Search

In opdracht van het Bureau Risicobeoordeling en onderzoeksprogrammering (BuRO) van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is het voorkomen van de Wasbeer (Procyon lotor) in Nederland en de Duitse grensstreek in beeld gebracht en onderzocht of er sprake is van gevestigde populaties. Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat er binnen Nederland sprake is van een lokaal gevestigde populatie. In de Duitse grensstreek met Nederland zijn de aantallen nog relatief laag, maar als de huidige populatietrends doorzetten, verandert dat naar verwachting op korte termijn. Hoewel concrete gegevens ontbreken, is de kans groot dat inmiddels, op een aantal plaatsen, gevestigde populaties dicht bij de Nederlandse landsgrens voorkomen.

De grote bosmuis was in ons land lange tijd alleen bekend uit Zuid-Limburg. Vanaf 2005 verschijnt de soort opeens ook op diverse plekken in het oosten van ons land. De soort blijkt bezig met een snelle opmars vanuit aangrenzende gebieden in Duitsland naar het westen. Hieronder wordt ingegaan op de zoektocht van de auteur naar de grote bosmuis in de provincies Groningen en Drenthe.

In 2001 werd het landelijk Beschermingsplan Knoflookpad opgesteld. Wat is er sindsdien gedaan om de stand van de Knoflookpad te verbeteren en tot welke resultaten heeft dat geleid? Wat betekent dit voor de toekomst? Waar liggen de kansen voor de Knoflookpad? In een drietal artikelen komen achtereenvolgens aan bod: de historie van de Knoflookpad in Nederland, waarom en hoe in 2010 werd overgegaan tot bijplaatsing en herintroductie en tot slot welke scenario’s er zijn voor de toekomst van de Knoflookpad.

Wat bepaalt welke vleermuis waar voorkomt? Is het de bouw van een soort in combinatie met de aanwezigheid van voedsle, water en woonplaatsen? Of zijn er nog andere factoren die een rol spelen? In dit artikel wordt een nieuwe kijk op verspreidingspatronen gepresenteerd.

Dit proefschrift bestaat uit drie delen: het volgen van veranderingen in de verspreiding van vlinders, het volgen van veranderingen in de populatiegrootte van vlinders en hoe deze kennis te gebruiken voor hun bescherming.

Onderzoek naar het areaal en bestand aan litorale mosselbanken in de Waddenzee. Doel is: Het maken van een biomassa-schatting van het mosselbestand op droogvallende platen in de Nederlandse Waddenzee in het voorjaar van 2014.

Muntjaks komen van oorsprong voor in Zuid-Oost-Azië (China en Taiwan). Door menselijke introducties komt de soort inmiddels ook in onze omgeving voor. Zowel in Nederland als in België werd in 2013 een risicoanalyse opgesteld voor deze invasieve exoot. Wat is de huidige stand van zaken?

In 2011 zijn in het Beesels Broek enkele Mercuurwaterjuffers (Coenagrion mercuriale) waargenomen. Dit was een spectaculaire vondst aangezien de soort al lange tijd in Nederland als uitgestorven te boek stond. De enige twee zekere waarnemingen in Nederland stammen uit 1903 en 1926. Gedurende een periode van circa twee weken werd de soort vervolgens vrijwel dagelijks gezien. Ondanks gerichte zoektochten in 2012-2013 is de soort daarna niet meer in het Beeselsbroek en in de omgeving terug gevonden. Noch werden er geschikte leefgebieden aangetroffen. De herkomst van de in 2011 waargenomen dieren blijft hierdoor vooralsnog onduidelijk, mede omdat de dichtsbij gelegen bekende populaties in Duitsland en België op respectievelijk 80 en 130 kilometer afstand liggen.

In het voorjaar van 2013 heeft de eerste auteur in de omgeving van Vlodrop-Station voor hem onbekende rupsen verzameld op zeepkruid. Uit de twintig verzamelde rupsen konden 15 vlinders gekweekt worden. Het bleek te gaan om de Palpmot Caryocolum fischerella (Treitschke), een soort tot dan toe onbekend voor de Nederlandse fauna. Als Nederlandse naam voor het vlindertje wordt zeepje voorgesteld. In dit artikel wordt onder meer ingegaan op de biologie en de verspreiding in de omliggende gebieden.

