Search

Bu tezin konusu en az bir engele sahip bireyler ve engelli çocuğa sahip ailelerin yaşadıkları dışlanma biçimleridir. Bu dışlanma biçimleri meslek, gelir, eğitim ve mülk sahipliği olmak üzere dört ana sınıfa ayrılmıştır. Çalışma Aksaray ilinde ikamet etmekte olan 22 katılımcı ile gerçekleşmiştir. Katılımcılardan 13'ünü engelli çocuğa sahip aileler oluştururken 9'unu en az bir engele sahip bireyler oluşturmaktadır. Çalışma da yöntem olarak nitel araştırma yöntemi seçilerek veriler yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Farklı sosyo-ekonomik özelliklere sahip aileler ve engelli bireyler ile görüşmeler yapılarak çevrenin engeli deneyimleme üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Çalışmanın kuramsal temelini Sosyal Model, İnsan Hakları Modeli ve Damga Kuramı oluşturmaktadır. Engellilik olgusu çalışmada sosyal çevre ve engelli bireylerin hakları üzerinden ele alınmıştır. Çalışmanın bulgular kısmında elde edilen veriler incelendiğinde, engelli bireyin engeli deneyimlemesindeki en büyük faktör fiziki ve sosyal çevredir. Katılımcılar engeli yaşatan şeyin engellerinden ziyade çevrenin onlara yaşattığı sorunlar olduğu üzerinde durmuştur. Bulgular kısmında; sağlık, istihdam, eğitim, rehabilitasyon, yoksulluk, fiziki çevre ve erişim sıkıntısı yaşadığı tespit edilen katılımcılara ait veriler başlıklar altında verilmiştir. Katılımcıların demografik özellikleri ve kişilik özellikleri engeli deneyimleme şekillerinde farklılık yaratmıştır., The subject of this thesis is the forms of exclusion experienced by disabled individuals and families with disabled children. The exclusion experienced by individuals with at least one disability and families with a disabled child is divided into four different classes. These classes arearranged as occupation, income, education, and property ownership. The study was carried out with 22 participants residing in Aksaray. While 13 of the participants have a disabled child, the remaining 9 participants consist of people with at least one disability.The qualitative research method was chosen as the method, and the data were collected by semi-structured interview technique. The effect of the environment on experiencing disability was investigated by interviewing families and individuals with disabilities whose socio-economic characteristics differ. The theoretical basis of the study consists of Social Model, Human Rights Model and Stigma Theory. The phenomenon of disability is discussed in the study through the social environment and the rights of disabled individuals. When the data obtained in the findings part of the study are examined, the biggest factor in the disabled person's experience of disability is the physical and social environment. Participants focused on what causes people with disabilities to experience disability is the problems caused by the environment, rather than their disability. In the findings section, the data of the participants who were found to have health, employment, education, rehabilitation, poverty, physical environment, and access problems are given under the headings. The demographic and personality characteristics of the participants made a difference in the way how they experienced the disability.

