Search

Er was maar weinig bekend over de gewone langhoornbij, de Texelse zandbij, de ijszijdebij en de moshommel op Texel. In 2021 en 2022 is de verspreiding en ecologie onderzocht en zijn maatregelen benoemd om de populaties veilig te stellen.

Er was maar weinig bekend over de gewone langhoornbij, de Texelse zandbij, de ijszijdebij en de moshommel op Texel. In 2021 en 2022 is de verspreiding en ecologie onderzocht en zijn maatregelen benoemd om de populaties veilig te stellen.

Kennis, onderzoek - Het is essentieel om Nederland waterveilig te houden. Nederland is een van de weinige landen in de wereld dat hiertoe beschermingsnormen heeft opgesteld. Mocht er iets mis gaan met de waterveiligheid dan heeft heel Nederland hier groot nadeel van: slachtoffers, economische schade, langdurige ontwrichting. Samen met vele andere partijen voert Deltares onderzoek uit naar de waterveiligheid. Dit gebeurt onder andere in het SITO-project Versterking Onderzoek Waterveiligheid (VOW) voor Rijkswaterstaat, waarvan dit rapport een deelproduct is. Dierlijke graverijen in waterkeringen kunnen afhankelijk van locatie, graver en andere factoren een negatief effect hebben op de overstromingskans van de betreffende kering. In dit rapport is nader onderzoek uitgevoerd in de vorm van veldinventarisaties en gesprekken met dijkbeheerders om van een aantal aspecten van dierlijke graverijen een beeld te krijgen en kennis op te halen. Dit is in 2023 uitgevoerd door een bezoek aan diverse locaties bij de Waterschappen Limburg en Hunze en Aa’s en bij Rijkswaterstaat Zuid-Nederland. De observaties en toelichting door de beheerders tonen aan dat dierlijke graverijen - met name door bevers - in toenemende mate een bedreiging kunnen vormen voor waterkeringen, met name voor dijken. Bij bespreking van de problematiek met beheerders meldden zij dat wet- en regelgeving nog niet goed zijn toegesneden op de toenemende dreiging, waardoor tegenstrijdige belangen tussen waterveiligheid en ecologie belemmerend kunnen werken.

De informatie over het effect van graafschade op de stabiliteit van de dijk door dieren zoals muskusratten, bevers, muizen, mollen en rode Amerikaanse rivierkreeften is bij het hoogheemraadschap van Rijnland en andere waterschappen erg gefragmenteerd of zelfs niet beschikbaar. Het doel van dit onderzoek is om deze informatie te bundelen en inzicht te geven op het effect van de dierenholen op de stabiliteit van de dijk. Door te achterhalen wat het effect van de graafschade is op de dijk, wordt voor de beleidsmakers van het hoogheemraadschap van Rijnland duidelijk hoe groot het risico op falen van de dijk is vanwege de graafschade. De verschillende diersoorten, hun leefgebied, de graafactiviteiten en de geometrie van de holen is aan de hand van een literatuurstudie uitgelegd in dit onderzoek. Om te testen of de holen met elkaar in verbinding staan, zoals uit de literatuur naar voren komt, is er een veldonderzoek gehouden in de Middelburg-Tempelpolder binnen het gebied van het hoogheemraadschap van Rijnland. Het eerste deel van het onderzoek werden de dierenholen in kaart gebracht door op 5 uitgekozen trajecten in de polder langs zowel binnenzijde als buitenzijde de dijk te inspecteren. Het tweede deel van het onderzoek werden bij de meest kansrijke holen rookbommen afgestoken om de verbinding tussen de holen aan te tonen. Op de vijf uitgekozen dijktrajecten zijn 17 gevallen van graafschade opgemerkt. Eén van de vijf dijktrajecten had verscheidene holen van muskusratten, muizen, mollen en één rode Amerikaanse rivierkreeft. Vier muizenburchten zijn gebruikt om rookbommen af te steken. Dankzij de rook zijn de verbindingen aangetoond als ook nieuwe holen ontdekt. Door de rook is de oppervlakte opgemeten van het dijktraject dat verzwakt is door dierenholen. Aan de hand van de oppervlakte en de kennis over de diepte van de holen vanuit de literatuur is het mogelijk om het aantal weggegraven zand te berekenen. Om een meer precies beeld te krijgen wat het effect van de graafs

Het beperken van overstromingsrisico’s is een grote maatschappelijke uitdaging, met name voor landen waar de dreiging van het water altijd dichtbij is. De groei van de economische activiteiten en het aantal inwoners van Nederland hebben aan de basis gestaan van het vaststellen van nieuwe overstromingsnormen. De ambitie is aan deze nieuwe veiligheidsnormen te voldoen door de komende 30 jaar zo’n twee derde van de 3.500 kilometer aan primaire waterkeringen te versterken, onder de vlag van het hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Het onderzoeksprogramma All-Risk, dat tussen 2017 en 2021 is uitgevoerd, heeft als doel bij te dragen aan de implementatie van de nieuwe risicobenadering. Na vijf jaar onderzoek presenteren we in dit boek de All-Risk resultaten voor dijkprofessionals en alle anderen die geïnteresseerd zijn in waterveiligheid. Het boek begint met de kansen en uitdagingen van de technische en juridische implementatie van de nieuwe Nederlandse risicogebaseerde benadering. Daarna behandelt elk hoofdstuk één van de vijf All-Risk onderzoekthema's. Hierin staan de belangrijkste uitkomsten van 15 PhD projecten, uitgevoerd aan vijf universiteiten samen met meer dan 30 partners van de overheid, onderzoeksinstituten, NGO's en de private sector. Elk hoofdstuk bevat verder verhaallijnen (storylines) over toepassingen in casestudies en wordt afgesloten met reflecties uit webinardiscussies met vertegenwoordigers uit onderzoek en praktijk., Policy Analysis, Hydraulic Structures and Flood Risk

