Search

Hz. Nûh ve Nûh tûfanı, tarihsel süreç içerisinde birçok kültür içinde yaşatılarak günümüze kadar gelen, önemli bir figürdür. Tûfan’ın yaşatıldığı kültürlerden biri de Alevîlik-Bektaşîlik’tir. Bu konuda yapılan araştırmalar dikkate alındığında günümüze kadar Hz. Nûh ve Nûh tûfanı metaforu kullanılmış olmasına rağmen özerinde detaylı bir araştırma yapılmaması bizleri bu çalışmayı yapmaya sevk etmiştir. Hz. Nûh ve Nûh tûfanına genel anlamda farklı anlamlar yüklenildiği gibi özel anlamda da Alevî-Bektaşî kültüründe de farklı betimlemelerin kaynağı olarak kullanılmıştır. Örneğin; Alevî ve Bektaşî nitelemeli gruplarda tevellâ ve teberrâ inanç ilkelerini merkeze alan Ehl-i beyt kavramı, klasik kaynaklarda da Hz. Nûh ve Nûh tûfanı metaforuna benzetilerek kullanılmaktadır. Muharrem orucunun ardından Kerbelâ şehitlerinin ruhu için âşûrâ dağıtmak Alevîlik kültürünün gereklerinden birisidir. Âşûrânın tarihçesi Nûh tûfanına kadar götürülerek âşûrânın önemi Alevîler tarafından ortaya konulmaktadır. Alevî-Bektaşî kültüründe Nevruz 21 Mart’ta kutlanır. Çünkü Alevî-Bektaşî kültüründe Hz. Nûh, tûfandan sonra karaya ilk defa bugün oturmuştur. Bununla birlikte özellikle kuş mitolojisi etrafında şekillenen inanış boyutuyla Alevî ve Bektaşîlikte güvercine farklı anlamlar yüklenmiş ve kurtuluşun mitik bir simgesi olarak kullanılmıştır. Biz de bu hususları dikkate alarak Alevî-Bektaşîte Hz. Nûh ve Nûh tûfanı çerçevesinde şekillenen ve günümüze kadar ulaşan anlatıları ve kullanılan sembolleri bu çalışmamızda işlemeyi uygun bulduk., Noah and Noah’s Flood appear before us as an important turning point surviving in many cultures in the historical process, which was used as a religious and cultural motif in every period of humanity. One of the cultures in which the Flood was kept alive is Alevism-Bektashism. Considering the studies conducted on this subject previously, although the metaphor of Noah and Noah’s flood has been used until today, the lack of a detailed study on it has prompted us to conduct this study. For this reason, different meanings were attributed to Noah and Noah’s Flood in general, and it was used as a source of different descriptions in the Alawite-Bektashi culture in a specific sense. For example, the concept of Ehl-i Beyt, which is based on the principles of belief in tawalla and tabarra in groups with Alevî and Bektashi qualifications, was also used in classical sources with an analogy to the metaphor of Noah and Noah’s Flood. It is one of the Alawite requirements to distribute Ashura for the souls of the martyrs of Karbala after the Muharram fasting. The history of Ashura dates back to Noah’s Flood, and the importance of Ashura is revealed by Alawite. Nawruz is celebrated on March 21In Alevî-Bektashi culture. Because Noah set foot on land for the first time after the flood that day in the Alawite-Bektashi culture. However, the pigeon was used as a symbol of salvation by giving different meanings especially in Alawite and Bektashism, which were shaped around bird mythology. In this context, we have found it appropriate to deal with the narratives shaped in the framework of Noah and Noah’s Flood and that have survived until our present day, and the symbols used in the groups defined as Alawi-Bektashi in this paper.

Respecting adults has always had an important place in Islam, and Turkish customs and traditions. Especially the belief and love for the people who are believed to be capable of showing extraordinary miracles have preceded others. When they passed away, their tombs have become one of the places frequented by people. Anatolian people have shown love and respect to such great people for years, and accepted their graves as a supreme authority. In this context, visiting tombs where people pray and offer sacrifices to God, has gained a great importance. When their prayers are accepted, they would pay another visit to the tombs to sacrifice their offerings. Besides, they perform their prayers through different practices in order to be accepted. Such practices and rituals revolving around the tombs have continued for years and survived to the present day. The Hamza Baba Mausoleum, located in Kemalpaşa District of Izmir, continues to exist as a mausoleum that has been visited by Anatolian people for years, where they offered sacrifices, and per-formed various practices and rituals. This study focuses on Hamza Baba Tomb, as it contains both traces of Turkish culture and Alawi-Bektashi traditions. The study consist of three essential parts, namely the Hamza Baba Mausoleum, the Bektashi tradition that is followed by Hamza Baba, the practices and rituals performed around the mausoleum. To this end, interviews were conducted with the villagers who live in where the tomb is located, and written sources were consulted to discuss the data gained during fieldwork and enrich the study.

