Search

У оквиру ове дисертације дефинисана је метода за диференцијацију различитих изворазагађења токсичним и потенцијално токсичним елементима у земљишту. Применомминералошких, хемијских и статистичких метода, препоручен је нови приступ у проценипорекла, врсте и степена контаминације елементима (Аs, B, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn, Mo,V, Ba, Be, Sb и Hg), као и ризика од загађења и употребне вредности земљишта.Комплексна метода, примењена у овом раду, обухватала је употребу референтнихвредности - максимално дозвољених садржаја (МДК) и фонских вредности (BG), податкео просторној расподели и саставу геолошке подлоге на којој је формирано земљиште,методу секвенцијалне екстракције и минералошку анализу узорака; употребукоефицијената за процену степена мобилности и потенцијалног ризика од контаминацијеживотне средине токсичним микроелементима и статистичку анализу резултата добијенихсеквенцијалном екстракцијом (АNOVA тест, Студентов t-тест, мултикомпонентну анализу- РСА, кластерску анализу - СА).Применом наведених метода је извршена процена степена контаминације, потенцијалногризика, као и био/геодоступности и порекла токсичних елемената у земљишту на просторуСрема, Средњег Баната и Бачке (Војводина, Србија). Земљиште које је испитивано уоквиру ове дисертације се налази у близини индустријских објеката, аутопута, а значајносе користи и у пољопривредној производњи.Показано је да, на испитиваном подручју, антропогене активности имају значајан утицајна повишен садржај Cr и Ni у земљишту. Уочен је највећи утицај цементаре, кожаре, а наједном локалитету је показан и утицај непосредне близине аутопута на њихов садржај.Пољопривредна производња није много утицала на контаминацију овим елементима, докје показан утицај употребе фунгицида и стајњака на садржај Cu и Co. На садржај бакраутицај има и непосредна близина аутопута, као и рударење у области Апузена и јужнихКарпата у оквиру индустријског комплекса у Румунији. Загађење из Румуније је утицало ина садржај Mo, Hg, Pb, Zn и Sb у испити, The Dissertation presents a method for the differentiation of various sources of pollution by toxicand potentially toxic elements within the soil. By applying the mineralogical, chemical andstatistical methods, the thesis yields a new approach in the characterization of the source, risk,and degree of pollution affecting the soil.The complex method presented in this study includes the reference values (the maximumallowed concentrations-MAC and background values (BG); spatial distribution and content ofthe underlying geological data (bedrock underneath the soil layer); sequential extraction andmineralogical analyses; the application of the coefficients for the assessment of the elementsmobility levels and potential environmental contamination risk. Additionally, includes statisticalanalyses of the results, derived by the sequential extraction (ANOVA-test, Student t-test,Multicomponent Analysis – RCA, Cluster analysis – CA). These methods characterize theevaluation of the contamination level, potential pollution risk, and the bio- and geo-availabilityand the origin of toxic elements in soil distributed in Srem, Central Banat, and Bačka(Vojvodina, Serbia).The examined soil is located near industrial facilities, highway, and has asignificant role in agriculture.The results suggest that soils within the investigated area have a significant impact on theincreased content of Cr and Ni. The highest impact is registered near the cement, leather factory,whereas in the particular samples illustrates the effect of the immediate highway vicinity.Agricultural production has no significant impact on the aforementioned elevated content.However, the study exhibits that the impact of the use of fungicide and manure effectsencreasing of the Cu and Co content. The highway vicinity, mining activities in the Apuseni andSouth Carpathian Mts. area (Romania), also affect the elevated content of Cu. Pollution sourcedfrom Romania affected increased contents of Mo, Hg, Pb, Zn and Sb, as well. T

U ovoj disertaciji ispitan je hemijski sastav i oksidativni potencijal (OP) dve frakcije respirabilnih čestica (PM2.5 i PM10), u različitim sredinama. Za utvrĎivanje sezonskih promena, prvo istraţivanje sprovedeno je u urbanoj (UB) i urbano-industrijskoj (UI) sredini tokom leta i zime. Kako bi se ispitale promene OP-a tokom dana, drugo istraţivanje sprovedeno je u urbanoj sredini pod uticajem saobraćaja. Rezultati prvog istraţivanja ukazuju da su prosečne koncentracije obe ispitivane frakcije čestica, u UB i UI, bile vrlo slične tokom leta. Tokom zime, u UB koncentracije PM2.5 bile su tri puta više, a PM10 dvostruko više u odnosu na koncentracije izmerene u UI. U obe ispitivane sredine, tokom obe sezone, PM2.5/PM10 odnos bio je visok, što ukazuje na značajan udeo finih čestica u gruboj frakciji, koje prvenstveno imaju antropogeno poreklo. Dominantnu vrstu u obe frakcije čestica, kao i u obe ispitivane sredine, činila je organska materija, čiji je procenat varirao u zavisnosti od godišnjeg doba. Prosečni OC/EC odnosi, kao i koncentracije WSOC-a, u obe frakcije čestica, bili su značajno viši tokom zimskog perioda u UB, što je posledica prisustva velike količine sekundarnih organskih aerosola. Prosečne koncentracije jonskih vrsta i 22 kvantifikovana elementa, tokom obe sezone, bile su više u UI. Primenom DTT i DCFH eseja, u obe ispitivane sredine, više vrednosti OP-a utvrĎene su za PM2.5, a primenjeni eseji pokazali su suprotne trendove. U obe ispitivane sredine, primenom DTT eseja, OP vrednosti bile su više tokom letnjeg perioda, dok su DCFH esejom više vrednosti utvrĎene tokom zime. U drugom istraţivanju, najveća količina ROS-ova izmerena je oko 14 h, što moţe biti posledica maksimalne količine saobraćaja ili velikog doprinosa SOA. Umerena, statistički značajna korelacija utvrĎena je izmeĎu BPEAnit i DCFH eseja, što ukazuje na veću toksičnost koja potiče od organskih vrsta prisutnih u vazduhu. Kombinovanjem rezultata više eseja preciznije je utvrĎen kvalitet vazduha, In this dissertation, the chemical content and oxidative potential (OP) of two fractions of respirable particles (PM2.5 and PM10) were examined in different еnvironments. The first study was conducted in urban (UB) and urban-industrial (UI) environments during summer and winter to determine the seasonal changes. The second study was conducted in an urban environment influenced by the traffic to examine the differences in OP during the day. The results of the first study indicate that the average concentrations of both analyzed particle fractions, in UB and UI, were very similar during the summer. During the winter, PM2.5 levels in UB were three times higher and PM10 twice as high as in UI level. In both examined environments, during both seasons, the PM2.5/ PM10 ratio was high, which indicates a significant contribution of fine particles in the coarse fraction, which are primarily of anthropogenic origin. In both examined environments, the dominant particle fraction was the organic matter, the percentage of which varied depending on the season. Average OC/EC ratios, as well as WSOC concentrations, in both particle fractions, were significantly higher during the winter period in UB, due to the presence of a large amount of secondary organic aerosols. The average concentrations of ion species and 22 quantified elements, during both seasons, were higher in the UI. Using DTT and DCFH assays, in both examined environments, higher OP values were determined for PM2.5, and the applied assays showed opposite trends. In both urban environments, using DTT assays, OP values were higher during the summer period, while DCFH assays were higher values determined during the winter. In another study, the largest amount of ROS was measured around 2 p.m., which may be due to maximum traffic or a significant contribution from SOA. A moderate, statistically significant correlation was found between BPEAnit and DCFH assays, indicating higher toxicity derived from organic species present i

