Search

Soil erosion is a worldwide environmental problem that threatens the sustainability of natural resources, social and economic development, and terrestrial and aquatic ecosystems. In our country, the amount of erosion has increased with the increase of people’s pressure on natural resources and has caused negative effects on the ecosystem. In order to take measures to reduce this effect, it is necessary to determine the amount of soil loss in a watershed. The study area was chosen as the Değirmendere Çatak subwatershed, which is located within the borders of Trabzon province in the Eastern Black Sea Region of Turkey. In the study, Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) and Geographic Information Systems (GIS) were used to calculate the amount of soil erosion. As a result of the study, the mean values of rainfall erosivity (R), soil erodibility (K), land slope and length (LS), and crop and management (C) were determined as 324.65 MJ ha-1 mm hour-1 year-1, 0.029 t ha hour ha-1 MJ-1 mm-1, 11.23 and 0.038, respectively. According to these data, the annual mean soil loss in the Çatak subwatershed was 3.28 tons/ha/year, the sediment delivery ratio (SDR) was 0.44, and the sediment yield was 1.46 tons/ha/year. The data obtained as a result of the study will constitute a base for soil and water conservation planning in erosion control studies and guide the practitioners., Toprak erozyonu doğal kaynakların sürdürebilirliğini, sosyal ve ekonomik gelişmeyi ve karasal ile sucul ekosistemleri tehdit eden dünya çapında çevresel bir sorundur. Ülkemizde insanların doğal kaynaklar üzerine baskısının artmasıyla erozyon miktarı artmış ve yaşamsal ekosistem üzerinde olumsuz etkilere neden olmuştur. Meydana gelen bu etkileri azaltmaya yönelik önlemler alınabilmesi için bir havzada toprak kaybı miktarının belirlenmesi gerekmektedir. Çalışma alanı, Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Trabzon ili sınırları içerisinde yer alan Değirmendere Çatak alt havzası seçilmiştir. Çalışmada toprak erozyonu miktarının hesaplanmasında Evrensel Toprak Kaybı Denklemi (Revised Universal Soil Loss Equation -RUSLE) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, ortalama yağış erosivite (R), toprak erodibilite (K), arazi eğimi ve uzunluğu (LS) ve bitki örtüsü yönetimi (C) değişken değerleri sırasıyla 324.65 MJ ha-1 mm saat-1 yıl-1, 0,029 t ha saat ha-1 MJ-1 mm-1, 11,23 ve 0,038 olarak belirlenmiştir. Bu verilere göre, Çatak alt havzasında yıllık ortalama toprak kaybı 3,28 ton/ha/yıl, sediment iletim oranı (SİO) 0,44 ve sediment verimi 1,46 ton/ha/yıl olarak bulunmuştur. Çalışma sonucunda elde edilen veriler erozyon kontrol çalışmalarında toprak ve su koruma planlamaları için altlık teşkil edecek ve uygulayıcılara yol gösterici niteliktedir.

YÖK Tez No: 655828 Toprak erozyonuyla oluşan arazi tahribatı, dünyanın birçok yerinde olduğu gibi Türkiye'de de en önemli çevresel sorunlardan biridir. Orman ekosistemleri, doğru yönetildikleri takdirde, bu sorunun çözümünde kilit rol oynamaktadırlar. Bu rolün daha da etkinleştirilmesi için ormanların odun üretimi gibi ekonomik fonksiyonlarının yanı sıra, erozyonu önleme gibi ekolojik fonksiyonlarının da Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel/Çok Amaçlı Planlama (ETFOP) yaklaşımıyla hazırlanan orman amenajman planlarına yansıtılmaları gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı; ormanların erozyonu önleme fonksiyonunun Türkiye'deki ETFOP sistemine entegrasyonudur. Bu amaçla; Veliköy ve Olur Planlama Birimleri (PB)'nin (i) yıllık potansiyel toprak kaybı ve erozyonu önleme fonksiyonlarını sayısallaştırarak haritalamak, (ii) amenajman planlarında erozyonu önleme fonksiyonuna ayrılması gereken alanları belirlemek, (iii) bunun için gerekli olan kriter ve göstergeleri geliştirmek ve (iv) Toprak Koruma İşletme Sınıfları'nda toprak kaybını minimize edecek optimal orman kuruluşunu ortaya koymak hedeflenmiştir. Her iki PB'nde toplam 250 örnek alanda ağaç serveti ve artım envanteri yapılmıştır. Örnek alanlarda ölü örtü kalınlığı, diri örtü yüksekliği gibi birçok ilave değişken de ölçülmüş ve üst toprak örnekleri toplanmıştır. Erozyon risk haritaları ise Yenilenmiş Evrensel Toprak Kaybı Eşitliği (RUSLE) kullanılarak çok yüksek çözünürlüklü hava fotoğrafları ile üretilmiştir. Ormanların erozyonu önleme fonksiyonunu sayısallaştırmak için sahada hiç bitki örtüsünün olmadığını varsayan ve mevcut durumu modelleyen senaryolar tasarlanmıştır. Böylece sahadaki maksimum erozyon, potansiyel erozyon, önlenen erozyon ve toprak koruma performans indisi (TKPİ) gibi kantitatif göstergeler elde edilmiştir. Bu göstergeler yardımıyla, erozyonu önleme fonksiyonunu meşcere yapısıyla sayısal olarak ilişkilendirmek mümkün olmuştur. Veliköy ve Olur PB'lerinde ormanların erozyonu önleme fonksiyonu sayesinde önlenen toprak kaybı miktarı sırasıyla 2,59 ve 5,08 Mt yıl-1'dır. Normal (>%10) kapalılıktaki ormanlar, bulundukları sahadaki erozyonu çıplak saha koşullarına göre %95'e varan oranlarda azaltabilmişlerdir. Değişik yaşlı seçme ormanlarda GD, GLD, LA rumuzlu kuruluşların; aynı yaşlı maktalı ormanlarda ise Çsc3, Çscd3, LGÇscd3 gibi meşcere tiplerinin ilgili fonksiyonu en iyi şekilde yerine getirdikleri anlaşılmıştır. Bu meşcerelerde neredeyse hiç erozyon yaşanmamıştır. Veliköy ve Olur'daki tüm bitki örtüsünün erozyonu önleme fonksiyonuna rağmen, sahadaki potansiyel toprak kaybı miktarlarının sırasıyla ort. 7,8 ve 15,8 t ha-1 yıl-1 olduğu tahmin edilmiştir. Erozyon haritaları altlık olarak kullanılarak, potansiyel toprak kaybı tolere edilebilir miktarın (5 t ha-1 yıl-1) üzerinde olan orman alanları erozyonu önleme fonksiyonuna ayrılmış ve bu tür alanlara eta verilmemiştir. Diğer yandan, daha önce planlarda doğayı koruma fonksiyonuna ayrılmış olan fakat erozyon riski bulunmayan ormanlar tespit edilerek, bunların bir kısmı üretime aktarılmıştır. Yeni düzenlemeyle, Veliköy ve Olur PB'lerindeki erozyon azaltıldığı gibi, toplam periyodik (20 yıllık) eta miktarları da sırasıyla %12,3 ve %1,8 oranlarında artmıştır. Dolayısıyla, ilgili mevzuatta erozyonu önleme ve doğayı koruma fonksiyonlu ormanları belirlerken kullanılan ayrım kriterleri gözden geçirilmelidir. Sonuç itibariyle, ormanların erozyonu önleme fonksiyonunu maksimize edebilmek için değişik yaşlı seçme kuruluşunun tercih edilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bunun mümkün olmadığı yerlerde saf ibreli, çok katlı ve sık meşcereler kurulmalıdır. Hangi meşcere tipi olursa olsun, ormanın kapalılık derecesi olabildiğince yüksek tutulmalıdır. Erozyonu önleme fonksiyonlu Sarıçam işletme sınıfları için optimal idare süresi, 100?120 yıl olmalıdır. Özellikle yüksek eğimli (>%30) sahalarda, 120 yılı aşan idare süresinin yıllık potansiyel toprak kaybı miktarını giderek arttırdığı anlaşılmaktadır. Sarıçam'ın Toprak Koruma İşletme Sınıfları için hedeflenmesi gereken göğüs yüzeyi ise yaklaşık 55 m2 ha-1'dır. Bu çalışmada üretilen performans göstergeleri ve diğer modellerin, plan yapıcılar için önemli birer veri kaynağı oluşturacağı ve ileride geliştirilecek modelleme yazılımlarına altlık oluşturarak, bilimsel karar verme süreçlerinde yardımcı olacağı düşünülmektedir. Böylece gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, Türkiye ormancılığında da gerçek anlamıyla ETFOP uygulamasına bir adım daha yaklaşılmış olacaktır. Erosion-induced land degradation is considered to be one of the most important environmental problems in Turkey, as well as many parts of the world. Forest ecosystems play a crucial role in solving the problem if properly managed. Improving this role is closely related to integrating the ecological values of forests –such as erosion control? into forest management plans prepared under the Ecosystem-based Multi-functional Forest Planning (EBMFP) concept. The main objective of this study is to integrate the erosion control value of forests into the EBMFP system used in Turkey. To this end, the aims were to; (i) quantify and map the annual potential soil loss and erosion control value, (ii) determine the forest areas allocated for erosion control in forest management plans, (iii) develop useful performance indicators for the integration process, and (iv) determine optimal forest forms minimizing soil losses in Veliköy and Olur Forest Planning Units (FPUs). Within these FPUs, growing stock and increment inventory was performed on 250 sample plots. In addition to typical inventory parameters; litter thickness, undergrowth height, and surface roughness were measured on the ground. Besides, topsoil samples were collected from each plot. Erosion risk maps were generated using the Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) with very-high-resolution aerial photographs. Two scenarios were developed for quantifying the erosion control value. Thus, the amount of maximum, potential, and prevented erosion, as well as the soil protection performance index (SPPI), were calculated for the case study areas. Finally, the erosion control value was quantitatively related to each stand's biophysical structure. Thanks to the erosion control value of forests, 2.59 and 5.08 Mt yr-1 of soil were retained in place in Veliköy and Olur FPUs, respectively. Productive forests (canopy cover>10%) could reduce erosion rates by as much as 95% compared to the bareland conditions. In terms of soil protection performance, the best stand types were GD, GLD, and LA among uneven-aged forests, while Çsc3, Çscd3, and LGÇscd3 were prominent among even-aged stands. There was almost no soil loss on lands covered by those stand types. Despite the protective effects of all land cover types in the FPUs, the average annual soil losses were predicted to be 7.8 and 15.8 t ha-1 yr-1 for Veliköy and Olur, respectively. Given the erosion risk maps, the forest lands currently suffering from intolerable soil losses (>5 t ha-1 yr-1) were allocated to erosion control and no wood production activity was planned for those forests. On the other hand, the forest lands previously allocated to the nature protection value, but showing no erosion risk, were detected and some of them were assigned to wood production. Thanks to the new arrangement, potential soil losses were reduced while periodic (20-year) allowable cut amounts increased by 12.3% and 1.8% for Veliköy and Olur FPUs, respectively. Thus, we conclude that the functional land allocation criteria currently used in the Turkish forest management guideline need to be revised. Overall, an uneven-aged management system should be preferred for maximizing the erosion control value provided by forest ecosystems. If this is impossible due to poor site conditions, the establishment of multiple-layered, dense, and pure coniferous stands should be aimed. No matter which stand type is preferred, the forest's canopy cover ratio must be as high as possible. The optimal rotation age is 100?120 years for Scots pine forests allocated for erosion control. Potential soil loss gradually increases after 120 years, particularly on steep sites (slope>30%) of Scots pine. Finally, a stand basal area of around 55 m2 ha-1 seems to be optimal for these forests. The performance indicators, models, and maps presented in this study are expected to be essential data sources for forest management planners and practitioners. These may also help in scientific decision-making by serving as a baseline for national decision support systems to be activated in the future. Thus, Turkey will likely move towards more effective implementation of the EBMFP on the ground, like many developed countries.

