Search

Silk production and silk weaving industry has been a sector that maintains its importance throughout history. This sector also requires special skills. On the other hand, it has been the number one tool that provides commercial relations between the Far East and the Western world. Silk products were not only a trade tool, but also mediated cultural exchange and therefore globalization. In this study, first of all, the historical development of sericulture and how it became widespread in Anatolia are discussed. Then, silk production and usage capacity in the Ottoman period were discussed. Since Antakya and Iskenderun were on the Silk Roads, they served as a bridge between the East and Europe. Antakya was not only a point of transfer of commercial goods, but also an important place for production. Antakya silk weaving products became famous among the wealthy of Europe and in the churches. Unfortunately, with the First World War, Antakya lost its importance in this sector to a great extent. In the Republican period, some policies were applied again to improve sericulture. However, as in all of Turkey, this sector has not regained its former power in Antakya. In the study, all this historical process has been discussed with data. Today, Turkey's share in world silk production is almost non-existent. Although some efforts have been made to improve sericulture in Antakya in recent years, these are still insufficient. In this study, some policy suggestions are presented in order to give more importance to the silk industry, which provides employment and has high added value., İpek üretimi ve ipekli dokuma sanayi tarih boyunca önemini koruyan ve özel beceri gerektiren bir sektör olmuştur. Diğer yandan Uzakdoğu ile Batı dünyası arasındaki ticari ilişkileri sağlayan bir numaralı meta aracı olmuştur. İpek ürünleri sadece bir ticaret aracı olmayıp aynı zamanda kültürel alışverişe ve dolayısıyla küreselleşmeye de aracılık etmiştir. Bu çalışmada öncelikle ipekçiliğin tarihsel gelişimi ve Anadolu’da nasıl yaygınlaştığı ele alınmıştır. Ardından Osmanlı döneminde ipekçiliğin üretim ve kullanım kapasitesi ele alınmıştır. Antakya ve İskenderun da İpekyolları üzerinde olduğu için Doğu ile Avrupa arasında bir köprü görevi görmüşlerdir. Antakya sadece mal aktarım noktası olmayıp üretimde de önemli bir yere sahip olmuştur. Antakya ipekli dokumaları Avrupa zenginleri arasında ve kiliselerde ün yapmıştır. Ne yazık ki I. Dünya Savaşı’yla beraber Antakya bu sektördeki önemini büyük ölçüde yitirmiştir. Cumhuriyet döneminde ise ipekçiliği geliştirmek için yeniden bazı politikalar uygulanmıştır fakat tüm Türkiye’de olduğu gibi Antakya’da da bu sektör bir daha eski gücüne kavuşamamıştır. Çalışmada tüm bu tarihsel süreç verilerle ele alınmıştır. Bugün Türkiye’nin dünya ipek üretimi içindeki payı yok denilecek düzeydedir. Son yıllarda Antakya özelinde ipekçiliğin geliştirilmesi için bir takım tedbirler alınmış olsa da bunlar henüz yetersizdir. İstihdam sağlayıcı ve katma değeri yüksek olan ipekçilik sektörüne daha çok önem verilmesi için çalışmada bazı politika önerileri de sunulmuştur.

Türkiye, ipekböceği yetiştiriciliğinde 1500 yıllık tarihi bir geçmişe sahiptir. İpekböcekçiliği dünyada, emek yoğun üretim yapan tarımsal temelli kırsal sanayilerden biridir. Sektörde kadın işgücü önemli bir rol oynamaktadır. Bu araştırma, ipekböcekçiliğinde kadın işgücünün önemi ve rolünün belirlenmesi amacı ile yürütülmüştür. Bu amaçla, Bursa’nın Büyükorhan İlçesi ve Bolu’nun Göynük İlçesi’nde 8 damızlık koza üreticisi ile yüz yüze görüşülerek anket yapılmıştır. Ayrıca ipekböceği yumurta üretiminde çalışan genç kızkadın çalışanların yaş ve eğitim düzeylerine ait bilgiler Kozabirlik’ten elde edilmiştir. Araştırma sonuçları; ipekböcekçiliği yetiştiriciliğinde kadın işgücünün oranının (%66,77) erkek işgücü oranından daha yüksek olduğunu göstermiştir. Yaprak kıyma, larva besleme, yatak temizliği, askıların hazırlanması, koza hasadı ve temizlik aşamaları kadınlar tarafından yapılmaktadır. Dut ağaçlarının bakımı, budaması ve dezenfeksiyon işlemi haricinde kadın işgücünün rolü ve önemi büyüktür. İpekböceği yumurta üretim aşamasında tamamen kadınlar çalışmakta olup bunların büyük bölümü Kozabirlik’in geçici kadrosunda yer alan mevsimlik işçilerdir. Bunların % 69.4’ü lise öğrenimine devam etmekte, % 10.9’u da önlisans-lisans eğitimi almaktadır. Ayrıca ‘Bursa İpeği Hayat Buluyor’ projesi kapsamında kozadan ipek çekimi aşamasında 35 kadın işçi çalışmaktadır. Elde edilen ipeklerden köylerde kadınlar tarafından ipek halı dokunarak yüzlerce kadına istihdam yaratılmaktadır. Kadın işgücü ipekböcekçiliğinin tüm üretim aşamalarında yaklaşık %90’lık bir oranla aktif rol almakta, hem ülke ekonomisine hem de kırsal kalkınmaya önemli katkılar sağlamaktadırlar. Turkey has a historical background of 1500 years in sericulture industry with experience and traditional technologies. Sericulture is one of the important labour intensive agro-based rural industries in the world. Women play a very crucial role in the sericulture industry. The target of this research is to determine the importance and role of the female labor in sericulture. For this purpose, a face to face questionnaire was conducted with 8 breeding cocoon producers in Büyükorhan District in Bursa and Göynük District in Bolu. In addition, the data on the age and education level of female employees was obtained from Kozabirlik. The results show that the ratio of female labor in silkworm breeding is higher than male labor with 66.77%. In silkworm rearing, women perform leaf-cutting, larvae feeding, bed cleaning, prepare cocooning frames, cocoon harvesting and cleaning in silkworm rearing. Except for the maintenance, pruning and disinfection of mulberry trees, the role and importance of the female labor is high. In silkworm egg production stages, almost all the employees are women and they are employed as seasonal workers by Kozabirlik. 69.4% of them, continue their high school education and 10.9% of them are going through their associate-degree educations. In addition, within the scope of the 'Bursa Silk comes back to life' project, 35 women workers work at the silk drawing stage from the cocoon. Employment is being produced in villages for hundreds of women, by producing silk carpet by using selfproduced silk. The female labor has an active role in all of the stages of silkworm production with a percentage of about %90, and they provide a big contribution to both rural development and country economy.

