Search

Ataerkil toplumlarda kadın yöneticilerinin sayısı oldukça azdır. Bu durum, erkek egemenliğinin hâkim olduğu İslâm sonrası İran’da da geçerli idi. Bununla birlikte, kişisel özellikleri itibariyle ön plana çıkan bazı kadınlar yönetimde söz sahibi olabilmeyi başarmıştır. Bu kadınlardan bir tanesi İslam’dan sonra İran’da ilk kadın yönetici olmaya muvaffak olan Seyyîde Hâtûn’dur. Seyyîde Hâtûn her ne kadar, resmi olarak yönetici olarak görünmese de fiili olarak kocası Fahrüddevle’den sonra 31 yıl boyunca Büveyhîler’in Cibâl kolunun Rey şubesini idare etmeye başarmıştır. 387/997-419/1028 yılları arasında oğlu Mecdüddevle’yi denetim altına alarak Rey şehrinin idaresini üstlenmiş ve kendisine karşı yapılan iç ve dış saldırıları bertaraf etmiştir. Bu çalışmada, İslâm’dan sonra İran’ın ilk kadın idarecisi olan Seyyîde Hâtûn zamanında meydana gelen dâhilî ve hâricî hâdiselerin yanında Seyyîde Hâtûn şahsi yaşamı ve özellikleri hakkında bilgi verilmektedir.

Eski Çağ’larda Ragha-Raga şeklinde kaydedilen günümüzdeki Tahran’ın 8 km güneydoğunda yer alan Rey şehri, Orta Asya’yı Anadolu’ya bağlayan tarihi İpek yolu üzerinde bulunmasından dolayı önemli bir jeopolitik konuma sahip olmuştur. Birçok İslâm coğrafyacısı tarafından Cibâl Eyaletinin bir şehri sayılan Rey, Hulafâ-yi Râşidîn döneminde İslâm hâkimiyetine geçmiştir. Ancak şehirdeki Arap-İslâm hâkimiyetinin yerleşmesi biraz zaman almış, şehirde zaman zaman isyanlar meydana gelmiştir. Emevî Hilafetinin kurulmasından sonra Rey, Emevî idaresine geçmiş ancak bu dönemde şehirdeki problemler daha da artmıştır. Önceki dönemlerde yaşanan problemlere rağmen Rey, Abbâsî Hilafetinin kurulmasından sonra Abbâsîlerin en önemli şehirlerinden birisi haline gelmiştir. Abbâsîler zamanında şehirde zaman zaman problemler yaşanmasına karşın IX. yüzyılın ortasına kadar Rey’de nispeten istikrarlı bir dönem yaşanmıştır. Fakat bu yüzyılın ikinci yarısından itibaren şehir, mahalli hükümdarlıkların hedefi olmuş ve çatışmaların ortasında kalmıştır.Bu çalışmada; Abbâsî hilafetinin kuruluşundan IX. yüzyılın sonuna kadar Rey şehrinin siyasi durumu incelenmiştir. Bu bağlamda bu dönemde Rey şehrinde yaşanan siyasi gelişmeler kategorize edilerek kronolojik olarak ele alınmıştır. Çalışmada birinci elden Arapça ve Farsça kaynakların yanında konu ile ilgili ikinci kaynaklara müracaat edilmiştir., The city of Rayy, which was recorded as Ragha-Raga in ancient times, is located 8 km southeast of Tehran today, and has an important geopolitical position due to its location on the historical Silk Road connecting Central Asia to Anatolia. The city of Rayy, which is considered a city of the Jibâl State by many Islamic geographers, passed under Islamic rule during the the Rashidun Caliphs period. However, it took some time for the Arab-Islamic rule to settle in the city, and riots took place from time to time in the city. After the establishment of the Umayyad Caliphate, the city passed under the Umayyad administration, but the problems in the city increased during this period. Despite the problems experienced in previous periods, the city of Rayy became one of the most important cities of the Abbasids after the establishment of the Abbasid Caliphate. Although there were occasional problems in the city during the time of the Abbasids, a relatively stable period was experienced in the city of Rayy until the middle of the 9th century. But since the second half of this century, the city has been the target of local rulers and has been caught in the middle of conflicts.In this study; The political situation of the city of Rayy from the establishment of the Abbasid Caliphate to the end of the 9th century has been studied. In this context, the political developments in the city of Rayy during this period were categorized and handled chronologically. In the study, first hand Arabic and Persian sources as well as second sources related to the subject were consulted.