Yağış erosivitesi (R-faktör) erozyon çalışmalarında çok önemli bir faktördür ve toprak erozyonu üzerinde çok önemli bir etkiye sahiptir. Erozyon indeksi (EI) yağışın kinetik enerjisi ve yağış intensitesinin bir ürünüdür. Üniversal Toprak Kaybı Eşitliği (USLE) ve Revize Üniversal Toprak Kaybı Eşitliği (RUSLE)eşitliklerinin yağış-yüzeyakışı tanımlayan esas faktörü olan R,her bir müstakil erosiv yağış olayının erozyon indeksini hesaplamak için emek, zaman ve sürekli tutulan yağış yoğunluğu kayıtlarına ihtiyaç duyar.Bu çalışmada Mahmuthacılı Deresi Havzası yağış erosivitesinin zamansal ve yersel dağılımını değerlendirmek ve yıllık ortalama erosivitesini hesaplamak amaçlanmıştır.Bu amaçla, birbirine yakın konumlandırılmış üç yağış istasyonunun plüviograf verileri analiz edilmiş vebireysel yağışların yağış süreleri, kinetik enerjileri ve maksimum intensiteleri hesaplanmıştır.Çalışmada R faktör değerleri ayrı ayrı USLE ve RUSLE yaklaşımlarına göre hesaplanmıştır. Mahmuthacılı havzasının R faktör değeri USLE metoduna göre 11,52-47,38 t-m ha-1, RUSLE metoduna göre 102,16-220,99 MJ mmha-1saat-1yıl-1arasında değişmiştir.Ortalama yıllık R değeri USLE yaklaşımına göre 24.29t-m ha-1ve RUSLE metodolojisine göre 160MJ mmha-1saat-1yıl-1olmuştur. USLE ve RUSLE metotlarına göre her üç istasyona ait R faktör değerleri istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. İstatistiksel değerlendirmeye göreyağış istasyonlarının erosiv yağış potansiyelleri oldukça farklı bulunmuştur.2019,203SayfaAnahtar Kelimeler: Erosivite, RFaktör, Erozyon, Yağış, Mahmuthacılı havzası Rainfall erosivity (R-factor) is a very important factor in soil erosion studiesand it has a great influence on soil erosion. Erosion index (EI)is a product of rainfall kinetic energy and rainfall intensity. The calculationof the erosion index (EI)for each individual erosive rainfall event, which is basic to the determination of the rainfall-runoff erosivity factor R of the Universal Soil Loss Equation (USLE) and Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE), is laboriousand time-consuming and requires a continuous record of rainfall intensity. This study aims to evaluate the temporal and spatial distribution of rainfall erosivity and to calculate average annual rainfall erosivity in Mahmuthacılı River watershed. For this purpose, pluviographs data of three rain stations which is close to each other were analyzedand were calculated rainfall durations, kinetic energy and the maximum intensity of each individual erosive rainfall. In the study, the R factor values were calculated separately for both USLE and RUSLE approaches.The R factor value of the Mahmuthacılı watershedhas variedfrom 11,52-47,38 t-mha-1for USLE methodand 102,16-220,99 MJ mm ha-1hour-1year-1 according to the RUSLE method.The average yearly R factor value of the Mahmuthacılı watershed is 24.29 ton-m ha-1for USLE approachand160,00 Mj mm ha-1hour-1year-1for RUSLE method. The R factor values according to USLE and RUSLE methods of all threestations were statistically compared.According to statistic evaluation, the erosive potentials of rainfall were found quite variablein rain stations.2019, 203pagesKeywords:Erosivity, RFactor, Erosion, Rainfall, Mahmuthacılıwatershed 221

Çalışmada Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi kapsamında belirlenen 37517 ha alana sahip Erzurum Olur Mikrohavzası'nda erozyonla meydana gelen toprak kaybı iki yıllık (2017 ve 2018) bir süre dahilinde üç farklı yöntem ve entegre bir yaklaşımla belirlenerek karşılaştırılmıştır. Uygulanan yöntemler; GeoWEPP erozyon tahmin modeli ile erozyon alanlarının ve miktarının tahmin edilmesi, sediment istasyonu ile havza mansabında sediment veriminin belirlenmesi ve son olarak `erozyon çubuk yöntemi` ile kanal (1.sınıf ve 2.sınıf dereler) ve oyuntularda kenar (şev) erozyonun ölçümüdür.Çalışmanın birinci (2017) ve ikinci (2018) yıllarında ölçülen kanal ve oyuntu erozyonu şev toprak kayıpları sırasıyla 24472, 159746 ton/yıl'dır. 2018 yılının özellikle son altı aylık döneminde gerçekleşen yağış miktarlarındaki ve sayısındaki artış bu yıl için ölçülen erozyon miktarını da önemli düzeyde yükseltmiştir. 1. sınıf ve 2. sınıf derelere oranla toplam kayıpların yaklaşık %90'ı oyuntu derelerinden gerçekleşmiştir. GeoWEPP modeli ile tahmin edilen kanal ve oyuntu erozyonu miktarları her iki yıl içinde (2017: 58 ton/yıl; 2018: 19989 ton/yıl) ölçülen değerlerden çok daha düşük çıkmıştır. Modelin havza geneli için belirlemiş olduğu toplam sediment verimi 2017 ve 2018 yılları için sırasıyla 87.6, 89124 ton/yıl'dır (0.002, 2.80 ton/ha/yıl). Sediment istasyon verilerine göre belirlenen askıda katı madde (AKM) miktarları 2017 yılı için 36312 ton/yıl (0.97 ton/ha/yıl), 2018 yılı için 26108 ton/yıl (0.70 ton/ha/yıl)'dır. Bu sonuçlara göre özellikle kurak dönemler için tahmin edilen sonuçların gözlenenden daha düşük olduğu kanısına varılmıştır. 2018 yılı için ölçülen AKM miktarlarının havzada yapılan ıslah faaliyetleri neticesinde azaldığı tespit edilen önemli sonuçlardan biridir. Diğer taraftan özellikle AKM miktarının tespitinde yatak yükünün ölçülememesi toplam sediment bütçesinin oluşturulmasını zorlaştırmıştır. The objectives of the study were to determine and compare soil erosion losses from Olur sub-watershed (37517 ha) within Çoruh River Basin using three different measurement approaches including GeoWEPP erosion prediction model, sediment station for the assessment of suspended load, and erosion pin method for assessment of gully and stream bank (1st, and 2nd order) erosion within two year study period.The gully and streambank soil loss measured during the first (2017) and second year (2018) of the study period were 24472 and 159746 tons/yr, respectively. Significant soil loss was measured during the second year of the study period due to increase in the rainfall amount and its event number. Gully erosion accounted almost 90% of the total soil loss compared to 1st and 2nd order streams. The streambank and gully erosion loss (2017: 58 ton/yr; 2018: 19989 ton/yr) predicted by the GeoWEPP model were much lower than the measured ones. The total sediment yield predicted by the model was 87.6 ton/yr (0.002 ton/ha/yr) and 89124 ton/yr (2.80 ton/ha/yr) for the year 2017 and 2018, respectively. The suspended loads measured at the sediment station were 36312 ton/yr (0.97 ton/ha/yr), 26108 ton/yr (0.70 ton/ha/yr) for the year 2017 and 2018, respectively. According to results; the bank erosion values were underestimated by the model and this was pronounced even more during the dry period. Additionally, the measured suspended load for the second year of the study was lower than the first year, probably due to rehabilitation efforts undertaken across the watershed. Beside all these results, the shortcoming in the measurement of the bed load was the biggest obstacle to estimate the sediment budget for the whole watershed. 203

Toprak erozyonu günümüzde dünyanın ve Türkiye'nin mücadele etmesi gereken önemli çevresel sorunlardan bir tanesidir. Son yıllarda özellikle 20 yıl içinde niceliksel toprak erozyonu tahmin modelleri geliştirilmiştir. Rusle yöntemi de Wischmeir vd. tarafından 1978 yılında geliştirdikleri Usle yönteminin revize edilmiş halidir. Yöntem beş farklı faktörü hesaplayarak, çalışma alanından çıkan potansiyel toprak kaybını hektar/yıl/ton biriminde hesaplamaktadır. Yöntem tarım alanlarında toprak kaybını hesaplamak adına geliştirildikten sonra çeşitli revizyonlarla beraber yerbilimleri için bölgenin genel erozyon süreçleri hakkında bilgi verecek bir yöntem olarakta kullanılmaktadır. Çalışma sahası olarak erozyonel süreçlere açılmış olan, Fethiye'nin kuş uçumu yaklaşık 30km kuzeyinde yer alan Karadağ'dan kaynağını alan Akçay Havzası, aynı zamanda Eşen Çayı'nın bir kolu olan Akçay Havzası seçilmiştir. Rusle yönteminde toprak kaybını elde etmek için , yağış ve akışın erozyon oluşturma faktörü R, toprağın erodobilte oranı K , eğim ve eğim uzunluğu faktörü LS, arazi kullanımı ve bitki örtüsü faktörü C, toprak koruma önlemleri faktörü P faktörler birbiriyle çarpılır. Bunun sonucunda ton/ha/yıl biriminde toprak kaybı elde edilmektedir. Çalışmada, LS faktörü oluşturan sayısal yükselti modellerinden(SYM) '' Srtm30m '', ''Alos12.5m '' ve ''TanDEM-X12m.'' kullanılmıştır. Bu faktör değeri, eğim ve eğim uzunluğundan meydana geldiği için dağlık alanlarda özellikle eğimin arttığı alanlarda artmaktadır Bu tür çalışmalarda kullanılan altlık SYM verilerinin çözünürlüğü ne kadar artarsa topoğrafyayı yansıtma gücüde o kadar artmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre çözünürlük seviyesi en yüksek olan TanDEM-x12m SYM verisiyle üretilen potansiyel toprak kaybı miktarı 0 – 167 ton/ha/yıl, Alos12.5m 0 – 147 ton/ha/yıl, Srtm30m.'de ise 0 – 139 ton /ha/yıl olarak tespit edilmiştir. Soil erosion which has to deal with today's world and Turkey is the one of the major environmental problems. In recent years, quantitative soil erosion estimation models have been developed especially in 20 years. The Rusle method is also described in Wischmeier et al. is a revised version of the Usle method that they developed in 1978. The method calculates the potential loss of soil from the study area in hectare / year / ton unit by calculating five different factors. The method is used to calculate soil loss in agricultural areas and then it is used as a method to give information about the general erosion processes of the region for geosciences with various revisions. Akçay Basin, which has been opened to the erosional processes, a branch of Eşen Stream and originating from Karadağ which is located about 30km north of Fethiye's, has also been selected as a study area. In order to obtain soil loss in the Rusle method, the erosion-forming factor of precipitation and flow R, the rate of soil erodobilte K, slope and slope length factor LS, land use and vegetation factor C, the factors of soil conservation measures factor P are multiplied each other. As a result, soil loss is calculated in ton / ha / year unit. In the study, the LS factor RUSLE method of forming digital elevation model (DEM) 'Srtm30m.' ',' 'Alos12.5m.' 'and' 'tandem-X12m.' ' is used. In the study, TanDEM-X12m., Alos12.5m. and Srtm30m. were used as numerical elevation models that formed the LS factor. Since this factor value consists of slope and slope length, it increases in mountainous areas especially in areas where the slope increases. If resolution of the SYM datas increase of the base used in such studies the power of reflect topography increase. According to the results obtained ,TanDEM-x12m that has the highest resolution, the potential soil loss amount of data is 0 - 167 ton / ha / year, Alos12.5m 0 - 147 ton / ha / year and Srtm30m. 0 - 139 ton / ha / year were calcaluted. 130