İpek böceği, yüzyıllar boyunca medeniyetlere farklı yönler kazandıran bir değertaşı olarak günümüze kadar ulaşmıştır. Çin'den başlayıp tüm Dünya'ya ulaştırılan ipekböcekçiliği ait olduğu bölgelerin önemi sembolü haline gelmektedir. Özellikle de yoğunticaret hacminin mevcut olduğu ağların Osmanlı ülke sınırlarından geçiyor olması bazıbölgelerin önemini arttırmaktadır. İran ipeğinin bu önemli ağlardan geçerek Bursabölgesinde satışa sunulması da ekonominin ipek ticareti sayesinde canlanması vegünümüze değin Bursa ile sembolleşmesine sebep olmuştur.Ticari hacminin hayli yüksek olmasının yanında ipek böcekçiliği Bursa'da zanaathaline gelmiş fakat özellikle 16. yüzyılda uygulanan yanlış siyasi politikalar neticesindedokumayı terkedip üretim aşamasına dönüşmüştür. Böylelikle ham üreticilik alanındaihtisaslaşan özellikle Bursa ilerleyen dönemlerde aranan bir kalite halini almıştır. Öyleki 19. yy girilmesiyle Fransa meşeili bir böcek hastalığı olan Karataban (Peberine)Hastalığının ortaya çıkması Bursa'da ipek üretiminin azalmasına sebep olmuştur.Duyun-u Umumiye İdaresi Komisyonunun da katkılarıyla meşhur Mösyö Pasteur'unhastalığa karşı oluşturduğu usulün Bursa'da öğretilmesi adına Kevork Torkomyan'ıgörevlendirmiştir. Böylelikle ipekçiliğin iyileştirilmesi yolculuğu Bursa'da KevorkTorkomyan'nın açmış olduğu ipek okulu olan Bursa Harir Darüt'Talimi'nde verileneğitim ile başlamış ve ipek üretim hacmi eski seviyesine ulaştırılmıştır.Bursa Harir Darüt'Talimi'nde talebelere öğretilen böcek beslenmesinin püfnoktalarının anlatıldığı ''İpek Böcek Beslemek ve Sağlıklı Tohum İstihsal Etmek Usûlve Kavâîdi'' adlı eser Kevork Torkomyan tarafından kaleme alınan ve Bursa'nın ipeküretimi hususundaki kaliteli istikrarının ilelebet değer kazanmasına katkı sağlamıştır. The silk bug has reached a daily level as a valuable asset that has given differentdirections to civilizations for centuries. Silk bugwort, starting from China andtransported all over the world, is becoming a symbol of the places where it belongs.Particularly important is the fact that the nets where there is intense trade volume passthrough the borders of the Ottoman country are becoming more important. The sale ofIranian ipe to these important nets in the Bursa region caused the economy to revitalizethanks to the silk trade and to symbolize with daily Bursa.In addition to the high volume of trade, silk pest farming became a craft in Bursa, but inthe wake of the erroneous political policies implemented especially in the 16th century,it left the weaving and turned into a production phase. Thus, Bursa, which specializes inthe field of raw production, has become a quality which is sought after in the followingperiods. So much so that the introduction of the Karataban (Peberine) Disease, a Frenchoak insect disease in the 19th century, led to a decrease in silk production in Bursa.Duyun-u Umumiye Administration Commission, also known as the contribution of thefamous Mösyö Pasteur'un against the disease in order to teach the procedure in BursaKevork Torkomyan'ı delegated. Thus, the journey to improve the silkworm began withthe training given in Bursa Harir Darüt'Talimi, a silk school which was opened byKevork Torkomyan in Bursa, and the volume of silk production reached its formerlevel.The work entitled `Silk Insect Feeding and Healthy Seed Production Usul and Kavâîdi`,which is described in the Bursa Harir Darüt Trial, is a valuable contribution to thequality stability of Bursa's silk production received by Kevork Torkomyan . 181

Tezin konusu olarak belirlenen `Hatay İl'inde İpekböceği Yetiştiriciliği, İpek Dokumacılığı ve Sürdürülebilirlik Önerileri` adlı çalışmada, Hatay'da her geçen gün kaybolan ipekçilik mesleğinin(ipekböceği yetiştiriciliği, koza eldesi, iplik ve dokumaya kadar olan bütün aşamalar) günümüzdeki sorunlarının tespiti ve `sürdürülebilirlik` hedefi doğrultusunda araştırmacı tarafından oluşturulan projelerin anlatılması amaçlanmıştır. Tez çalışmasında, İpekçiliğin tarihsel gelişimi, Hatay'da ipekçilik ve sürdürülebilirlik konuları ile Hatay'da ipekböceği yetiştiriciliği ve ipek dokumacılığının günümüzdeki durumuna dair tespitler yapılmıştır. Araştırmacı tarafından Hatay'ın Defne ilçesi ve Samandağ ilçesinde ipekböceği besleme ve ipek dokumacılığı eğitimi için iki proje yürütülmüştür. Uygulamalar ana başlığı altında Proje kapsamında yapılmış ipek dokuma örnekleri sunulmuştur. Sonuç Bölümünde ise her iki proje değerlendirilerek Hatay ipeğinin sürdürülebilirliğine dair öneriler getirilmiştir. In the work titled `Silkworm Breeding, Silk Weaving and Sustainability Suggestions in Hatay Province`, which is determined as the subject of the thesis; the problem of silkworm breeding, silkworm weaving and, sustainability of the projects carried out are the main outlines of this thesis. In the thesis study, the historical development of silk weaving, the silk and sustainability issues in Hatay Province, the cultivation of silkworms in Hatay and the present status of silk weaving have been researched. Two research projects were carried out by the researcher for the training of silkworm rearing and silk weaving in the town of Defne and Samandağ in Hatay Province. The products of the Project carried out have been exhibited. To conclude, both projects were evaluated and proposals on the sustainability of silk weaving have been made. 205

Anadolu coğrafyasında yer alan her bölge ve kent, Türk kültür ve sanatının izlerini taşıyan değerlere sahiptir. Özellikle de bazı kentler bu açıdan öne çıkmaktadır. Bunlardan biri de Antalya iline bağlı Alanya ilçesidir. Alanya, sahip olduğu geleneksel kültür değerleriyle, önemli kültür havzalarından biridir. Bu araştırmanın hedefi tarihi değerlerimizi yaşatma ve yeni nesillere aktarma çabasında olan tüm gönül elçilerine destek olmak ve yatırımcılara ilham vermektir. Kültür mirası el sanatlarımızın hızlı bir şekilde günümüz hayatından çıkıyor olmasına rağmen, özellikle Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde yetmişi aşkın geleneksel Türk el sanatı, çeşitli sanatkâr, kurum ve kuruluşların çabaları ile yaşatılmakta ve yeni nesillere aktarılmaktadır. Bu çalışmada literatür tarama ve alan araştırması yoluyla; ilgili bilgi ve belgelere ulaşılarak, Alanya'da yaşayan el sanatları ile ilgili genel bilgi verilerek, varlığını devam ettirmekte olan el sanatlarında, kullanılan araç ve gereçler, ürünlerin yapım aşamaları, elde edilen ürünlerin incelenmesi ve örneklerle tanıtılması, kaybolmaya yüz tutmuş el sanatlarının desteklenmesi, tarihsel gelişiminin günümüze yansıtılarak yaşatılması, korunması ve gelecek nesillere aktarılması amaçlanmıştır. Bu amaçla yörede yapılan çalışmada yaşayan el sanatlarının düz dokumacılık, mekikli dokumacılık, ipekböcekçiliği ve oyacılık olduğu belirlenmiştir. Belirlenen el sanatının yaşayan ustaları ile görüşülmüş, ürünler fotoğraflarla belgelenmiştir. Every region and city in Anatolia possesses bearing the traces of Turkish culture and art. Especially, in this respect, some cities become prominent. One of these prominent cities is Alanya, Antalya. Alanya is one of the important cultural areas with its traditional cultural values. Aim of this research is to support volunteer who intend to sustain our historical values and to transfer them into new generations and to inspire the investor. Although handicrafts which are our cultural heritage disappear rapidly, over seventy traditional Turkish handicrafts are being lived and are being transferred into new generations by several artists and institutions and organizations' effort. In this research, almost extinct handicrafts' are aimed to be transferred into new generations by literature reviewing and doing field study, reaching corresponding certificate, informing about handicrafts in Alanya, equipment which is used in handicrafts, construction periods of products, examination of the produced handicrafts and demonstrating it. As result of this study conducted in this territory it is determined that living handicrafts are flat weaving, shuttle weaving, sericulture and lace. 110