Zoals de naam al aangeeft hoort deze gans thuis in Noord-Amerika, met name in Canada en Alaska. Ze zijn hier verzeild geraakt door toedoen van de mens, voor de jacht. Ze zijn niet alleen naar Nederland gehaald, maar naar geheel West-Europa met inbegrip van de Scandinavische landen.

De Boomslankmier (Temnothorax affinis) is een zeldzame soort in Nederland. Er zijn slechts enkele vindplaatsen in het zuiden van Limburg. In 2013 bleek de soort echter niet zeldzaam te zijn: in het Roerdal werden drie vondsten gedaan. De vindplaatsen en gehanteerde vangtsmethode worden besproken om te stimuleren tot aanvullende inventarisaties.

Slakkendodende vliegen danken hun naam aan hun roofzuchtige, parasitaire larven, die het op slakken gemunt hebben. Uit België en Nederland zijn circa 60 soorten uit deze familie bekend, maar er zijn er zeker meer te ontdekken. In dit artikel wordt een nieuwe soort uit het genus Psacadina gemeld voor de Nederlandse fauna. Dit genus telt nu in totaal drie soorten in beide landen. De herkenning en het voorkomen van de drie soorten wordt uitgebreid besproken.

Het is 8 april, een koude voorjaarsdag in Arnhem. Er moet, ondanks het koude weer, toch even bij die ene bloeiende boswilg worden gestopt om naar zweefvliegen te kijken. Na vijftien minuten wachten zweeft er een kleine vliegje voorbij. Al snel verdwijnt deze in het vangnet. Thuis wordt duidelijk dat het om een nieuwe soort voor Nederland gaat: Melangyna lucifera. Geïnspireerd door deze vangst werd besloten om ook in België op zoek te gaan. Dit resulteerde een paar weken later in een Belgische vangst van een vrouwtje M. lucifera, een nieuwe soort voor België.

Micetophagus fulvicollis wordt als nieuwe soort gemeld voor de Nederlandse fauna. Op 18 augustus 2012 werd één mannetje opgevangen op een laken bij een vanglamp opgesteld aan de rand van een bosgebied bij Wageningen. Mycetophagus fulvicollis is een mycetofage soort die zich voedt met schimmeldraden en sporen in dood hout. De soort heeft een groot verspreidingsgebied en komt door heel Europa voor. Toch is de soort in veel landen een zeldzame verschijning. Er zijn auteurs die M. fulvicollis beschouwen als een indicatorsoort voor ongestoorde bossen.

Slakkendodende vliegen zijn nog relatief slecht onderzocht in ons land, zeker de kleine soorten. De vertegenwoordigers van het genus Anticheta zijn kleine vliegjes, waarvan slechts twee soorten uit ons land bekend waren. Uitgebreider onderzoek, zowel in collecties als in het veld, heeft twee nieuwe soorten voor de fauna aan het licht gebracht: Anticheta nigra en A. obliviosa. Van de eerste waren wereldwijd slechts acht exemplaren bekend.

Elfjes behoren tot de vroegste zweefvliegen die in het voorjaar uit de pop kruipen. Rond bloeiende wilgen wemelt het vaak van wilgenelfjes Melangyna Lasiophthalma, waardoor het zoeken naar de zeldzamere soorten soms lastig is. Toch zijn de meeste soorten relatief makkelijk van elkaar te onderscheiden. Met de vondst van het Sachalinelfje M. Pavlovskyi wordt het echter weer iets lastiger.

Zwarte vliegen behoren tot de muggen, maar door hun korte antennen doen ze oppervlakkig aan vliegen denken. De mannetjes zien er met hun grote kop en grote ogen heel anders uit dan de vrouwtjes, die een kleine kop met kleine ogen hebben. In het voorjaar vormen sommige soorten opvallend grote zwermen op windluwe plekken. Aan de 17 soorten die reeds uit Nederland bekend waren, kan er nu één worden toegevoegd: Bibio venosus.