Toprak kalitesi; biyolojik verimlilik, su ve hava kalitesi, bitki ve hayvan sağlığı ve sürdürülebilir çevrenin çok önemli bir parçasıdır. Bu çalışmada, Erzurum İli Palandöken dağında erozyon kontrolü amacıyla farklı zamanlarda oluşturulan ağaçlandırma sahalarındaki toprak kalite indeksinin (TKİ) belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, ağaçlandırma zamanları dikkate alınarak belirlenen (> 40 yaş, 10-40 yaş ve 40 years old, 10-40 years old, and

Toprak erozyonu, tarım alanlarını ve tabiatı etkileyen, günümüzün en önemli çevresel problemlerinden biridir. Tarım arazilerindeki toprak kaybı, ürün üretim potansiyelinin azalmasına, yüzey suyu kalitesinin düşmesine ve drenaj şebekelerinde zarara sebep olur. Erozyon hızının ölçülmesinde çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. 137Cs radyonüklidi, erozyon ve birikim çalışmalarında yaygın olarak kullanılan bir tekniktir. Bu çalışmada, Manisa ve çevresinde erozyona uğradığı düşünülen tarım alanlarından seçilen beş bölgeden alınan örneklerde, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerinin tayini yapılmıştır. Ayrıca bu beş bölgenin 137Cs konsantrasyonu HpGe dedektörü ile belirlenerek erozyon hızı hesaplanmıştır. İncelenen bölgedeki toprak örneklerinin % organik madde içeriklerinin 0,32- 5,88 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Erozyon hızı tayininde Orantılı Model ve Basitleştirilmiş Kütlesel Denge Modeli kullanılmıştır. Orantılı Model ile yapılan değerlendirmede erozyon hızının -0,38 ile - 45,05 t ha-1 y-1 arasında; birikim hızının +0,93 ile +23,93 t ha-1 y-1 arasında değiştiği hesaplanmıştır. Basitleştirilmiş kütlesel denge modeli ile hesaplama yapıldığında, erozyon hızının, -0,38 ile -70,01 t ha-1 y-1 arasında, birikim hızının, +0,92 ile +19,81 t ha-1 y-1 arasında değerler aldığı bulunmuştur. Her iki model ile bulunan sonuçların 30,00 t ha-1y-1'a kadar olan miktarlarda birbiri ile uyum içinde olduğu gözlenmiştir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda incelenen topraklarda erozyonun varolduğu sonucuna varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Toprak Erozyonu, Manisa, 137Cs, Orantılı Model, Basitleştirilmiş Kütlesel Denge Modeli Soil erosion affects both agricultural and natural landscapes, and is one of the most important of today's environmental problems. The loss of soil from farmland can induce reduction of crop production potential, decrease surface water quality and damaged drainage networks. There are many methods to measure the rate of erosion. 137Cs technique has been widely used as tracers to study the erosion and deposition of soils. In this study, the physical and chemical properties of the soil were determined in samples taken from five regions selected from agriculture areas in Manisa and surrounding areas. In addition, the concentration of 137Cs of these areas was determined by the HPGe detector and than the erosion rate was calculated. It has been found that the organic matter content of the soil samples in the examined area changes between 0,32 and 5,88 %. Erosion and deposition rates at five different sites were calculated by both Proportional Model and Simplified Mass Balance Model. With Proportional Model, erosion and deposition rates varied between -0,38 and -45,05 t ha-1y-1, +0,93 and +23,93 t ha-1y-1, respectively. With Simplified Mass Balance Model, erosion and deposition rates varied between -0,38 and -70,01 t ha-1y-1, +0,92 and +19,81 t ha-1y-1, respectively. It is observed that there is a good agreement between two models up to 30,00 t ha-1y-1 soil loss and gain. It is concluded that the erosion problem exists in these agriculturel areas.Keywords: Soil erosion, Manisa, 137Cs, Proportional Model, Simplified Mass Balance Model 99

Bu çalışma, Kastamonu-Araç yöresinde farklı eğim gruplarındaki orman yollarından kaynaklanan gerçek sedimantasyon miktarının belirlenerek, `Uluslararası Toprak Kaybı Denklemi (USLE)` ile kıyaslanmasını amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusunda orman yollarına sediment tuzakları kurulmuş ve tuzaklarda biriken sediment miktarları tekrarlı (iki sene) olarak ölçülmüştür. Böylelikle elde edilen gerçek sedimantasyon miktarları ve hesaplanan USLE sedimantasyon değerleri kıyaslanarak, USLE modelinin çalışma alanında uygunluğu belirlenmiştir.Çalışma kapsamında gerçek sediment miktarlarının hesaplanmasında her bir eğim grubunda (%2-4 toprak orman yolu, %4-6 toprak orman yolu, %6-8 toprak orman yolu, %8-12 stabilize orman yolu) yer alan orman yollarına 10'ar adet toplamda 40 adet, kontrol alanı olan meşcere içerisine 1'er adet olmak üzere toplamda 4 adet sediment tuzağı kurulmuş ve değerlendirilmiştir.Çalışma sonucunda eğim gruplarına göre gerçek sedimantasyon miktarı ve USLE değerleri sırasıyla ilk sene için, %2-4 eğim grubu toprak orman yolunda 2,1 t ha-1, 6,26 t ha-1, %4-6 eğim grubu toprak orman yolunda 2,48 t ha-1, 19,45 t ha-1, %6-8 eğim grubu toprak orman yolunda 5,57 t ha-1, 38,56 t ha-1, %8-12 eğim grubunda bulunan stabilize orman yolunda ise 2,52 t ha-1, 30,18 t ha-1 olarak hesaplanmıştır. İkinci sene için, %2-4 eğim grubu toprak orman yolunda 2,89 t ha-1, 7,39 t ha-1, %4-6 eğim grubu toprak orman yolunda 5,24 t ha-1, 22,96 t ha-1, %6-8 eğim grubu toprak orman yolunda 7,58 t ha-1, 45,53 t ha-1, %8-12 eğim grubunda bulunan stabilize orman yolunda ise 3,42 t ha-1, 35,63 t ha-1 olarak hesaplanmıştır.Tüm değerlendirmeler sonucunda erozyon tahmin yöntemi olan USLE'nin çalışma yöresinde bu eğim gruplarında yer alan orman yollarında iyi bir performans göstermediği gözlemlenmiştir. This study was carried out aiming to determine the actual amount of sedimentation originating from forest roads in different slope groups in Kastamonu-Arac Region with the comparison by using `International Soil Loss Equation` (USLE). In accordance with this purpose, sediment traps have been established in the forest roads and sediment amounts accumulated in the traps has been calculated repetitively (two years). Within this respect, by comparing actual sedimentation amounts calculated with USLE sedimentation values, suitability of USLE model determined for the study area. Within the scope of the study, actual sedimentation amounts have been calculated 10 units for each slope group in total 40 units (2-4% soil forest road, 4-6% soil forest road, 6-8% soil forest road, 8-12% stabilized forest road), and for the control area, 1 of each strand and a total of 4 sediment traps were installed and evaluated.As a result of the study, the actual sedimentation rates and USLE values for the slope groups are calculated as 2,1 t ha-1, 6,26 t ha-1 in 2-4% soil forest road, 2,48 t ha-1, 19,45 t ha-1 for the 4-6% soil forest road, 5,57 t ha-1, 38,56 t ha-1 for the 6-8% soil forest road, 2,52 t ha-1, 30,18 t ha-1 for the, 8-12% stabilized forest road in the first year. For the second year, the values are calculated as 2,89 t ha-1, 7,39 t ha-1 in 2-4% soil forest road, 5,24 t ha-1, 22,96 t ha-1 for the 4-6% soil forest road, 7,58 t ha-1, 45,53 t ha-1 for the 6-8% soil forest road, 3,42 t ha-1, 35,63 t ha-1 for the, 8-12% stabilized forest road.As a result of all the evaluations, it was observed that USLE, which is the erosion estimation method, did not perform well in the forest roads in these slope groups in the study area. 178

Bu çalışmada, 2014-2015 yılları arasında mantarların toprak agregat stabilitesi üzerindeki etkisini araştırmak amacıyla, Rhizopogon luteolus ve Suillus luteus tespit edilen alandan (mikorizalı ve mikorizasız ) toprak örnekleri alınmıştır. Bu çalışmada, toprak örneklerinin permeabilitesi (toprak su geçirgenliği), toprak (bünye) tayini, toprak strüktürü (yapısı), tekstür analizi gibi fiziksel analizlerin yanında; toprak makro-mikro elementleri, organik madde (%), içeriği kireç (g/kg) içeriği, tuz içeriği, toprak pH'sı açısından da değerlendirilmiştir.Yapılan bu çalışmada, mikoriza mantarlarının toprağın agregat stabilitesi ve suyu tutma kapasitesini arttırdığı, erozyon faaliyetlerini düşürdüğü gözlemlenmiştir. Ayrıca elde edilen verilere göre mikorizalı toprakların mikorizasız topraklara oranla organik madde ve bitki besin elementleri açısından daha zengin olduğu buna istinaden toprak verimliliğini de önemli derecede etkilediği tespit edilmiştir. In this study soil samples were taken from Rhizopogon luteolus and Suillus luteus (mycorhiza and mycorrhizis) to investigate the effect of fungi on soil aggregate stability between 2014-2015. In this study, physical analysis as well as permeability of soil samples (ground permeability), ground (structure), ground structure (texture), texture analysis was evaluated; Macro micro elements of soil, organic matter (%), lime content (g / kg), salt content and soil pH.In this study, it was observed that mycorrhizal fungi soil increased aggregate stability and water retention capacity and decreased erosion activity. In addition, it has been found that mycorrhizal soils are richer in terms of organic matter and plant nutrients compared to mycorrhiza soils and soil fertility is also significantly affected. 60