Araştrımanın amacı, Muğla-Köyceğiz İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü'nün desteğinde, Halk Eğitimi Merkezi Müdürlüğü'nce açılan `İpek Böceği Yetiştiriciliği Kursu`nu kırsal kalkınma bağlamında betimlemektir.Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Çalışma nitel ve nicel yöntemin birlikte kullanıldığı karma araştırma yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini Köyceğiz Halk Eğitimi Merkezi tarafından düzenlenen İpek Böceği Yetiştiriciliği Kursu'na katılan yetişkin öğrenenler oluşturmuştur. Literatür taramasından elde edilen verilere göre, yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmıştır. Görüşme toplam 24 yetişkin ile gerçekleştirilmiştir.Araştırmada elde edilen yetişkin görüşleri, görüşme formundaki sıra temel alınarak incelenmiş ve tablolaştırılarak frekans ve yüzde kullanılarak yorumlanmıştır.Araştırmanın sonuçları ise aşağıda yer almaktadır.Katılımcıların büyük çoğunluğu kadınlardan oluşmaktadır.Katılımcıların büyük çoğunluğu 25 ile 44 yaş arasındaki iktisaden faal nüfus grubundan oluşmaktadır.Katılımcıların büyük çoğunluğu evlilerden oluşmaktadır.Katılımcıların çoğunluğu ilkokul mezunundan oluşmaktadır.Katılımcıların çoğunluğu ev kadınlarından oluşmaktadır. Katılımcıların çoğunluğunun aylık net ortalama bir geliri bulunmamaktadır. Katılımcıların çoğunluğu kendisine ait evde yaşamaktadır. Katılımcıların büyük çoğunluğu çekirdek aile yapısına sahiptir.Katılımcıların çoğunluğunun aile kişi sayısı 4 kişiden oluşmaktadır. Kursa katılan yetişkinlerden hiçbiri tek başına hayatını devam ettirmemektedir. Katılımcıların çoğunluğu Halk Eğitimi Merkezi vasıtasıyla kursdan haberdar olmuştur. Kursa katılanların büyük çoğunlunun aile geçimine katkı sağlamak amaçlı kursa katıldığı görülmektedir. Kursa başlayan 24 yetişkinden 21'i kurs bitiminde üretime geçmiştir. Kurs sonunda üretimde karşılaşılaşılan en temel iki problem `üretimin gerçekleştirildiği yerin yetersizliği` ve `üretimde kullanılacak dut yaprağının az olması`dır. Katılımcıların çoğunluğu ipek böceği yetiştiriciliği kursunun ekonomik anlamda katkısının olduğunu belirtmektedir. Kursun ev ihtiyaçlarının giderilmesinde ve ev hanımlarının boş zamanlarını değerlendirmesinde imkanı sağlaması ekonomik ve sosyal anlamda en temel iki katkısıdır.Katılımcıların büyük çoğunluğu kursun ilgi, ihtiyaç ve beklentilerini karşıladığını belirtmiştir. Katılımcıların daha yararlı olması için önerilerilerde bulunmuşlardır. Bunlardan en öne çıkan ise; `ipek böceği kozasının dokuma olarak değerlendirme` önerisidir. This study aims to describe `Silkworm Raising Course` within the context of rural development opened by the Directorate of Public Training Center with the support of the Directorate of Food, Agriculture and Livestock of Köyceğiz District of Muğla.In this study screening model was used. The study was realized by hybrid approaches where both the qualitative and quantitative methods employed together.The population of the study was adults who participated in the `Silkworm Raising Course` organized by Köyceğiz Public Education Center. According to the data obtained by literature screening, semi-structured interview form was prepared. The interviews were made with 24 adults. The views of the adults obtained by the study were examined by taking the order in the interview form as basis and collected data are demonstrated in tables using frequency and percentage graphics, and the results are refined with comments.A brief summary of the study is given below:The majority of the participants are composed of women.The majority of the participants are composed of the persons between the ages of 25 and 44, who are economically active.The majority of the participants are married.The majority of the participants are graduates of primary school.The majority of the participants are housewives. The majority of the participants do not have any monthly net average income. The majority of the participants live in flats which belong to them. The majority of the participants have nuclear family structure.The number of persons in the families of the majority of the participants is 4. None of the adults participated in the course do not live on their own. The majority of the participants got familiar with the course by the Public Education Center. The majority of the participants attended the course in order to contribute to the economies of their families. 21 out of 24 adults who participated in the course started silkworm raising at the end of the course. The basic two problems that the participants encountered at the end of the course during production are `lack of adequate area for silkworm raising` and `lack of adequate mulberry leaves for silkworm raising`. The majority of the participants state that silkworm raising course has an economic impact for their incomes. The two fundamental economic and social benefits of the course are its impact for the household incomes of the participants and its use for the housewives to spend their leisure time.The majority of the participants state that the course was interesting and the course met their expectations and needs. The majority of the participants made recommendations with a view to have a better course in terms of its benefits for the participants. The most remarkable of these recommendations is `to make use of silkworm cocoon as weaving`. 104

Bu araştırma ; “Bursa’da Koza Yetiştiriciliği ve İpekli Dokumacılık Sektöründe Sosyo-Ekonomik Değişim Analizi (1837-1990)” başlıklı proje kapsamında hazırlanmıştır. İlgili araştırma 27 Haziran – 1 Temmuz 2012 tarihleri arasında Yunanistan’ın Girit Adasındaki Rethymno (Resmo) kentinde düzenlenen 20. CIEPO (COMITÉ INTERNATIONAL DES ÉTUDES PRÉ-OTTOMANES ET OTTOMANES) konferansında “1837-1923 Sürecinde Bursa’da Koza Üreticiliği ve İpekli Dokumacılık Sektörünün Sosyo-Ekonomik Durumu” başlıklı panelde bildiri olarak sunulmuştur. Göç, entegrasyon ve sosyo-kültürel değişim, sosyal tarih araştırmalarında önemli bir çalışma alanıdır. “Giritli Mübadillerin İpekçilik Deneyimleri ve Bunun Bursa Yöresine Aktarılması” konusu bağlamında, insan odaklı bir yaklaşımla ele alınmaya çalışılacaktır. Osmanlıların 1650 yılında Resmo’da (Rethymno) oluşturdukları düzen içinde adanın yeni sakinleri olarak Müslüman halka rastlanmaya başlanmıştır Osmanlı arşiv kayıtları, adanın iç tarafında yer alan alüvyonlu ovalarda buğday, mısır, tütün, turunçgil tarımının yapıldığını, su değirmenleri ve su kuyularının bulunduğunu, zeytin, çınar, badem, ceviz ve dut ağaçlarının varlığını ortaya koymaktadır. Dut ağaçlarına paralel olarak adada ipekçiliğin de mevcut olduğu görülmektedir. 1923 yılında Yapılan Lozan Antlaşması ek protokolü ile Türkiye ile Yunanistan kendi ülkelerinin yurttaşlarını din esası üzerine zorunlu göçe tabi tutunca Girit’te yaşayan Müslümanlar Türkiye’ye mübadil olarak göç etmişlerdir. Gelen mübadillerin bir kısmı Bursa’ya bağlı küçük yerleşim birimleri olan Mudanya ve Tirilye sahasına yerleştirilmişlerdir. Tirilye ve Mudanya yöresinde yaşayan bu göçmen aileler üzerinde yaptığımız sözlü tarih çalışmalarında kendilerinin adadan gelirken dokuma tezgâhlarını da bu topraklara getirdikleri ve yerleştirildikleri alanlarda ipek böcekçiliği yaptıkları öğrenildi. Bu makale ile, Giritli mübadillerin Osmanlı döneminde Girit’teki ipekçilik faaliyetleri ve göç sonrasında Bursa’daki yerleşik ipekçilik kültürüne entegrasyonu ve katkıları örneklerle değerlendirmeye alınacaktır. Immigration, integration and socio-cultural change is an important field of study in the social history research. This study will be evaulated with the peopleoriented approach. ın 1650, the Ottomans to come across the Muslim publıc as new residence of the ısland. Ottoman archival records reveal the wheat, corn, tobacco, citrus farming done in alluvial plains of the inner side of the island,, there were water mills and water wells, the presence of the olive, oak, almond, walnut and mulberry trees. Also ıt was observed serıculture ın parallel with mulberry trees on the island. After the exchange of populatıons in 1923, Muslims ın Crete emigrated to Turkey. The part of the emigrants were located Mudanya and Tirilye area depending on Bursa with a small residential units. The oral history studies done on these ımmıgrant families lıving ın the Mudanya and Trilye have been suggested that the brought weaving looms to this land from the ısland and the settled areas of sericulture. With this article, sericulture activities of the Cretan emigrants in Crete during the Ottoman period and after the migration, the integration to the silk culture and contributions will be evaluated with the examples.