Çerkeşkökenli olan Ali Ulvî Baba, yaklaşık yarım asır boyunca İzmir’deyaşamını sürdürdü. Vefat ettiği zaman, İzmir’de defnedildi. Ailesine bağlıydı.Çocuklarına, torunlarına karşı sevgi dolu ve korumacıydı. Vâkıf olduğu Bektaşiliğinsırlarını, yıllar boyunca en salahiyetli babalardan dinlemişti. O sırlara daimasadık kaldı. Kitaplara adeta âşıktı. Büyük bir kütüphanesi ve pek çok kitabı vardı.Düşüncelerini, fikirlerini ve bilgi birikimini eserlerinde topladı. Basılaneserleri ve postnişini olduğu Balpınar Dergâhı vasıtasıyla, İzmir’inkültürüne ve Bektaşiliğe önemli katkılarda bulundu. Arkasında, kalıcı bir izbıraktı. Bu yüzden, büyük dedem Ali Ulvî Baba’ya ilişkin birmakale kaleme almayı görev edindim. Ali Ulvî Baba’nın fotoğrafları,ona ait icazetname’nin aslı, Balpınar Dergâhı’na ait vakfiye vekroki, süvari yüzbaşı olduğuna dair belge, çocuklarına, torunlarına aitbelgeler, fotoğraflar ve ailenin soy ağacı vasıtasıyla, yaşamı hakkındakaranlıkta kalan noktaları aydınlatmak istedim. Bu makale ile, Ali Ulvî Baba hakkında ileride yapılacakolan araştırmalara bir basamak oluşturabilmeyi umuyorum., Havinga Circassian origin, Ali Ulvi Baba lived in Izmir for about half a century. Hewas buried in Izmir upon his death. He was committed to his family. He lovedhis children and grandchildren and had a protective attitude towards them. Helistened to the secrets of Bektashism, which he knew very well, from the mostcompetent fathers. He always remained faithful to those secrets. He was fond ofbooks. He had a big library and a lot of books. He collected his thoughts,ideas, and knowledge in his books. With his printed books and sheikh of aBalpınar Dervish Lodge, he made significant contributions to Izmir’s cultureand Bektashism. He left his mark. Hence, I have taken writing an article aboutmy great-grandfather as a duty. I have wanted to illuminate the unclear pointsabout his life through Ali Ulvî Baba’s photos, the original of his certificateof approval the foundation certificate and sketch of Balpınar Dervish Lodge,the certificate showing his position as a mounted captain, documents andphotographs about his children and grandchildren, and the family’s genealogicaltree. I hope that this article will be a step to future research about Ali UlviBaba.

This article focuses on Mikom Zeqo’s (1949–2020) work Syri i Tretë (“The Third Eye”, 2001) as a New Age reworking of Albanian Bektashism. The success of this book, and the recognition that Bektashi authorities themselves accorded it, make it highly representative of Bektashi neo-intellectualism and beyond: it is a cross-section that enables us to investigate the complex reworking of Sufi knowledge in a post-secular environment, such as Albania. This article examines this specific work while outlining a history of the Bektashiyya from the Ottoman era to the post-socialist Albanian period and highlighting its doctrinal and practical developments. Syri i Tretë is the expression of a secularist engulfment of post-socialist or even post-secular religion, which Bektashism embodies. Thus, Zeqo’s work expresses a common trend in Albanian society that is beyond the members of the Bektashi community.