Organik ada olarak da kabul edilen Gökçeada'da canlılığın sürdürülebilirliği için mevcut doğal kaynakların kalite ve korunmasına yönelik tespitlerin yapılarak gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Ekosistemin sürdürülebilirliği için toprak en temel doğal kaynaklardan biridir. Diğer kaynaklar gibi toprak ve toprak kalitesinin sürdürülebilir olması için mevcut kaynak korunarak özelliklerinin belirlenmesi ve varsa riskler belirlenerek mevcut durumun daha kötüye gitmemesi için önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu amaçla yürütülen çalışmada; toprağın sürdürülebilir olmasında önemli bir yere sahip olan toprağın fiziksel ve kimyasal kalite parametrelerinin mevcut durumunun belirlenmesi ve Gökçeada'nın toprak erodobilite faktörü (RUSLE-K) tespit edilip, risk oluşturabilecek alanlarda gerekli önlemlerin alınması veya korunması konu edilmiştir.Bu kapsamda 248 lokasyondan yüzey toprak örneği alınmış olup arazi örtüsü tipleri CORINE 2006 sınıflandırması yardımıyla belirlenen bu lokasyonlara ait örnekler çalışmanın materyalini oluşturmuştur. Toprak örneklerinde, pH (toprak reaksiyonu), EC (elektriksel iletkenlik), toprak tekstürü, CaCO3 (kalsiyum karbonat), TN (toplam azot), TC (toplam karbon), TOK (toprak organik karbonu), AS (agregat stabilitesi), C/N (karbon azot oranı), dB (kuru hacim ağırlığı), suda çözünebilir majör anyon ve katyonlar gibi bazı fiziksel ve kimyasal kalite parametreleri belirlenerek aralarındaki ilişkiler tespit edilmiştir. Yine bu parametrelerin bazıları ve geçirgenlik sınıfları kullanılarak aynı zamanda toprak kalite parametresi olarak da nitelendirilen erozyona duyarlılığın (RUSLE-K) yanında toprakların kalite indeksi (TKİ) belirlenmiştir. Analiz sonuçlarına göre topraklarda ortalama %2,11 TOK; %0,15 TN; %2,99 CaCO3 bulunduğu; %17,34'ünün `hafif asit`, %43,15'inin `hafif alkali`, %38,31'nin `nötr`, %1,21'lik kısmının `orta asit ve alkali` pH sınıflamasında yer aldığı; AS ortalamasının %70,51; toprak bünyelerinin %91,93'ünün orta, %5,24'ünün ağır ve %2,83'ünün hafif bünyeli olduğu; topraklarda genel olarak herhangi bir tuzluluk probleminin olmadığı; ada topraklarında belirlenen RUSLE-K faktörüne göre, adanın %48,17'sında düşük, %51,83'ünde ise orta, yüksek ve çok yüksek erozyon riskinin olduğu tespit edilmiştir. Arazi örtüsüne göre RUSLE-K değerleri ortalamalarındaki farkların, istatistiki olarak önemli (p

Günümüzde çok önemli bir sorun olan erozyon, genellikle yanlış arazi kullanımı ve insan tahribatı nedeniyle, eğimli arazilerde toprağın tutucu bitki örtüsünün azaldığı ya da tamamen yok olduğu toprak profilinin üst katmanlarından başlayıp alta doğru devam eden aşınma ve taşınma olayıdır. Çalışma alanı, Ege Bölgesi İç Batı Anadolu Bölümü’nde bulunan ve Büyük Menderes nehri havzasının önemli bir bölümünü oluşturan Işıklı Gölü havzasıdır. Bu çalışmanın amacı; son yıllarda erozyon risk analizlerinin doğru bir biçimde yapılmasında oldukça fazla tercih edilen CBS tabanlı RUSLE yöntemini kullanarak Işıklı Gölü havzasının erozyon risk sahalarının belirlenmesi ve haritalanmasıdır. Bu çalışmada RUSLE yönteminin uygulanması için ArcGIS 10.2 ve ENVİ programları kullanılmıştır. Bu çalışma sonucunda oluşturulan Işıklı Gölü havzası erozyon risk analizi haritasına göre çeşitli risk sınıfları belirlenmiştir. Bunlar; çok hafif, hafif, orta, şiddetli ve çok şiddetli şeklinde beş sınıf olarak ayrılmaktadır. Çalışma alanında uygulanan RUSLE yönteminin diğer bir sonucu ise çalışma alanında meydana gelen erozyonla taşınan sediment miktarının tahmini olarak hesaplanmasıdır. Buna göre Işıklı Gölü havzasında erozyon bakımından en riskli kesimler, havzanın doğusunda yer alan ve oldukça engebeli bir yapıya sahip olan Akdağ kütlesinin bulunduğu kesim başta olmak üzere, havzanın kuzey, kuzeybatı, batı, güneybatı ve güneyinde bulunan diğer dağlık ve engebeli alanlarda bulunmaktadır. Çalışma Işıklı Gölü havzasında tespit edilen erozyon riski taşıyan alanlarda gerekli tedbirlerin alınması için önem taşımaktadır. Böylelikle erozyonla taşınan sediment miktarı en aza indirilerek toprağın korunması sağlanacaktır. Erosion, which is a very important problem nowadays, usually due to improper land use and antropogenic degredation of vegetation on slopes where the holder is reduced or disappears completely, starting from the upper layers of the soil profile and the on goingwear and is moving to ward the bottom. The study area is located in western Anatolia part of Aegean Region and constitute a significant part of the Büyük Menderes river basin it is Işıklı Lake basin. The aim of this study is mapping and identification of erosion risk areas in Işıklı Lake Basin by using GIS based RUSLE method. In this study, GIS-based method for the implementation of RUSLE, ArcGIS10.2 and ENVİ programmes has been used. This study was created as a result of various risk classes according to the map of erosion risk analysis the Işıklı Lake basin were determined. These are; veryslight, slight, moderate, severe and very severe are divided into five classes.Another consequence of theme method implemented in the study area RUSLE erosion from occurring in the study area to calculate an estimate of the amount of sediment that are transported by. Accordingly, in Işıklı Lake basin in terms of soil erosion is the most risky part of the basin is quite rugged and has a structure which is located tothe East sector where the mass is located Akdağ, including basin north, northwest, west, southwest and South are mountainous and hilly areas in other. This study identified are as with erosion risk in the watershed in Işıklı Lake, it is important to take the necessary measures.Thus, the amount of sediment which is carried by erosion, will be minimized and the protection of soil can be provided.

This study focuses on the relationship between erosion and land use and land cover changes (LULCC) in the Ergene Basin. RUSLE (3D) method, which is based on geographical information systems (GIS) and remote sensing (RS) techniques, was used in the study. In accordance with the research aim, Landsat satellite images were used to analyze LULCC from 1987 to 2015. Based on this dataset, two different C (land cover and management) factor maps were produced. LULCC in years manifest themselves in also C factor and thus obviously affect soil erosion indirectly. In this regard, the effects of anthropogenic LULCC on erosion were investigated and determined. It was found out that as LULCC have occurred in the Ergene Basin in the last 28 years, average annual soil loss has decreased (- 1.67 t haˉ¹ per year) as a result of the growth of residential areas. However, this, which seems positive at first glance, is because the effects of severe erosion that has increased in the area have not manifested themselves yet. It should be noted that uncontrolled growth of residential areas will give rise to some basic agricultural problems. The results of this study confirm the existence of a strong and significant relationship between LULCC and erosion. Some measures should be taken urgently so that erosion risk in the Ergene Basin is reduced to optimum level in the near future., Ergene Havzasındaki arazi kullanımı ve arazi örtüsü (AKAÖ) değişikliklerinin erozyonla ilişkisinin incelendiği bu çalışmada, coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve uzaktan algılama (UA) tekniklerine dayalı RUSLE (3D) yöntemi kullanılmıştır. Çalışma amacı kapsamında, Landsat uydu görüntüleri kullanılarak 1987 ve 2015 yıllarına ait AKAÖ tespit edilmiş ve bu veri seti üzerinden iki farklı C (arazi örtüsü ve yönetim) faktör haritası üretilmiştir. Yıllar arasında AKAÖ üzerinde meydana gelen değişiklikler C faktörünü de yansıyacağı için dolaylı olarak toprak erozyonunu etkileyeceği bellidir. Bu düşünceden hareketle antropojenik orijinli AKAÖ değişikliklerinin erozyon üzerindeki etkisi tespit edilmiş ve sorgulanmıştır. Sonuçta Ergene Havzasında son 28 yıllık zaman diliminde yaşanan AKAÖ değişiklikleri sonucunda, yerleşim alanlarının büyümesine bağlı olarak ortalama yıllık toprak kaybının azaldığı (- 1.67 t haˉ¹ yˉ¹) tespit edilmiştir. Ancak ilk bakışta olumlu olarak değerlendirilebilecek olan bu durum, sahada artış gösteren şiddetli erozyonun etkilerinin henüz yansımamasından kaynaklanmıştır. Ayrıca yerleşim alanlarının kontrolsüz büyüme sürecinin ise tarımsal açıdan bazı temel problemlere de neden olacağı unutulmamalıdır. Çalışma sonuçları AKAÖ değişiklikleri ile erozyon arasında kuvvetli ve kayda değer bir ilişkinin varlığını doğrulamıştır. Ergene Havzasındaki erozyonun yakın gelecekte optimum düzeye indirilmesi için acilen bazı önlemlerin alınması gerekmektedir.