Bu araştırma “Bursa’da Koza Yetiştiriciliği ve İpekli Dokumacılık Sektöründe Sosyo-Ekonomik Değişim Analizi (1837-1990)” başlıklı proje kapsamında hazırlanmıştır. İlgili araştırma 27 Haziran - 1 Temmuz 2012 tarihleri arasında Yunanistan’ın Girit Adasındaki Rethymno (Resmo) kentinde düzenlenen 20. CIEPO (COMITÉ INTERNATIONAL DES ÉTUDES PRÉ-OTTOMANES ET OTTOMANES) konferansında “1837-1923 Sürecinde Bursa’da Koza Üreticiliği ve İpekli Dokumacılık Sektörünün Sosyo-Ekonomik Durumu” başlıklı panelde bildiri olarak sunulmuştur. Bursa kenti, tarih boyunca, tekstil ürünleri ve tekstilin hammaddesi olan iplik üretim ve ticareti açısından, Anadolu’da önemli merkezlerden biri olmuştur Hazırlanan bu bildiri kapsamında, Bursa’nın ticari ve ekonomik yaşamının odak noktasında olan ipekçilik sektöründe 1908-1923 sürecinde ortaya çıkan değişim süreci ele alınacaktır. Bu süreç de, kendi içerisinde 1908-1918 II. Meşrutiyet Dönemi ve 1919-1923 Türk Milli Mücadele Dönemini kapsamaktadır. Bursa’da, 1908’den sonra ipekli dokumacılık gelişme kaydetmiştir. Bu, üretimde artış sağlarken; emek-sermaye çatışmasını da gündeme getirmiştir. Ayrıca bu dönemde Bursa’da milli şirketler kurulmuştur. 20. yy başındaki savaşlar, Bursa ve çevresinde ipekböcekçiliği ve ipek üretimini büyük ölçüde geriletmiş; dış pazarlar kapanmıştır. Bursa ipekçilik sektöründe canlanma, Cumhuriyetten sonra, Avrupa’daki yöntemlerin ülkemizde uygulanmaya başlanması ve yasal-kurumsal düzenlemelerle sağlanacaktır. Çalışma kapsamında bu konular, Bursa’da ham ipek üretim ve ihracatına ilişkin istatistikler, Osmanlı sanayi sayımları, Hüdavendigar Vilayet Salnameleri, Bursa yerel basınına ait kaynaklarla değerlendirmeye alınacaktır. The city of Bursa has been one of the major centers in Anatolia in terms of the textile and raw material of textile yarn production and trade throughout history. In this paper, the process of change occurring in the production of the silk cocoon and the sector of the silk which is the focus of commercial and economıc life in the Bursa in the period of 1908-1923 will be discussed. This process covers the period of the 1908-1918 II. Constitutional Era and the 1919-1923 Turkish National Struggle. In Bursa, after the 1908, silk textile ındustry has improved. It provided an increase in production and brought up the labor capital conflict. Also national companies has been established in this period in Bursa. The wars at the beginning of the 20. Century, impacted negative on sericulture and silk production in the around of the Bursa and foreign markets closed. The serıculture industry in Bursa has gained vitality with the introduction of the methods ın Europa and the legal and institutional arrangements after the Republic. This issues will be evaluated with the silk production and export of raw statistics, the Ottoman industrial censuses, Hüdavendigar Province Yearbooks, the local media sources and magazines.

XIX. yüzyıl Bursa ipek böcekçiliği konulu tezimizle, Bursa ipek böcekçiliğinin Osmanlı Devleti içerisinde başlangıcından kısa bir bahisle, özellikle devletin son dönemlerinde ekonomideki yeri ve önemini ortaya koymayı amaç edindik. İpek böcekçiliğinde XIX. yüzyılda Bursa için, Avrupa'da geliştirilen yeni teknolojilerle üretime geçişin tarihi gelişimini konu edindik. Osmanlı Devleti sanayi gelişiminde Bursa ipek böcekçiliğinin üretimi, ticaretteki hacmi, devletin ipek böcekçiliğinden elde ettiği geliri tezimizin kapsamını oluşturmuştur. Bursa'da XIX. yüzyılda açılan fabrikalarla bu sanayi kolunda faaliyet gösteren nüfusun oranı, en önemlisi ipek böcekçiliğinde aktif ve yoğun olarak çalışan kadınların faaliyetleri tezimizin kapsamını oluşturmuştur.Osmanlı Devletinin ilk büyük başkenti olan Bursa, özellikle devletin ticari hayatında, bulunduğu coğrafi konumuyla Doğu-Batı ticaretinde üretimi yapılan ürünlerin toplanma ve dağıtım merkezi olması hasebiyle ticaretin her dönem canlı olarak yaşandığı bir merkez olmuştur. Tezimiz ile ilgili olarak Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgelerinde son derece zengin bir kaynak bulunmaktadır. İpek böcekçiliğinde hem Bursa merkezinde, hem de çevre kaza ve köylerinde faaliyet gösterilmiş olması bize zengin bir kaynak oluşturmaktadır. İpek ticaretinde Bursa'nın merkezi konumu devletin, ipek böcekçiliğine verdiği önemi, ham koza alım ve satımlarının Bursa mizanında tartıldıktan sonra yapılabilmesi ipek böcekçiliğinin tarihi gelişimini izleyebilmemize imkân vermiştir.XIX. yüzyıl Bursa'da ipek böcekçiliği isimli bu tez, dört bölümden oluşmaktadır.Birinci bölümde XIX. yüzyıl öncesi ipek böcekçiliğinin Osmanlı Ekonomisindeki yeri ile ilgili bilgi verilerek, ipek yolu ticareti, XVI-XVII. yüzyıllar ve XVIII. yüzyıl Osmanlı Devletinde Bursa ipek böcekçiliğinin durumu, ekonomideki hacmine değinilmiştir.İkinci bölüm, XIX. yüzyıl Bursa'da ipek böcekçiliği kapsamlı olarak incelenmiştir. İpek böceğinin bakımı, koza üretimi, yıllara göre değişen üretim miktarları tablolarla incelenmiştir. Ayrıca bu dönemde ipek böceklerinde görülen hastalıklar, dut bahçeleri, Bursa ipek fabrikaları, ipekli kumaşlar, üretim çeşitliliği ele alınmıştır.