Wie een steen of boomstronk omkeert en voor het eerst een Trogulus opmerkt, zal dit vreemde beest niet direct associëren met een hooiwagen. Met de korte, stevige poten, het afgeplatte achterlijf dat overdekt is met strooisel en zand, en de trage manier van voortbewegen is het een ongewone verschijning. De soorten van dit geslacht zijn bodembewoners die zich voornamelijk voeden met kleine huisjesslakken. Uit ons land waren tot nu toe twee soorten bekend. De identiteit van een van die twee was lang onzeker, maar door nieuwe inzichten is nu duidelijk om welke soort het werkelijk gaat. In Nederland blijkt bovendien nog een derde soort voor te komen, die hier voor het eerst gemeld wordt.

Sinds 2010 verschijnen er op internet foto's van Philodromus fuscomarginatus uit het oosten van Nederland. Deze renspin was nog niet voor onze fauna bekend. In 2013 en 2014 werden op enkele vindplaatsen individuen verzameld om onder te brengen in de collectie van Naturalis Biodiversity Center en zo de soort adequaat te documenteren voor ons land. In dit artikel bespreken we de determinatie, het areaal, de biotoop en de leefwijze van deze spin. Philodromus fuscomarginatus is nu bekend uit de omgeving van Ommen, de Sallandse Heuvelrug, Twente en de zuidelijke Veluwe en leeft in bosranden en open bossen op door de zon beschenen boomstammen van grove den.

Uit de provincie Friesland worden niet vaak vlinders nieuw voor de Nederlandse fauna gemeld, maar op 8 oktober 2013 werd het eerste exemplaar van Earias insulana (katoengroenuil) van Nederland op licht gevangen, te Beetsterzwaag. Het is aannemelijk dat het hier om een zwerver of migrant gaat. Uit Noordwest-Europa zijn vijf soorten van het genus Earias gekend. Earias clorana (kleine groenuil) en E. vernana (populierengroenuil) zijn hier inheems, E. vittella, E. biplaga en E. insulana worden aangemerkt als (zeldzame) zwerver, migrant of adventief. Earias-soorten vertonen grote gelijkenissen en in dit artikel worden dan ook de determinatiekenmerken besproken, met nadruk op E. insulana.

Na 38 jaar niet gezien te zijn, dook in 2012 de goudwesp Pseudospinolia neglecta plotseling op in de Millingerwaard bij Kekerdom, Gelderland. De soort is een broedparasiet van schoorsteenwespen (Odynerus) en lijkt op het eerste gezicht op goudwespen uit het geslacht Chrysis, maar de vleugeladering is onmiskenbaar anders. Is de soort jaren over het hoofd gezien of terug van weggeweest? Het blijft voorlopig een mysterie, maar de boodschap is duidelijk: let op goudwespen rond die lemen schoorsteentjes van schoorsteenwespen.

Begin 2014 dook voor het eerst sinds de jaren zestig een otter op in de Ooijpolder bij Nijmegen. Het dier poseerde regelmatig voor verschillende cameravallen. Tot de maand mei; toen verdween de otter van de radar en leek hij verdwenen. Afgelopen week keerde de otter terug, of was hij nooit weggeweest?

2010 werd in Nederland uitgeroepen tot het Jaar van het Wild Zwijn. In datzelfde jaar verscheen ook de kansenkaart voor het wild zwijn in Nederland. Ondertussen zette het everzwijn in Belgisch Limburg zijn opmars voort. Ook het Vlaamse everzwijnenbeheer ging erop vooruit. In dit artikel geven we een overzicht van de genomen initiatieven en de laatste ontwikkelingen.

In 2012 en 2013 werd een inventarisatie uitgevoerd in de Noardlike Fryske Wâlden. Hierbij werden op een aantal locaties kevers verzameld met behulp van bodemvallen, een malaiseval, licht, een sleepnet en een klopscherm; daarnaast werden handvangsten gedaan. De inventarisaties waren vooral gericht op snuitkevers, maar er zijn ook vertegenwoordigers van andere keverfamilies verzameld en op naam gebracht. De bemonstering heeft een tamelijk groot aantal kevers (Fries: krobben) opgeleverd, waaronder enkele nieuwe soorten voor de provincie en soorten die lange tijd niet in fryslân waren waargenomen. Dat met een beperkte inventarisatie dergelijke resultaten behaald kunnen worden, betekent dat Fryslân nog steeds als een onderbemonsterd gebied moet worden beschouwd.