YÖK Tez No: 397156 Doğal kaynaklarımızın yıllardır süregelen aşırı ve bilinçsiz kullanımı ile bitki, toprak ve su arasındaki doğal denge bozulmuş ve bunun sonucunda da hızlandırılmış toprak erozyonu, sel ve taşkın olaylarında artış ile sedimantasyon gibi sorunlar ciddi boyutlara ulaşmıştır. Bu sorunlara karşı gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir ancak bu amaca ulaşmak için öncelikle bu sorunların boyutları ve nedenleri ile ilgili verilerin ortaya konulması şarttır. Toprak erozyonunun bir alandaki miktar ve şiddetini ortaya koymak için iklim, toprak özellikleri, topoğrafik koşullar, bitki örtüsü ile insan faaliyetleri olmak üzere 5 ana faktörün etki derecelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Ancak, bu faktörlerin her birinin çok sayıda alt faktörü de olduğu göz önünde bulundurulduğunda özellikle arazi koşullarında toprak kayıplarını tahmin etmenin zamansal ve finansal açıdan büyük güçlükler içerdiği açıktır. Bu nedenle, USLE (Universal Soil Loss Equation) ile başlayan ve daha sonraları ise RUSLE (Revised Universal Soil Loss Equation), WARSEM (Washington Road Surface Erosion Model) ve WEPP (Water Erosion Prediction Project) gibi giderek artan sayıdaki modelleme yöntemleri ile devam eden süreçte bir havza üzerindeki erozyonun tahmini çalışmaları bilgisayar ve CBS teknikleri kullanılarak tahmin edilmeye ve modellenmeye başlanmıştır. Önemli ölçüde kolaylıklar getiren bu yeni tekniklerin ülkemizde kullanımı ise oldukça sınırlıdır. Bu modellemelerin sıkça kullanıldığı alanlardan birisi de büyük baraj havzalarıdır çünkü bu baraj rezervuarlarına ulaşan sediment miktarına dair verilerin kısa sürede ve hızlı bir şekilde belirlenmesi hem barajların elektrik üretimindeki işletim ömürleri hem de rezervuar havzasındaki sorunlu alanların ortaya çıkarılarak gerekli önlemlerin alınması açılarından oldukça önemlidir. Üzerinde büyük baraj projelerinin planlandığı Çoruh Nehri Havzası (ÇNH) söz konusu modelleme tekniklerinin uygulanabileceği çok sayıda örnek alan içermektedir ki bunlardan biri olan Borçka Barajı Havzası bu araştırmada çalışma alanı olarak seçilmiştir. Bu çalışmanın ana amaçları; havzada oluşan toprak kaybı ve sediment verimi miktarlarının WEPP modeli ve CBS teknikleri kullanılarak kısa sürede ve az masrafla hesaplanması ve böylece Çoruh Nehri Havzası'nda bir erozyon tahmin modellemesi uygulayarak toprak erozyonu olgusunun havza bazında irdelenmesi çalışmalarının başlatılması olarak belirlenmiştir. Yağış havzasında ana kaya, arazi kullanımı, eğim ve bakı faktörleri dikkate alınarak 15 model havza seçilmiştir. Seçilen bu model havzaların tamamından 240 adeti 0-10 cm, ve 240 adeti 10-30 cm derinlik kademesinden olmak üzere toplam 480 adet bozulmuş (poşet), 480 adet de bozulmamış (silindir) toprak örneği alınmıştır. Alınan örnekler üzerinde tekstür, hacim ağırlığı, geçirgenlik, su tutma kapasitesi, toprak reaksiyonu, organik madde içeriği gibi bazı fiziksel, hidro-fiziksel ve kimyasal analizler yapılmıştır. Çalışma sonucunda, 86576.83 ha'lık bir alana sahip olan Borçka Barajı Havzası'nda yıllık toplam sediment miktarı 360431.70 ton, yıllık ortalama sediment miktarı ise havza genelinde toplam 242.41 ton/ha/yıl olarak bulunmuştur. Birim alandan (ha bazında) ise yılda 4.16 ton sediment verimi gerçekleştiği hesaplanmıştır. Ayrıca, analizi yapılan toprak özellikleri seçilen model havzalar, ana kaya gurubu, arazi kullanımı ve toprak derinliği bakımından karşılaştırılmış ve karşılaştırmaların önemli kısmının istatistiksel anlamda farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Bu çalışma sonucunda elde edilen veriler Çoruh Nehri Havzasında planlanan diğer baraj projeleri için de benzer modellerin uygulanabilmesi açısından önemli bir örnek teşkil edecektir. For many years, excessive and inappropriate uses of natural resources have caused the fragile balance between soil, water and plant to be broken; thus, the problems including accelerated soil erosion, increase in flooding events and sedimentation have reached a serious level. Necessary precautions should be taken against these problems, but in order to reach this goal, first, quantities and reasons of these issues must be determined with sufficient data. To find out quantity and degree of soil erosion problem in an area, 5 main factors (climate, soil properties, topographic conditions, vegetation cover and human interferences) affecting soil erosion must be investigated. However, when considering many sub-factors under these main factors, it becomes very clear that determining soil erosion especially in the field is very difficult because it is both a time consuming and a costly process. Therefore, efforts on estimating and predicting soil erosion of an area have shifted towards using computers and GIS (Geographic Information System) technologies, which was first started with USLE (Universal Soil Loss Equation) and then evolved into recently developed several erosion prediction models including RUSLE (Revised Universal Soil Loss Equation), WARSEM (Washington Road Surface Erosion Model) and WEPP (Water Erosion Prediction Project). However, the number of scientific studies where such models and techniques are applied in Turkey is very limited. One of the areas where these models are often applied is the large dam reservoirs because to determine the data of annual average sediment amounts in a timely and reliable way is important for such reservoirs especially in respect to both their operating life for producing electricity and determining potential problem areas in reservoir watersheds for implementing necessary precautions. Due to the planning of several large dams on it, the Coruh River Valley consists of many example areas, including the research area of this study, the Borcka Dam Watershed, where mentioned models can be used. The main aims of this study were; to determine the amounts of soil loss and sediment yield in a timely and reliable way using WEPP model and GIS techniques and thus initiating watershed-based studies on investigating soil loss phenomenon by applying an erosion prediction modelling within the Coruh River Watershed. Within the whole watershed, a total of 15 model sub-watersheds were selected by considering the features of parent material, land use, slope and aspect. A total of 480 undisturbed (cylinder) and 480 disturbed (composite) soil samples by taking 240 samples from each soil depth of 0 - 10 cm and 10 – 30 cm were collected. On these soil samples, some physical, hydro-physical and chemical properties including texture, bulk density, permeability, water holding capacity, pH and organic matter content were analyzed. The results showed that annual total sediment amount for a 86576.83 ha Borcka Reservoir Watershed was 360431.70 tons, while the total sediment yield was found to be 242.41 ton/ha/yr. In addition, 4.16 ton/ha/yr of sediment was produced per unit area. In addition, the analyzed soil properties were compared based on chosen model sub-watersheds, parent material, land use and soil depth and it was determined that most of these comparisons showed statistically significant differences. The results gathered from this study may be an important example to be used for other large dam projects planned in the Coruh River Watershed. Bu boşluk iki aralık olacaktır.

Doğal kaynaklarımızın yıllardır süregelen aşırı ve bilinçsiz kullanımı ile bitki, toprak ve su arasındaki doğal denge bozulmuş ve bunun sonucunda da hızlandırılmış toprak erozyonu, sel ve taşkın olaylarında artış ile sedimantasyon gibi sorunlar ciddi boyutlara ulaşmıştır. Bu sorunlara karşı gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir ancak bu amaca ulaşmak için öncelikle bu sorunların boyutları ve nedenleri ile ilgili verilerin ortaya konulması şarttır.Toprak erozyonunun bir alandaki miktar ve şiddetini ortaya koymak için iklim, toprak özellikleri, topoğrafik koşullar, bitki örtüsü ile insan faaliyetleri olmak üzere 5 ana faktörün etki derecelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Ancak, bu faktörlerin her birinin çok sayıda alt faktörü de olduğu göz önünde bulundurulduğunda özellikle arazi koşullarında toprak kayıplarını tahmin etmenin zamansal ve finansal açıdan büyük güçlükler içerdiği açıktır. Bu nedenle, USLE (Universal Soil Loss Equation) ile başlayan ve daha sonraları ise RUSLE (Revised Universal Soil Loss Equation), WARSEM (Washington Road Surface Erosion Model) ve WEPP (Water Erosion Prediction Project) gibi giderek artan sayıdaki modelleme yöntemleri ile devam eden süreçte bir havza üzerindeki erozyonun tahmini çalışmaları bilgisayar ve CBS teknikleri kullanılarak tahmin edilmeye ve modellenmeye başlanmıştır. Önemli ölçüde kolaylıklar getiren bu yeni tekniklerin ülkemizde kullanımı ise oldukça sınırlıdır.Bu modellemelerin sıkça kullanıldığı alanlardan birisi de büyük baraj havzalarıdır çünkü bu baraj rezervuarlarına ulaşan sediment miktarına dair verilerin kısa sürede ve hızlı bir şekilde belirlenmesi hem barajların elektrik üretimindeki işletim ömürleri hem de rezervuar havzasındaki sorunlu alanların ortaya çıkarılarak gerekli önlemlerin alınması açılarından oldukça önemlidir. Üzerinde büyük baraj projelerinin planlandığı Çoruh Nehri Havzası (ÇNH) söz konusu modelleme tekniklerinin uygulanabileceği çok sayıda örnek alan içermektedir ki bunlardan biri olan Borçka Barajı Havzası bu araştırmada çalışma alanı olarak seçilmiştir.Bu çalışmanın ana amaçları; havzada oluşan toprak kaybı ve sediment verimi miktarlarının WEPP modeli ve CBS teknikleri kullanılarak kısa sürede ve az masrafla hesaplanması ve böylece Çoruh Nehri Havzası'nda bir erozyon tahmin modellemesi uygulayarak toprak erozyonu olgusunun havza bazında irdelenmesi çalışmalarının başlatılması olarak belirlenmiştir.Yağış havzasında ana kaya, arazi kullanımı, eğim ve bakı faktörleri dikkate alınarak 15 model havza seçilmiştir. Seçilen bu model havzaların tamamından 240 adeti 0-10 cm, ve 240 adeti 10-30 cm derinlik kademesinden olmak üzere toplam 480 adet bozulmuş (poşet), 480 adet de bozulmamış (silindir) toprak örneği alınmıştır. Alınan örnekler üzerinde tekstür, hacim ağırlığı, geçirgenlik, su tutma kapasitesi, toprak reaksiyonu, organik madde içeriği gibi bazı fiziksel, hidro-fiziksel ve kimyasal analizler yapılmıştır.Çalışma sonucunda, 86576.83 ha'lık bir alana sahip olan Borçka Barajı Havzası'nda yıllık toplam sediment miktarı 360431.70 ton, yıllık ortalama sediment miktarı ise havza genelinde toplam 242.41 ton/ha/yıl olarak bulunmuştur. Birim alandan (ha bazında) ise yılda 4.16 ton sediment verimi gerçekleştiği hesaplanmıştır. Ayrıca, analizi yapılan toprak özellikleri seçilen model havzalar, ana kaya gurubu, arazi kullanımı ve toprak derinliği bakımından karşılaştırılmış ve karşılaştırmaların önemli kısmının istatistiksel anlamda farklılık gösterdiği belirlenmiştir.Bu çalışma sonucunda elde edilen veriler Çoruh Nehri Havzasında planlanan diğer baraj projeleri için de benzer modellerin uygulanabilmesi açısından önemli bir örnek teşkil edecektir.Anahtar Kelimeler : Borçka Barajı Havzası, Toprak kaybı, Yüzeysel akış, Sediment verimi, CBS, WEPP (Water Erosion Prediction Project). For many years, excessive and inappropriate uses of natural resources have caused the fragile balance between soil, water and plant to be broken; thus, the problems including accelerated soil erosion, increase in flooding events and sedimentation have reached a serious level. Necessary precautions should be taken against these problems, but in order to reach this goal, first, quantities and reasons of these issues must be determined with sufficient data.To find out quantity and degree of soil erosion problem in an area, 5 main factors (climate, soil properties, topographic conditions, vegetation cover and human interferences) affecting soil erosion must be investigated. However, when considering many sub-factors under these main factors, it becomes very clear that determining soil erosion especially in the field is very difficult because it is both a time consuming and a costly process. Therefore, efforts on estimating and predicting soil erosion of an area have shifted towards using computers and GIS (Geographic Information System) technologies, which was first started with USLE (Universal Soil Loss Equation) and then evolved into recently developed several erosion prediction models including RUSLE (Revised Universal Soil Loss Equation), WARSEM (Washington Road Surface Erosion Model) and WEPP (Water Erosion Prediction Project). However, the number of scientific studies where such models and techniques are applied in Turkey is very limited. One of the areas where these models are often applied is the large dam reservoirs because to determine the data of annual average sediment amounts in a timely and reliable way is important for such reservoirs especially in respect to both their operating life for producing electricity and determining potential problem areas in reservoir watersheds for implementing necessary precautions. Due to the planning of several large dams on it, the Coruh River Valley consists of many example areas, including the research area of this study, the Borcka Dam Watershed, where mentioned models can be used.The main aims of this study were; to determine the amounts of soil loss and sediment yield in a timely and reliable way using WEPP model and GIS techniques and thus initiating watershed-based studies on investigating soil loss phenomenon by applying an erosion prediction modelling within the Coruh River Watershed. Within the whole watershed, a total of 15 model sub-watersheds were selected by considering the features of parent material, land use, slope and aspect. A total of 480 undisturbed (cylinder) and 480 disturbed (composite) soil samples by taking 240 samples from each soil depth of 0 - 10 cm and 10 – 30 cm were collected. On these soil samples, some physical, hydro-physical and chemical properties including texture, bulk density, permeability, water holding capacity, pH and organic matter content were analyzed.The results showed that annual total sediment amount for a 86576.83 ha Borcka Reservoir Watershed was 360431.70 tons, while the total sediment yield was found to be 242.41 ton/ha/yr. In addition, 4.16 ton/ha/yr of sediment was produced per unit area. In addition, the analyzed soil properties were compared based on chosen model sub-watersheds, parent material, land use and soil depth and it was determined that most of these comparisons showed statistically significant differences. The results gathered from this study may be an important example to be used for other large dam projects planned in the Coruh River Watershed.Bu boşluk iki aralık olacaktır.Keywords: Borçka Dam Watershed, soil loss, runoff, sediment yield, GIS, WEPP model. 287