Üçüncü bölümde XIX. yüzyıl ipek böcekçiliğini etkileyen gelişmeler ele alınmıştır. Bu kapsamda Osmanlı- İngiliz Ticaret antlaşması, Islah-ı Sanayi Komisyonu'nun ekonomiye etkileri, Bursa İpek böcekçiliğindeki etkileri açıklanmıştır. Harir Darü't Talimi'nin kuruluşu, Bursa Fabrika-i Hümayunu incelenmiştir. Yüzyılın ikinci yarısıyla birlikte sanayide ve teknolojide yeni gelişmelerle üretilen ürünlerin pazarlanması, bu pazarda Bursa ipek böcekçiliğinin yeri tespit edilmiştir.Dördüncü bölümde ipek böcekçiliğinin Bursa kent kültürüne, sosyal yaşamda etkileri ele alınmış, ipek böcekçiliğinin Bursa'da istihdamı, özellikle kadınların ipek böcekçiliğindeki faaliyetleri, sektörün gelişiminde rolleri ele alınarak, değerlendirilmeye çalışılmıştır. By the mean of our thesis named, silk culture in Bursa, We aspired to bring up the importance and place of silk culture in Ottoman Empire especially at last period.We subjected to enterance of productivity and historical development of silk culture especially in XIX. Century on account of new Technologies. The income of silk culture, the production of silk culture, the volume in economy, the income of government is formed the content of our thesis.The proportion of the factories which opened in XIX. Century to the population who worked in the sector of industry.Furthermore; the activities of women who worked in silk culture is also formed the content of our thesis.Bursa, the first largest capital city of Ottomans; because of the geographical location, trading the West and the East, it has been meeting and scattering center of, especially trade life, and an active center of Ottomans.There is a rich source in Archive of Prime Ministration of our thesis. It is possible to follow the historical development of silk culture by means of the location in Bursa,the importance that given by Ottomans to silk culture, trading raw silk after weighted in Bursa trial balance.The thesis of silk culture in Bursa in XIX .century is formed by four parts.In the first part; the information about silk culture in Bursa before XIX. Century and circumstances of silk trade between XVI-VII century and XVIII, the trade of Silk Road and the volume of silk culture in Ottoman economy aregiven.In the second part silk culture in Bursa in XIX. century is examined comprehensively. The care of silk-worm, cocoon production, changes of production in years is examined in details with charts.On the other hand the diseases seen in silk culture mulberry gardens, silk clothes and variety of production are handled in that period.In the third part ; the developments which affected the silk culture in XIX. Century are mentioned. In this content The Treaty between Brtish and Ottomans, Trade Reform Commission, the economy is handled. The foundation of Harir Darü?t Talimi, The Royal Fabric of Bursa is surveyed. By the second half of century, the marketing of production with new development in industry with technology is searched. The place of Bursa in silk culture is identified in this market. In the fourth part the effect of silk culture to Bursa city culture and social life is studied.Employment of silk culture in Bursa, especially activities of women, rolls of women and the development of sector is also studied. 153

Bu araştırmada, ilkbahar beslemesinde üretilen hibrit yumurtalardan yılda birden fazla yapılacak üretimlerde yararlanabilmek için uygulanan farklı yapay inficar yöntemleri denenmiştir . Yöntemlerin uygulanmasında, inficar oranına etki eden farklı faktörler denenerek yüksek inficar oranını veren kombinasyonların saptanması amaçlanmıştır, ikinci besleme için en uygun yöntemin seçiminde, yüksek inficar oranı eldesi yanında, besleme başlangıcına uygunluğu ve pratiğe aktarılabilme özellikleri de dikkate alınmıştır. Araştırma, iki yıl süre ile îpekböcek-çiliği Araştırma Enstitüsü'nde yürütülmüştür. Araştırmanın materyalini,ilkbahar beslemesi sonucu elde edilen Japon (N erkek hattı) ve Çin (M dişi hattı ). kelebeklerin çiftleştirilmesinden elde edilen hibrit yumurtalar oluşturmuş-. tur. Diyapoz tipli bu yumurtalara ön-diyapoz dönemlerinde uygu-; lanan yapay inficar muamelelerinde, yöntemlere göre değişmek -üzere direkt HC1 ve 5° C'lik ortamda muhafazayla birlikte HC1 muamelesinden yararlanılmıştır. Yöntemlerin uygulanmasının ardından, kuluçka dönemleri tamamlatılan yumurtaların inficar oranları hesaplanmıştır. Araştırmada yapay inficar yöntemleriyle elde edilen sonuçlar özet olarak aşağıda verilmiştir: Isıtılmış asitle muamele yönteminde öncelikle asitle muamele zamanının saptanması önemlidir.En uygun asitle muamele zamanının belirlenmesi amacıyla yumurtlamanın 18,20,22 ve 24. saatlerindeki muamelelerden sırasıyla, E91.67, 5J95.80, E97.03 inficar oranı saptanmıştır. Yumurtlamadan sonra geçen süre uzadıkça inficar oranının da arttığı görülmektedir. Yöntemde, yumurtalara 5 ve 5.5 dakikalık asitle muamele uygulanmış ve %96.18, R93.83 inficar oranı elde edilmiştir. 5 dakikalık muamelenin inficar oranı yanı sıra yararlı kuluçka oranımda arttırdığı belirlenmiştir. Elde edilen bulgulardan, ısıtılmış asitle muamele yönteminde yüksek inficar eldesi için asitle muamele zamanını 24. saat ve muamele süresini de 5 dakika olarak önermek mümkündür. Oda sıcaklığında asit muamelesi yönteminde, asitle muamele zamanı,yumurtlamadan sonra geçen süre ile çözeltinin sıcaklığı ve muamele süresi arasında sıkı bir ilişki vardır. Yöntemin uygulanışında en uygun asitle muamele zamanının saptanması amacıyla 15,20 ve 25 saatlik yumurtalar asitle muamele edilerek, %94.22,%96.11 ve %96.62 inficar oranı elde edilmiştir.Yumurtlamanın 15. saatindeki asit muamelesinin inficar oranını düşürdüğü saptanmıştır.Asitle muamele süresinin saptanması için yumurtalara uygulanan 30,40 ye 50 dakikalık asit muamelesi sonucunda ise %96.54,%96.38 ve ÎJ94.01 inficar oranı elde edilmiştir .Asitle muamelenin 40 dakikadan fazla sürdürülmesinin inficar oranını düşürdüğü görülmektedir.iki yıllık verilerin ortalaması olarak verilen bu değerlerin yanı sıra yılların ayrı ayrı değerlendirilmesi göz önünde bulundurulduğunda, yumurtlamanın 20-25. saatleri arasında 30 dakikalık muamelenin inficar oranını arttıran en uygun kombinasyon olduğu belirlenmiştir. Yumurtaların ısıtılmış asitle muamele edildikten sonra soğukta