In the Netherlands, the objective of the Ministry of Infrastructure & Environment is to realise a full circular economy in 2050, where an intermediate goal of a 50% reduction in primary resource use in 2030 should be realised. In the coming thirty years, 1300 kilometres of dikes in the Netherlands must be reinforced to cope with rising sea levels caused by climate change. These dike reinforcement projects must conform with the circularity objectives of the government. To support improved implementation of circularity in DR projects, this study conceptualised circularity in this context based on a literature review and interviews with practitioners in the sector. In this conceptualisation, circularity is considered a tool to maintain resource stocks, protect the environment and retain the value of objects/materials. This resulted in six categories that must be considered; the categories treat topics like the quantity of material use, the circular characteristics of input and output materials, the inclusion of future perspectives and interests in designs, the impact of material use, and the uncertainty of the data.

Langjarig onderzoek naar overwinterende ringslangen op Marken heeft veel informatie opgeleverd over deze enige slangensoort in Noord-Holland. De aanleg van broeihopen is er zeer succesvol gebleken.

Het beperken van overstromingsrisico’s is een grote maatschappelijke uitdaging, met name voor landen waar de dreiging van het water altijd dichtbij is. De groei van de economische activiteiten en het aantal inwoners van Nederland hebben aan de basis gestaan van het vaststellen van nieuwe overstromingsnormen. De ambitie is aan deze nieuwe veiligheidsnormen te voldoen door de komende 30 jaar zo’n twee derde van de 3.500 kilometer aan primaire waterkeringen te versterken, onder de vlag van het hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Het onderzoeksprogramma All-Risk, dat tussen 2017 en 2021 is uitgevoerd, heeft als doel bij te dragen aan de implementatie van de nieuwe risicobenadering. Na vijf jaar onderzoek presenteren we in dit boek de All-Risk resultaten voor dijkprofessionals en alle anderen die geïnteresseerd zijn in waterveiligheid. Het boek begint met de kansen en uitdagingen van de technische en juridische implementatie van de nieuwe Nederlandse risicogebaseerde benadering. Daarna behandelt elk hoofdstuk één van de vijf All-Risk onderzoekthema's. Hierin staan de belangrijkste uitkomsten van 15 PhD projecten, uitgevoerd aan vijf universiteiten samen met meer dan 30 partners van de overheid, onderzoeksinstituten, NGO's en de private sector. Elk hoofdstuk bevat verder verhaallijnen (storylines) over toepassingen in casestudies en wordt afgesloten met reflecties uit webinardiscussies met vertegenwoordigers uit onderzoek en praktijk., Policy Analysis, Hydraulic Structures and Flood Risk

De opmars van exotische rivierkreeften lijkt niet te stoppen. Tegenwoordig kun je ze in alle watertypen tegenkomen, vaak ook in grote aantallen. Deze uitheemse dieren vormen een gevaar voor de stabiliteit van oevers en dijken, maar bedreigen ook natuurwaarden. Is dit kreeftenprobleem nog te beheersen? Tijdens de bijeenkomst worden de stand van zaken, de relaties met vis en mogelijke beheerscenario’s toegelicht.

Voor u ligt het Landelijk protocol Aziatische duizendknopen. Dit protocol heeft tot doel om een uniforme aanpak te bieden waarmee verspreiding van Aziatische duizendknopen wordt voorkomen. Het protocol is in 2019 in samenspraak met een brede gebruikersgroep is opgesteld (zie Verantwoording). In maart 2022 is het Landelijk protocol geactualiseerd.

In het dagelijks beheer van onze dijken, watergangen en buffers komen we geregeld soorten tegen die de stabiliteit van dijken aantasten, de waterafvoer belemmeren, de ecologische ontwikkeling verstoren, gezondheidsrisico’s voor mensen geven of hinderlijk zijn voor aangrenzende eigenaren. Dit noemen we plaagsoorten. Deze nota beschrijft hoe wij in hoofdlijnen omgaan met deze situaties. In separate protocollen geven we per soort een werkwijze. Daarnaast zijn er gewenste soorten die we juist willen beschermen en bevorderen. De schrikbarende achteruitgang van de mondiale biodiversiteit onderschrijft de urgentie om in ieder geval op onze eigendommen ons uiterste best te doen de trend te keren. Deze nota beschrijft drie sporen om dit te bereiken.

Een snelle daling van het waterpeil in een boezemsysteem kan ontstaan door een kadebreuk of door de inzet van een bergingsgebied. Bij de inzet van een bergingsgebied kunnen hierdoor mogelijk geotechnische problemen ontstaan. Doordat de hoge waterspanning in een verzadigde dijk, bij snelle daling van het waterpeil, niet gelijktijdig mee daalt, kan een afschuiving of uitspoeling van het buitentalud ontstaan.

Met sensoren kan meer inzicht verkregen worden in de sterkte van een dijk. Met informatie uit de sensoren zoals waterspanning, vervorming en temperatuur kan de sterkte van de dijk beter worden berekend.

