Search

Dünya nüfusunun hızlı ve sürekli artışı coğrafi mekânda rastlanılan yanlış arazi kullanımlarına sebebiyet vermektedir. Kıt kaynakların başında gelen arazilerin doğal peyzaj potansiyeline uygun olarak kullanılması ve planlanması gerekmektedir. Bu çalışma İzmir ili Bornova ilçesinde yaklaşık 21578 ha alanda yürütülmüştür. Çalışma alanının uydu görüntüsü ve uzaktan algılama sistemi kullanılarak arazi örtüsü/alan kullanımı değişiminin peyzaj yapısına etkilerinin peyzaj metrikleri ile analiz edilerek değerlendirilip mekânsal ve zamansal olarak analiz edilmesi amaçlanmıştır. 1990 yılı ve 2021 yılı uydu görüntüleri kullanılarak hazırlanan arazi örtüsü/alan kullanımı (AÖ/AK) haritaları ERDAS kullanılarak üretilmiş ve zamansal değişimleri incelenip arazi örtüsü/alan kullanım sınıfları kıyaslanmıştır. Kontrollü sınıflandırma sonrası elde edilen alt bilgi sınıfları daha önce kararlaştırılan corine hiyerarşi sınıfında 8 peyzaj metriği (yerleşim alanı, maden-sanayi, orman, tarım, maki, açık alan, su yüzeyi ve yol) birleştirilmiştir. Sınıflandırma işleminin ardından her bir görüntünün sınıflandırma doğruluğu belirlenmiştir. Haritaları üretmek ve AÖ/AK değişimlerini belirlemek amacıyla görsel yorumlama, harita ve tablo hesaplama işlemleri uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, çalışma alanında en büyük değişim yapay yüzeylerde artış şeklinde yaşanmıştır. Yapay yüzeylerde baskın olarak sanayi ve yerleşim alanlarının hızla artması, doğal peyzajın bütünlüğünü bozarak çalışma alanında mevcut doğal peyzaj öğelerinde parçalanma, delinme ve izolasyona neden olmuştur., The rapid and continuous increase in the world population causes the wrong land use in the geographical area. The lands, which are among the scarce resources, should be used and planned in accordance with the natural landscape potential. This study was carried out on an area of approximately 21578 ha in Bornova district of İzmir province. It is aimed to determine the spatial and temporal analysis by analyzing the effects of land cover/area use change on the landscape structure by using the satellite image and remote sensing system of the study area by analyzing them with landscape metrics. Land cover/land use (LULC) maps prepared using 1990 and 2021 satellite images were produced using ERDAS and their temporal changes were examined and land cover/area use classes were compared. Eight landscape metrics (settlement area, mine-industry, forest, agriculture, maquis, open area, water surface and road) were combined in the previously agreed corine hierarchy class, which were obtained after the controlled classification. After the classification process, the classification accuracy of each image was determined. Visual interpretation, map and table calculation processes were applied in order to produce maps and determine LULC changes. According to the results obtained, the biggest change in the study area was experienced in the form of an increase in artificial surfaces. The rapid increase in industrial and residential areas predominantly on artificial surfaces has disrupted the integrity of the natural landscape and caused fragmentation, perforation and isolation in the existing natural landscape elements in the study area.

Bu çalışma, Türkiye’de 2020 yılında en fazla hava kirliliğinin görüldüğü şehir olan Muş il merkezine ait bazı meteorolojik parametreler ile kükürt dioksit (SO2) ve çapı 10 mikrometreden küçük partikül madde (PM10) değeri arasındaki ilişkilerin istatistiksel olarak araştırılmasını amaçlamaktadır. Bu nedenle çalışmada, varyans analizi (ANOVA), korelasyon ve regresyon modellerinden yararlanılmıştır. Muş il merkezinde 2021’de ortalama PM10 değeri 90.21 µg m-3 ve SO2 değeri ise 9.04 µg m-3 olarak hesaplanmıştır. Yapılan istatistiksel analizlerin sonuçlarına göre; ortalama PM10 değerleri Ocak, Mart, Ekim ve Kasım ayları ile diğer aylar arasında bir fark olduğu, SO2 değerlerinde ise Ocak, Şubat, Mayıs, Temmuz, Kasım ve Aralık ile diğer aylar arasında %95 güven aralığında anlamlı farkların olduğu görülmektedir. Pearson korelasyon analizi sonuçlarına göre, PM10 seviyelerinin değişimlerinde basınç (pozitif), sıcaklık ve rüzgar hızı (negatif) ile SO2 parametresinde ise en etkili değişkenin sıcaklık (negatif) ve nem (pozitif) etkili olduğu belirlenmiştir. PM10 ve SO2’in tahmin edilebilmesi için meteorolojik değişkenlere göre regresyon modelleri oluşturulmuş ve modeller, PM10 parametresinin %23’ünü, SO2’nin ise ancak %54 oranında açıklanabilmektedir. Ayrıca Muş’ta hava kirliliği, sıcaklığın düşük olduğu zamanlarda PM10 ve SO2 değerlerinin yüksek düzeylerde olmasından dolayı öncelikle