Toprak erozyonu, ülkemizin en önemli çevre sorunu olarak kabul edilmektedir. Tarım alanları, bozuk ormanlar, yangın sahaları yanında ormanların işletilmesi ile elde edilen ürünün alandan çıkarılması amacı ile inşa edilen orman yolları da toprak erozyonunun en önemli kaynakları olarak sıralanabilir. Buna karşılık, toprak kaybının hızlı ve güvenilir bir şekilde tahmin edilmesi veya ölçülmesi ise oldukça zor ve masraflıdır. Dolayısı ile USLE, SWAT, WEPP gibi bazı modeller ile toprak erozyonu ve/veya sediment verimi gibi verileri bulmaya yönelik çalışmaların sayısı artmaktadır ve ülkemizdeki kullanımı da özellikle son on yıllık süreçte yaygınlaşmıştır. Ancak, yeni bir çalışma konusu olması nedeni ile ülkemizde bu tip modellerin kullanıldığı bilimsel araştırmalar oldukça kısıtlıdır.Bu çalışmada, Artvin İli sınırları içerisinde yer alan ve Çoruh Nehri alt havzalarından biri olan Godrahav Deresi Havzası'ndaki orman yollarından meydana gelen sediment miktarlarının WEPP-Road Modeli ile tahmin edilmesi irdelenmiştir. Bu amaçla, araştırma alanındaki ana kaya (granit ve bazalt) ve orman işletim şekli (koru ve baltalık) temel alınarak 12 farklı orman yolu seçilmiştir. Her bir yol 3 segmente ayrıldıktan sonra, örnek yollar için WEPP-Road modelinde gerekli olan yol eğimi, yol uzunluğu, yol genişliği, yol şekli, yol yüzeyi, trafik, dolgu eğimi, dolgu uzunluğu, tampon bölge eğimi, tampon bölge uzunluğu ve taşlılık değerleri elde edilerek program çalıştırılmış ve orman yollarından meydana gelen sediment miktarı hesaplanmıştır. Sonuçlar, araştırma sahasındaki orman yollarından 16.87 ton/ha/yıl sedimentin ayrıldığını, bu miktarın tüm Godrahav Deresi Havzası'ndaki mevcut orman yollarına uyarlandığında toprak kaybı miktarının toplam 746.15 ton/ha/yıl civarına ulaştığı ve bunun da söz konusu havzanın ürettiği toplam sediment miktarı içerisinde %2.6'lık bir paya sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, üretilen sediment miktarlarının hem ana kaya hem de orman işletim tipi bakımından farklılık göstermediği de bu çalışmanın sonucunda tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: WEPP-Road, orman yolları, ana kaya ve orman örtüsü Soil erosion is accepted as the most important environmental problem in Turkey. Besides agricultural areas, disturbed forests, burned areas, forest roads built for transporting harvests produced by forest management can also be listed as the most important sources for soil erosion. On the other hand, it is very difficult and costly to estimate or measure soil loss in a quick and reliable way. Therefore, the number of studies on using models such as USLE, SWAT, and WEPP to find out soil loss and/or sediment yield has been increasing and their application in the country is spreading especially in the last decade. However, since it is a rather new study subject, scientific researches using such models are quite limited in Turkey.In this study, using WEPP-Road Model, the estimation of sediment amounts produced by forest roads within the Godrahav Creek Watershed, a sub-watershed of Çoruh River Watershed, located in Artvin were investigated. For this purpose, based on parent material (granite and basalt) and forest management type (productive and coppice), 12 different forest roads were chosen. After dividing each road into 3 segments, values required by WEPP-Road model including slope, length, width, type, and surface of roads, traffic degree, fill slope and length, buffer zone slope and length, and rock content were determined and the sediment amounts were estimated by running the model. The results showed that 16.87 ton/ha/yr sediment were produced from the forest roads, the amount of sediment yield was reached to 746.15 ton/ha/yr when all the forest roads within the Godrahav Watershed were considered and the contribution ratio of all the forest roads among the total sediment produced within the whole watershed was 2.6%. In addition, both the parent material and the forest management type did not reveal any significant differences in respect to the produced sediment amounts.KeyWords: WEPP-Road, forest roads, bedrock and forest cover 93

Bu çalışmanın amacı, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı Düzenlenmiş Evrensel Toprak Kaybı Denklemi (RUSLE) yöntemi kullanarak Tekirdağ ilinin erozyon risk sahalarının ve yıllık ortalama toprak kayıp miktarının belirlenmesi ve haritalanmasıdır. Bu amaç çerçevesinde çeşitli kaynaklardan toplanan çok farklı malzemeler yöntem içeriği doğrultusunda birleştirilmiş ve elde edilen sonuçlar arazi çalışmaları ile yerinde kontrol edilmiştir. Sonuçta Tekirdağ ilinin genelinde (% 61.9) çok hafif (Risk 1) erozyon riskinin etkili olduğu tespit edilmiştir. Erozyon daha çok eğim değerlerinin yüksek, zemin örtüsünün zayıf veya tahrip edildiği, vadi yoğunluğunun fazla ve toprak özelliklerinin ince karakterli olduğu alanlarda şiddetli olduğu görülmüştür. İlde yaşanan yıllık ortalama toprak kaybı, 5.26 t/ha-1/y-1 olarak hesaplanmıştır. Belirlenen bu toprak kaybı değeri, Türkiye ortalamasının (6.14 t/ha-1/y-1) altında olduğu için oldukça olumlu bir durumdur. Bununla birlikte ilde 32 yıllık zaman zarfında (1981-2013) çok hafif, hafif ve çok şiddetli erozyon risk sınıflarında artış, orta, güçlü ve şiddetli erozyon risk sınıflarında ise azalış şeklinde makul bir değişim yaşanmıştır. Ancak il genelinde yine de erozyonu en asgari düzeye indirmek amacıyla bazı tedbirler alınmalıdır. Bütün bu ve buna benzer önlemler alınmazsa ildeki erozyon eskiye benzer bir karakter kazanıp, artabilir. Bu çalışma CBS tekniklerinden yararlanılarak RUSLE yöntemiyle erozyon riskinin belirlenebileceğini göstermiştir. This study aimed at determining and mapping the erosion risk zones and average annual soil loss amount in Tekirdağ province through Geographic Information Systems (GIS) based Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE). To this end, various materials collected from different sources were combined in accordance with the method content. The obtained results were checked in-situ via field surveys. It was concluded that there was a very soft (Risk 1) erosion risk in most of Tekirdağ province (61.9 %). It was seen that erosion was intense mostly in the areas which had high slope values, which had a poor or destroyed ground cover, and where valley density was high and soil had a fine characteristic. Average annual soil loss in the province was found to be 5.26 t/ha-1/y-1. This soil loss value was quite below the Turkey average (6.14 t/ha-1/y-1), thereby referring to a positive situation. In addition, it was determined that an increase occurred in very soft, soft, and very intense erosion risk classes while a decrease occurred in medium, strong, and intense erosion risk classes in the 32 year period (1981-2013). However, despite such positive findings, some measures should be taken across the province in order to minimize erosion. Erosion may acquire a characteristic similar to the one in the past and increase, if such measures are not taken. The present study also demonstrated that erosion risk might be determined via GIS4based RUSLE method.