De waterkeringen die Nederland beschermen zijn nog nooit zo sterk geweest. De te beschermen waarden zijn echter sterk toegenomen. Daarom zijn er sinds 2017 nieuwe waterveiligheidsnormen.

Al eeuwenlang worden er in Nederland dijken gebouwd; we zijn een volk dat voortdurend werkt aan de bescherming tegen hoogwater. Daarom bestaan er talloze leidraden, handreikingen en handboeken die gaan over de planvorming en het ontwerpen van dijkversterkingen. De meeste benoemen zijdelings aspecten die te maken hebben met de realisatie van de versterking, maar gaan er helaas zelden dieper op in. Handboek Dijkversterking brengt hier verandering in en concentreert zich juist op die realisatie. Het handboek laat zien wat er allemaal bij komt kijken als er eenmaal besloten is een waterkering te versterken., WWBP

Al eeuwenlang worden er in Nederland dijken gebouwd; we zijn een volk dat voortdurend werkt aan de bescherming tegen hoogwater. Daarom bestaan er talloze leidraden, handreikingen en handboeken die gaan over de planvorming en het ontwerpen van dijkversterkingen. De meeste benoemen zijdelings aspecten die te maken hebben met de realisatie van de versterking, maar gaan er helaas zelden dieper op in. Handboek Dijkversterking brengt hier verandering in en concentreert zich juist op die realisatie. Het handboek laat zien wat er allemaal bij komt kijken als er eenmaal besloten is een waterkering te versterken., WWBP

Het is algemeen bekend dat de natuur in het landelijke gebied de laatste decennia sterk aan het verarmen is waardoor veel kleine, verspreid liggende natuurgebieden geïsoleerd zijn komen te liggen. Binnen het landelijke gebied ligt echter ook een fijnmazig netwerk aan infrastructuur zoals wegen, dijken en boezemwateren. Deze ‘linten in het cultuurlandschap’ kunnen bij een juist beheer voor veel planten en dieren een belangrijke functie hebben als verblijfplaats, schuilplaats en verbindingsweg.

Het buitendijkse dijktracé langsheen de Sint Pieterspolder en Nieuw Olzendepolder heeft een belangrijke functie als hoogwatervluchtplaats voor een aantal soorten steltlopers en eendachtigen. Met name Scholekster, Wulp, Tureluur, en in mindere mate Steenloper gebruiken de buitendijkse zijde van de zeedijk langs de Nieuw Olzendepolder en de St. Pieterspolder als hoogwatervluchtplaats. Ook Rotganzen en eenden als Wilde Eend, Pijlstaart en Smient gebruiken de dijk als hoogwatervluchtplaats. De grootste aantallen komen voor in de doortrekperiodes en de winter. In de periode april tot en met augustus zijn de aantallen in het gebied laag. De schelpen- en puinstrandjes langs het dijktracé vormen een potentieel geschikt habitat voor kustbroedvogels als de Bontbekplevier. Buitendijks recreëren langs dit dijktracé leidt tot verstoring van de vogels die hier tijdens hoog water verblijven (overtijen). Dit is duidelijk vastgesteld tijdens de veldbezoeken. Het zondermeer jaarrond openstellen van dit dijktracé voor fietsers is daarom niet aan te bevelen. Wel is een ruimtelijke en temporele zonering mogelijk, welke kan leiden tot een optimalere benutting van dit dijktracé, met versterking van de natuurwaarde en de recreatie. Dit houdt in dat bepaalde trajecten volledig ontoegankelijk worden gemaakt (voor alle vormen van recreatie), en bepaalde trajecten alleen toegankelijk worden gemaakt voor wandelaars en fietsers gedurende de zomerperiode.

In dit rapport worden de vegetaties op het buitentalud van de brede groene Waddenzeedijken in Duitsland en Denemarken vergeleken met de vegetaties op het buitentalud van de gangbare Waddenzeedijken in Nederland, met als doel om inzicht te krijgen in de mogelijke meerwaarde van het Brede Groene Dijk-concept voor biodiversiteit, en voor vegetatie in het bijzonder.

Deze Deltafact gaat over 'De Deltadijk'. De Deltadijk is een dijk die niet doorbreekt als er onder extreme omstandigheden een beperkte hoeveelheid water overheen stroomt.

Voor de ruimtelijke reservering bij waterkeringen voor toekomstige versterkingen wordt bij duinen een reserveringszone en bij dijken een profiel van vrije ruimte toegepast. Deze staan onder druk vanwege een gebrek aan ruimte. In deze deltafact wordt eerst de zoneringsystematiek rondom waterkeringen beschreven. Vervolgens wordt de relatie uitgelegd tussen het profiel van vrije ruimte en de ruimtelijke ordening.

Het concept meerlaagsveiligheid (MLV) is in 2008 in het Nationaal Waterplan geïntroduceerd voor een duurzaam waterveiligheidsbeleid. Deze benadering werkt in drie ‘lagen’. De eerste laag is preventie: het voorkomen van een overstroming. De tweede laag richt zich op het realiseren van een duurzame ruimtelijke inrichting van ons land. De derde laag zet in op een betere (organisatorische) voorbereiding op een mogelijke overstroming (rampenbeheersing) (Nationaal Waterplan, p.6). De basisvisie is dat meerlaagsveiligheid een risicobenadering is. In de Deltafact Meerlaagsveiligheid in de praktijk wordt er gekeken hoe de relatie tussen de verschillende meerlaagsveiligheid lagen in de praktijk is.