Amaç: Bu çalışmada bedensel engelli sporcuların toplumsal hayata katılımında sporun etkisinin araştırılması hedeflenmiştir.Gereç ve Yöntem: Çalışmanın araştırma grubu Pendik Ampute Futbol Takımı, Tuzla Belediyesi Spor Kulübü, İstanbul Özürlüler Spor Kulübü, Beşiktaş Spor Kulübü'ndeki bedensel engelli 18 yaş üstü 32 sporcudur. Araştırmada derinlemesine görüşmelerden faydalanılarak yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle, sporcuların hayatında spor öncesi ve spor sonrası iş, aile, arkadaşlık ve toplumsal hayata katılım düzeylerindeki değişimler konu edinilmiştir.Bulgular: Profesyonel engelli sporunun, gündelik yaşam faaliyetlerine katılmada, kişilerin beklenen toplumsal rollerini gerçekleştirmede, bireyin toplumsal hayatına katılımında ve toplumsal kimlik yaratımında olumlu kazanımlar sağladığına dair katılımcı yaklaşımları gözlemlenmiştir. Purpose: This study has been established by practically investigating the effects of sports on social integration of athletes with physically disability in today's Turkey.Materials and Methods: The research group of the study is 32 athletes over 18 years old with physical disability who joined our study voluntarily. The athletes are part of Pendik Ampute Football Team, Tuzla Municipality Sports Club, Istanbul Disability Sports Club and Beşiktaş Sports Club. In this study, the main issues disccussed include the changes observed in work, family, friendship and social life of athletes who attempted participating in professional sports activities. In doing this, in-depth interviews and semi-structured interview techniques are used. Conclusion: Approaches of athletes with physical disabilities who accepted to join our study have been observed that; professional disabled sports provide positive gains on athletes' participation in daily activities, fitting in the expected social roles of the individual and facilitation of individual's identity acquisition in social life. 137

Türkiye'de engellilik, uzun yıllar ailenin ve yakın çevresinin bir sorumluluğu olarak görülmüş, 1990'lara kadar engellilik olgusu `özürlülük` kavramıyla ele alınmıştır. Engellilik konusu, uzunca yıllardır kamusal politikaların odağında yer almamıştır. 1997 yılında Başbakanlığa bağlı olarak Özürlüler İdaresi Başkanlığı (ÖZİDA) kurulmuştur. Bu kuruluş, engellikle ilgili bilgi birikimi ve toplumsal farkındalığın arttırılmasında önemli bir katkı sağlamıştır. Engellilik olgusu üzerine yapılan çalışmaların yaygınlaşması ve 1990'lı yılların ekonomik krizleri, engelli ve ailelerine yönelik sosyal yardımları, tıbbi desteklerin artırılmasını sağlamıştır. Özellikle, ağır ve bakıma muhtaç engellilere yönelik destek mekanizmalarının geliştirilmesi gereğini de ortaya çıkmıştır. Gerek Dünya'da gerekse Türkiye'de yeni sağ politikaların etkisiyle aile odaklılığın egemen bakış açısı engelli bakımında da bir politika değişimine yol açmıştır. Engelli bakımında, ağırlıkla kurumsal bakımdan aile yanında bakıma geçilmiştir. 2010 yılından itibaren engelli ailelerine yönelik kamusal politikalar evde bakım odaklı hale gelmiş ve ilgili programlar geliştirilmiştir. Evde engellisi olan yoksul ailelere yönelik bakım gelir destek programları çeşitlenmiştir. İlki 1976 yılına dayanan yaşlı, muhtaç ve engellilere gelir desteği sağlayan 2022 sayılı yasanın kapsam alanına; engelliye bakan kişi, yani aile de dâhil edilmiştir. Ayrıca 2006 yılında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından engelli yakını bakım ücreti uygulaması başlamıştır. 2016 yılı Ekim ayında bakımı evde yapılan engelli sayısı 478.708; evde engelli yakınına bakan kişi sayısı ise 418.571 olmuştur. Dolayısıyla, her 20 engelliden biri evde bakım desteği almaktadır. Engelli ailelerine yönelik gelir destek programlarından bölgesel olarak en fazla Marmara Bölgesi'nde, en az da Doğu Anadolu Bölgesi'nde yararlanılmaktadır. Bu iki bölgede en fazla yararlanan iller ise İstanbul ve Van'dır. Bu çalışmanın amacı; İstanbul ve Van illerinde bakıma muhtaç ve yoksul engelli ailelerinde engellilerin ve engelli bakımını yapan bireylerinin durumlarının araştırılması ve sosyolojik bakışla geliştirilmiş sosyal modele uygunluğunun değerlendirilmesidir.Anahtar Kelimeler: Evde bakım, engelli, engelliye bakan, sakatlık, aile,engelliliğin inşası, sosyal model In Turkey, disability has been considered under the responsibility of family and relatives, and it had not been seen as one of the focal point in governmental policies until the 1990s. This