U ovoj disertaciji ispitan je hemijski sastav i oksidativni potencijal (OP) dve frakcije respirabilnih čestica (PM2.5 i PM10), u različitim sredinama. Za utvrĎivanje sezonskih promena, prvo istraţivanje sprovedeno je u urbanoj (UB) i urbano-industrijskoj (UI) sredini tokom leta i zime. Kako bi se ispitale promene OP-a tokom dana, drugo istraţivanje sprovedeno je u urbanoj sredini pod uticajem saobraćaja. Rezultati prvog istraţivanja ukazuju da su prosečne koncentracije obe ispitivane frakcije čestica, u UB i UI, bile vrlo slične tokom leta. Tokom zime, u UB koncentracije PM2.5 bile su tri puta više, a PM10 dvostruko više u odnosu na koncentracije izmerene u UI. U obe ispitivane sredine, tokom obe sezone, PM2.5/PM10 odnos bio je visok, što ukazuje na značajan udeo finih čestica u gruboj frakciji, koje prvenstveno imaju antropogeno poreklo. Dominantnu vrstu u obe frakcije čestica, kao i u obe ispitivane sredine, činila je organska materija, čiji je procenat varirao u zavisnosti od godišnjeg doba. Prosečni OC/EC odnosi, kao i koncentracije WSOC-a, u obe frakcije čestica, bili su značajno viši tokom zimskog perioda u UB, što je posledica prisustva velike količine sekundarnih organskih aerosola. Prosečne koncentracije jonskih vrsta i 22 kvantifikovana elementa, tokom obe sezone, bile su više u UI. Primenom DTT i DCFH eseja, u obe ispitivane sredine, više vrednosti OP-a utvrĎene su za PM2.5, a primenjeni eseji pokazali su suprotne trendove. U obe ispitivane sredine, primenom DTT eseja, OP vrednosti bile su više tokom letnjeg perioda, dok su DCFH esejom više vrednosti utvrĎene tokom zime. U drugom istraţivanju, najveća količina ROS-ova izmerena je oko 14 h, što moţe biti posledica maksimalne količine saobraćaja ili velikog doprinosa SOA. Umerena, statistički značajna korelacija utvrĎena je izmeĎu BPEAnit i DCFH eseja, što ukazuje na veću toksičnost koja potiče od organskih vrsta prisutnih u vazduhu. Kombinovanjem rezultata više eseja preciznije je utvrĎen kvalitet vazduha, In this dissertation, the chemical content and oxidative potential (OP) of two fractions of respirable particles (PM2.5 and PM10) were examined in different еnvironments. The first study was conducted in urban (UB) and urban-industrial (UI) environments during summer and winter to determine the seasonal changes. The second study was conducted in an urban environment influenced by the traffic to examine the differences in OP during the day. The results of the first study indicate that the average concentrations of both analyzed particle fractions, in UB and UI, were very similar during the summer. During the winter, PM2.5 levels in UB were three times higher and PM10 twice as high as in UI level. In both examined environments, during both seasons, the PM2.5/ PM10 ratio was high, which indicates a significant contribution of fine particles in the coarse fraction, which are primarily of anthropogenic origin. In both examined environments, the dominant particle fraction was the organic matter, the percentage of which varied depending on the season. Average OC/EC ratios, as well as WSOC concentrations, in both particle fractions, were significantly higher during the winter period in UB, due to the presence of a large amount of secondary organic aerosols. The average concentrations of ion species and 22 quantified elements, during both seasons, were higher in the UI. Using DTT and DCFH assays, in both examined environments, higher OP values were determined for PM2.5, and the applied assays showed opposite trends. In both urban environments, using DTT assays, OP values were higher during the summer period, while DCFH assays were higher values determined during the winter. In another study, the largest amount of ROS was measured around 2 p.m., which may be due to maximum traffic or a significant contribution from SOA. A moderate, statistically significant correlation was found between BPEAnit and DCFH assays, indicating higher toxicity derived from organic species present i

У оквиру ове дисертације дефинисана је метода за диференцијацију различитих извора загађења токсичним и потенцијално токсичним елементима у земљишту. Применом минералошких, хемијских и статистичких метода, препоручен је нови приступ у процени порекла, врсте и степена контаминације елементима (Аs, B, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn, Mo, V, Ba, Be, Sb и Hg), као и ризика од загађења и употребне вредности земљишта. Комплексна метода, примењена у овом раду, обухватала је употребу референтних вредности - максимално дозвољених садржаја (МДК) и фонских вредности (BG), податке о просторној расподели и саставу геолошке подлоге на којој је формирано земљиште, методу секвенцијалне екстракције и минералошку анализу узорака; употребу коефицијената за процену степена мобилности и потенцијалног ризика од контаминације животне средине токсичним микроелементима и статистичку анализу резултата добијених секвенцијалном екстракцијом (АNOVA тест, Студентов t-тест, мултикомпонентну анализу - РСА, кластерску анализу - СА). Применом наведених метода је извршена процена степена контаминације, потенцијалног ризика, као и био/геодоступности и порекла токсичних елемената у земљишту на простору Срема, Средњег Баната и Бачке (Војводина, Србија). Земљиште које је испитивано у оквиру ове дисертације се налази у близини индустријских објеката, аутопута, а значајно се користи и у пољопривредној производњи. Показано је да, на испитиваном подручју, антропогене активности имају значајан утицај на повишен садржај Cr и Ni у земљишту. Уочен је највећи утицај цементаре, кожаре, а на једном локалитету је показан и утицај непосредне близине аутопута на њихов садржај. Пољопривредна производња није много утицала на контаминацију овим елементима, док је показан утицај употребе фунгицида и стајњака на садржај Cu и Co. На садржај бакра утицај има и непосредна близина аутопута, као и рударење у области Апузена и јужних Карпата у оквиру индустријског комплекса у Румунији. Загађење из Румуније је утицало и на садржај Mo, The Dissertation presents a method for the differentiation of various sources of pollution by toxic and potentially toxic elements within the soil. By applying the mineralogical, chemical and statistical methods, the thesis yields a new approach in the characterization of the source, risk, and degree of pollution affecting the soil. The complex method presented in this study includes the reference values (the maximum allowed concentrations-MAC and background values (BG); spatial distribution and content of the underlying geological data (bedrock underneath the soil layer); sequential extraction and mineralogical analyses; the application of the coefficients for the assessment of the elements mobility levels and potential environmental contamination risk. Additionally, includes statistical analyses of the results, derived by the sequential extraction (ANOVA-test, Student t-test, Multicomponent Analysis – RCA, Cluster analysis – CA). These methods characterize the evaluation of the contamination level, potential pollution risk, and the bio- and geo-availability and the origin of toxic elements in soil distributed in Srem, Central Banat, and Bačka (Vojvodina, Serbia).The examined soil is located near industrial facilities, highway, and has a significant role in agriculture. The results suggest that soils within the investigated area have a significant impact on the increased content of Cr and Ni. The highest impact is registered near the cement, leather factory, whereas in the particular samples illustrates the effect of the immediate highway vicinity. Agricultural production has no significant impact on the aforementioned elevated content. However, the study exhibits that the impact of the use of fungicide and manure effects encreasing of the Cu and Co content. The highway vicinity, mining activities in the Apuseni and South Carpathian Mts. area (Romania), also affect the elevated content of Cu. Pollution sourced from Romania affected increased contents of Mo, Hg, Pb

Спектроскопија ласерски индуковане плазме (LIBS) је аналитичка техника која омогућава брзу, мултиелементалну анализу свих врста материјала, најчешће без потребе за претходном припремом узорака, у реалном времену и на лицу места. Ова савремена метода хемијске анализе у складу је са принципима зелене аналитичке хемије јер не захтева употребу агресивних и потенцијално токсичних хемикалија. Примарни циљ ове дисертације је испитивање аналитичких могућности оригиналног лабораторијског LIBS система за квалитативну и квантитативну анализу различитих чврстих узорака, као што су металне легуре, геолошки узорци и прашкасти биљни узорци. Развијени LIBS систем користи зрачење ТЕА CO2 ласера за индуковање плазме, а за анализу зрачења плазме временски-интеграљену просторно-разложену спектроскопију. У циљу проналажења оптималних услова за спектрохемијску примену ласером индуковане плазме, испитан је утицај енергије ласерског зрачења, састава и притиска околног гаса, начина фокусирања и других параметара на карактеристике и спектралну емисију плазме. Развијен је начин припреме синтетичких стандарда за квантитативну анализу узорака код којих не постоје адекватни сертификовани референтни материјали. Такође, испитана је могућност примене методе стандардног додатка комбиноване са методама нормализације за побољшање тачности одређивања концентрације аналита. Сви резултати добијени LIBS методом потврђени су применом стандардне ICP-OES технике. Учешћем у 2. интерлабораторијском међународном LIBS поређењу показано је да је систем на бази ТЕА CO2 ласера по аналитичким перформансама у потпуности упоредив а за поједине елементе чак и бољи у односу на комерцијалне LIBS уређаје., Laser-induced breakdown spectroscopy (LIBS) is an analytical technique for fast, multi-element analysis of any kind of material, most often without preliminary preparation, in real time and on-site. This modern analytical method is in accordance with the principles of green analytical chemistry because it does not require the use of aggressive and potentially toxic chemicals. The main aim of this thesis is to investigate the analytical capability of originally developed TEA CO2 based LIBS system, for qualitative and quantitative analysis of various types of solid samples (metal alloys, geological samples and powdered plant materials). In LIBS system, TEA CO2 laser irradiation was used for plasma generation while time-integrated spatially resolved spectroscopy was applied for the analysis of plasma radiation. In order to find optimal conditions for spectrochemical applications of laser induced plasma, the influence of laser irradiation energy, compositions and pressure of the ambient gas, focusing, etc., on spectral emission and characteristics of plasma was examined. A method for the preparation of synthetic standards for the quantitative analysis of samples, for which there are no adequate certified reference materials, has been developed. Also, the applicability of the method of standard addition combined with normalization methods for improving the accuracy of determining the analyte concentration was tested. Results obtained with developed LIBS method were verified with the standard method, ICP-OES. The applied system based on TEA CO2 laser according to analytical performances is fully comparable and for some elements even better than commercial LIBS devices, which is verified by participation in the 2nd interlaboratory international LIBS comparison.