Bu makalede, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Bektaşiliğe bakışını şekillendiren etkenlerin, yaşamı ve çalışmaları bağlamında ele alınması amaçlanmaktadır. Bahse konu amaç doğrultusunda, Karaosmanoğlu’nun romanları ve özellikle Nur Baba olmak üzere çalışmalarındaki belirli simalar ve hadiselerin hayat öyküsünden kesitler içerdiği öne sürülmektedir. Bu bakımdan Yakup Kadri’nin Bektaşilik algısı ve tasviriyle kendi gerçek yaşamına ışık tuttuğu anlaşılacaktır. Nur Baba, Yakup Kadri’nin bir edebiyatçı olarak Bektaşiliğe dair tecrübeleri ve bu düşüncelerini romanlaştırdığı öncü çalışmasıdır. Romanın kaleme alınmasında halkın Kızılbaş/Alevi ve Bektaşilere yönelik merakının etkisi de vardır. Kızılbaş/Alevi ve Bektaşiler, çoğu zaman kendileri dışındaki topluluklarca bir merak konusu oldu. Yapılan araştırmalar da göstermektedir ki onlar ile aynı inancı paylaşmayanlar, tarih boyunca söz konusu topluluklar aleyhine birtakım iftira ve ithamlar üretti. Cinsel içerikli suçlamalar bunların başlıcalarıdır. Söz konusu durumu besleyen nedenlerin başındaysa, Kızılbaş/Alevi ve Bektaşilerin tarihsel tecrübeleri ve inançlarının bir gereği olarak, ibadetlerini dışa kapalı gerçekleştirmeleri gelmiştir. Bu da özellikle cem törenleri merkezli dile getirilen “mum söndü” metaforu üzerinden, aleyhlerine yöneltilen çeşitli dedikoduların üretilmesine vesile oldu. Bu nedenle Yakup Kadri’nin, merkezinde bir Bektaşi tekkesi ve şeyhinin olduğu Nur Baba romanıyla mevcut tartışmaları yeniden alevlendirdiği ve aynı zamanda birçok eleştirinin de muhatabı olduğu görülür. Çalışmada ilk olarak, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun eserlerindeki belirli temalar ortaya konulmaktadır. Bunu, dönem ve zamanı bağlamında Nur Baba’nın içten bir analizi takip edecektir. Akabinde, bu genel çerçeve içerisinde, Yakup Kadri’nin romanını hangi motivasyon ve etkilerle kaleme aldığı ve romanın tefrikalar halinde yayımlanmasından sonra meydana gelen tartışma ve eleştiriler ortaya konulmaktadır. Takip edilen yöntem uyarınca da bir bütün olarak Yakup Kadri Karaosmanoğlu edebiyatında Bektaşilik kurgusu ve bu kurgunun gerçekle olan ilişkisi irdelenecektir. [The aim of this paper is to explore the factors that shaped Yakup Kadri Karaosmanoğlu’s approach towards Bektashism in the context of his life and his works. In line, it is put forward that in Karaosmanoğlu’s novels and works, especially in Nur Baba, certain characters and events bear biographical traces. In this respect, it is well understood that through his perception and representation of Bektashism, Yakup Kadri casts a light upon his own life. Nur Baba is Yakup Kadri’s major work in which he fictionalized his thoughts and experiences as to Bektashism. People’s curiosity about the Qizilbash/the Alevi and the Bektashi also motivated him to write the novel. The Qizilbash/the Alevi and the Bektashi has most of the time been an object of curiosity. Studies have shown that those who do not share their belief system have asserted malicious prosecutions and inculpation against them throughout history, the primary ones of which are sexual. The main reason has been that they conduct their religious rituals, owing to their historical experiences and as a requirement of their beliefs, in a self-enclosed way, which results in gossips directed at them, drawing on the metaphor of mum söndü (the-candle-blown-out) based on the cem (the service) rituals. Consequently, it is seen that Yakup Kadri in his Nur Baba centered on a Bektashi lodge and a Bektashi sheikh aggravated the disputes already existing and became an addressee of many criticisms at the same time. This study first reveals certain themes in Yakup Kadri Karaosmanoğlu’s works, followed by a detailed analysis of Nur Baba in the context of the age and the time he wrote it in. Thereafter, in this frame, what kind of motives and factors made him write the novel and the discussions and criticisms upon the publishing the novel in periodicals are presented. In this light, the fictionalization of Bektashism and its relevancy to reality is scrutinized in its wholeness in Yakup Kadri Karaosmanoğlu’s literature.]