muhafaza yönteminde, yumurtaların 20,30,40 ve 50 günlük sürelerle çözelti içinde ve doğrudan muhafazası denenmiştir. Yumurtaların belirtilen sürelerde NaCl çözeltisi (pH=8, konsantrasyon %0.85) içinde soğukta muhafaza edilmesinin infi-cara olan etkisinin olumsuz olduğu belirlenmiştir. Çözelti içinde muhafaza edilen yumurtaların muhafaza süreleri sonunda kuluçkaya alındıklarında, renk değişimi gösterdikleri fakat yaklaşık 5J8O' inin kuluçka dönemini tamamlayamayarak öldüğü görülmüştür.Bu yüzden elde edilen inficar oranları çok düşük olmuş ve yumurtaların çözelti içinde muhafaza edilmesiyle, üzerinde çalışılan bu hatlarla yeni bir besleme yapılamayacağı belirlenmiştir. Asitle muameleden sonra doğrudan soğukta muhafaza edilen yumurtalarda 20,30,40 ve 50 günlük süreler sonunda %87.65,%83-.22, %71.91,%50.99 inficar oranları saptanmıştır.Elde edilen bulgular, muhafaza süresinin uzamasıyla inficar oranının giderek azaldığını göstermiştir.Sürenin 40 güne uzamasıyla yumurtalarda kuruma olduğu gözlenmiş ve yararlı kuluçka oranının da çok düştüğü belirlenmiştir. Bu yüzden asitle muamele edilmiş yumurtaların soğukta muhafaza edilmesi gereken durumlarda, bu sürenin en fazla 30 gün sürmesini önermek mümkündür. Ancak belirtilen süre sonunda elde edilen inficar oranının diğer yöntemlerde saptanan değerlerden düşük olduğu saptanmıştır. Soğukta muhafazadan sonra asit muamelesi yöntemi normal ve kısa süreli muhafaza olarak iki bölümde incelenmiştir. Normal soğuk hava muhafazasında,40,50 ve 60 günlük süreler sonunda %96.64,%97.42,ve &94.16 inficar oranları saptanmıştır. Yumurtaların 5’C'lik ortamda 50 gün muhafaza edilmesiyle en yüksek inficar oranı elde edilirken bu sürenin uzatılması sonucu inficar oranının düştüğü belirlenmiştir. Yumurtaların soğuk muhafazaya kaldırılma zamanının saptanabilmesi için 40,45 ve 50. saatler alınmış ve bu süreler sonunda saptanan inficar oranları %96.58,%97.26 ve E94.38 olarak bulunmuştur.Değerlerden görüleceği üzere, yumurtaların yumurtlamadan sonra 45 saatten fazla bekletilmesi inficar oranını düşürmektedir . Kısa süreli soğukta muhafaza yönteminde ise,25,30 ve 35 günlük muhafaza süreleri sonunda, &91.16, %95.16 ve %95.25 inficar oranı elde edilmiştir.Sürenin uzamasıyla inficar oranının da giderek arttığı görülmüştür. Yüksek inficar eldesi için yumurtaların en az 30 gün 5"C’lik ortamda bekletilmelerinin gerektiği belirlenmiştir. Yumurtlamanın 30, 35 ve 40. saatlerinde soğuk havada muhafazaya alınan yumurtaların inficar oranlarında önemli bir farklılık olmadığı saptanmıştır. Çalışmada denenen yöntemlerde,yüksek inficar oranı sağlaması yanı sıra, Bursa ve çevresi için Ağustos ayı olarak belir-r lenen 2. besleme başlangıç zamanına uygunluğu da önem taşımaktadır. Yurdumuzda damızlık üreticilerinin bulunduğu bölge ve mevsim koşullarına bağlı olarak 20 Haziran - 15 Temmuz tarihleri arasında yumurta üretimi yapılmaktadır.Bu yüzden yumurta üretimi, besleme başlangıcı zamanı arasında kalan 25-60 günlük zamana uygun seçim yapılmalıdır. Yaygın asit muamelesi yönteminde ele alınan faktörlerin uygun kombinasyonları seçilerek yüksek inficar oranı saptandığı belirlenmiştir. Ancak,ilkbahar beslemesinin hemen ardından başlayan besleme ülkemizde yapılmadığı için bu yöntem çoğunlukla ıslah çalışmaları ve araştırmalar için yardımcı olacak yöntemlerdir. İkinci besleme başlangıç zamanına uyan iki yöntemden, asitle muamelenin ardından (doğrudan) soğuk havada muhafaza yöntemiyle elde edilen inficar oranının diğer yöntemden oldukça düşük olduğu belirlenmiştir. Bu yüzden, yüksek inficar oranının elde edilmesi ve ikinci besleme başlangıç zamanına uygunluğu açısından soğuk havada muhafazadan sonra asit muamelesi yönteminin uygun olduğu anlaşılmaktadır. Yöntemde, muhafaza süresinin belirlenmesinde ilkbahardaki üretimle ikinci besleme başlangıç zamanı arasında geçen süre önem kazanmaktadır. Nitekim, çalışmada uzun süre■;(50 gün) soğukta muhafaza sonunda en yüksek inficar oranı alındığı belirlenmesine karşılık, bu sürenin besleme başlangıcına uygun olmadığı anlaşılmıştır. Bu yüzden muhafazanın 40 gün sürmesinin uygun olacağı belirlenmiştir. Türkiye'de ipekböcekçiliğini geliştirmek için bu gün yaygın olarak uygulanan ilkbahardaki bir mevsimlik besleme ile birlikte ikinci beslemeyi de arttırmak gerekmektedir.önümüzdeki yıllarda GAP bölgesinin devreye girmesiyle birlikte yurdumuzda ikinci besleme daha geniş bir bölgede yapılabilecektir.Bu takdirde, bu bölgeler için ikinci besleme başlangıç zamanlarını belirleyen yeni çalışmalara gereksinim olacaktır. The research was carried out to investigate different artifical hatching methods in order to rear silkworm more than one time in a year. Aim of applying different methods was to determine the factors influencing high hathing rate. The research was carried out for two years and materials were hybrid eggs of spring reared M (China-female) and N (Japan-male) lines. Eggs were treated with HC1 after ovulation, before and after cold storage in relation with different methods. It has been determinated that except of eggs in solution more than 85% hatching rate was obtained with ali methods. Houever, besides high hatching rate begining of second rearing time is important also. Concerning with these factors it has been determined that it is possible to apply especially two of the methods in Turkey. However, it has been determined that hatching rate of cold stored eggs after acid treatment was lower than the other method. The best result was obtained from acid treatment of eggs after cold storage. In addition, it has found out that with the second method the highest haching rate suitable for begining time of the second rearing is obtained after 40 days cold storage.