Bu çalışmanın amacı, farklı pH değerlerine sahip topraklarda kentsel ve endüstriyel kaynaklı organik düzenleyici uygulamalarının erozyona karşı duyarlılık ve verim üzerine olan etkilerini sera ve laboratuar koşullarında belirlenmesidir. Çalışmada kullanılan toprak örnekleri Samsun ili ve çevresinde yer alan asit, nötr ve alkalin reaksiyona sahip arazilerden ve yüzeyden (0-20cm) alınmıştır. Kullanılan düzenleyiciler farklı kurumlardan temin edilmiştir. Araştırma konusu örnekler; orta bünyeli, asit, nötr ve alkalin reaksiyonlu, tuz içeriği düşük ve hafif, organik madde miktarı orta ve az, kireç içeriği az ve fazla olan topraklardır.Bölünen bölünmüş parseller deneme düzeninde yürütülen bu çalışmada, çöp kompostu, tütün atığı, çeltik kavuzu farklı pH'lara sahip topraklara 4 farklı dozda (0%, 2.5%, 5.0%, 7.5%) iki tekrarlamalı olarak uygulanmıştır. Bir aylık inkübasyon periyodundan sonra saksılarda marul bitkisi yetiştirilmiştir. Yapılan analizler ve değerlendirmeler sonucunda, topraklara organik düzenleyici ilavesinin çeşit ve uygulama dozlarına bağlı olarak erozyon oranı (EO), agregat stabilitesi (AS), dispersiyon oranı (DO), Boekel oranı (likit ve plastik limitleri nem içeriğinin pF2 deki neme oranı) ve verim değerlerini etkilediği görülmüştür. Yapılan uygulamaların etkinliği, toprakların pH düzeylerine göre değişim göstermiştir. The objective of this study was to determine the effects of municipal and industrial organik soil conditioner applications on soil erodibility and dry matter yield in soils having different pH under greenhouse and laboratory conditions. Soil samples used in this study were taken from soil surface (0-20cm) at different fields having acid, neutral and alkaline pH in Samsun region. Soil conditioners were supplied from different associations.The soil samples subjected to this research are medium in texture, acid, neutral and alkaline in pH, none and very slightly saline in EC, low and medium in organik matter content, and high and low in lime content.This study was conducted according to split bloc design. Tobacco waste, rice husk compost and municipal solid waste were incorporated into the acid, neutral and alkaline soils in four different rates (0.0%, 2.5%, 5.0% and 7.5%) and two replications. After a month of the incubation period, lettuce plant were grown in the pots.The results of analyses showed that applications of organik conditioners into soils increased aggregate stability (AS), Boekel ratio, and lettuce yield, decreased dispersion ratio (DO), erosion ratio (EO), values according to the type and application rates of organik conditioners. Effectiveness of the applications varied according to pH level of the soils. 76

Bu çalışmada amaç Düzenlenmiş Üniversal Toprak Kaybı Denklemi Yöntemi (RUSLE) ve Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) kullanılarak çalışma alanında toprak kaybının görüldüğü sahaları, sahalardaki toprak kaybı miktarını ve şiddetini ortaya koymaktır. Bu amaçla Afyonkarahisar İli' nde yer alan yaklaşık 780 km2lik bir alan kaplayan Eber Gölü Havzası çalışma alanı olarak seçilmiştir. Sahanın seçiminde Eber Gölü çevresinin litoloji ve toprak özellikleri, Göl ve çevresinde yükselti farkının fazla olması ve bitki örtüsünün yoğun tahrip edilmiş olması etkili olmuştur.RUSLE yönteminde `Düzenlenmiş Üniversal Toprak Kaybı Denklemi`ni oluşturan etmenler topluluğu ele alınmış ve gözden geçirilmiştir. Sözkonusu bu etmenler; yağış etmeni (R Faktörü), toprak etmeni (K Faktörü), eğim ve yamaç uzunluğu etmeni (LS Faktörü), vejetasyon / bitki örtüsü etmeni (C Faktörü) ve toprak koruma etmeni (P Faktörü) dir. Bu etmenlerin herbiri için arazi çalışmalarında veriler toplanmıştır.Veriler CBS ortamında biraraya getirilmiş ve CBS nin veri girişi, veri işleme, analiz ve sunu hazırlama araçlarından faydalanılmıştır. Bu çalışmalara temel oluşturacak RUSLE etmenlerinin herbiri CBS ortamında sayısal (dijital) olarak sağlanmış, UA ve arazi çalışmalarından sağlanan verilerle beş ayrı tematik katman elde edilmiştir. Bu beş katman daha sonraki analizler için raster veri formatına dönüştürülmüştür. Son aşamada ise herbir etmeni temsil eden katmanların bindirilmesi (overlay) ile sonuç haritası elde edilmiştir.Sonuç olarak potansiyel toprak kaybı değerlerine göre; beş sınıfa bölünerek Eber Gölü Havzası için potansiyel risk sınıfları haritaları oluşturulmuştur. Potansiyel toprak kaybı açısından Eber Havzasında erozyon riski 5 sınıfta ve 0 ile 85 ton/ha/yıl arasında değişmektedir. Eber Gölü Havzasında % 28 çok hafif, %13 hafif, %14 orta, % 14 şiddetli ve %12 çok şiddetli erozyon saptanmıştır.Anahtar Kelimeler: Coğrafya,Eber Gölü Havzası, Afyonkarahisar, RUSLE, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Toprak Erozyonu. This study aims to present the sites in the study area with soil lossas well as the amount and level of soil loss and on these sites using the Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) and Geographical Information System (GIS).Fort this purpose, Eber Lake Basin which spans an area of 780 km2 in the province of Afyonkarahisar was chosen as the study area.In selecting this area, factors such as lithology and soil properties, higher level of elevation difference, and overly destructed vegetation of Eber Lake and its surrounding were significant.RUSLE method deals with and revises the group of parameters that make up the equation. These are rainfall and run-off factor (R), soil erodibility factor (K), slope length and steepness factor (LS), vegetation/cover factor (C) and soil conservation factor (P). In the field survey, data were collected for each of these factors. Then they were brought together in GIS environment where GIS tools such as data input,.analysis and presentation preparation were utilized. Each of the RUSLE factors that will form a basis forthis study was digitized in GIS and five different thematic layers were obtained using the data collected in the field study. All layers were then converted to raster format for further analysis. In the final stage, a resulting map was produced by overlaying the layers representing each factor.As a result, potential risk class maps for Eber Lake Basin were created by dividing into five classes according to potential soil loss values. With regards to soil erosion potential,the erosion risk in Eber Basin varies in five classes from 0 to 85 tons/ha/year. In Eber Lake Basin, %28 very light, %13 light, 14% moderate, 14% severe and 12% very severe erosion risks were observed.Keywords:Geography,Eber Basin, Afyonkarahisar, RUSLE, Geographical InformationSystem, Soil Erosion

Toprakların erozyonun parçalanma ve taşınma süreçlerine olan duyarlılığı genel itibariyle agregat parçalanma mekanizmaları tarafından kontrol edilmektedir. Bu çalışma ile Ankara ilindeki yarı kurak bir havzadan üç farklı kullanım türünü (işlemeli tarım alanı, mera ve ağaçlandırma alanı) temsilen alınan topraklarda agregat parçalanması ve toprak organik karbon (OK) kapsamları arasındaki ilişkilerin laboratuar koşullarında araştırılması amaçlanmıştır. İki farklı yağış şiddeti (80 ve 120 mm saat-1) koşulunda ve üç farklı eğim dikliği (% 9, 15 ve 20) için yağmurlama denemeleri gerçekleştirilmiştir. Sıçrayan ve yüzey akış ile taşınan sedimentler 60 dk'lık yağmurlama esnasında her 5 dakikada bir toplanmıştır. Toplanan 1143 adet sediment örneğinin agregat büyüklük dağılımları (ABD) çıkarılmış ve dağılımlardan ortalama ağırlık çapı (OAÇ, mm) değerleri hesaplanmıştır. Elde edilen OAÇ (mm) değerlerine karşılık gelen agregat büyüklüklerinin OK kapsamları belirlenerek, OAÇ ve OK arasındaki detaylı ilişkiler çeşitli istatistiksel yaklaşımlar ile modellenmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar, yağış şiddeti, eğim dikliği ve arazi kullanımlarının agregat parçalanma mekanizmaları üzerine istatistiksel olarak önemli düzeylerde (P < 0,05) etki ettiğini işaret etmektedir. İlaveten, sıçrayan ve yüzey akışlar ile taşınan sedimentlerin ABD'ları Log-normal, Fraktal ve Weibull dağılımlar ile modellenerek karşılaştırılmıştır. Ayrıca çalışma kapsamında, ıslak eleme koşulları altında 5 farklı agregat dayanım yöntemi karşılaştırılmış ve toprak sistemi içerisinde agregat parçalanmasına sebep olan fiziksel süreçleri yansıtabilme yeteneklerine göre değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Agregat parçalanması, toprak organik karbonu (OK), yağmurlama denemesi, ortalama ağırlık çapı (OAÇ) Soil susceptibility to detachment and transport sub-processes of erosion is generally controlled by aggregate breakdown mechanism. In this study we aimed to investigate to relationships between aggregate disintegration and soil organic carbon content (OC) in laboratory conditions using the soils of three different land uses (cultivated agricultural land, grassland and plantation area), taken from a semi arid catchment, located in Ankara. The rainfall simulations were conducted with the three slope degrees (%9, 15 and 20) under two rainfall intensities (80 and 120 mm h-1). Splashed and transported sediments were collected every 5 min during 60 min rainfall simulations. And Aggregate Size Distributions (ASD) of the collected 1143 samples were measured and Mean Weigth Diameter (MWD, mm) values derived from ASD values were calculated. According to obtained MWD values, OC of sediments were measured and detailed relationships between these variables were performed to model with different statistical approaches. Results clearly indicated that rainfall intensity, slope degree and land use have had statistically significant (P < 0,05) effects on aggregate breakdown mechanisms. Additionaly, ASD of the splashed and transported soil sediments were modelled and compared by means of Log-normal, Fractal and Weibull distribution. In this study, we have also compared five different breakdown mechanisms or methods of measuring aggregate stability under wet sieving conditions and evaluated them in terms of their ability to simulate physical processes that cause aggregate instability in the soil system.Key Words : Aggregate breakdown, soil organic carbon (OC), rainfall simulation, mean weigth diameter (MWD) 187