U ovom radu je suspenzionom kopolimerizacijom in situ u prisustvu nanočestica magnetita obloţenih (3-aminopropil)trimetoksisilanom (APTMS) sintetisan magnetični polimerni nanokompozit glicidilmetakrilata (GMA) i etilenglikoldimetakrilata (EGDMA) (10MAGSi-SGE-60) i funkcionalizovan dietilentriaminom (deta). Amino-funkcionalizovani uzorak (10MAGSi-SGE-60-deta) je okarakterisan infracrvenom spektroskopijom sa Furijevom transformacijom (ATR-FTIR), ţivinom porozimetrijom, termogravimetrijskom analizom (TGA), rendgenskom difrakcionom analizom (XRD), skenirajućom elektronskom mikroskopijom sa energetski disperzivnom spektrometrijom (SEM-EDS), transmisionom elektronskom mikroskopijom (TEM) i magnetometrijom (SQUID). Uzorak 10MAGSi-SGE-60-deta je ispitivan kao sorbens Cr(VI), Mo(VI), Re(VII), V(V), W(VI), As(V) i Se(VI) oksianjona iz vodenih rastvora. Ispitan je uticaj pH vrednosti rastvora, vremena kontakta, temperature i početne koncentracije jona na efikasnost i kapacitet sorpcije. Kinetika sorpcije je analizirana primenom modela pseudo-prvog i pseudo-drugog reda, Jelovičevog i modela unutarčestične difuzije (IPD). Ravnoteţni podaci analizirani su Lengmirovim, Frojndlihovim i Temkinovim modelima izotermi. Priroda vezivanja oksianjona za aktivna mesta sorbensa analizirana je teorijskim modelovanjem, primenom kvantno-hemijskih metoda: Teorije funkcionala gustine (DFT), statističke analize struktura na osnovu Kembričke baze podataka (CSD) i implicitnim solvatacionim modelom (SMD). UtvrĎeno je da je proces sorpcije spontan i egzoterman, kao i da Frojndlihov model pokazuje najbolje slaganje sa ravnoteţnim podacima. Aktivna mesta na sorbensu su amino grupe (iz dietilentriamina i APTMS) koje elektrostatičkim interakcijama vezuju oksianjone iz vodenih rastvora., In this study, the magnetic polymer nanocomposite of glycidylmethacrylate (GMA) and ethylene glycol dimethacrylate (EGDMA), (10MAGSi-SGE-60) was synthesized by suspension copolymerization in situ in the presence of magnetite nanoparticles coated with (3-aminopropyl)trimethoxysilane (APTMS), and functionalized with diethylenetriamine (deta). Amino-functionalized 10MAGSi-SGE-60-deta was characterized by using Fourier Transform infrared spectroscopy (FTIR), mercury porosimetry, thermogravimetric analysis (TGA), X-ray diffraction analysis (XRD), scanning electron microscopy (SEM-EDS), transmission electron microscopy (TEM) and magnetometry (SQUID). The sample 10MAGSi-SGE-60-deta was tested as sorbent of Cr(VI), Mo(VI), Re(VII), V(V), W(VI), As(V) and Se(VI) oxyanions from aqueous solution. The effect of pH, contact time, temperature and initial concentration on the sorption capacity and efficiency were studied. The pseudo-first-order (PFO), pseudo-second-order (PSO), Elovich and intra-particle diffusion (IPD) models were used to analyze the kinetic data. The equilibrium sorption data were analyzed by Langmuir, Freundlich and Temkin isotherms. The nature of oxyanion binding to the active sites of sorbents was analyzed by theoretical modeling, using quantum-chemical methods: Density Functional Theory (DFT), statistic analysis of the crystal structure extracted from Cambridge Structural Database (CSD) and by implicit solvation model (SMD). It was found that the process is spontaneous and exothermic. Also, the Freundlich isotherm best fits the experimental data. The active sites of sorbents are amino groups (of diethylenetriamine and APTMS) which form electrostatic interactions with oxyanions in aqueous solution.

Etiologija tiroidnih oboljenja je nedovoljno prouĉena i najnoviji literaturni podaci ukazuju da bi metali mogli da igraju kljuĉnu ulogu u patogenezi velikog broja poremećaja, ukljuĉujući i bolesti tiroidne ţlezde. S tim u vezi, cilj ove studije bio je da se odredi sadrţaj esencijalnih i toksiĉnih metala u zdravim tiroidnim tkivima (ZTT) i napravi komparativna analiza sa sadrţajem metala u tiroidnim tkivima sa dijagnostifikovanim benignim i malignim oboljenjima. Dodatni cilj studije bio je sagledavanje metalomike u zavisnosti od bioloških i kliniĉko-patoloških parametara, kao i pronalaţenje najznaĉajnijeg metala (ili njegovog odnosa sa drugim metalom) koji bi mogao da razdvoji ispitivane grupe i obezbedi informacije o molekulskoj osnovi patofizioloških promena ispitivane bolesti tiroidne ţlezde na tkivnom nivou. Uzorci tkiva za analizu metala sakupljeni su nakon operacije tiroidne ţlezde. U istraţivanju je uĉestvovalo 200 pacijenata, od toga 21 pacijent sa Hašimotovim tiroiditisom (HT), 62 pacijenta sa koloidnom strumom (KS), 36 pacijenata sa benignim tumorima (BT) i 81 pacijent sa malignim tumorima (70 sa papilarnim karcinomom, 8 sa folikularnim i troje sa medularnim karcinomom). Od svakog pacijenta sa dijagnostifikovanim tumorom uzorkovano je i ZTT sa najveće moguće udaljenosti od primarnog tumora, koji je bio jasno demarkiran (n = 117). U svakoj patologiji ispitan je sadrţaj metala u zavisnosti od pola, uzrasta, konzumiranja duvana i veliĉine tiroidnog nodusa. Metalomika papilarnog karcinoma tiroidne ţlezde dodatno je ispitana u zavisnosti od patohistološkog (PH) tipa tumora, prethodne istorije tiroidnog oboljenja u porodici, „TNM“ klasifikacije, prisustva invazije tiroidne kapsule, intratiroidne multicentriĉne diseminacije i retrosternalnog tiroidnog rasta. Uzorci tkiva razoreni su mikrotalasnom digestijom i koncentracija elemenata, mangana (Mn), nikla (Ni), bakra (Cu), cinka (Zn), arsena (As), selena (Se), kadmijuma (Cd), olova (Pb), torijuma (Th) i uranijuma (U, The etiology of thyroid diseases is not very well clarified and the latest literature data indicated that metals could play a key role in the pathogenesis of a great number of disorders, including the thyroid gland diseases. In this regard, the aim of this study was to determine the content of toxic and essential metals in the healthy thyroid tissues (HTTs), as well as to compare the content of metals in tissues with diagnosed benign and malignant thyroid gland diseases. The further aim of this study was to investigate metallomics according to the biological-, clinical- and pathological-parameters, as well as to find the most significant metal (or its ratio to another metal) that could separate examined groups, as well as to provide additional information on the molecular basis of pathophysiological changes of the examined thyroid disease at the tissue’s level. Tissue samples for metal analysis were collected after thyroid surgery. The study included 200 patients, of which 21 patients with Hashimoto’s thyroiditis (HT), 62 patients with colloid goiter (CG), 36 patients with benign tumors (BTs) and 81 patients with malignant tumors (70 with papillary carcinoma, 8 with follicular and three with medullary thyroid carcinoma). HTT was sampled from each patient with diagnosed tumor from the greatest possible distance from the primary tumor, which was well demarked (n = 117). In each pathology, the content of metals was investigated according to sex, age, smoking habits and goiter size. Metallomics of the papillary thyroid carcinoma (PTC) was further examined based on the pathohistological (PH) type of tumor, previous history of any thyroid disease in the family, TNM classification, capsular invasion, intrathyroid dissemination, and the retrosternal thyroid growth. Tissue samples were decomposed by microwave digestion and the concentration of elements, manganese (Mn), nickel (Ni), copper (Cu), zinc (Zn), arsenic (As), selenium (Se), cadmium (Cd), lead (Pb), thorium (Th) and