ısınmadan kaynaklı olduğu, PM10 ve SO2 seviyelerinin birbiriyle etkileşimi açısından korelasyon katsayısına bakıldığında yüksek bir ilişkiye (r=0.625) sahip olduğu sonucuna varılmaktadır., This study aims to statistically investigate the relationships between some meteorological parameters of the city center of Muş, which is the city with the highest air pollution in Turkey in 2020, and the value of sulfur dioxide (SO2) and particulate matter (PM10) with a diameter of less than 10 micrometers. Therefore, analysis of variance (ANOVA), correlation and regression models were used in the study. In the center of Muş, the mean PM10 value was 90.21 µg m-3 and the SO2 value was 9.04 µg m-3 in 2021. There is a difference between the mean PM10 values in January, March, October and November and other months, it is observed that there are differences in SO2 values between January, February, May, July, November and December and other months (significant at 95% confidence interval). According to the results of the Pearson correlation analysis, it was determined that the pressure (positive), temperature and wind speed (negative) in the changes of PM10 levels and the most effective variables in the SO2 parameter were temperature (negative) and humidity (positive). In the last part of this study, regression models were created according to meteorological variables in order to predict PM10 and SO2 separately. If statistically significant meteorological parameters are included in the regression model, 23% of PM10 and only 54% of SO2 can be explained. In addition, it is concluded that air pollution in Muş is primarily caused by heating, since the PM10 and SO2 values are high when the temperature is low. Considering the correlation coefficient in terms of the interaction of PM10 and SO2 levels with each other, it is concluded that there is a high correlation (r=0.625).

Bu çalışmada Aksaray İli’nin PM10 ve SO2 verileri değerlendirilmiştir. Bu kirletici kaynaklarının etki çerçevelerini belirlemek için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından izlemesi yapılan PM10 ve SO2 verileri kullanılmıştır. Aksaray iline ait verilerle birlikte sınır iller olan Konya, Ankara, Nevşehir ve Niğde illerine ait veriler ile de karşılaştırma çalışılması yapılmıştır. Sonuç olarak kıyaslama yapılan tüm iller için PM10 verilerinin yönetmeliklerde belirtilen 50 μgm-3’den yüksek kaydedildiği sonucuna varılmıştır. PM10 değerlerinin yaz aylarında daha yüksek kaydedildiği, kış aylarında ise ortalama değerlerde düşüş olduğu görülmüştür. SO2 değerlerinde de kış aylarında evsel ısınmadan dolayı artış kaydedilirken yaz aylarında konsantrasyonunda bir düşüş saptanmıştır.150 μgm-3 ve üstü PM10 emisyonlarının 6 ms-1’den yüksek rüzgâr hızı ile istasyonun doğusunda yer alan Ankara-Adana yolu ve şehir merkezinden geldiği sonucuna varılmıştır. SO2 emisyonunun istasyona yakın bir yerleşimde bulunan sanayi bölgesinden kaynaklandığı sonucu ortaya çıkmıştır. 2 ms-1 ve daha düşük rüzgar hızıyla 9 μgm-3 ve üstü bir SO2 taşınımı söz konusudur. PM10 için 5 kümeli sonuç (1 ve 2- şehrin arka plan emisyonu, 3-trafik emisyonu, 4- şehir merkezi emisyonu ve 5 - sanayi emisyonu) ve SO2 için de 4 küme sayısı (1- şehrin arka plan emisyonu, 2- sanayi bölgesi emisyonu, 3 - şehir merkezi emisyonu, 4- şehir merkezi ve arka plan emisyonları) belirlenmiştir., In this study, PM10 and SO2 data of Aksaray Province were evaluated. PM10 and SO2 data monitored by the Ministry of Environment and Urban Planning were used to determine the frameworks for the impact of these pollutant sources. A comparison study was conducted with the data belonging to Konya, Ankara, Nevşehir and Niğde. As a result, it was concluded that the PM10 data was recorded higher than 50 μgm-3 which was stated as limit value at regulations. PM10 values were recorded higher in the summer season and lower in the winter. SO2 values also detected high during the winter months due to domestic heating and there was a decrease in concentration in summer. PM10 concentrations higher than 150 μgm-3 were transported with the wind speeds and above 6 ms-1 from the side of the city center and Ankara-Adana highway. The results indicate that SO2 emissions originate from the industrial zone located near the station. At a wind speed of 2 ms-1 or less, there is an SO2 transport of 9 μgm-3 or higher. 5 clusters have been determined for PM10 (1 and 2- suburban emission, 3-traffic emission, 4-urban emission and 5-industrial emission) and 4 clusters for SO2 number have been set (1- suburban emission, 2- industrial emission, 3- urban emission and 4- mix of urban and suburban emission).