phenomenon is referred to as `disability` and in 1997 Prime Ministry Department of the Administration of the Disabled (OZİDA) was established for exploring disability matter. The establishment of the Department has contributed to accumulating information and raising awareness on disability. Social aid and medical assistance for the disabled and their families were increased by the spread of research on disability and the financial crisis in 2000. Especially, a need for the improvement of help mechanisms for the severely handicapped people in need of nursing has become obvious. Either in the world or in Turkey, with the effects of neo liberal policies, hegemonic family oriented view has caused a change in policies on disability. Institutional care has been replaced with family based home care.Since 2010, public policies on families with disabled persons have been evolved into family based home care and related programs have been developed. Nursing and income support programs for families with disabled persons have become diversified. The very first of such programs was established in 1976 with the act numbered 2022 to provide help to the needy elderly and disabled people. The persons or the family providing nursing care to the disabled people have also been included in the scope of this law. Besides, the Ministry of Family and Social Policy started to provide income support to the families caring the disabled persons at home in 2006. In 2016, the number of disabled people getting home care increased to 478.708 and the number of people giving nursing care at home reached 418.571. Accordingly, one out of every twenty disabled people received home nursing care. Yet, there is not any research done on this issue. The highest numbers of the beneficiaries of income support programs for families with disabled persons is in the Marmara Region whereas the lowest numbers, in Eastern Anatolia Region. In these two regions, İstanbul and Van are the provinces with the highest number of the beneficiaries. The main aim of this study is to compare the situations of the handicapped people and their needy family members or relatives providing home nursing care to them in the provinces of İstanbul and Van, and to explore if sociological based developed social model in these provinces with sociological approach.Key Words: Home-based paid, care, carer, family, the disabled, the identification of disability, social model 261

Türkiye'de ağır engelliler grubuna giren zihinsel engellilerin istihdamının sağlanması için gerekli yasal zeminin oluşturulmasına rağmen, farklı nedenlerle bu bireyler engelli istihdam çalışmaları içerisinde göz ardı edilen engelli grubunu oluşturmaktadırlar ve istihdam hakkından gerekli ölçüde yararlanamamaktadırlar. Engelli haklarına önem veren ve uluslararası sözleşmeleri onaylayan ülkelerden biri olarak Türkiye'de zihinsel engellilerin istihdamı için önerilen korumalı işyeri sayısının hiç denecek kadar az sayıda olması bu konuda tutarlı politikaların üretilemediğinin göstergesidir. Bu bağlamda zihinsel engellilerin istihdamı için ön görülen korumalı işyeri açılması konusunda devletin uyguladığı politika olarak ASPB İŞKUR işbirliği ile sağlamaya çalıştığı korumalı işyeri projesidir. Bu projeyi gerçekleştirmesi beklenen hedef kitleden biri olan işverenlerin, korumalı işyeri açma konusunda yaklaşımlarını öğrenerek, devletin zihinsel engelli istihdam politikasının işverenler açısından uygulanabilirliğini ortaya koymak araştırmanın amacıdır.Bu kapsamda çalışma bir nitel araştırmadır. Araştırma için Trabzon da ki 40 ve üzeri işçi çalıştıran, korumalı işyeri uygulaması hakkında bilgi sahibi olan on altı işletme sahibine yarı yapılandırılmış görüşme tekniği uygulanmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiştir.Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre işletme sahipleri zihinsel engellilerin çalışma hayatı içerisinde olmaları gerektiğini söylemekle beraber, bu kişilerin çalışacakları yerler olan korumalı işyeri açma konusuna olumsuz bakmaktadırlar. Bunun en büyük sebebi olarak korumalı işyerlerinin işletme mantığı ile işletilemeyeceğini, bu için bir sosyal hizmet olduğunu dolayısıyla devletin korumalı işyerlerini kendi kurumları aracılığıyla açarak işletmesi gerektiğini ortaya koymuşlardır. Anahtar Sözcükler: Zihinsel Engelliler, Sosyal Model, Korumalı İşyeri Despite the constituiton of the necessary legal ground in order to ensure the employment of mentally handicapped within the severely disabled group in Turkey, with various reasons, these individuals in the study of employment of disabled people form the ignored disabled group and can not benefit the required extent for employment. Being a few of the recommended number of sheltered workshops for the employment of mentally handicapped people in Turkey, as one of the countries which empasis on disability rights and ratified international conventions, is the indication of not enough production of a consistent policy on this issue. In this regard, about opening projected sheltered workshops for the employment of the mentally handicapped people, the policy implemeted by the government is sheltered workshops project with ASPB İŞKUR (TEO, Turkish employment organization) trying to ensure cooperation. By learning the employers‟ attitudes about opening sheltered workshop, as one of the target audience expected to realise this project, the demonstration of the applicability of the government‟s mental disability employment policy in terms of employers is the aim of the research.In this context, the study is a qualitative research. For research, semi-structured interview technique is applied to sixteen employers who employ forty and over workers, have knowledge of sheltered workshops application. The obtained data were analyzed with descriptive analysis.According to results obtained from the study, employers, with saying that mentally disabled people should be in working life, however, are reluctant about opening sheltered workshops for them. As the biggest reason, the employers introduce that sheltered workshop can not be operated with business logic and this is a social service so that the state should operate sheltered workshops opening by its agencies.Keywords: Mentally handicapped, Social Model, Sheltered Workshop 106

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Anabilim Dalı, Kayıt no: 6301, Bu araştırmanın amacı, ulusal basında özürlülük imajının sosyal model açısından değerlendirilmesidir. Ulusal basında özürlülük imajının sosyal model açısından değerlendirilmesini hedefleyen bu araştırma nitel çalışma olarak yürütülmüştür. Çalışmada ülkemizde ulusal ölçekte yayın yapan gazetelerden amaçsal örnekleme yoluyla dördü seçilerek, 2005-2010 yılları aralığında özürlülükle ilgili haberler taranmıştır. Doküman incelemesi kapsamında toplanan araştırma verileri içerik analizi ile çözümlenmiştir. İçeriğin analiz edilmesiyle, 11 ana tema ve 42 alt tema ortaya konulmuştur. Her bir temaya dağılan haberlerin frekans ve yüzde hesaplamalarına da yer verilmiştir. Özürlülükle ilgili yayınlanan toplam 1420 haberin gazetelere ve yıllara göre dağılımı incelendiğinde, en yoğun haber akışının Sabah gazetesinde, en düşük ise Cumhuriyet gazetesinde olduğu belirlenmiştir. İlgili temalara haberlerin dağılımı ve yoğunluğu incelendiğinde ulusal basında özürlülük olgusuna yönelik sosyal model anlayışından uzak bir bakış açısısının varlığından sözedilebilir. Basın ve toplum arasındaki karşılıklı etkileşim ve basının toplumun aynası olduğu düşünüldüğünde, sosyal model açısından özürlülüğün ulusal basında ele alınışının toplumdaki özürlülük imajı hakkında ipuçları barındırdığı söylenebilir.

Bu araştırmada, İstanbul ilindeki sivil toplum örgütlerine aktif bir şekilde devameden bedensel engelli bireylerin kurumsal, ekonomik ve psikososyal yönleriyleyaşadıkları sosyal dışlanma üzerinde durulmuştur. Engellilerin toplum içindeyaşadığı bir çok sorunun güncelliğini koruduğu ve çok kapsamlı bir boyut kazandığıgörülmüştür. Bir çok çalışmada, engellilerin yaşadığı, kurumsal, ekonomik vepsikososyal sorunlar üzerinde durulsa da, sosyal dışlanma kavramı kapsamındakibilgiler çok sınırlıdır. Bu nedenle, araştırmanın bu konudaki boşluğu doldurmasınayardımcı olacağı umulmaktadır.Tarama modelinde ele alınan bu araştırmada, İstanbul ilinde bulunan TürkiyeSakatlar Derneği, Şişli Bedensel Engelliler Derneği, Kas Hastalıkları Derneği,Omurilik Felçlileri Derneği ve Gaziosmanpaşa Özürlüler Derneği'ne aktif olarak üyeolan 60 bedensel engelli oransız eleman örnekleme yöntemiyle ele alınmıştır.Araştırmadan elde edilen önemli sonuçlar şöyledir: Araştırmaya katılan engellilerinbüyük bir kısmının erkek, engel derecesi düşük, bekar ve 26-31 yaş grubundadır.Eğitimlerinin düşük olduğu, vasıfsız personelden oluştukları ve terfi durumuyaşamadıkları tespit edilmiştir. Mimari yapı ve düzenlemeler, engellilerinyaşantılarını istedikleri