U ovom radu je suspenzionom kopolimerizacijom in situ u prisustvu nanočestica magnetita obloţenih (3-aminopropil)trimetoksisilanom (APTMS) sintetisan magnetični polimerni nanokompozit glicidilmetakrilata (GMA) i etilenglikoldimetakrilata (EGDMA) (10MAGSi-SGE-60) i funkcionalizovan dietilentriaminom (deta). Amino-funkcionalizovani uzorak (10MAGSi-SGE-60-deta) je okarakterisan infracrvenom spektroskopijom sa Furijevom transformacijom (ATR-FTIR), ţivinom porozimetrijom, termogravimetrijskom analizom (TGA), rendgenskom difrakcionom analizom (XRD), skenirajućom elektronskom mikroskopijom sa energetski disperzivnom spektrometrijom (SEM-EDS), transmisionom elektronskom mikroskopijom (TEM) i magnetometrijom (SQUID). Uzorak 10MAGSi-SGE-60-deta je ispitivan kao sorbens Cr(VI), Mo(VI), Re(VII), V(V), W(VI), As(V) i Se(VI) oksianjona iz vodenih rastvora. Ispitan je uticaj pH vrednosti rastvora, vremena kontakta, temperature i početne koncentracije jona na efikasnost i kapacitet sorpcije. Kinetika sorpcije je analizirana primenom modela pseudo-prvog i pseudo-drugog reda, Jelovičevog i modela unutarčestične difuzije (IPD). Ravnoteţni podaci analizirani su Lengmirovim, Frojndlihovim i Temkinovim modelima izotermi. Priroda vezivanja oksianjona za aktivna mesta sorbensa analizirana je teorijskim modelovanjem, primenom kvantno-hemijskih metoda: Teorije funkcionala gustine (DFT), statističke analize struktura na osnovu Kembričke baze podataka (CSD) i implicitnim solvatacionim modelom (SMD). UtvrĎeno je da je proces sorpcije spontan i egzoterman, kao i da Frojndlihov model pokazuje najbolje slaganje sa ravnoteţnim podacima. Aktivna mesta na sorbensu su amino grupe (iz dietilentriamina i APTMS) koje elektrostatičkim interakcijama vezuju oksianjone iz vodenih rastvora., In this study, the magnetic polymer nanocomposite of glycidylmethacrylate (GMA) and ethylene glycol dimethacrylate (EGDMA), (10MAGSi-SGE-60) was synthesized by suspension copolymerization in situ in the presence of magnetite nanoparticles coated with (3-aminopropyl)trimethoxysilane (APTMS), and functionalized with diethylenetriamine (deta). Amino-functionalized 10MAGSi-SGE-60-deta was characterized by using Fourier Transform infrared spectroscopy (FTIR), mercury porosimetry, thermogravimetric analysis (TGA), X-ray diffraction analysis (XRD), scanning electron microscopy (SEM-EDS), transmission electron microscopy (TEM) and magnetometry (SQUID). The sample 10MAGSi-SGE-60-deta was tested as sorbent of Cr(VI), Mo(VI), Re(VII), V(V), W(VI), As(V) and Se(VI) oxyanions from aqueous solution. The effect of pH, contact time, temperature and initial concentration on the sorption capacity and efficiency were studied. The pseudo-first-order (PFO), pseudo-second-order (PSO), Elovich and intra-particle diffusion (IPD) models were used to analyze the kinetic data. The equilibrium sorption data were analyzed by Langmuir, Freundlich and Temkin isotherms. The nature of oxyanion binding to the active sites of sorbents was analyzed by theoretical modeling, using quantum-chemical methods: Density Functional Theory (DFT), statistic analysis of the crystal structure extracted from Cambridge Structural Database (CSD) and by implicit solvation model (SMD). It was found that the process is spontaneous and exothermic. Also, the Freundlich isotherm best fits the experimental data. The active sites of sorbents are amino groups (of diethylenetriamine and APTMS) which form electrostatic interactions with oxyanions in aqueous solution.

Etiologija tiroidnih oboljenja je nedovoljno prouĉena i najnoviji literaturni podaci ukazuju da bi metali mogli da igraju kljuĉnu ulogu u patogenezi velikog broja poremećaja, ukljuĉujući i bolesti tiroidne ţlezde. S tim u vezi, cilj ove studije bio je da se odredi sadrţaj esencijalnih i toksiĉnih metala u zdravim tiroidnim tkivima (ZTT) i napravi komparativna analiza sa sadrţajem metala u tiroidnim tkivima sa dijagnostifikovanim benignim i malignim oboljenjima. Dodatni cilj studije bio je sagledavanje metalomike u zavisnosti od bioloških i kliniĉko-patoloških parametara, kao i pronalaţenje najznaĉajnijeg metala (ili njegovog odnosa sa drugim metalom) koji bi mogao da razdvoji ispitivane grupe i obezbedi informacije o molekulskoj osnovi patofizioloških promena ispitivane bolesti tiroidne ţlezde na tkivnom nivou. Uzorci tkiva za analizu metala sakupljeni su nakon operacije tiroidne ţlezde. U istraţivanju je uĉestvovalo 200 pacijenata, od toga 21 pacijent sa Hašimotovim tiroiditisom (HT), 62 pacijenta sa koloidnom strumom (KS), 36 pacijenata sa benignim tumorima (BT) i 81 pacijent sa malignim tumorima (70 sa papilarnim karcinomom, 8 sa folikularnim i troje sa medularnim karcinomom). Od svakog pacijenta sa dijagnostifikovanim tumorom uzorkovano je i ZTT sa najveće moguće udaljenosti od primarnog tumora, koji je bio jasno demarkiran (n = 117). U svakoj patologiji ispitan je sadrţaj metala u zavisnosti od pola, uzrasta, konzumiranja duvana i veliĉine tiroidnog nodusa. Metalomika papilarnog karcinoma tiroidne ţlezde dodatno je ispitana u zavisnosti od patohistološkog (PH) tipa tumora, prethodne istorije tiroidnog oboljenja u porodici, „TNM“ klasifikacije, prisustva invazije tiroidne kapsule, intratiroidne multicentriĉne diseminacije i retrosternalnog tiroidnog rasta. Uzorci tkiva razoreni su mikrotalasnom digestijom i koncentracija elemenata, mangana (Mn), nikla (Ni), bakra (Cu), cinka (Zn), arsena (As), selena (Se), kadmijuma (Cd), olova (Pb), torijuma (Th) i uranijuma (U, The etiology of thyroid diseases is not very well clarified and the latest literature data indicated that metals could play a key role in the pathogenesis of a great number of disorders, including the thyroid gland diseases. In this regard, the aim of this study was to determine the content of toxic and essential metals in the healthy thyroid tissues (HTTs), as well as to compare the content of metals in tissues with diagnosed benign and malignant thyroid gland diseases. The further aim of this study was to investigate metallomics according to the biological-, clinical- and pathological-parameters, as well as to find the most significant metal (or its ratio to another metal) that could separate examined groups, as well as to provide additional information on the molecular basis of pathophysiological changes of the examined thyroid disease at the tissue’s level. Tissue samples for metal analysis were collected after thyroid surgery. The study included 200 patients, of which 21 patients with Hashimoto’s thyroiditis (HT), 62 patients with colloid goiter (CG), 36 patients with benign tumors (BTs) and 81 patients with malignant tumors (70 with papillary carcinoma, 8 with follicular and three with medullary thyroid carcinoma). HTT was sampled from each patient with diagnosed tumor from the greatest possible distance from the primary tumor, which was well demarked (n = 117). In each pathology, the content of metals was investigated according to sex, age, smoking habits and goiter size. Metallomics of the papillary thyroid carcinoma (PTC) was further examined based on the pathohistological (PH) type of tumor, previous history of any thyroid disease in the family, TNM classification, capsular invasion, intrathyroid dissemination, and the retrosternal thyroid growth. Tissue samples were decomposed by microwave digestion and the concentration of elements, manganese (Mn), nickel (Ni), copper (Cu), zinc (Zn), arsenic (As), selenium (Se), cadmium (Cd), lead (Pb), thorium (Th) and

U okviru ove doktorske disertacije sintetisani su neorganski luminescentni materijali opšte formule A2B2O7 (A3+, B4+) na bazi itrijum-hafnata (Y2Hf2O7), itrijum-cirkonata (Y2Zr2O7) i itrijum-stanata (Y2Sn2O7) i koji su dopirani jonima europijuma (Eu3+) u širokim opsezima koncentracija. Materijali su sintetisani metodom termalne dekompozicije uz korišćenje PEG-a kao goriva i ko-precipitacionom tehnikom uz dodatno žarenje na optimalnoj temperaturi u vremenskom intervalu od 24 sata. Dopiranje je izvršeno u opsegu 0≤ x ≤ 1 za sisteme Y2-xEuxHf2O7 i Y2-xEuxZr2O7 i u opsegu 0≤ x ≤ 0,6 za sistem Y2-xEuxSn2O7 (gde je x udeo Eu3+ jona). Sintetisani su i uzorci kod kojih je jon itrijuma (A3+ = Y3+) potpuno zamenjen jonima gadolinijuma (Gd3+) i lutecijuma (Lu3+) pri čemu je koncentracija europijuma bila konstantna. Svi uzorci su kristalisali u defektno fluoritnu fazu prostorne grupe Fm3̅m. Dobijene su čestice nanodimenzija, pretežno kockastog oblika. Detaljno su ispitivane optičke osobine. Sve ispitivane uzorke karakteriše efikasna apsorpcija na 464 nm i dominatna emisija u crvenom delu spektra na oko 612 nm. Određena su vremena života, kritična rastojanja, tip multipolarnih interakcija odgovornih za gašenje signala i matematički su definisane boje. Džud-Ofeltovom analizom je utvrđeno da povećanje procenta dopiranja dovodi do smanjenja asimetričnog odnosa što ukazuje da okruženje oko jona dopanta (Eu3+) sa povećanjem procenta dopiranja postaje simetričnije. Neke od ispitivanih uzoraka karakteriše i jako visoka kvantna efikasnost ( > 90%) što je izuzetno bitno za eventualnu komercijalnu primenu., Within this doctoral thesis, synthesized samples are inorganic luminescent materials, with general formula A2B2O7 (A3+, B4+), bazed on yttrium-hafnate (Y2Hf2O7), yttrium-zirconate (Y2Zr2O7 ) and yttrium-stanate (Y2Sn2O7) doped with europium ions, in wide concentration range. These materials were synthesized by PEG and co-precipitation method, at optimal temperature, for 24 h. Also, one part of obtained samples are samples where are yttrium ions (Y3+) completely exchanged with gadolinium ions (Gd3+) and lutetium ions (Lu3+), where concentration of europium is constant (1 at. Eu3+). Samples are doped in range 0≤ x ≤ 1 in systems Y2-xEuxHf2O7 and Y2-xEuxZr2O7, and in range 0≤ x ≤ 0,6 in system Y2-xEuxSn2O7 (where x is atomic percentage of Eu3+). All samples are crystalited in defect-flurite phase, with space group Fm3̅m. Obtained particles have nanodimensions, predominantly round-cube shape. Detailed study of optical properties is examined. Studied samples had caracteristic effective absorption at 464 nm, with a red emission of about 612 nm. Determined parameters are: life time, critical distance, type of multipolar interactions responsable for signal quenching and emitting colors are matematicaly defined. Judd-Ofelt analysis showed that doping increases the asymmetric ratio, which indicates that the dopant environment (Eu3+) with more doping becomes more symmetrical. Some of the tested samples are characterized by very high quantum efficiency ( > 90%) which is important for possible commercial application.