Onder compartimentering verstaan we het opdelen van een gebied in kleinere eenheden of compartimenten. In deze Deltafact wordt gekeken naar compartimentering van het boezemsysteem, met andere woorden ‘in het water’.

In Wilnis is in 2003 een veenkade doorgebroken tijdens een extreem droge periode. Dit heeft de aandacht gevestigd op vragen omtrent de stabiliteit van veenkades. Naar verwachting zullen extreem droge en natte situaties door klimaatverandering in de toekomst vaker voorkomen.

"Compartimenteren betekent letterlijk onderverdelen in kleinere eenheden of compartimenten. In strikte zin is compartimentering van een dijkring dan ook het opdelen van een grote dijkring in (een aantal) kleinere dijkringen. Het hoofddoel van compartimentering is het verkleinen van het oppervlak dat overstroomd raakt, primair vanuit de gedachte dat het overstroomde oppervlak zeer bepalend is voor de schade van overstroming en voor de mate van maatschappelijke ontwrichting.

De Japanse Duizendknoop. Het is de plant die je niet in de tuin wilt hebben. Het woekert namelijk en de wortels veroorzaken veel overlast en schade.

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van de projectoverstijgende verkenning POV-Waddenzeedijken van HWBP) en meerdere marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne typen steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele type steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het deel van het onderzoek dat in dit rapport wordt beschreven, betreft de stabiliteit van zetstenen van het type Verkalit® GOR, waarvoor LBN Betonwaren B.V./ BERDING BETON GmbH als marktpartij in het onderzoek participeert. Dit rapport beschrijft de proeven met Verkalit® GOR, die zijn gericht op het bepalen van de stabiliteit bij golfaanval. Tegelijkertijd zijn golfoploopmetingen uitgevoerd, die als vergelijking kunnen dienen bij het bepalen van de golfoploopreducerende werking van andere typen steenzettingen. Om de stabiliteit bij golfaanval van Verkalit® GOR te bepalen is er grootschalig onderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd, betreffen de waarden op modelschaal, dus zoals ze aanwezig waren in de Deltagoot, tenzij nadrukkelijk anders is vermeld. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van circa 15,1 cm. Onder de stenen was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder een geotextiel. De stabiliteit van de steenzetting is beproefd met drie proevenseries: • De eerste twee series bestonden uit korteduurproeven. Per serie met korteduurproeven werd de golfsteilheid gelijk gehouden. De eerste serie werd uitgevoerd met een kleine golfsteilheid (lange golven), de tweede ser, Steenzettingen

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van een Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken van HWBP) en meerdere marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne type steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele typen steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het in dit rapport beschreven deel van het onderzoek betreft de stabiliteit van zetstenen van het type Basalton 30 STS+, waarvoor Holcim Coastal BV als marktpartij in het onderzoek participeert. Dit rapport beschrijft de proeven met Basalton 30 STS+, die zijn gericht op het bepalen van de stabiliteit in golfaanval. Tegelijkertijd zijn golfoploopmetingen uitgevoerd, die als vergelijking kunnen dienen bij het bepalen van de golfoploopreducerende werking van andere typen steenzettingen. Deze golfoploopmetingen zijn niet in het onderhavige rapport geanalyseerd. Om de stabiliteit van Basalton 30 STS+ bij golfaanval te bepalen, is grootschalig modelonderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:1,6. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd, betreffen waarden op modelschaal, dus zoals aanwezig in de Deltagoot, tenzij nadrukkelijk anders is vermeld. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van circa 18 cm. Onder de Basalton 30 STS+ was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder geotextiel. De steenzetting is beproefd met drie proevenseries: • Series 1 en 2: eerst zijn twee proevenseries met korteduurproeven (circa 1000 golven per proef) uitgevoerd. Per serie zijn alle proeven uitgevoerd met dezelfde golfsteilheid: de proeven van, Steenzettingen

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest, Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van een Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken van HWBP) en een vijftal marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne type steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele typen steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het in dit rapport beschreven deel van het onderzoek betreft de stabiliteit van zetstenen van het type Testblok. Ten behoeve van het bepalen van de golfoploopreductie van deze steenzetting zijn tevens testen uitgevoerd welke in dit rapport zijn beschreven, maar de analyse ervan is te vinden in Van Steeg (2015). Het Testblok lijkt op het Hillblock maar heeft een kleine geometrische afwijking. Hillblock B.V. participeert als marktpartij in het onderzoek. Om de stabiliteit bij golfaanval van Testblokken te bepalen is er grootschalig onderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd betreffen de waarden op modelschaal, dus zoals ze aanwezig waren in de Deltagoot. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van 0,15 m. Onder de Testblokken was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder geotextiel. De constructie is beproefd met vier proefseries. Er is gestart met Test Serie 4, waarbij de taludbekleding bestond uit Testblokken boven de waterlijn en een relatief gladde bekleding onder de waterlijn. Het doel van deze proefserie was om de golfoploopreductiecoëfficiënt te bepalen voor een situatie waarbij Testblokken alleen boven de waterlijn zijn geplaatst. Bij deze serie werden simultaan Te, Steenzettingen

