicated her life to, can be achieved by having the right knowledge and understanding. Three of her students who not only continued her lineage in academic sense after she passed but who also had relationships with Turkey were chosen and their work following Schimmel's footsteps were explained.The primary sources of this study is the autobiographical work of Schimmel `From East to West` and the book named `Letters 2` which covers the letters written between Sâmiha Ayverdi and herself. In addition to these, the relevant parts in the comprehensive works and papers written by Schimmel and the interviews with her were included. As a secondary source, masters and doctorate thesis about Schimmel, articles, newspaper articles, books and the relevant items of the `Encyclopedia of Islam` were used as needed. 140