Mikroelementi, odnosno elementi u tragovima, su supstance koje čine manje od 0,01% ukupne tjelesne mase. Gvoţđe, cink i bakar spadaju u osnovne elemente koji su neophodni za rast i razvoj kako odojčadi tako i tokom cijelog ţivota, obzirom da ulaze u sastav velikog broja enzima. Dosadašnjim istraţivanjima je utvrđeno da neki elementi u tragovima, koji se ponašaju kao redoks katalizatori, mogu biti dio aktivnog mjesta ili kofaktori antioksidativnih enzima, te se mogu ponašati i kao antioksidansi. Elementi u tragovima imaju vaţnu ulogu u rastu i razvoju. Iako su potrebni samo u malim količinama, unos ne mora uvijek biti adekvatan. Nedostatak elemenata u tragovima moţe se pojaviti u dojenčadi iz različitih razloga. Biodostupnost esencijalnih mikroelemenata kod odojčadi isključivo zavisi od kvaliteta majčinog mlijeka, tj. od sadrţaja nutrijenata u majčinom mlijeku, duţine dojenja i fizioloških faktora kao što su apsorpcija nutrijenata i uzimanje suplemenata, kako u trudnoći tako i u procesu dojenja. Smanjen unos cinka utiče na zastoj u rastu oštećujući i imuni sistem. Nedostatak bakra utiče na povećavanje slobodnih radikala i smanjuje sposobnost odbrane organizma od oksidativnog stresa. Smanjenje Zn i Cu kod odojčadi povezano je sa nedostatkom gvoţđa što moţe dovesti do većeg broja komplikacija. Zahvaljujući različitim sastojcima, majčino mlijeko je najbolja hrana za odojče, koja pored nutritivnih i bioloških vrijednosti neophodnih za rast, doprinosi jačanju odbrambenih mehanizama, stimulišući imuni sistem, poboljšavajući razvoj endogenih odbrambenih mehanizama, kao i rast zdrave mikroflore. Sastav mlijeka majki prijevremeno rođene djece se razlikuje od mlijeka majki terminske djece..., Micro-elemements or trace elements, are substances that make less than 0.01% of total body weight. Iron, zinc and copper are among basic elements necessary for growth and development of infants and further throughout life, as they are part of a large number of enzymes. Previous researches has found that some trace elements, which act as redox catalysts, may be part of the active site or cofactors of antioxidant enzymes, and they can act aslo as antioxidants. Trace elements play an important role in growth and development of humans. Although they are needed only in small amounts, their intake do not have to be appropriate. The lack of trace elements may occur in infants, for various reasons. The bioavailability of essential microelements in infants depends exclusively on the quality of breast milk, ie. of nutrients content in breast milk, duration of breastfeefing and physiological factors such as the absorption of nutrients and supplements intake, both in pregnancy and in breastfeeding period. Decreased intake of zinc causes the growth arrest, damaging the immune system. Copper deficiency causes the increase of free radicals and reduces the ability of defenses against oxidative stress. Reduction of Zn and Cu in infants is associated with iron deficiency which can lead to greater number of complications...

U okviru ove doktorske disertacije ispitana je elektrogenerisana hemiluminiscencija (eng.Electrogenerated chemiluminiscence - ECL) kao i razvoj novih ECL sistema za bioanalitičkuprimenu. ECL je metoda u kojoj se analitički signal u vidu luminiscentnog zračenja, dobijaputem elektrohemijske reakcije indukovane na površini elektorde. ECL omogućava veomapreciznu detekciju u subpikomolarnim opsegu koncentracija sa gotovo nultim pozadinskimsignalom. Direktno optičko očitavanje može se izvršiti veoma jednostavno pomoćufotomultiplikatorskih cevi (eng. photomultiplier tube - PMT) ili jeftinih CCD (eng. chargecoupled device - CCD) kamera. Zbog toga se ECL može lako kombinovati sa drugimtehnologijama kao što su mikrofluidni sistemi i kapilarna elektroforeza u cilju dobijanjakompletnog sistema za detekciju. ECL detekcija se široko koristi u komercijalizovanimsistemima. Ova teza ima za cilj proučavanje osnovnih ECL procesa kao i razvoj inovativnihECL sistema za bioanalitičku primenu.Prvo poglavlje je posvećeno opštim principima ECL–a. Dva različita mehanizma za generisanjeECL-a (anihilacija i ECL pomoću koreaktanata (eng. co-reactant)) su objašnjeni do detalja.Najčešće korišćene ECL luminofore, bazirane na kompleksima rutenijuma, kao i sve vrstekorektanata, su takođe opisane. Na kraju, glavne primene elektrohemijske luminiscencije suukratko prikazane.U drugom poglavlju, proučavani su ECL mehanizmi zastupljeni u imunotestovima u kojima suplatforme za ECL detekciju bazirane na česticama mikrometarskih dimenzija. Ispitan je učinakrazličitih ECL mehanizama na ukupan intenzitet emitovanog ECL signala.Spektroelektrohemija i ECL snimanje su kombinovani za posmatranje generisanja ECL nanivou jedne mikrosfere, funkcionalizovane kompleksom rutenijuma sa dva koreaktanta,pomoću prostornog mapiranja ECL reaktivnosti. Ovaj novi pristup snimanja ECL signala pružauvid u ECL mehanističke rute koji omogućavaju izuzetno visoku osetljivost komercializovanimbiotestovima baziranim na korisćenju mikro, Electrogenerated chemiluminiscence (ECL) is a process which emits luminiscent signals byconverting electrochemical energy into radiative energy. It offers very sensitive detection ofsub-picomolar concentrations with an extremely large dynamic range, greater than six ordersof magnitude and almost zero background signal. The direct optical readout can be performedjust with a photomultiplier tube (PMT) or inexpensive CCD cameras and therefore, easilycombined with other technologies such as microfluidics and capillary electrophoresis to obtaincomplete detection systems. ECL detection is widely used in commercialized systems with anincreasing trend. The present thesis is aimed at studying the fundamental ECL process and atdeveloping new ECL systems for original bioanalytical applications.Chapter one is dedicated to the general principles of ECL. Two different pathways to generateECL, annihilation and co-reactant ECL, are explained in details. The most used ECLluminophores, based on ruthenium complexes, and co-reactants are also presented. In the lastpart of this chapter, the principal applications of ECL are briefly described.In the second chapter, the study of ECL mechanisms used in bead-based immunoassays andtheir influence on ECL emission were investigated. Spectroelectrochemistry and ECL imagingwas combined to observe the ECL generation from a single micro-bead, functionalized withruthenium complex with two efficient co-reactants, by mapping the ECL reactivity in space.This new imaging approach provides insights into the ECL mechanistic route operating in sucha commercialized bead-based bioassays and its extremely high sensitivity.Chapter 3 addresses the electrochemical properties of nanoelectrode ensembles and arrays(NEEs) with recent advances in bioelectroanalytical applications. The electrochemicalcharacteristic that makes the NEEs very useful in the development of chemical nanosensors isthe dramatic lowering of capacitive currents (that are the largest component