Tijdens het biodiversiteitsproject in de Noardlike Fryske Wâlden werden zeventien soorten langpootmuggen verzameld, waarvan er tien nog niet bekend waren uit het gebied en één soort zelfs nieuw voor de provincie Fryslân was. Veertien van deze soorten zijn gebonden aan 'bossen', struwelen of bosranden, en slechts drie soorten zijn afkomstig van graslanden. Hieruit blijkt het grote belang van de houtwallen voor de soortenrijkdom. In totaal zijn er nu 25 soorten bekend uit de Noardlike Fryske Wâlden.

Luzernevlinders zie je bij ons niet ieder jaar. In 2013 wel: er waren ineens legio oranje luzernevlinders. Maar hoeveel nu eigenlijk?

Zelfs in een goed onderzochte insectengroep als de zweefvliegen zijn nog altijd nieuwe soorten voor de Nederlandse fauna te ontdekken. Ook in 2014 was het weer raak, dit keer in het fraaie natuurgebied rond de Drentsche Aa. Het lijkt niet toevallig dat deze aanvulling op de Nederlandse fauna juist hier werd gevonden. Deze vindplaats vult ecologische informatie uit het buitenland aan, waardoor langzamerhand een beeld begint te ontstaan van de levenswijze van deze zeldzame zweefvlieg, waarover tot voor kort weinig bekend was.

De bruinvis (Phocoena phocoena) is de algemeenste zeezoogdiersoort in Nederlandse wateren. Desondanks waren er tot 2010 geen aantalsschattingen beschikbaar voor het Nederlands Continentaal Plat.

Ophonus ardosiacus is een prachtige loopkeversoort die in Nederland van slechts weinig vindplaatsen bekend is en soms lange perioden niet wordt gevonden. Recentelijk is deze kever echter op twee van dezelfde plekken gevonden als waar ze historisch voorkwam: Zeeland en Zuid-Limburg. Hoewel het er even op leek dat deze soort uit Nederland verdwenen was, lijkt het nu mogelijk dat ze nooit is weggeweest. Ophonus ardosiacus heeft echter een goed ontwikkeld dispersievermogen, waardoor het ook mogelijk is dat de kever ons land opnieuw heeft gekoloniseerd. In dit artikel beschrijven wij de oude en recente vondsten.

Het doel van het onderzoek zoals beschreven in dit proefschrift was om de genetische diversiteit en demografische geschiedenis van lokale varkenspopulaties te verkennen middels het integreren van verschillende genetische merker systemen.

Onderzoek naar het areaal en bestand aan litorale mosselbanken in de Waddenzee. Doel is: Het maken van een biomassa-schatting van het mosselbestand op droogvallende platen in de Nederlandse Waddenzee in het voorjaar van 2013. Voor de kartering van het areaal aan mosselbanken worden bij laag water in de beschikbare tijd zo veel mogelijk banken te voet bezocht. Met behulp van GPS-apparatuur worden de positie en omtrek van de banken bepaald. Bij het bepalen van het totale areaal mosselbanken wordt voor de niet bezochte banken uitgegaan van gegevens in eerdere jaren, na middels een vliegtuig inspectie de aanwezigheid van deze banken vastgesteld te hebben.

Ophonus ardosiacus is een prachtige loopkeversoort die in Nederland van slechts weinig vindplaatsen bekend is en soms lange perioden niet wordt gevonden. Recentelijk is deze kever echter op twee van dezelfde plekken gevonden als waar ze historisch voorkwam: Zeeland en Zuid-Limburg. Hoewel het er even op leek dat deze soort uit Nederland verdwenen was, lijkt het nu mogelijk dat ze nooit is weggeweest. Ophonus ardosiacus heeft echter een goed ontwikkeld dispersievermogen, waardoor het ook mogelijk is dat de kever ons land opnieuw heeft gekoloniseerd. In dit artikel beschrijven wij de oude en recente vondsten.