A Crossroad Between West, East and Orient – The Case of Albanian CultureAlbania is a unique example of authentic mentally-coded multiculturalism. The influence of a certain type of culture on believes shared by all Albanians is connected with either a specific period in history or specific territory. Modern Albania inherits various influences. As a unique European society Albanians do not define their identity through affiliation to a specific cultural (religious) circle. Nowadays Albanian national identity is devoid of religious context. It is based on the idea of Illyrian origin, great figures of Albanian history, mythology, language separateness. Religious components make up a surface of purely ethnographic character. Albanians attach greater importance to traditional values connected with the medieval clan law (besa ‘a word, a promise of keeping the word, commitment’, honor, the cult of a visitor, clan vengeance, the institution of a sworn virgin and so on). Kultura albańska – zderzenie Zachodu, Wschodu i Orientu Albania jest unikalnym przykładem prawdziwej, zakodowanej mentalnie multikulturowości. Wpływ określonego typu kultury na poglądy wspólne wszystkim Albańczykom związany jest bądź z określonym okresem historycznym, bądź z określonym terytorium. Dzisiejsza Albania dziedziczy różne wpływy i, jako unikalne w Europie społeczeństwo, Albańczycy nie określają swojej tożsamości poprzez przynależność do określonego kręgu kulturowego (religijnego). Współcześnie tożsamość narodowa Albańczyków zbudowana jest więc bez kontekstu religijnego. Opiera się na koncepcji pochodzenia od Ilirów, wielkich postaciach historii albańskiej, mitologii, odrębności językowej. Elementy religijne stanowią warstwę powierzchowną, czysto etnograficzną. Większą wagę przywiązują Albańczycy do wartości tradycyjnych, związanych ze średniowiecznym prawem rodowym (besa ‘słowo, obietnica, zobowiązanie’, honor, kult gościa, danego słowa i in.).

In the Ottoman period, one of the areas of spreading of Bektashism is Egypt. A large Bektashi lodge was established in Cairo, and the Egyptian adventure of the Dervish lodge lasting for about five centuries was closed in 1964 by the imperial administrators and their activities were terminated. The last postnish of this dervish lodge is Ahmed Sirri Dedebaba. Dedebaba graduated from Dervish College where Bektashism is still strong and fifteen-year-olds are raised in Albania. Dedebaba gathered information and shared his opinions about Bektashism in a book. In this book titled al-Muqekkeretu't-Tafsiriyye li-Sharhi't-Tarikati'l-Aliyyeti'l-Bektashiye, he gives general information on Bektashism in subheadings. The book has been translated from Arabic into Turkish Turkic before by the author but text analysis has not been done yet. The aim of the research is to reveal the knowledge and opinions of Ahmed Sirri Dedebaba concerning Bektashism and especially Bektashism in Egypt. The study was planned as qualitative research. In document analysis, Dedebaba's work called al-Muqekkeretu't-Tafsiriyye li-Sharhi't-Tarikati'l-Aliyyeti'l-Bektashiye was used. The data were collected by classifying them into code, theme and category through document analysis. In the preliminary findings obtained, it is seen that the birth of Bektashism, its short history, belief system, the names of the elders of the order, and important people of the sect form the main parts of the book. The important people of the sect occupy a wide space in the book. In these sub-titles, the rules of the dervishes such as morals, the adjectives of Sheikh, wearing the crown of the sect and Ashura day are mentioned. In the last part of the work, some terms of the Bektashism order are explained. The comparison of the prayers and rules there with Anatolian Bektashism will contribute to the enrichment of Bektashism. Extended English abstract is in the end of PDF (TURKISH) file . Ozet Arastirma, Misir Kahire Bektâsi Dergâhi’nin tarihi seyrini, dergâhin yayilma alanlarini ve dergâhin Osmanli’nin son donemlerinde son postnisini olan Ahmed Sirri Dedebaba’nin hayati ve Bektâsi erkan ve âdâbini iceren el-Muzekkeretu’t-Tefsiriyye li-Serhi’t-Tarikati’l-‘Aliyyeti’l-Bektâsiye isimli eserinin analizini kapsamaktadir. Arastirma yazarin bu eserindeki isledigi konulari katagorize etmek, siniflandirmak ve metin analizi yapmayi amaclamaktadir. Calisma nitel arastirma ozelligi tasimaktadir. Veriler dokuman incelenmesi yoluyla elde edilip ve analizi yapilmistir. Arastirmada Ahmed Sirri Dedebaba’nin bu eserinde; Bektâsi Tarikatinin Kaynagi ve Tarikat Hakkinda Genel Bilgiler, Bektâsi Tarikatinin Mesayih Silsilesi, Tarikatin Altin silsilesi, Islam’in Yapisi ve Sartlari, Bektâsi Tarikatinin Dogusu, Mucerredlik, Dervislerin Âdâbi, Mursid-i Kâmil’in Sifatlari, Bektâsi Tarikatina Ait Bazi Terimler, Bektâsilerin Okudugu Dualar ana baslikli konular hakkinda bilgi verdigi ortaya cikmistir. Ayrica eserin Anadolu Bektâsiligi’nde kullanilmayan bircok evrad ve ezkari icerdigi ve dualarda Anadolu Bektâsiligi’nden farkliliklar oldugu gorulmustur. Eser asiriliktan uzak net bilgiler vermektedir. Aslinda esere Bektâsiligin kucuk bir el kitabi denilse yanlis olmayacaktir. Eserin iyi bir sistematigi olmasa da bircok onemli konuyu ele almistir. Eserin iceriginden, Ahmed Sirri Dedebaba’nin gercekten tarikatin erkan, ibadet ve geleneklerine hakim biri olusunun yaninda onun ilmi bir derinligi oldugunu da anlamak zor degildir. Cunku eserde tarihi, dini ve sosyal konular kisa ve oz bir anlatimla okuyucuyu sikmadan ve biktirmadan anlatilmistir. Bir egitimci mantigiyla yazilan eserde Bektâsi Tarikati’nin hemen hemen genel kaidelerinin tamami ele alinmistir. //