Surfactants are a group of compounds, which are widely used in industrial,agricultural, and pharmaceutical markets in various products, including detergents, pesticides,petroleum products, cosmetics and pharmaceuticals. Surfactants and their degradationproducts are widely detected in domestic and industrial wastewater. Due to their significanteffects on the aquatic environment, degradation of surfactants is subject of many researchpapers. In addition to the classical wastewater treatment a lot of research is addressed to theusage of advanced oxidation process for removal of various surfactants.The aim of this study was to investigate using of non-thermal plasma (water fallingfilm dielectric barrier discharge plasma reactor) for degradation of two anionic surfactants(sodium dodecyl sulfate - SDS and sodium dodecylbenezene sulfonate - DBS) and twononionic surfactant (Triton X-100 and nonylphenol ethoxylate - NPE ). Surfactants examinedin this research are predominantly used in formulations of laundry detergents and forindustrial cleaning application. The effects of two catalytic plasma systems,( iron (II) salt andhydrogen peroxide), were tested to improve the degradation of surfactants. Efficiency ofdegradation was determined by spectrophotometric determination of decrease of surfactantsconcentration. Decrease of chemical oxygen demand and total organic carbon were measuredto determine degree of mineralization.In cases of two nonionic surfactants and sodium dodecylbenzene sulpfonate catalyticsystems exhibited significant improvements in degradation efficiency especially in beginningof treatment. In the case of sodium dodecyl sulphate catalysts have no effect on surfactantdegradation. Mineralization of surfactants in all cases was significantly improved in presenceof catalyst.Toxicity test with Artemia salina (A. salina) test organisms showed that toxicity in allcase were decreased after treatment of solutions in water falling film dielectric barrierdischarge plasma re, Surfaktanti predstavljaju grupu jedinjenja koja se šitoko koristi u industriji,poljoprivredi i farmaceutskoj industriji u različitim proizvodima uključujući detergente,pesticide, proizvode petrohemijske industrije, kozmetičke proizvode i lekove. Surfaktanti iprozvodi njihove degradacije su vrlo često prisutni u kanalizacionim i industrijskim otpadnimvodama. Usled njihovog efekta na vodene organizme degradacija surfaktanata predstavljaznačajnu oblast istraživanja. Pored klasičnih tretmana otpadnih voda istraživanja su usmerenai ka primeni unapređenih oksidacionih procesa za uklanjanje različitih surfaktanata izotpadnih voda.Predmet ovoga rada je ispitivanje mogućnosti primene netermalne plazme(korišćenjem reaktora sa dielektričnim barijernim pražnjenjem kroz tanak film vode) zadegradaciju dva anjonska surfaktanta (natrijum-dodecil-sulfata i natrijum-dodecilbenzensulfonata)i dva nejonska surfaktanta (Triton X-100 i nonilfenol etoksilata). Ovi surfaktanti sekoriste u formulacijama detergenata za pranje veša i u procesima industrijskog pranja. Poredtoga ispitani su i efekti homogenih katalizatora (soli gvožđa (II) i vodonik-peroksida napoboljšanje efikasnosti degradacije. Efikasnost degradacije je praćena spektrofotometrijskimodređivanjem smanjenja koncentracije surfaktanata. U cilju određivanja stepenamineralizacije odnosno potpune razgradnje organske supstance određeni su hemijskapotrošnja kiseonika i ukupan organski ugljenik nakon tretmana.U eksperimentima sa dva nejonska surfaktanta i natrijum-dodecilbenzen-sulfonatakatalitički sistemi su pokazali značajan efekat u povećanju efikasnosti degradacije posebno prinižim vrednsotima primenjene energije. U eksperimentu sa natrijum-dodecil-sulfatomkatalizatori nisu pokazali uticaj na efikasnost degradacije. U svim eksperimentima katalizatorisu pokazali značajan uticaj na mineralizaciju rastvora odnosno na razgradnju organskesupstance.Testovi ispitivanja toksičnosti sa Artemia salina organizmima su pokazali da je u svimekspe

U okviru ove doktorske disertacije ispitana je elektrogenerisana hemiluminiscencija (eng.Electrogenerated chemiluminiscence - ECL) kao i razvoj novih ECL sistema za bioanalitičkuprimenu. ECL je metoda u kojoj se analitički signal u vidu luminiscentnog zračenja, dobijaputem elektrohemijske reakcije indukovane na površini elektorde. ECL omogućava veomapreciznu detekciju u subpikomolarnim opsegu koncentracija sa gotovo nultim pozadinskimsignalom. Direktno optičko očitavanje može se izvršiti veoma jednostavno pomoćufotomultiplikatorskih cevi (eng. photomultiplier tube - PMT) ili jeftinih CCD (eng. chargecoupled device - CCD) kamera. Zbog toga se ECL može lako kombinovati sa drugimtehnologijama kao što su mikrofluidni sistemi i kapilarna elektroforeza u cilju dobijanjakompletnog sistema za detekciju. ECL detekcija se široko koristi u komercijalizovanimsistemima. Ova teza ima za cilj proučavanje osnovnih ECL procesa kao i razvoj inovativnihECL sistema za bioanalitičku primenu.Prvo poglavlje je posvećeno opštim principima ECL–a. Dva različita mehanizma za generisanjeECL-a (anihilacija i ECL pomoću koreaktanata (eng. co-reactant)) su objašnjeni do detalja.Najčešće korišćene ECL luminofore, bazirane na kompleksima rutenijuma, kao i sve vrstekorektanata, su takođe opisane. Na kraju, glavne primene elektrohemijske luminiscencije suukratko prikazane.U drugom poglavlju, proučavani su ECL mehanizmi zastupljeni u imunotestovima u kojima suplatforme za ECL detekciju bazirane na česticama mikrometarskih dimenzija. Ispitan je učinakrazličitih ECL mehanizama na ukupan intenzitet emitovanog ECL signala.Spektroelektrohemija i ECL snimanje su kombinovani za posmatranje generisanja ECL nanivou jedne mikrosfere, funkcionalizovane kompleksom rutenijuma sa dva koreaktanta,pomoću prostornog mapiranja ECL reaktivnosti. Ovaj novi pristup snimanja ECL signala pružauvid u ECL mehanističke rute koji omogućavaju izuzetno visoku osetljivost komercializovanimbiotestovima baziranim na korisćenju mikro, Electrogenerated chemiluminiscence (ECL) is a process which emits luminiscent signals byconverting electrochemical energy into radiative energy. It offers very sensitive detection ofsub-picomolar concentrations with an extremely large dynamic range, greater than six ordersof magnitude and almost zero background signal. The direct optical readout can be performedjust with a photomultiplier tube (PMT) or inexpensive CCD cameras and therefore, easilycombined with other technologies such as microfluidics and capillary electrophoresis to obtaincomplete detection systems. ECL detection is widely used in commercialized systems with anincreasing trend. The present thesis is aimed at studying the fundamental ECL process and atdeveloping new ECL systems for original bioanalytical applications.Chapter one is dedicated to the general principles of ECL. Two different pathways to generateECL, annihilation and co-reactant ECL, are explained in details. The most used ECLluminophores, based on ruthenium complexes, and co-reactants are also presented. In the lastpart of this chapter, the principal applications of ECL are briefly described.In the second chapter, the study of ECL mechanisms used in bead-based immunoassays andtheir influence on ECL emission were investigated. Spectroelectrochemistry and ECL imagingwas combined to observe the ECL generation from a single micro-bead, functionalized withruthenium complex with two efficient co-reactants, by mapping the ECL reactivity in space.This new imaging approach provides insights into the ECL mechanistic route operating in sucha commercialized bead-based bioassays and its extremely high sensitivity.Chapter 3 addresses the electrochemical properties of nanoelectrode ensembles and arrays(NEEs) with recent advances in bioelectroanalytical applications. The electrochemicalcharacteristic that makes the NEEs very useful in the development of chemical nanosensors isthe dramatic lowering of capacitive currents (that are the largest component

Cilj ove doktorske disertacije je ispitivanje mogućnosti praktične primjeneumreženih makroporoznih amino-funkcionalizovanih kopolimera na baziglicidilmetakrilata (GMA) kao sorbenta za uklanjanje različitih zagađujućihsupstanci iz vodenih rastvora.Postupkom suspenzione kopolimerizacije su sintetisana dva osnovnauzorka kopolimera glicidilmetakrilata i etilenglikoldimetakrilata (EGDMA),skraćeno: PGME. Modifikacijom osnovnih uzoraka kopolimera u reakcijama saetilendiaminom (eda), dietilentriaminom (deta) i trietilentetraminom (teta),dobijeni su uzorci amino-funkcionalizovanih kopolimera: PGME-en, PGME-deta iPGME-teta.Određen je elementarni sastav osnovnih i amino-funkcionalizovanihuzoraka umreženih makroporoznih PGME mikroanalizom, a zatim suokarakterisani infracrvenom spektroskopijom sa Furijeovom transformacijom(FTIR). Osnovni parametri poroznosti sintetisanih kopolimera - specifičnazapremina pora, Vs, i prečnik pora koji odgovara polovini zapremine pora, DV/2,određeni su metodom živine porozimetrije i pomoću tih vrijednosti je izračunataspecifična površina pora, SHg.U eksperimentima sorpcije odabranih zagađujućih supstanci ispitivana jeefikasnost uklanjanja sintetičkih tekstilnih boja, teških metala i radionuklida izvodenih rastvora.Uzorak PGME-deta je izabran za ispitivanje sorpcije kisele boje Acid Orange10 (AO10) i reaktivne boje Reactive Black 5 (RB5). Ispitan je uticaj mase sorbenta ipH vrijednosti rastvora boje na efikasnost sorpcije obe boje, kao i uticaj režimamiješanja, da bi se odredili optimalni eksperimentalni uslovi. Zavisnost brzinesorpcije od koncentracije rastvora boje za AO10 je ispitivana u opsegu od 20-70 mgdm-3, a za RB5 u opsegu od 30-150 mg dm-3. Dobijeni kapaciteti sorpcije su biliosnova za proučavanje kinetičkih i difuzionih modela sorpcije odabranihsintetičkih boja, takođe i adsorpcionih izotermi.Da bi se ispitao mehanizam procesa sorpcije primjenjeni su modeli pseudoprvogi pseudo-drugog reda, model unutarčestične difuzije i Mek Kejev model., The goal of this doctoral dissertation was to investigate the possibility ofpractical application of macroporous crosslinked amino-functionalized copolymersbased on glycidyl methacrylate (GMA) as a sorbent for the removal of variouspollutants from aqueous solutions.Two initial samples of copolymer glycidyl methacrylate and ethyleneglycol (EGDMA) - abbreviated: PGME, were synthesized by suspensioncopolymerization. By modification of the basic copolymer samples in reactionswith ethylene diamine (eda), diethylenetriamine (deta) and triethylenetetramine(teta), the samples of amino-functionalized copolymers were prepared: PGME-en ,PGME-deta and PGME-teta.The elemental composition of initial crosslinked macroporous PGMEand amino-functionalized samples was determined by miceoanalysis, and thesamples were further characterized by Fourier transform infrared spectroscopy(FTIR). The porosity parameters of copolymers - specific pore volume, Vs, and thepore diameter corresponding to half the pore volume, DV/2, were determined bymercury porosimetry and specific surface of pores, SHg, was calculated by usingthese values.The removing efficiency of selected pollutants from aqueous solutions, suchas synthetic textile dye, heavy metals and radionuclide, was investigated bysorption experiments.Sample PGME-deta was selected for testing the sorption of acidic dye AcidOrange 10 (AO10) and reactive dye Reactive Black 5 (RB5). The influence of themass of absorbent and pH value of the dye solution on the sorption efficiency ofboth dyes and the effect of mixing regimes was investigated in order to determineoptimal experimental conditions. The dependence of the sorption rate on theconcentration of the dye solution for AO10 is examined in the range of 20-70 mgdm-3 and for RB5 in the range of 30-150 mg dm-3. The obtained sorption capacitiesfor selected synthetic dyes were the basis for kinetic analysis with kinetics anddiffusion sorption models, as well as adsorption isotherms.Models of Pseudo-f