In 2012 is een onderzoek met cameravallen opgestart om vast te stellen welke marterachtigen in Nationaal Park De Meinweg voorkomen. Daarbij werd voor de eerste keer in het gebied en sinds lange tijd voor Limburg een Boommarter (Martes martes) waargenomen.

Nationaal Park De Meinweg is ongeveer 1.800 ha groot. Uit de verspreidingsgegevens uit de zoodierenatlas blijkt dat in de zomer van 2012 enkele tientallen waarnemingen van de meeste vleermuissoorten bekend waren. Tijdens een eerste gebiedsdekkende vleermuisinventarisatie in Nationaal Park De Meinweg werden negen soorten vleermuizen aangetoond, waaronder enkele zeer bijzondere. Van zes soorten werden verblijfplaatsen gevonden. Het artikel gaat in op het veiligstellen van enkele soorten die gebonden zijn aan in het gebied gelegen menselijke bebouwing.

De zoogdierenvereniging heeft 2013 uitgeroepen als Jaar van de steenmarter. Het doel van dit jaar is het Nederlandse publiek kennis laten maken met de zich uitbreidende steenmarter als zoogdierensoort in de eigen omgeving en te voorzien in de informatiebehoefte in geval van (mogelijke) overlast.

In drie gebieden in Noord-Brabant (De Brand, de Leemputten en vliegbasis Gilze-Rijen) is de verspreiding en populatieontwikkeling van de boomkikker vanaf midden jaren '80 door enthousiaste vrijwilligers en professionals gevolgd. Dit artikel gaat over de populatie boomkikkers op de vliegbasis Gilze-Rijen. Een verhaal van eindeloos veel tegenslagen en toch een "happy end".

De bruinvis (Phocoena phocoena) is de algemeenste zeezoogdiersoort in Nederlandse wateren. Desondanks waren er tot 2010 geen aantalsschattingen beschikbaar voor het Nederlands Continentaal Plat.

Vanaf 2008 lopen wij enkele reptielentrajecten voor RAVON en het GNR (Goois Natuurreservaat) in het kader van Meetnet Reptielen. Een van de trajecten ligt op de Tafelbergheide, waar we vanaf najaar 2009 ook onderzoek doen naar de prooien van een klapekster die daar doorgaans een winterterritorium heeft. Dat klapeksters een stevige invloed kunnen hebben op andere dieren in hun territorium is bekend. Over de mogelijk levendbarende hagedissen echter niet. In dit artikel beschrijven we het effect van de klapekster op de populatie levendbarende hagedissen op de Tafelbergheide.

Subadulte gladde slangen leiden een nog meer verborgen leven dan hun adulte soortgenoten. De trefkans op het zien van de gladde slang is klein en de trefkans op het zien van een subadulte gladde slang nog kleiner. Ze worden dan ook zelden gezien. Over hoe ze meestal gevonden worden, de afstanden die ze afleggen, hun lichaamsgewicht en lengte is nog niet veel bekend. Bij een tienjarig monitoringsonderzoek van de gladde slang in Noord-Brabant werden 15 subadulte exemplaren gevonden. Deze waarnemingen worden in dit artikel gepresenteerd om de kennis over deze leeftijdsklasse te vergroten en daardoor de gladde slang beter te doorgronden. Subadulte gladde slangen zijn belangrijk voor het voortbestaan van een populatie. Kennis over subadulten kan daarom bijdragen aan de bescherming van de soort.

Een zeehond die vrolijk ronddartelt in de Amsterdamse grachten. Dat is geen dagelijks gezicht, maar gisteren is er toch echt een gespot ter hoogte van de Hermitage. Geert Aarts is senior onderzoeker bij IMARES en is gespecialiseerd in de verspreiding van zeehonden en bruinvissen in de Noordzee.

Tijdens het project om van alle Noord-Europese vlinders de DNA-barcode te bepalen, zijn bij Phalonidia manniana, in voornamelijk Scandinavisch materiaal, twee clusters gevonden. Uit kweekresultaten werden vervolgens aanvullende gegevens bekend over een verschillende levenswijze van de twee clusters. Mutanen en collega's concluderen dat het hier gaat om twee soorten: Ph. manniana en Ph. udana. Beide soorten blijken in Nederland voor te komen. Op basis van onderzoek in enkele collecties hebben we de Nederlandse verspreiding in beeld gebracht.