Analysis of temporal variation of reference evapotranspiration (ET) is important in arid and semi-arid regions where water resources are limited. In this study, temporal variation of reference evapotranspiration (ET) and meteorological drought analysis through RDI (Reconnaissance Drought Index) method have been carried out in provinces of1. GirişGüneydoğu Anadolu Bölgesi, karasal iklimin görüldüğü bir bölgedir. En çok yağışın kış mevsiminde oluşmasıyla beraber bölgede geniş düzlüklerin bulunması tarım için büyük bir avantaj oluştururken, yaz kuraklığının şiddetli olması üretimi olumsuz etkilemektedir. Tarım arazileri oldukça geniş olmasına karşın kuraklık nedeniyle üzerinde durulması gereken en önemli konu sulamadır. Bölgede akarsuların taşıdığı ince balçıklı toprak olan ve Lös adı verilen çok verimli topraklar bulunmasına rağmen kuraklık nedeniyle yüksek verim elde edilememesi, suyun ne denli önemli olduğunu göstermektedir. Yüksek tarımsal potansiyele sahip olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi tarımı, kuraklıktan önemli ölçüde etkilendiği için beklenen verim arzu edilen seviyede gerçekleşmemektedir. Bölgedeki tarımsal, ekonomik ve sosyal faaliyetlerin sürdürülebilirliği ve arttırılması amacıyla 1997 yılında Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) faaliyete girmiştir. Tarımsal üretimin toprak, su ve iklim gibi en önemli doğal kaynaklarına sahip olan GAP bölgesi, tarımsal üretim alanlarının sulanması durumunda, Türkiye’nin tarımsal açıdan en zengin bölgesi olarak kabul edilen Akdeniz bölgesiyle eş kıymettedir. GAP’ın en büyük amacı, tarımda gerekli su miktarının sağlanabilmesidir. Küresel ısınma ve kuraklığın etkisi altında olan bölgede, tarımsal üretimden beklenen gelirin elde edilmesinde en önemli unsur olan gerekli suyun tahmini ve elde edilmesi önem kazanmıştır (EKODIALOG 2014). Kuraklık; bir bölgenin nem miktarındaki geçici dengesizliğin o bölgedeki su kıtlığı ile ilişkisi olarak tanımlanır. Kuraklığa etki eden en önemli etkenler yüksek sıcaklık, şiddetli rüzgâr, düşük nem ve normalden daha az meydana gelen yağış miktarıdır. Kuraklık; meteorolojik, tarımsal, hidrolojik ve sosyolojik olmak üzere dört ana grupta incelenmektedir. Yıllık yağışların mevsimlere göre dağılışındaki düzensizliğinin incelenmesine meteorolojik kuraklık, toprakta bitkinin ihtiyaç duyduğu miktarda suyun bulunmamasına tarımsal kuraklık, uzun süreli meteorolojik kuraklığın gerçekleşmesiyle, nehirler, yeraltı suları ve göllerin su seviyesindeki keskin düşüşlerin incelenmesi hidrolojik kuraklık, toplumun üretim ve tüketim faaliyetlerini etkileyen su eksikliği de sosyolojik kuraklık olarak açıklanmaktadır. Bahsedilen kuraklık tiplerinin meydana gelmesinde ana etken yağış eksikliğidir. Kuraklığın tarıma yansıttığı olumsuzluklar sulama yapılamaması ve tarımsal faaliyetlerde verimin azalması olarak nitelendirilebilir. Sonuç olarak ürün çeşitliliğinde ve miktarında azalma meydana gelmektedir (Agnew 1990; Agnew & Warren 1996). Sulama projelerinin gerçekçi bir şekilde hazırlanabilmesi için yetiştirilmesi planlanan bitkilerin ihtiyaç duydukları aylık ya da daha kısa dönemlere ilişkin su miktarının bilinmesi gerekmektedir. Sulama suyu ihtiyacının hesaplanmasında asıl amaç, bitki su tüketiminin belirlenmesidir. Bitki su ihtiyacı da iki kısımdan oluşur. Bunlar, bitkilerin besin maddelerini taşımak için kullandıkları su ve toprak yüzeyinden buharlaşmadır. Bitkinin düzgün bir gelişim göstermesi için evapotranspirasyon (bitki, Su kaynaklarının kısıtlı olduğu kurak ve yarı kurak bölgelerde kıyas bitki su tüketiminin zamansal değişiminin analizi oldukça önemlidir. Bu çalışmada Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki şehirlerde kıyas bitki su tüketiminin (ET0) zamansal değişimi ve RDI (Reconnaissance kuraklık indeksi) yöntemiyle meteorolojik kuraklık analizi gerçekleştirilmiştir. Şehirlerdeki kıyas bitki su tüketimi Penman-Monteith yöntemiyle tahmin edilmiş ve dört kıyas periyoda (k1, k2, k3 ve k4) ayrılmıştır. Dört kıyas periyoda göre kıyas bitki su tüketiminin zamansal değişimi parametrik Dickey-Fuller ve parametrik olmayan Mann Whitney U testleri ile analiz edilmiştir. Sonuç olarak kıyas bitki su tüketiminde zaman içinde önemli eğilimlerin olduğu saptanmış ve şehirlerdeki meteorolojik kuraklığı tahmin etmek için uygulanan RDI yöntemine göre bölgede genelde hafif kuraklığın egemen olduğunu ve önemli sayıda da orta ve şiddetli kuraklığın meydana geldiği görülmüştür.