U radu je analizirano ukupno 416 uzoraka frakcija respirabilnih čestica (PM10 i PM2.5),sakupljenih tokom 2009. i 2010. godine sa lokaliteta obdaništa "Boško Buha" u Borukoje se nalazi u neposrednoj blizini industrijskog kompleksa za proizvodnju bakra,Rudarsko-topioničarskog basena Bor. Uzorkivači su postavljeni i unutar obdaništa, ispolja, radi prikupljanja podataka o kvalitetu kako vazduha u spoljašnjoj sredini tako iunutrašnjem prostoru, radi analiziranja uticaja zagađenja iz spoljašnje sredine kao idetektovanja eventualno prisutnih izvora zagađenja u unutrašnjm prostoru..., In this study, the total of 416 samples of respirable particles (PM10 and PM2.5)collected during 2009 and 2010 from the kindergarten Bosko Buha in Bor, located inthe vicinity of Copper Smelter Complex RTB, were analyzed. Samplers were placedindoor and outdoor in order to collect the data about air quality, both indoor andoutdoor, to analyzed the influence of ambient air to the indoor pollution and to detect apossible sources of indoor pollution...

Cilj ove doktorske disertacije je ispitivanje mogućnosti praktične primjene umreženih makroporoznih amino-funkcionalizovanih kopolimera na bazi glicidilmetakrilata (GMA) kao sorbenta za uklanjanje različitih zagađujućih supstanci iz vodenih rastvora. Postupkom suspenzione kopolimerizacije su sintetisana dva osnovna uzorka kopolimera glicidilmetakrilata i etilenglikoldimetakrilata (EGDMA), skraćeno: PGME. Modifikacijom osnovnih uzoraka kopolimera u reakcijama sa etilendiaminom (eda), dietilentriaminom (deta) i trietilentetraminom (teta), dobijeni su uzorci amino-funkcionalizovanih kopolimera: PGME-en, PGME-deta i PGME-teta. Određen je elementarni sastav osnovnih i amino-funkcionalizovanih uzoraka umreženih makroporoznih PGME mikroanalizom, a zatim su okarakterisani infracrvenom spektroskopijom sa Furijeovom transformacijom (FTIR). Osnovni parametri poroznosti sintetisanih kopolimera - specifična zapremina pora, Vs, i prečnik pora koji odgovara polovini zapremine pora, DV/2, određeni su metodom živine porozimetrije i pomoću tih vrijednosti je izračunata specifična površina pora, SHg. U eksperimentima sorpcije odabranih zagađujućih supstanci ispitivana je efikasnost uklanjanja sintetičkih tekstilnih boja, teških metala i radionuklida iz vodenih rastvora. Uzorak PGME-deta je izabran za ispitivanje sorpcije kisele boje Acid Orange 10 (AO10) i reaktivne boje Reactive Black 5 (RB5). Ispitan je uticaj mase sorbenta i pH vrijednosti rastvora boje na efikasnost sorpcije obe boje, kao i uticaj režima miješanja, da bi se odredili optimalni eksperimentalni uslovi. Zavisnost brzine sorpcije od koncentracije rastvora boje za AO10 je ispitivana u opsegu od 20-70 mg dm-3, a za RB5 u opsegu od 30-150 mg dm-3. Dobijeni kapaciteti sorpcije su bili osnova za proučavanje kinetičkih i difuzionih modela sorpcije odabranih sintetičkih boja, takođe i adsorpcionih izotermi. Da bi se ispitao mehanizam procesa sorpcije primjenjeni su modeli pseudoprvog i pseudo-drugog reda, model unutarčestične, The goal of this doctoral dissertation was to investigate the possibility of practical application of macroporous crosslinked amino-functionalized copolymers based on glycidyl methacrylate (GMA) as a sorbent for the removal of various pollutants from aqueous solutions. Two initial samples of copolymer glycidyl methacrylate and ethylene glycol (EGDMA) - abbreviated: PGME, were synthesized by suspension copolymerization. By modification of the basic copolymer samples in reactions with ethylene diamine (eda), diethylenetriamine (deta) and triethylenetetramine (teta), the samples of amino-functionalized copolymers were prepared: PGME-en , PGME-deta and PGME-teta. The elemental composition of initial crosslinked macroporous PGME and amino-functionalized samples was determined by miceoanalysis, and the samples were further characterized by Fourier transform infrared spectroscopy (FTIR). The porosity parameters of copolymers - specific pore volume, Vs, and the pore diameter corresponding to half the pore volume, DV/2, were determined by mercury porosimetry and specific surface of pores, SHg, was calculated by using these values. The removing efficiency of selected pollutants from aqueous solutions, such as synthetic textile dye, heavy metals and radionuclide, was investigated by sorption experiments. Sample PGME-deta was selected for testing the sorption of acidic dye Acid Orange 10 (AO10) and reactive dye Reactive Black 5 (RB5). The influence of the mass of absorbent and pH value of the dye solution on the sorption efficiency of both dyes and the effect of mixing regimes was investigated in order to determine optimal experimental conditions. The dependence of the sorption rate on the concentration of the dye solution for AO10 is examined in the range of 20-70 mg dm-3 and for RB5 in the range of 30-150 mg dm-3. The obtained sorption capacities for selected synthetic dyes were the basis for kinetic analysis with kinetics and diffusion sorption models, as well as adsorption

U radu je analizirano ukupno 416 uzoraka frakcija respirabilnih čestica (PM10 i PM2.5), sakupljenih tokom 2009. i 2010. godine sa lokaliteta obdaništa "Boško Buha" u Boru koje se nalazi u neposrednoj blizini industrijskog kompleksa za proizvodnju bakra, Rudarsko-topioničarskog basena Bor. Uzorkivači su postavljeni i unutar obdaništa, i spolja, radi prikupljanja podataka o kvalitetu kako vazduha u spoljašnjoj sredini tako i unutrašnjem prostoru, radi analiziranja uticaja zagađenja iz spoljašnje sredine kao i detektovanja eventualno prisutnih izvora zagađenja u unutrašnjm prostoru..., In this study, the total of 416 samples of respirable particles (PM10 and PM2.5) collected during 2009 and 2010 from the kindergarten Bosko Buha in Bor, located in the vicinity of Copper Smelter Complex RTB, were analyzed. Samplers were placed indoor and outdoor in order to collect the data about air quality, both indoor and outdoor, to analyzed the influence of ambient air to the indoor pollution and to detect a possible sources of indoor pollution...