Kurak ve yarı-kurak bölgeleri tehdit eden rüzgâr erozyonu, kritik bir çevresel sorundur. Genel olarak rüzgâr erozyonu, çölleşme, yoksulluk ve diğer çevresel felaketleri beraberinde getirmektedir. Rüzgâr erozyonu olayında bitki örtüsü, toprak yüzeyini aşındırıcı rüzgârlardan korumak için çok önemli bir etmendir . Bu tezin amacı bitki örtüsü değişiminin rüzgâr erozyonu üzerine nasıl bir etki yaptığını incelemek ve bu konu ile ilgili var olan bilgileri geliştirmektir. Bunu sağlamak amacıyla , rüzgâr erozyonu ölçümünde bir taşınabilir parsel ölçüm tekniği bölgesel ölçekler için geliştirilmiştir. Ayrıca, her bir arazi biriminde ve farklı arazi birimleri arasısınırlarda bulunan bitki örtüsü desenlerinin, rüzgâr erozyonu üzerindeki etkisi rüzgâr tüneli deneyleri yapılarak incelenmiştir. Çalışmanın modelleme kısmında Yenilenmiş Rüzgâr Erozyonu Denklemi (YRED) araştırma yapılacak alanlara göre uyarlandıktan sonra, Suriye-Khanasser vadisi farklı arazi kullanım alanlarından elde edilen veriler ile kalibre edilmiştir. Bunun yanı sıra, bir tahmin modeli olarak Bölgesel Ölçekli Rüzgâr Erozyonu Denklemi (BÖ-RED) de geliştirilmiştir. Yapılan araştırmanın en önemli sonuçları: (1) Kalibre edilmiş ve ayarlanmış YRED modeli, farklı bitki örtüsüne sahip araziler için toprak kütle taşınması tahmininde başarı ile uygulanabilmektedir. (2) Taşınabilir parsel yönteminin bölgesel ölçekte rüzgâr erozyonunu ölçmek için umut verici bir yöntem olduğu görülmüştür. (3) Bitki örtüsü deseni ve arazi birimleri arasındaki sınırların rüzgâr ile toprak kütle taşınmasında bir hayli etkili olduğu belirlenmiştir . (4) Bu çalışmada geliştirilen BÖ-RED, kütle taşınma ve birikme miktarlarını ve sonuç olarak toprak kaybını konumsal olarak tahmin edebilmektedir ve bu sayede de rüzgâr erozyonu araştırmalarında son derece yardımcı bir model olarak kullanılabilme potansiyeli bulunmaktadır Wind erosion is a critical environmental problem that threatens mainly the arid and semi-arid regions. Usually this problem is associated with desertification, poverty and other environmental and socioeconomic problems. As vegetation is one of the vital factors for the protection of the soil surface against erosive winds, this thesis aims to improve the knowledge on the effects of vegetation cover and land use on regional scale wind erosion by improving of measurement equipment and methods and by the help of wind erosion models. Thus, a new method of portable plot for measuring the wind erosion at the regional scale was developed. Furthermore, the effects of vegetation pattern and the transitions on wind-blown sediment transport were investigated by the downscaling of regional scale conditions in wind-tunnel experiments. In the modeling part of this thesis, the field scale wind erosion model of RWEQ (Revised Wind Erosion Equation) was adjusted, calibrated and validated against ground data collected from different land uses in the Khanasser valley region, Syria. Moreover, a new process-based regional scale model of RS-WEQ (Regional Scale Wind Erosion Equation) was developed. The results of this thesis showed that (1) the adjusted, calibrated and validated RWEQ model is applicable for different land uses in semi-arid regions. (2) the portable plot strategy is a promising method for observing the wind erosion at the regional scale. (3) the vegetation pattern and the border between different land uses have significant effect on the quantity and intensity of wind-blown sediment transport. (4) the developed RS-WEQ regional scale model predicts mass flux, soil loss and deposition for all land covers in a region, including the spatial pattern of these variables within arable fields and thus this model is applicable to assess the wind erosion problem in the vulnerable regions. 141

Toprak erozyon duyarlılığı arazi kullanımı, topoğrafya ve toprak özellikleri tarafından büyük ölçüde etkilenmektedir. Bu değerin bilinmesinin yanında, konumsal değişiminin de belirlenmesi, alınacak kontrol önlemlerinin planlanmasında karar vericiler ve uygulayıcılar açısından önem taşımaktadır. Sakarya Havzası'na dahil olan İlhan Çayı Alt Havzası'nda yer alan Asartepe Baraj Havzasında yürütülen bu çalışmada toprak erozyon duyarlılığının konumsal değişimi incelenmiştir. Gridleme yöntemi ile beş farklı arazi kullanımından (nadas-ürün, bozuk meşelik, mera, alüviyal tarım, kolüviyal tarım alanlarında), 28 adet arazi çalışması süresince toplam 1280 adet yüzey örneği alınmış ve bu örneklerde organik madde, birincil tane dağılımları, hidrolik iletkenlik analizleri yapılarak (toplam 4096 adet laboratuvar analizi ile) dört farklı eşitlik ile toprak erozyon duyarlılık (K) değerleri hesaplanmıştır. Toprak özellikleri ve K değerlerinin konumsal değişimleri kriging ve simülasyon yöntemleri ile belirlenmiştir. Varyans analizi farklı arazi kullanımlarında toprak özellikleri ve erozyon duyarlılık değerleri ortalamalarının istatistiksel olarak farklı olduğunu göstermiştir (P

Bu araştırma, Erzurum İli Kuzgun Baraj Gölü çevresinde mevcut arazi kullanım durumuna göre doğal kaynakların (su kaynakları, hidrolojik fonksiyonlu ormanlar, çayır ve mera alanları) etüdü, fiziksel ve kimyasal karakteristiklerinin saptanması, kalite kriterlerine ve sürdürülebilirlik ilkelerine göre değerlendirilmesi amacıyla yürütülmüştür. Alanda eğim ve arazi kullanım durumuna göre, yüzeyden (0-20 cm) ve açılan profillerin horizonlarından toprak örneklemesi yapılmıştır. Toprak örneklerinde; tekstür, agregat stabilitesi, dispersiyon oranı, hidrolik iletkenlik, organik madde, pH, kireç, elektriksel iletkenlik, katyon değişim kapasitesi, değişebilir katyonlar, azot ve fosfor analizleri yapılmıştır. Uydu görüntüleri ve CBS kullanılarak araştırma alanı için; yükseklik grupları, eğim ve bakı grupları, yol ve drenaj yoğunluğu, arazi kullanımı belirlenmiştir. Ayrıca bu alan, toprağın aşınıma duyarlılığı, erozyon riski, ağaçlandırma tekniği, toprak ve su kalitesi bakımından değerlendirilmiştir. Eğim derecesinin yüksek olduğu ve bitki örtüsünün zayıf ya da hiç olmadığı ince taneli toprakların bulunduğu alanlarda erozyon oranı yüksek, eğimin derecesinin düşük ve bitki örtüsünün yüzeyi kaplama oranının yüksek olduğu alanlarda ise toprağın aşınabilirlik oranı daha düşük bulunmuştur. CORINE arazi kullanım sınıflandırmasına göre; %63,28'ini meralar, %5,37'ini geniş yapraklı, %0,84'ini iğne yapraklı ormanlar ve %9,92'ini üzerinde bitki bulunmayan erosif faktörlerin etkisinde kalmış araziler olduğu belirlenmiştir. Gerçek erozyon tehlikesi haritasına göre alanın %23,48'i düşük, %38,42'si orta ve %33,30'u yüksek derecede erozyon tehlikesine sahip olduğu belirlenmiştir. Araştırma alanının % 65,81'i arazi kalitesi bakımından iyi sınıfı oluşturmaktadır. Sulama suyu genel olarak C2S1 sınıfında yer almaktadır. Araştırmada, doğal kaynak potansiyellerinin sürdürülebilirliği için CBS, arazi gözlem ve analizleri ile uydu görüntülerinin birlikte kullanılarak daha doğru değerlendirilmelerin yapılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. This study was undertaken to assess natural resource inventories (water resources, hydrological function of forests, meadows and pasture areas) and to evaluate soil and water quality for sustainability in the Kuzgun Dam Lake, Erzurum. Soil samples were collected from surface layers (0-20 cm) and in horizons of defined soil profiles by considering slope characteristics and land use types in the study area. Texture, aggregate stability, dispersion rate, hydraulic conductivity, organic matter, pH, lime, electrical conductivity, cation exchange capacity, exchangeable cations, nitrogen and phosphorus were determined. For the survey area; altitude groups, slope and aspect groups, road and drainage density, land use types were determined using the satellite images and GIS. Also in this area, soil erosion sensitivity, erosion risk, tree planting techniques, soil and water quality were evaluated. In areas with higher slope degree and poor vegetation, erosion rate was also high. According to the CORINE land use classification; 63.28% of the study area was covered by pastures, 0.01% by recreational areas, 6,26% by agriculture, 5.37% by leaved forests, 0.84% by conifer forests, and 9.92% by non-crop land. According to the real erosion map, 23.48% of the study area has low degree of erosion, 38.42% medium, and 33.30% high degree of erosion hazard. About 65 % of the research area is a good class of land quality. Irrigation water is generally in a class of C2S1. In this study, determination of the sustainability of natural resource potentials; GIS, land use along with observation and analysis of satellite imagery have reached the conclusion can be made more accurate evaluations. 247

Bu çalışmanın amacı Düzenlenmiş Üniversal Toprak Kaybı Denklemi (RUSLE) yöntemi, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) teknikleri kullanarak çalışma alanında toprak kaybının görüldüğü sahaları, miktarını ve şiddetini ortaya koymaktır. Bu amaçla Afyonkarahisar İli`nde yer alan, yaklaşık 330 km² lik bir alan kaplayan Değirmen Dere Havzası, çalışma alanı olarak seçilmiştir. Söz konusu sahanın tarım alanı olmasının yanı sıra erozyondan önemli derecede etkilenmesi çalışma alanı olarak seçiminde etkili olmuştur.RUSLE yöntemi yıllık toprak kaybını saptama çalışmalarında çok yaygın olarak kullanılan etken (faktör) temelli bir yöntemdir ve her bir faktör ayrı harita katman olarak elde edilmiştir. Yağışın erozyon oluşturma gücü olan R faktörü Modified Fournier Index (MFI) yardımı ile yıllık yağış verilerinden, toprağın aşınabilirlik gücü olan K faktörü çalışma alanından elde edilen toprak örneklerinden, topografyayı temsil eden eğim ve eğim uzunluğu faktörü olan LS 10 m çözünürlükteki sayısal yükselti modelinden (SYM), arazi kullanımı ve bitki örtüsü faktörü olan C ise Landsat-5 TM görüntüsünden elde edilmiştir. Bütün veriler CBS ortamında bir araya getirilmiş ve CBS nin veri girişi, veri işleme, analiz ve sunu hazırlama araçlarından faydalanılmıştır.Sonuç olarak, potansiyel toprak kaybı değerlerine göre, beş sınıfa bölünerek, havza için potansiyel risk sınıfları haritası oluşturulmuştur. Özelikle LS faktörünün, diğer faktörlere göre erozyon üzerinde büyük bir etkiye sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Havzada yüksek eğime sahip alanlar yüksek erozyon riskine sahip yerlerdir. Çalışma sahasından elde edilen araştırma sonuçları çevrecilere ve bölgedeki yöneticilere yol gösterici olabilir. The purpose of this study is to assess annual soil loss using the Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) with Geographic Information Systems (GIS) and Remote Sensing (RS) techniques. The study area is located in (Afyonkarahisar Province) Değirmen Dere basin an area of about 330 km². The reasons are why the Değirmen Dere basin chosen the facts that these plains are a typical agricultural region and heavily damaged by soil erosion.RUSLE is widely used to predict annual soil loss. The RUSLE is factor-basedmodel and each factor was produced as map layer. The R-factor (rainfall) was developed from annual precipitation data using Modified Fournier Index (MFI), K-factor (soil erodobility) was calculated from soil samples collected from study areas, LSfactors (topography) were developed from a 10 m digital elevation model (DEM), and C-factor (land use/cover) data was generated from Landsat-5 TM images. All data were integrated GIS environment and data input, processing, analysis, display and output tools of GIS were used.Finally potential soil erosion risk maps were obtained from potential soil erosion risk values of each basin. Particularly, LS-factor, rather than other factors, had a greater influence on the magnitude of soil loss in the both basins The highest soil loss values are associated with the steepest slopes on basin. Generated soil loss maps are able to indicate high risk areas soil conservationist and decision maker.