İpek böcekçiliği ülkemizde 1500 yıldan beri geleneksel olarak sürdürülmekte olan yardımcı bir tarım koludur. Yaşlı, sakat ve çocuk gibi emeğini diğer tarımsal faaliyetlerde değerlendiremeyen aile fertlerince yapılması, 35-40 günde peşin paralı pazara sunulabilmesi, yılın ilk tarımsal girdisini sağlaması ve yıllardan beri kuşaktan kuşağa geleneksel olarak aktarılması gibi özellikleri nedeniyle kırsal kesimdeki çiftçi aileleri tarafından tercih edilmektedir. Fakat, tarih boyunca zaman zaman krizli dönemler geçiren ipekçiliğimiz birkaç yıldan beri yeni bir darboğaza girmiştir. Ülkemizde 1992 yılında, 800 ton olarak elde edilen yaş koza, ipekböcekçiliğimiz tarihinde Karataban salgını sırasında elde edilen üretimden sonraki en düşük seviyededir. Yaş koza üretimi ve dolayısıyla ham ipek üretimindeki bu düşüşün sebebi, fiyatlardaki istikrarsızlık olarak tespit edilmiştir. Bu sebeple, 1991 yılında yaş koza devlet desteğine alınmıştır. Üreticiler, emeklerinin karşılığını alabilmeleri bakımından yüksek fiyat talep etmektedirler. Sanayiciler ise, koza fiyatlarının ipek ipliği ve kumaş maliyetlerini artırdığı gerekçesiyle koza üretiminin, yüksek fiyat politikası uygulanmadan geliştirilmesini savunmaktadırlar. Ülkemizde, kırsal kesimdeki çiftçi aileleri tarafından gerçekleştirilen ipekböceği yetiştiriciliğinde, hatalı inficar, çevre koşullarının gereğince sağlanamaması, yanlış askı kullanımı ve üreticilerin tohum üretici kuruluşlarla ilişkilerinin az olması nedeniyle son tekniklerin bilinmemesi gibi faktörlerin etkisiyle düşük verim elde edilmektedir. Yaş koza üretimi, Marmara Bölgesi’nde yoğunlaşmıştır. Bu bölgede sanayinin gelişmesiyle yeni iş sahalarının açılması, polikültür tarım nedeniyle yapılan ilaçlamalar ve işgücünün pahalı olması, koza üretimi ve veriminin artmasını engelleyici faktörlerdir. Ülkemizde ipekböceği yetiştiriciliği konusunda potansiyele sahip ve toplam üretimin artmasına yardımcı olabilecek bölgelerde yaş koza alımlarının yapılamaması, bu bölgelerde ipekböcekçiliğinin başlamasına veya gelişmesine engel olmaktadır. Koza alımlarında belli bir standardizasyonun olmaması, kalitenin el ve göz muayenesi ile belirlenmesi, farklı kalitedeki kozaların birlikte çekilmesine ve iplik kalitesinin düşmesine neden olmaktadır. İpekli tekstil endüstrisinin en büyük problemi, maliyetlerin yüksek olmasıdır. Bunun yanında yasa dışı yollarla da yurt dışından ipek ipliği ve kumaşının gümrük verilmeden çok ucuza getirilmesi iç üretime olan talebi azaltmaktadır. Ülkemizde çekilen ham ipeğin % 9O’ı halı imalatında kullanılmaktadır. Üretilen halının ise % 100’e yakını ihraç edilmektedir. Son yıllarda ipek halı ihracatı, diğer ipek ürünlerinin üretimleri ile birlikte azalma eğilimi göstermektedir. Tek bir ürüne bağlı kalınması, ipek böcekçiliğinin içinde bulunduğu krizi artırmaktadır. In this study, the condition of sericulture which has a 1500 years past in our country has been researched. The problems that has negative effects on silk production and industry has been determined by a questionnaire, and Solutions have been searched. The investigation showed that, because of various reasons sericulture in our country is in a bottleneck and if necessary precautions are not taken, the production of fresh cocoon and raw silk, which are our traditional products, would gradually decrease and the producer would lose an important income. İn fact, the lowest fresh silk cocoon and raw silk production has occurred in 1992. Likewise, as has been sometimes mentioned in the newspapers, the silk textile industry has been in a danger of vanishing because of illegal important of silk thread and fabrics from foreign countries.

iii ÖZET Yüksek Lisans Tezi tPEKBÖCEKLERİNDE. Bombyg morj. OİİISÎYETÎN VE ASKILAMA. A?IRLI?ININ KOZA VE İPEK ÖZELLİKLERİNE' ETKİLERİ Saniye MUTLU Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Çetin FIRATLI 1990. Sayfa: 45 Jüri: Doç. Dr. Çetin FIRATLI. Doç. Dr.Yahşi YAZICIOÖLÜ Doç. Dr. Human AKM&N Bu çalışmada deneme materyali olan Çin x Japon melez ipekböeeği yumurtaları kullanılarak cinsiyetin ve as- kılama ağırlığının koza kalitesi ile ipek verimi ve özellikleri üzerine etkileri araştırılmıştır. Ayrıca, bu özellikler arasında fenotipik korelasyonlar hesaplanmış ve regresyon tahmin denklemleri geliştirilmiştir. İstatistik analiz sonuçlarına göre,askılama ağırlığı (4.200+0.0313 g), yaş ve kuru koza ağırlığı (2.099+0.0127 g`~ve 0.8715+0.0063 g). kuru kozada gömlek ağırlığı (0.4260+0.0051 E) t kam ve PİŞMİŞ ipek teli ağırlığı (0.4620+0.0044 g ve 0.3843+0.0040 g) ham ve pişmiş ipek teli dengesi (3.410+0.0419 g/Çm ve 2.847+ 0.0414 g/9m) bakımından dişilerin ortalamaları, sırasıyla aynı özelliklere göre erkeklerin ortalamalarından (3.542+0.0253 g, 1.645+0.0109 g, 0.7238+0.0062 g, 0.3902+0.0051 g, 0.4393+0. 0052g, 0.3633+0.0044 g, 3.207+ 0.0431~g/9m ve 2.658+0.0366 g/gm) daha yüksek bulunmuş- tur(P

52- öZET Bu araştırma, ipekböceği larvalarına, sonbahar beslemesinde uygulanan Juvenile hormonun, koza verim ve kalitesine olan etkilerini araştırmak amacıyla yürütülmüştür. Deneme, 15 Ağustos-15 Eylül 1989 tarihleri arasında Bursa ipekböcekçiliği Araştırma Enstitüsü' nde, polihibrid JLg JH+su /larva uygulamalarından elde edilmiştir. Kabuk ağırlığı bakımından en iyi sonuçlar; 4. dönemdeki uygulamada, 12.5 ug JH+su/ larva ve aseton konsantrasyonlarından; 5. dönemdeki uygulamada ise, 0.125 ug JH+su/ larva ve 1.25 ug JH+su /larva konsantrasyonlarından elde edilmiştir. Koza-kabuk oranlarında ise en iyi sonuçlar, 4. dönemdeki uygulamada, 0.125 ug JH+aseton/ larva ve 0.125 ug JH+su/ larva konsantrasyonlarından; 5. dönemdeki uygulamada ise, 1.25 ug JH+su/ larva ve 0.125 ug JH+su/ larva konsantrasyonlarından elde edilmiştir. iplik uzunluğu bakımından ise en iyi değerler, her iki dönemde yapılan uygulamalar sonucunda da 0.125 ug JH+aseton/ larva konsantrasyonlarından elde edilmiştir. iplik ağırlığında ise en iyi değerler, 4. dönemdeki uygulamalarda 0.125 ug JH+aseton/ larva ve 0.125 ug JH+su/ larva konsantrasyonlarından; 5. dönemdeki uygulamalarda ise 0. 125 ug JH+aseton/ larva konsantrasyonlarından elde edilmiştir. Denye konusunda yapılan analizler sonucunda. 4. dönemdeki uygulamalar arasında istatistik! alarak önemli farklılıklar bulunamamıştır. Besinci dönemde yapılan uygulamalarda ise en iyi denye değeri, 0.125 ug JH+su/ larva konsantrasyonundan elde edilmiştir. Larvalara verilen konsantrasyonlar içerisinde, en iyi değerler 0.125 ug; 1.25 ug JH/larva uygulamaları ile elde edilmiştir. Diğer yandan asetonun da hormonun etkinliğini arttırdığı gözlenmiştir. Larva basına 0.125 ug JH uygulaması yapılan gruplarda, koza ve kabuk ağırlığı ile koza-kabuk oranları; iplik ağırlığı ile iplik uzunluğu kontrol grubuna göre artış göstermiştir.