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van de projectoverstijgende verkenning POV-Waddenzeedijken van HWBP) en meerdere marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne typen steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele type steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het deel van het onderzoek dat in dit rapport wordt beschreven, betreft de stabiliteit van zetstenen van het type Verkalit® mgv, waarvoor LBN Betonwaren B.V./ BERDING BETON GmbH als marktpartij in het onderzoek participeert. Dit rapport beschrijft de proeven met Verkalit® mgv, die zijn gericht op het bepalen van de stabiliteit bij golfaanval. Tegelijkertijd zijn golfoploopmetingen uitgevoerd, die als vergelijking kunnen dienen bij het bepalen van de golfoploopreducerende werking van andere typen steenzettingen. Om de stabiliteit bij golfaanval van Verkalit® mgv te bepalen is er grootschalig onderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd, betreffen de waarden op modelschaal, dus zoals ze aanwezig waren in de Deltagoot, tenzij nadrukkelijk anders is vermeld. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van circa 15,2 cm. Onder de stenen was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder een geotextiel. De steenzetting is beproefd met vier proevenseries: • De eerste twee series en de laatste bestonden uit korteduurproeven. Per serie met korteduurproeven werd de golfsteilheid gelijk gehouden. De eerste en laatste serie werd uitgevoerd met een kleine golfsteilheid (lange golven), de twee, Steenzettingen

In het voorliggende rapport worden getallen voor de Hydraulische Belastingen 2017 voor duinwaterkeringen gepresenteerd, zoals afgeleid met het softwareprogramma Hydra-Ring. Daarnaast wordt er een vergelijking gemaakt met de Hydraulische Randvoorwaarden 2006, zowel wat betreft uitgangspunten voor de berekeningen als resulterende getallen.

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van een Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken van HWBP) en meerdere marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne type steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele typen steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het in dit rapport beschreven deel van het onderzoek betreft de stabiliteit van zetstenen van het type RONA®Taille. De daartoe uitgevoerde proeven zijn in dit rapport beschreven en geanalyseerd. Tevens zijn enkele proeven uitgevoerd voor het bepalen van de golfoploopreducerende werking van deze steenzetting. Deze golfoploopproeven zijn niet in het onderhavige rapport beschreven en geanalyseerd, maar in Van Steeg (2015). Altena Inframaterialen participeert als marktpartij in het onderzoek naar de stabiliteit van RONA®Taille. Om de stabiliteit van RONA®Taille bij golfaanval te bepalen, is grootschalig modelonderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd, betreffen waarden op modelschaal, dus zoals aanwezig in de Deltagoot, tenzij nadrukkelijk anders is vermeld. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van 15 cm. Onder de RONA®Taille was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder geotextiel. De steenzetting is achtereenvolgens beproefd met de volgende proevenseries: • Series 1 en 2: de eerste twee series (series 1 en 2) bestonden uit korteduurproeven. Per serie met korteduurproeven is de brekerparameter gelijk gehouden. De proeven van serie 1 zijn uitgevoerd met een kleine golfstei, Steenzettingen

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van een Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken van HWBP) en meerdere marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne type steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele type steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het deel van het onderzoek dat in dit rapport wordt beschreven, betreft de stabiliteit van zetstenen van het type RONA®ton, waarvoor Altena Infra-materialen als marktpartij in het onderzoek participeert. Dit rapport beschrijft de proeven met RONA®ton, die zijn gericht op het bepalen van de stabiliteit in golfaanval. Tegelijkertijd zijn golfoploopmetingen uitgevoerd, die als vergelijking kunnen dienen bij het bepalen van de golfoploopreducerende werking van andere typen steenzettingen. Om de stabiliteit bij golfaanval van RONA®ton te bepalen is er grootschalig onderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd, betreffen de waarden op modelschaal, dus zoals ze aanwezig waren in de Deltagoot, tenzij nadrukkelijk anders is vermeld. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van circa 14,5 cm. Onder de RONA®ton was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder geotextiel. De steenzetting is beproefd met drie proevenseries: • De eerste twee series bestonden uit korteduurproeven. Per serie met korteduurproeven werd de brekerparameter gelijk gehouden. De eerste serie werd uitgevoerd met een kleine golfsteilheid (lange golven), de tweede serie met een grote golfsteilheid (korte golven). De golfh, Steenzettingen

Het onderliggende rapport beschrijft het modelonderzoek naar het gedrag van ruwheidspatronen in een dijkbekleding ten aanzien van de golfoploopremmende eigenschappen. Meer dan 160 testen zijn uitgevoerd waarbij verschillende patroonconfiguraties zijn getest. Zowel een dambordpatroon als een ribbenpatroon is gebruikt en de positie van dit patroon op het dijktalud is gevarieerd. De analyse van resultaten is op twee manieren uitgevoerd: 1 Analyse van meting in relatie tot het TAW-Technisch Rapport “Golfoploop en Overslag bij Dijken” (TAW 2002). 2 Analyse van de paarsgewijs uitgevoerde proeven (met en zonder ruwheid) De eerste methode heeft een gemakkelijk te gebruiken set ruwheidscoëfficiënten opgeleverd. De tweede methode heeft geresulteerd in een formule waarmee de ruwheidscoëfficiënt bepaald kan worden voor loodrecht invallende golven. Deze ruwheidscoëfficiënt blijkt afhankelijk te zijn van een aantal parameters. Bij toenemende golfoverslag wordt als gevolg van een toenemende waterlaagdikte van de golfoplooptong de invloed van de ruwheidselementen kleiner en de ruwheidscoëfficiënt zal naar 1,0 gaan voor extreme hoeveelheden overslag. Steile golven ondervinden daarnaast minder ruwheid dan lange golven. De locatie van de ruwheidselementen op het talud is belangrijk. Ruwheidselementen onder water hebben maar een kleine bijdrage in de reductie van de golfoverslag. De ruwheidscoëfficiënt is afhankelijk van het aantal vierkante meters ruwheidselementen verdeeld over het dijktalud. De proeven zijn uitgevoerd in het kader van het project ‘Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken’. Dit onderzoek is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corperate Innovatieprogramma van RWS en drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest, Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van een projectoverstijgende verkenning van HWBP)., Steenzettingen