Orta İran’ın önemli şehri Rey, İslam hâkimiyeti ile birlikte büyük bir değişim-dönüşüm geçirmiştir. IX. yüzyılın ilk yarısına kadar Arap hâkimiyetinin yaşandığı şehirde, Abbâsîlerin zayıflaması ile birlikte İran asıllı hânedanlar idâreyi eline almışlardır. IX. yüzyılın ikinci yarısı ile X. yüzyılın ilk yarısı arasında genel itibariyle bir karışıklık döneminin yaşanmasının ardından Büveyhîlerin iktidârı ele geçirmesi ile birlikte bu devletin Cibâl kolunun başşehri olmuştur. XI. yüzyılın başına kadar istikrârlı bir şekilde varlığını devam ettiren şehir bu tarihten itibaren Selçukluların şehirdeki hâkimiyetine kadar ki süreçte çalkantılı bir durum geçirmiştir. Öte yandan XI. yüzyılın başlarından itibaren İran’ın, Türkler tarafından fethedilmeye başlanması neticesinde Rey şehri Türklerin hâkimiyetine geçmiştir. Gazneliler ile başlayan bu dönem, Gazneliler içinde yaşanan Türkmen meselesi nedeniyle şehirde bir takım karışıklıklar yaşanmasına sebebiyet vermiştir. Şehirdeki siyasi istikrâr ancak Gaznelileri mağlup ederek ortaya çıkan Selçukluların şehre egemen olması ile başlayacaktır. Bu çalışmada Selçukluların ortaya çıkışı sırasında Rey şehrinin durumu incelenmiş olup, bu bağlamda Rey’deki Büveyhî idaresinin sonu ve Gaznelilerden Selçukluların hâkimiyetine kadar ki dönem ele alınmıştır., Rayy, the important city of Central Iran, experienced a great transformation with the Islamic conquests. İt was dominated by the Arabs until the first half of the 9th century, and then Iranian dynasties took over the administration instead of the Abbasids. There was also such a period of disorder between the second half of the 9th century and the first half of the 10th century, when the Buwayhids seized power. Rayy became the capital of the Jibal branch of this state and preserved its stability until the beginning of the 11th century. Afterwards it went into the turbulent situation from this date until the domination of the Seljukids. On the other hand, as a result of the conquests from the beginning of the 11th century, it began to be ruled by the Turks. This period, which started with the Ghaznavids, caused another disturbance in the city due to the Turkmen trouble among the Ghaznavids. Political stability could only be restored with the efforts of the Seljukids, who emerged subsequent to the Ghaznavids. In this study, the situation of the city of Rayy during the emergence of the Seljukids was examined, and in this context, the end of the Buwayhid administration in Rayy and the period from the Ghaznavids to the domination of the Seljukids were discussed.

Günümüzde İran’ın başkenti Tahran’ın sekiz km. güneydoğusunda yer alan Rey şehri, Orta Asya’yı Anadolu’ya bağlayan İpek Yolu’nun üzerinde bulunmasından dolayı Eski Çağlardan itibaren ehemmiyetli bir konuma sahip olmuştur. Çoğu İslâm coğrafyacısı tarafından Cibâl bölgesinin şehirlerinden biri sayılan Rey, VII. yüzyılın ilk yarısında İslâm hâkimiyetine geçmiş ve ehemmiyetini İslâm döneminde de devam ettirmiştir. Emevîler zamanında şehirde sıkıntılı bir süreç yaşanmasına rağmen, Abbâsî hilafeti döneminde en mühim şehirlerden biri olmuştur. Abbâsîlerin IX. yüzyılda iyice zayıflamasından dolayı şehir mahalli hükümdarlıkların hedefi olmuş ve çatışmaların ortasında kalmıştır. Bu durum X. yüzyılda da devam etmiştir. Bu yüzyılda Rey, şehre hâkim olmak isteyen devletlerin saldırılarına maruz kalmış ve sık sık el değiştirmiştir. Bu çalışmada; X. yüzyılda Rey şehrinin siyasi durumu incelenmiştir. Şehre hâkim olan Sâmânîler, Ziyârîler ve Büveyhîler zamanında Rey şehrinde yaşanan siyasi gelişmeler kategorize edilerek kronolojik olarak ele alınmıştır. Çalışmada birinci elden Arapça ve Farsça kaynakların yanında konu ile ilgili ikincil kaynaklara da müracaat edilmiştir., The City of Rayy, which is located today in eight kilometers from the southeast of Tehran, the capital of Iran, has had an important position since the Ancient Ages because of being a route of the Silk Road connecting Central Asia to Anatolia. Considered by many Islamic geographers as one of the cities of the province of Jibal, Rayy became a part of Islamic rule in the first half of the 7th century and maintained its importance in the Islamic period. Although a troubled process was experienced in the city during the Umayyad period, it was one of the most important cities during the Abbasid period. Due to the weakening of the Abbasid caliphate in the 9th century, the city became the target of the local rulers and remained at the middle of conflicts. This situation continued in the 10th century as well. In this century, Rayy was exposed to the attacks of states that wanted to dominate the city and passed into other hands frequently. In this study, the political situation of Rayy in the 10th century was examined. In this context, through categorization the political developments which occurred at the time of the Sāmānids, Ziyārids and Buwayhids, were chronologically addressed. In the study, apart from the primary Arabic and Persian sources, secondary sources about the issue were also used.

Yaklaşık beş asır boyunca Abbasilere başkentlik yapan Bağdad, 1258 yılında İlhanlı egemenliğine geçti. Bu tarihten itibaren Bağdad'da köklü değişim dönüşümler yaşandı ve Bağdat'ta yerel Arap bürokrasisinin yanında sivil Fars bürokrasisi ve Moğol askeri bürokrasisi hâkim olmaya başladı. İlhanlı Devleti'nin bir eyaleti olarak ele aldığımız şehirde meydana gelen olaylar titizlikle incelenmiştir.Bu tezin ana konusunu, 1258-1335 yılları arasındaki Bağdat'ta yaşanan siyasi, iktisadi, ictimâî, dini ve diğer değişiklikler oluşturmaktadır. Bağdat'ın geçmiş dönemlerdeki durumuna bakıldıktan sonra, ana kaynaklar temel alınarak adı geçen dönemde yaşanan gelişmeler kronolojik olarak ele alınmıştır. Baghdad, the capital city of the Abbasids for approximately five centuries, come under the domination of the Ilkhans in 1258. Henceforth, some radical changes and transformations took place in Baghdad. Persian and Mongol military bureaucracy as well as local Arab bureaucracy began to dominate in the city. The events that took place in Baghdad city, which we regard as a state of the Ilkhans, are meticulously analysed. This thesis aims at analysing political, economic, social, religious, and the other changes in Baghdad city between 1258 and 1335. After the analysis of condition of Baghdad city in former times, the developments in that era are dealt with chronologically by applying for the main sources. 340