gibi sürdürmelerinde yetersiz kalmaktadır. İş yaşantılarınıolumsuz etkileyen en belirgin faktörlerin engelli oluşları ve fiziksel çevre koşullarıolduğu anlaşılmıştır. Gelir durumlarının düşük olduğu, temel gereksinimlerininkarşılanmadığı ve sosyal destekten yoksun oldukları ortaya çıkmıştır. Bununlabirlikte, engellilerin sosyal güvenlik sistemine dahil oldukları da saptanmıştır. Eğitimyaşantılarını engelleyen en belirgin faktörlerin engelli oluşları, fiziksel çevrekoşulları ve ekonomik durumları olduğu anlaşılmıştır. Engellilerin rehabilitasyonhizmetlerinden yararlanmadıkları ve daha çok mesleki rehabilitasyona ihtiyaçduydukları anlaşılmıştır. Sağlık hizmetlerinde sigorta ödeneklerinin yetersiz olduğu ve ilave harcama yapmaları gerektiği saptanmıştır. Engelliler medya, klasik edebiyat,terminoloji ve toplum tarafından olumsuz yaklaşımlara maruz kalmaktadır.Engellilerin kurumsal, ekonomik ve psikososyal yönden dışlanmasında, toplumsalfaktörlerin bireysel faktörlerden daha ağırlıklı rol oynadığı anlaşılmıştır.Engellilerin yaşadığı sosyal dışlanmayı değerlendirmek amacı ile yapılan buçalışmada, engellilerin fiziksel çevre, istihdam, eğitim, sağlık ve rehabilitasyonalanlarındaki bazı haklarının yok sayıldığı, dolayısıyla kurumsal ve ekonomikyönleriyle sosyal dışlanma yaşadıkları, medya, klasik edebiyat/terminoloji vetoplumun engellilere yönelik olumsuz yaklaşımlar sergilediği ve dolayısıylapsikososyal yönleriyle de engellilerin sosyal dışlanma yaşadıkları sonucunaulaşılmıştır.Anahtar SözcüklerBedensel Engelli, Sosyal Dışlanma, Sosyal Model, Sosyal Hizmet This research focuses on the social, economic and psychosocial dimensions of socialexclusion experienced by physically disabled individuals who are active members ofnon-governmental organizations in Istanbul. It?s perceived that most difficultiesfaced by disabled people are still actual and have risen to a wide range ofcomplexity. Although many papers have been published about institutional,economic and psychosocial problems of disabled people, the concept of socialexclusion is very rarely emphasized. For this reason, it is expected that this researchshall help contributing this ignored subject.In this research done through the survey model; 60 physically disabled people, whoattend Turkey Disabled People Association, Sisli Physically Disabled PeopleAssociation, Muscle Diseases Association, Spinal Cord Paralysis Association andGaziosmanpasa Disabled People Association actively, have been used as the samplesof this research.Important results acquired by this research are: Disabled subjects that attended theresearch are slightly disabled, unmarried and between a range of 26-31 years oldmales. It appears that they are poor in education, unqualified employees and they arenot being raised to a higher rank. Architectural designs and applications in publicand residential areas are insufficient for satisfying the needs of disabled people. It?sunderstood that the main factors affecting their carriers are their disability and theirphysical surroundings. Their income is low; their basic needs are not provided andthey are lacking social support. In addition, it?s determined that they are alsoincluded in the social security system. It?s understood that the main factors affectingtheir education is their disability, their physical surroundings and economicconditions. It?s understood that disabled subjects don?t benefit from rehabilitationservices and more over they need occupational rehabilitation. It?s determined thathealth insurance payments are insufficient and subjects had to pay the extra amount from their individual budget. Disabled people are exposed to negative approacheswithin media, classical literature/terminology and society.It?s understood that social factors play a much more affective role than individualfactors regarding institutional, economic and psychosocial dimensions of socialexclusion of disabled people.In this research that aims to determine the social exclusion experienced by peoplewith disability, it?s concluded that ?most of the rights of people with disabilitiesabout physical environment, employment, education, health and rehabilitation areignored. Thus, they are socially excluded in institutional and economic fields; areexposed to negative approaches within media, classical literature/terminology andsociety as psychosocial manners of social exclusion.Key WordsDisabled People, Social Exclusion, Social Model, Social Work 144