In het Nationaal Park Weerribben-Wieden werden op 7 juni 2008 foto's gemaakt van gevlekte witsnuitlibellen (Leucorrhinia pectoralis) waarop vastzittende knutten (bijtmuggen) van de soort Forcipomyia (Pterobosca) paludis op de vleugels aanwezig waren. De foto's zijn de eerste bewijzen van de aanwezigheid van de soort in Nederland, maar er zal nog referentiemateriaal moeten worden verzameld.

In dit artikel een update van het artikel "Vuursalamander op rand van uitsterven" (RAVON, september 2012). Er is namelijk veel gebeurd de laatste maanden: onderzoek, overleg, opvang, voorlichting

Verdwijning van het wilde korhoen lijkt onafwendbaar. De kwaliteit van het leefgebied van het korhoen op de Sallandse Heuvelrug staat zwaar onder druk. Dat blijkt uit onderzoek naar de achteruitgang van het korhoen, icoon van het Nederlandse boerenland.

Op de Sint Pietersberg zijn voor het eerst sinds 50 jaar weer gladde slangen gevonden. Elders in Nederland komt deze soort voor in heide- en hoogveengebieden, maar in Maastricht leeft de gladde slang op rotsachtige hellingen grenzend aan hellingbossen en kalkgraslanden. Dat zijn de habitats waar ze in Wallonië, Noord-Frankrijk en nabije gebieden in Duitsland ook te vinden zijn. Hiermee maakt Maastricht, ook op het gebied van slangen, haar naam als Bourgondische stad waar.

In September 2011, I found the Asian elm aphid Tinocallis takachihoensis Higuchi (Homoptera: Aphididae) on Ulmus minor var. plotii in Wageningen, The Netherlands. This species has not been described from The Netherlands before, but appeared to be present in Wageningen already since 2006. The first record of this species from eastern Asia in Europe was in 1986 in southern France from Ulmus trees. Since then it also was recorded from other European countries.

Dit waarnemingsoverzicht omvat 2012. Er zijn weer heel veel waarnemingen aan het databestand toegevoegd. De resultaten zijn net als voorgaande jaren weegegeven in de vorm van kaarten per soort. Per soortgroep wordt een korte toelichting gegeven op deze kaarten. Vanaf volgend jaar niet meer in dit tijdschrift te verschijnen, maar dan enkel digitaal.

Ectoedemia quinquella, de late eikenmineermot, is een Mediterraan-Atlantische soort die in 1988 voor het eerst in ons land werd gevonden op de Sint-Pietersberg bij Maastricht. Tot en met 2006 was de soort bekend van vier 5x5 km-hokken in Limburg, één bij Winterswijk en één bij Oosterhout. In 2007 werd E. quinquella voor het eerst in Zuid-Holland op het voormalig eiland Voorne gevonden. In de jaren die volgden leek de populatie vrijwel stabiel. Pas in 2011 bleek van een uitbreiding sprake te zijn met vondsten bij Oostkapelle (Zeeland) en het Staelduinse Bos bij van Hoek van Holland (Zuid-Holland). Begin november 2012 werd een mijn van E. quinquella bij De Lier (Zuid-holland) gevonden. Dit leidde tot een gedetailleerde inventarisatie van het Rijnmondgebied, waaruit bleek dat de soort hier verspreid voorkomt.

De Amerikaanse nerts Neovison vison is een Noord-Amerikaanse marterachtige die sinds 1920 in Europa als pelsdier wordt gehouden en sinds 1958 in het wild in Nederland voorkomt. Deze studie behandelt de verspreiding, voortplanting, dieet en herkomst van de in het wild levende Amerikaanse nertsen in Nederland. Daarnaast is een korte risicoanalyse voor Nederland gemaakt door raadplegen van literatuur. De nerts komt in Nederland vooral voor rond fokkerijen. De grootste afstand tussen waarnemingslocatie en fokkerij was 45 km. Het aantal in het wild waargenomen dieren is vele malen lager dan de aantallen die als bevrijd gerapporteerd worden.