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest, Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van een Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken van HWBP) en een vijftal marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne type steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele type steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het in dit rapport beschreven deel van het onderzoek betreft de stabiliteit van zetstenen van het type C-Star, waarvoor Berding Beton (in samenwerking met LBN Betonproducten B.V. en Noppert Beton) als marktpartij in het onderzoek participeert. Om de stabiliteit bij golfaanval van de C-Star te bepalen is er grootschalig onderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd betreffen de waarden op modelschaal, dus zoals ze aanwezig waren in de Deltagoot. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van 0,175 m. Onder de C-Stars was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder een geotextiel. De constructie is beproefd met drie proefseries. De eerste twee series bestonden uit korteduurproeven met in iedere serie een gelijkblijvende brekerparameter. De derde serie bestond uit twee langeduurproeven met vaste golfcondities. Na iedere proef is de vervorming en eventuele schade aan het talud geregistreerd. Op basis van de proefresultaten en de rekenresultaten met Steentoets is de stabiliteitsfactor afgeleid. Deze blijkt voor de C-Stars in combinatie met Steentoets2014 (versie 14.1.2.1) fstabiliteit = 1,17 te zijn. Deze factor is opgenomen in Steentoets2015., Steenzettingen

De bescherming tegen overstromingen is essentieel voor de leefbaarheid van Nederland. In de Waterwet zijn daarom normen voor waterkeringen vastgelegd. Waterschappen en Rijkswaterstaat zorgen er voor dat de primaire waterkeringen die zij beheren aan deze normen voldoen. Hiervoor zijn praktisch toepasbare, uniforme rekenwijzen nodig waarmee een oordeel over de veiligheid van een bestaande of nieuw te ontwerpen waterkering kan worden gegeven. Vanzelfsprekend is voldoende kennis en ervaring bij het toepassen van de rekenwijzen noodzakelijk. Delen van kennis en ervaringen tussen waterkeringbeheerders, kennisinstellingen en het bedrijfsleven is daarom essentieel. De te hanteren rekenwijzen en kennis staan in Voorschriften, Leidraden en Technische rapporten. Grondslagen voor hoogwaterbescherming beschrijft de achterliggende principes van de hoogwaterbescherming in Nederland. Aan bod komen thema’s als het omgaan met onzekerheden, het afleiden van technische eisen en verschillende aspecten die een rol spelen bij het ontwerpen van waterkeringen, de continue zorg voor hoogwaterbescherming en crisisbeheersing. Grondslagen voor hoogwaterbescherming is geschreven door het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW), op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Milieu en vervangt het boek Grondslagen voor waterkeren uit 1998. Het ENW vertrouwt erop dat Grondslagen voor hoogwaterbescherming bijdraagt aan een beter begrip van het werk aan de bescherming tegen overstromingen in Nederland., TAW-ENW

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest, Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van een Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken van HWBP) en een vijftal marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne type steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele type steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het in dit rapport beschreven deel van het onderzoek betreft de stabiliteit van zetstenen van het type Basalton 30 STS, waarvoor Holcim Coastal BV als marktpartij in het onderzoek participeert. Om de stabiliteit bij golfaanval van Basalton 30 STS te bepalen is er grootschalig onderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd betreffen de waarden op modelschaal, dus zoals ze aanwezig waren in de Deltagoot. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van 0,15 m. Onder de Basalton was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder geotextiel. De constructie is beproefd met drie proefseries. De eerste twee series bestonden uit korteduurproeven met in iedere serie een gelijkblijvende brekerparameter. De derde serie bestond uit twee langeduurproeven met gelijkblijvende golfcondities. Na iedere proef is de vervorming en eventuele schade aan het talud geregistreerd. De proefresultaten laten een wat lagere stabiliteit zien ten opzichte van eerder onderzoek met Basalton. De van de proeven afgeleide stabiliteitsfactor voor Basalton 30 STS is: fstab = 0,98. Deze factor is opgenomen in Steentoets2015., Steenzettingen

Het PBL verkent de mogelijkheden om natuur een rol te laten spelen in de uitvoering van het Deltaprogramma om onze waterveiligheid te waarborgen. Dit gebeurt met oog voor de meerwaarde voor de biodiversiteit. Kennis wordt opgedaan in twee praktijkprojecten: de verbetering van de zeedijk tussen Eemshaven en Delfzijl en de aanleg van een hoogwatergeul bij Varik-Heesselt.