Kültürel bakımdan incelendiğinde Türkler İslamiyet’ten önceki bazı hayat tarzlarını ve geleneksel manada birçok uygulamalarını, İslamî dönemde de büyük ölçüde korumuş görünmektedirler. Kültürel unsurlardan İslâmî kaidelere uygun olmayanların bir kısmı zamanla değişime uğrarken bir kısmı İslâmî kimlik kazanarak varlığını sürdürmüş, bir kısmı ise tamamen ortadan kaybolmuştur. Bu değişim, Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra karşılaştıkları toplulukların ve oldukça geniş bir coğrafyada sahip oldukları farklı sosyoekonomik ve siyasi yapıların etkisiyle muhtelif Türk topluluklarında farklı düzeylerde gerçekleşmiştir. Böylece Anadolu Türk halk kültürü, yüzyıllar öncesinden başlayan yolculuğunda dünyanın üç kıtasında çeşitli bölgelerde farklı inançlara sahip halklarla karışarak günümüze ulaşmıştır. Gelenek, bir milletin duygu ve düşünce dünyasını ve hayata bakışını gösteren eşsiz bir kaynaktır. Benzer şekilde örf ve âdetler, bir halkın tarihini, bunun ötesinde insanlığın en eski tarihte oluşan görüşlerini ve fikir aşamalarını öğrenmede son derece önemli bir araçtır. Buna bağlı olarak doğum, evlilik ve ölüm insan hayatındaki başlıca dönemeçler olarak kabul görmüş geçiş törenleridir. Bu çerçevede Türk milletinin tanınmasında ve kültürel yapısının ortaya konulmasında folklor araştırmalarının önemli bir yeri vardır. Bu doğrultuda makalemizde diğer bazı geleneklerin yanında özellikle geçiş dönemleri olarak tanımlayabileceğimiz doğum, evlenme ve ölüm âdetleri Nevşehir merkez ilçe ve çevresi esas alınarak incelenmiştir.

International audience; Review article: Frances Trix, Spiritual discourse: learning with an Islamic master. Conduct and Communication Series. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1993, xi+189p. ISBN 978-0-8122-3165-6. Discourse analysis and ethnography are now sophisticated research methods used in fieldwork by both linguist and cultural or social anthropologists. Certainly the object of research could be the research method itself, as the recent tendencies in both (sub-) disciplines have made abundantly clear that reflexive ethnography and discourse analysis is become central for the current fundamental developments in anthropological theory. The book published by Frances Trix, Spiritual discourse: learning with an Islamic master (Conduct and Communication Series, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1993), certainly addressed important issues in this respect.