-54- Deneme sonbahar beslemesi koşullarında gerçekleştirilmiştir, ancak ipekböcegi larvalarının gelişmesi ve büyümesi için daha elverişli olan ilkbahar döneminde de juvenile hormonun büyüme ve gelişme ile koza verimi üzerine olan etkileri araştırılmalıdır. Diğer yandan, bu deneme sonucunda optimal dozlar olarak bulunan, 0.125 ug- 1,25 ug juvenile hormon dozlarının koza verim ve kalitesine olan etkileri yeniden belirlenmelidir. Sonuç olarak, uygun konsantrasyonların ve daha pratik hormon uygulamalarının bulunmasıyla, koza verim ve kalitesinde önemli artışlar sağlanabileceği görülmüştür. -55- SOVIAEY In this study, the effects of j uveal le hormone on the cocoon yield and the development of silkworm larvae, Bombyx marl, were Investigated. The Fi polyhibrids of HxK and MxN lines which carry a gene of the tetramoulter were used. The eggs were obtained from Bursa Silkworm Research Institute, in the fall of 1989. The larvae were hatched from eggs with artificial incubation at 26±1 *0 and 80% humidity, and they were fed with fresh mulberry leaves during their larval life. The fourth instar larvae were randomly divided into 9 groups. One of them was seperated as a control. The other eight groups were treated with different amount of juvenile hormone analogue, methoprene. Fewly ecdysed 4th instar larvae were starved for 12 hours and were then treated with different amount of methoprene. Larvae were fed 30 minutes after the treatment. Methoprene was applied topically from dorsal surface of the larvae by using a microdispenser. Same experiment was also conducted on the 5th instar larvae. After all the individuals completed spining the cocoon, the cocoons were harvested. Several properties of cocoon and cocoon filament were investigated 10 days after the harvesting of the cocoons. All the individuals of the groups which treated with different amount of methoprene showed on extra larval moult, and the methamorphosis was delayed 3 days when compared with the control group. Treatment of larvae with high doses of J HA caused significant mortality. Especially on the 4th instar larvae mortality rate was ranged from 62% to 88% among the groups. About 68% of the larvae died as soon as they treated with 12.5 ug JHA+acetone ; 12.5/ig JHA+water and only 12.5ug J HA/ larva. There were significant differences among the groups in terms of cocoon yield and quality (P.-56- The cocoon weights were increased by the application of 12.5 ug JH+acetone and 1.25 ug JH+acetone / larva, during the 4th instar; and 1.25 ug JH+water and 0.125 ug J H+ water / larva during the 5th 1 astar. The cocoon shell weight increased by using 12.5 ug JH+?ater during the 4th Instar and 0.125 ug JH+water and 1.25 ug JH+water during the 5th instar. The percantage of cocoon shell was increased when 0. 125 ug JH+acetone and 0.125 ug JH+water / larva during the 4th instar and 1.25 ug JH+water and 0.125 ug JH+water / larva during the 5th instar. The cocoon filament length and weight were increased by the application of. 0.125 ug JH+acetone and 0.125 ug JH+water /larva treatment during 4th and 5th lnstars. There were no significant differences among the groups in terms of denier size (P>0.05) during the 4th instar however; the denier size increased when 0. 125 ug JH+water is given per larva during the 5th Instar. It was found that 0.125 ug; 1.25 ug J HA per larva were the optimal doses. The application of acetone also increased the effects of hormone. The cocoon weight, cocoon shell weight, percentage of cocoon shell weight and the length of cocoon filament were also increased by application of JHÂ during the 4th and 5th larval instars. The effects of juvenile hormone on the silk yield, silk quality and on the development of silkworm larvae should also be investigated during spring rearing. The economics of hormone treatment should also be investigated. As a result, topical application of juvenile hormone can increase the cocoon quality and silk yield if they are applied at the right concentration and right time. 63

İÜ ÖZET Yüksek Lisans Tezi İPEKBÖCEKÇİLİ&İNDE KULLANILAN ASKI TİPLERİNDEN PLASTİK ONDÜLİN VE SAP ASKILARIN KOZA KALİTESİ ÜZERİNE ETKİLERİ Mehmet BAKİ Ankara Üniversitesi Jen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Çetin STRATLI 1989, Sayfa:53 Jüri: Doç. Dr. Çetin PIRATLI Prof.Dr. Cemal ettin AKPINAR Doç.Dr.Yahşi YAZICIO?LU İpekböcekçiliği Araştırma Enstitüsü * nden sağla nan Asanı ve Choen ırklarına ait yumurtalar, uygun ko şullarda inficar ettirildikten ve beslendikten sonra plastik ondülin ve sap askılarda koza ör durulmuş tür. Hasat edilen kozalarda askı tipinin koza ve ipek kali tesi üzerine etkileri araştırılmıştır. Üzerinde durulan özellikler bakımından birçok özellikte ırklar arası farklılıklar önemli bulunmuştur, Ondülin askıdan elde edilen kozalar daha az pürüzlü (P-C0.01), diğer özelliklere ait farklılıklar istatis tik olarak önemli olmamakla birlikte, yaş koza ağırlığı, ipek zenginliği, gömlek ağırlığı ve ipek teli uzunluğu ortalamaları ondülin askıda daha yükeektir. Ayrıca, ko za indeksine ait varyasyon katsayısı ve koza pamuk oran ları ondülin askıda daha düşük bulunmuştur. Ondülin askının daha kullanışlı, uzun ömürlü ve sağlık koruma önlemlerine elverişli olması diğer askı tipine göre Üstünlük sağlamaktadır. ANAHTAR KElftîELER: İpekböceği, plastik ondülin askı,. -çok ayaklı sap askı, koza kalitesi, ipek özellikleri. IV ABSTRACT Masters Thesis EFFECTS OF PLASTIC AND STRAW COCOONING AIDS OK THE QUALITY OF SILKWORM COCOONS Mehmet BAKI Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Animal Husbandry Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Çetin FIRATLI 1989, Page: 53 Jury: Assoc. Prof. Dr. Çetin FIRATLI Prof.Dr. Cemalettin AKPINAR Assoc. Prof. Dr. Yahşi YAZICTOGLU The eggs of Japanese Asahi and Chinese Choen silkworm breeds were incubated and larvae reared up to cocoon on the plastic and straw aids. The results showed that the genotypic diffe rences with regard to the cocoon and silk characteris tics were statistically significant. Roughness of cocoons obtained from plastic aid was significantly lower than those of the straw. The averages of other characteristics such as weights of fresh cocoon and cocoon shell, cocoon shell ratio, and length of filament were higher in co coons from plastic and though the differences were not significant. Also, the coefficient of variation of the cocoon shape index and the amount of floss were lower with plastic cocooning aids, the former indicates that the cocoons from straw aids are not as uniform as those from plastic and the latter is the implication of more reelable silk, per cocoon. Other advantages of plastic aids may be listed as they are resistant to washing and disinfection, du rable, provide, easier harvesting and require less labor. KEY WORDS: Silkworm, mounting, plastic cocooning aid, straw multi-legged straw cocooning aid, cocoon qualities, silk characteristics. 53