2014 en 2015 zullen de geschiedenis in gaan als jaren met een uitzonderlijk grote veldmuizenplaag in Fryslân en op beperkte schaal elders in Nederland. In de loop van de zomer van 2014 meldden agrariërs schade aan graslanden. De werkelijke omvang bleek pas in het najaar en de winter van 2014-2015 en was zonder precedent. Ook uit andere provincies kwamen dergelijke meldingen. De economische schade werd door LTO Noord berekend op 73 miljoen euro (de Boer 2015). Uit een schouw van Wetterskip Fryslân bleek dat ook veel waterkeringen te maken hadden met muizenschade. Daarnaast was het waterschap beducht op een mogelijk verhoogde uitspoeling van meststoffen vanuit polders naar het oppervlaktewater. Bovengenoemde zaken waren aanleiding voor verschillende organisaties om in samenwerking met LTO Noord en het Actiecomité een onderzoek te starten naar de achtergronden van de terugkerende muizenplagen en de mogelijke maatregelen om die te beheersen. Ook de STOWA - Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer – richtte haar vizier op de muizenplaag, om uit te zoeken in hoeverre de recente muizenplaag voor waterschappen relevant was. De overkoepelende doelstelling van beide onderzoeken was om kennis en bouwstenen te leveren voor een strategie om in de toekomst muizenplagen vroegtijdig te signaleren en de schade te beheersen.

In februari 2016 is door Alterra, onderdeel van Wageningen Universiteit en Researchcentrum, een quickscan uitgevoerd om de kwaliteit van de zode van de Afsluitdijk te bepalen. Gegevens over de doorworteling van de zode, het graslandtype en de vegetatiebedekking vormen de basis om tot een kwaliteitsoordeel van de zode te komen. Daarnaast is een korte vergelijking gemaakt tussen de huidige uitkomst en de situatie van 2010. Afsluitend wordt een beheeradvies gegeven.

Hoe kan de dijk weer volwaardig onderdeel worden van de maatschappij, zonder daarbij de veiligheid aan te tasten? Kunnen we onze democratie –die een oorsprong heeft in de waterschappen- herijken en waarde geven? Hoe maken van de dijk als technisch kunstwerk ook een democratisch kunstwerk dat past bij 21ste eeuw? Hoe transformeren we de verkrampte en functioneel eenzijdige dijk in een adaptieve en veelzijdige dijk?

Rijkswaterstaat heeft aan Wageningen Marine Research opdracht gegeven om in 2015 de T6-monitoring uit te voeren voor Cluster 1 locaties Zuidhoek-De Val (“Zeelandbrug”) en Cauwersinlaag (“Lokkersnol”) in de Oosterschelde. Het doel van deze monitoring is het bepalen van de samenstelling en biodiversiteit van de aanwezige levensgemeenschappen op harde en zachte substraten, en de bepaling van de gehalten aan zware metalen in mosselen en oesters. Voor locatie Lokkersnol is de monitoring alleen op levensgemeenschappen van zachte substraten gericht. De monitoring is uitgevoerd in samenwerking met Stichting Zeeschelp en TNO.

In het voorliggende rapport worden getallen voor de Hydraulische Belastingen 2017 voor duinwaterkeringen gepresenteerd, zoals afgeleid met het softwareprogramma Hydra-Ring. Daarnaast wordt er een vergelijking gemaakt met de Hydraulische Randvoorwaarden 2006, zowel wat betreft uitgangspunten voor de berekeningen als resulterende getallen.

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van de projectoverstijgende verkenning POV-Waddenzeedijken van HWBP) en meerdere marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne typen steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele type steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het deel van het onderzoek dat in dit rapport wordt beschreven, betreft de stabiliteit van zetstenen van het type Verkalit® GOR, waarvoor LBN Betonwaren B.V./ BERDING BETON GmbH als marktpartij in het onderzoek participeert. Dit rapport beschrijft de proeven met Verkalit® GOR, die zijn gericht op het bepalen van de stabiliteit bij golfaanval. Tegelijkertijd zijn golfoploopmetingen uitgevoerd, die als vergelijking kunnen dienen bij het bepalen van de golfoploopreducerende werking van andere typen steenzettingen. Om de stabiliteit bij golfaanval van Verkalit® GOR te bepalen is er grootschalig onderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd, betreffen de waarden op modelschaal, dus zoals ze aanwezig waren in de Deltagoot, tenzij nadrukkelijk anders is vermeld. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van circa 15,1 cm. Onder de stenen was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder een geotextiel. De stabiliteit van de steenzetting is beproefd met drie proevenseries: • De eerste twee series bestonden uit korteduurproeven. Per serie met korteduurproeven werd de golfsteilheid gelijk gehouden. De eerste serie werd uitgevoerd met een kleine golfsteilheid (lange golven), de tweede ser, Steenzettingen

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest, Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van een Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken van HWBP) en een vijftal marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne type steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele typen steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het in dit rapport beschreven deel van het onderzoek betreft de stabiliteit van zetstenen van het type Testblok. Ten behoeve van het bepalen van de golfoploopreductie van deze steenzetting zijn tevens testen uitgevoerd welke in dit rapport zijn beschreven, maar de analyse ervan is te vinden in Van Steeg (2015). Het Testblok lijkt op het Hillblock maar heeft een kleine geometrische afwijking. Hillblock B.V. participeert als marktpartij in het onderzoek. Om de stabiliteit bij golfaanval van Testblokken te bepalen is er grootschalig onderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd betreffen de waarden op modelschaal, dus zoals ze aanwezig waren in de Deltagoot. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van 0,15 m. Onder de Testblokken was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder geotextiel. De constructie is beproefd met vier proefseries. Er is gestart met Test Serie 4, waarbij de taludbekleding bestond uit Testblokken boven de waterlijn en een relatief gladde bekleding onder de waterlijn. Het doel van deze proefserie was om de golfoploopreductiecoëfficiënt te bepalen voor een situatie waarbij Testblokken alleen boven de waterlijn zijn geplaatst. Bij deze serie werden simultaan Te, Steenzettingen

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van een Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken van HWBP) en meerdere marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne type steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele typen steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het in dit rapport beschreven deel van het onderzoek betreft de stabiliteit van zetstenen van het type Basalton 30 STS+, waarvoor Holcim Coastal BV als marktpartij in het onderzoek participeert. Dit rapport beschrijft de proeven met Basalton 30 STS+, die zijn gericht op het bepalen van de stabiliteit in golfaanval. Tegelijkertijd zijn golfoploopmetingen uitgevoerd, die als vergelijking kunnen dienen bij het bepalen van de golfoploopreducerende werking van andere typen steenzettingen. Deze golfoploopmetingen zijn niet in het onderhavige rapport geanalyseerd. Om de stabiliteit van Basalton 30 STS+ bij golfaanval te bepalen, is grootschalig modelonderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:1,6. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd, betreffen waarden op modelschaal, dus zoals aanwezig in de Deltagoot, tenzij nadrukkelijk anders is vermeld. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van circa 18 cm. Onder de Basalton 30 STS+ was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder geotextiel. De steenzetting is beproefd met drie proevenseries: • Series 1 en 2: eerst zijn twee proevenseries met korteduurproeven (circa 1000 golven per proef) uitgevoerd. Per serie zijn alle proeven uitgevoerd met dezelfde golfsteilheid: de proeven van, Steenzettingen

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van de projectoverstijgende verkenning POV-Waddenzeedijken van HWBP) en meerdere marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne typen steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele type steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het deel van het onderzoek dat in dit rapport wordt beschreven, betreft de stabiliteit van zetstenen van het type Verkalit® mgv, waarvoor LBN Betonwaren B.V./ BERDING BETON GmbH als marktpartij in het onderzoek participeert. Dit rapport beschrijft de proeven met Verkalit® mgv, die zijn gericht op het bepalen van de stabiliteit bij golfaanval. Tegelijkertijd zijn golfoploopmetingen uitgevoerd, die als vergelijking kunnen dienen bij het bepalen van de golfoploopreducerende werking van andere typen steenzettingen. Om de stabiliteit bij golfaanval van Verkalit® mgv te bepalen is er grootschalig onderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd, betreffen de waarden op modelschaal, dus zoals ze aanwezig waren in de Deltagoot, tenzij nadrukkelijk anders is vermeld. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van circa 15,2 cm. Onder de stenen was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder een geotextiel. De steenzetting is beproefd met vier proevenseries: • De eerste twee series en de laatste bestonden uit korteduurproeven. Per serie met korteduurproeven werd de golfsteilheid gelijk gehouden. De eerste en laatste serie werd uitgevoerd met een kleine golfsteilheid (lange golven), de twee, Steenzettingen

Het “Vergelijkend onderzoek zetstenen voor dijken” is aan Deltares opgedragen door Rijkswaterstaat WVL, namens het Projectbureau Zeeweringen, het Project Afsluitdijk, het Corporate innovatieprogramma van RWS, de drie noordelijke waterschappen (Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Hunze en Aa’s, in het kader van een Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken van HWBP) en meerdere marktpartijen. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de stabiliteit bij golfaanval van een aantal moderne type steenzettingen voor toepassing op primaire waterkeringen in Nederland. Daarnaast wordt van enkele typen steenzettingen ook de golfoploopremmende werking gemeten. Het in dit rapport beschreven deel van het onderzoek betreft de stabiliteit van zetstenen van het type RONA®Taille. De daartoe uitgevoerde proeven zijn in dit rapport beschreven en geanalyseerd. Tevens zijn enkele proeven uitgevoerd voor het bepalen van de golfoploopreducerende werking van deze steenzetting. Deze golfoploopproeven zijn niet in het onderhavige rapport beschreven en geanalyseerd, maar in Van Steeg (2015). Altena Inframaterialen participeert als marktpartij in het onderzoek naar de stabiliteit van RONA®Taille. Om de stabiliteit van RONA®Taille bij golfaanval te bepalen, is grootschalig modelonderzoek uitgevoerd in de Deltagoot van Deltares. De schaal van dit onderzoek was 1:2. Alle maten die in dit rapport zijn gerapporteerd, betreffen waarden op modelschaal, dus zoals aanwezig in de Deltagoot, tenzij nadrukkelijk anders is vermeld. De beproefde steenzetting had een toplaagdikte van 15 cm. Onder de RONA®Taille was een filterlaag aangebracht van steenslag met daaronder geotextiel. De steenzetting is achtereenvolgens beproefd met de volgende proevenseries: • Series 1 en 2: de eerste twee series (series 1 en 2) bestonden uit korteduurproeven. Per serie met korteduurproeven is de brekerparameter gelijk gehouden. De proeven van serie 1 zijn uitgevoerd met een kleine golfstei, Steenzettingen