U okviru ove disertacije ispitana je degradacija 4CP (para-hlorfenol), reaktivnih azoboja i ibuprofena primenom unapređenih oksidacionih procesa (eng. Advanced OxidationProcesses, AOP) kao što su Fentonov reagens, DBD reaktor (eng. Dielectric BarrierDischarge) i elektrohemijske degradacije.Efikasnost degradacija zagađujućih organskih supstanci optimizovana je dodatkomhomogenog katalizatora (Fe2+ ili H2O2) u reaktor, primenom različitih elektrodnihmaterijala ili variranjem vremena tretmana. Dekolorizacija (%) je praćena UV-VIStehnikom, efikasnost degradacije je praćena jonskom hromatografijom (IC) i HPLCtehnikom. Identifikacija glavnih proizvoda degradacije, kao i mehanizmi degradacijeodređeni su LC-MS (TOF) tehnikom. Efikasnost mineralizacije je određena preko TOCvrednosti. Tretman netermalnom plazmom (eng. non-thermal plasma NTP) u DBDreaktoru je ispitan tokom degradaciji 4CP do biodegradabilnijih i manje toksičnihintermedijera. Eksperimentalni rad je organizovan u tri sistema za degradaciju 4CP: DBD,DBD/H2O2 i DBD/Fe2+. Praćena je efikasnost degrdacije 4CP u funkciji broja prolaza krozDBD reaktor, kao i količini unete energije po jedinici zapremine rastvora (gustina energije,kJ/L). Koncentracija 4CP, kao i koncentracija pojedinih proizvoda degradacije merena jenakon svakog prolaza.Koncentracije proizvoda degradacije 4CP kao što su sirćetna, mravlja ili oksalnakiselina, bile su niže u sistemu gde je kao katalizator upotrebljeno gvožđe DBD/Fe2+upoređenju sa sistemom gde je kao katalizator primenjen vodonik-peroksid DBD/H2O2.Koncentracija hlorida u sva tri sistema je rasla tokom procesa degradacije. Najvišakoncentracija hlorida, zabeležena je u sistemu sa dodatkom Fe2+ kao katalizatora.Procena toksičnosti početnog rastvora 4CP, kao i rastvora tretiranih u sva tri sistemaispitana je pomoću A.salina. U odnosu na početni (netretirani) rastvor 4CP, nakon tretmanaDBD/Fe2+porcenat preživelih larvi A. salina se povećao za 95%.Degradacija reaktivnih azo boja (RG15, RY125 i R, In this thesis the degradation of 4CP (para-chlorophenol), reactive azo dyes andibuprofen was studied using the Advanced Oxidation Processes (AOP) such as Fenton'sreagent, Dielectric Barrier Discharge (DBD) reactor and electrochemical degradation.The efficiency of degradation was optimized by addition of a homogenous catalyst(Fe2+ or H2O2) to the reactor and also by applying different electrode materials or byvarying the duration of the treatment. The decolorization (%) of reactive azo dyes wasmonitored by UV-VIS technique and the efficiency of degradation was monitored by ionchromatography (IC) and HPLC. Identification of the main degradation products as well asthe degradation mechanisms were determined by LC-MS (TOF) technique. Themineralization efficiency was determined through the value of TOC.Treatment by non-thermal plasma (NTP) in the DBD reactor was studied during thedegradation of 4CP to biodegradable and less toxic intermediates. Experimental work wasorganized into three systems for 4CP degradation: DBD, DBD/H2O2 and DBD/Fe2+. Theefficiency of 4CP degradation was evaluated by the number of passing of the solutionthrough the DBD reactor, as well as the amountn of the introduced energy density (kJ/L).The concentration of 4CP, as well as the concentration of the individual degradationproducts were measured after the each pass.The concentrations of the 4CP degradation products such as acetic, formic or oxalicacid were lower in the system where the iron was used as the catalyst (DBD/Fe2+) incomparison to the system with hydrogen peroxide as the catalyst (DBD/H2O2). Theconcentration of chloride in all three systems increased during the degradation process. Thehighest concentration of chlorides was recorded in the system with the addition of Fe2+as acatalyst. The toxicity assessment of initial solution of 4CP as well as the solution which hasbeen treated in all three systems was performed using A.salina. In comparison to untreatedsolution of 4CP the solution trea

U okviru ove disertacije ispitana je degradacija 4CP (para-hlorfenol), reaktivnih azo boja i ibuprofena primenom unapređenih oksidacionih procesa (eng. Advanced Oxidation Processes, AOP) kao što su Fentonov reagens, DBD reaktor (eng. Dielectric Barrier Discharge) i elektrohemijske degradacije. Efikasnost degradacija zagađujućih organskih supstanci optimizovana je dodatkom homogenog katalizatora (Fe2+ ili H2O2) u reaktor, primenom različitih elektrodnih materijala ili variranjem vremena tretmana. Dekolorizacija (%) je praćena UV-VIS tehnikom, efikasnost degradacije je praćena jonskom hromatografijom (IC) i HPLC tehnikom. Identifikacija glavnih proizvoda degradacije, kao i mehanizmi degradacije određeni su LC-MS (TOF) tehnikom. Efikasnost mineralizacije je određena preko TOC vrednosti. Tretman netermalnom plazmom (eng. non-thermal plasma NTP) u DBD reaktoru je ispitan tokom degradaciji 4CP do biodegradabilnijih i manje toksičnih intermedijera. Eksperimentalni rad je organizovan u tri sistema za degradaciju 4CP: DBD, DBD/H2O2 i DBD/Fe2+. Praćena je efikasnost degrdacije 4CP u funkciji broja prolaza kroz DBD reaktor, kao i količini unete energije po jedinici zapremine rastvora (gustina energije, kJ/L). Koncentracija 4CP, kao i koncentracija pojedinih proizvoda degradacije merena je nakon svakog prolaza. Koncentracije proizvoda degradacije 4CP kao što su sirćetna, mravlja ili oksalna kiselina, bile su niže u sistemu gde je kao katalizator upotrebljeno gvožđe DBD/Fe2+ u poređenju sa sistemom gde je kao katalizator primenjen vodonik-peroksid DBD/H2O2. Koncentracija hlorida u sva tri sistema je rasla tokom procesa degradacije. Najviša koncentracija hlorida, zabeležena je u sistemu sa dodatkom Fe2+ kao katalizatora. Procena toksičnosti početnog rastvora 4CP, kao i rastvora tretiranih u sva tri sistema ispitana je pomoću A.salina. U odnosu na početni (netretirani) rastvor 4CP, nakon tretmana DBD/Fe2+ porcenat preživelih larvi A. salina se povećao za 95%. Degradacija reaktivni, In this thesis the degradation of 4CP (para-chlorophenol), reactive azo dyes and ibuprofen was studied using the Advanced Oxidation Processes (AOP) such as Fenton's reagent, Dielectric Barrier Discharge (DBD) reactor and electrochemical degradation. The efficiency of degradation was optimized by addition of a homogenous catalyst (Fe2+ or H2O2) to the reactor and also by applying different electrode materials or by varying the duration of the treatment. The decolorization (%) of reactive azo dyes was monitored by UV-VIS technique and the efficiency of degradation was monitored by ion chromatography (IC) and HPLC. Identification of the main degradation products as well as the degradation mechanisms were determined by LC-MS (TOF) technique. The mineralization efficiency was determined through the value of TOC. Treatment by non-thermal plasma (NTP) in the DBD reactor was studied during the degradation of 4CP to biodegradable and less toxic intermediates. Experimental work was organized into three systems for 4CP degradation: DBD, DBD/H2O2 and DBD/Fe2+ . The efficiency of 4CP degradation was evaluated by the number of passing of the solution through the DBD reactor, as well as the amountn of the introduced energy density (kJ/L). The concentration of 4CP, as well as the concentration of the individual degradation products were measured after the each pass. The concentrations of the 4CP degradation products such as acetic, formic or oxalic acid were lower in the system where the iron was used as the catalyst (DBD/Fe2+) in comparison to the system with hydrogen peroxide as the catalyst (DBD/H2O2). The concentration of chloride in all three systems increased during the degradation process. The highest concentration of chlorides was recorded in the system with the addition of Fe2+ as a catalyst. The toxicity assessment of initial solution of 4CP as well as the solution which has been treated in all three systems was performed using A.salina. In comparison to untreated solutio

Oksidativni stres se javlja još u toku neonatalnog perioda. U mlađem gestacionom dobu koje karakteriše slabiji antioksidativni kapacitet može doći do povećanog stvaranja slobodnih radikala i reaktivnih kiseoničnih vrsta. Dosadašnjim istraživanjima je utvrđeno da majčino mleko ima veoma veliki antioksidativni kapacitet u odnosu na infant formule, koje su zamena za majčino mleko. Antioksidanti majčinog mleka još uvek nisu kompletno definisani, ali najvažniji su superoksid-dismutaza, glutation-peroksidaza, katalaza, vitamini C, A i E, koenzim Q, karotenoidi, cistein, koji sinergistički štite novorođenče od reaktivnih kiseoničnih vrsta u ranom životnom doba.Cilj ove doktorske disertacije je proučavanje ukupnog antioksidativnog potencijala infant i prelaznih formula i mleka za malu decu do 3 godine starosti i njihovo poredjenje sa ukupnim antioksidativnim svojstvima zrelog majčinog mleka i standardnog konzumnog kravljeg mleka, kao referentnog.Na osnovu dosadašnjih rezultata i aktuelnih naučnih saznanja u okviru ove oblasti istraživanja, u ovoj doktorskoj disertaciji primenjene su moderne laboratorijske tehnike i instrumentalne metode za određivanje ukupnog antioksidativnog potencijala hrane za bebe. Karakterizacija antioksidativnog potencijala hrane za bebe urađena je na osnovu: enzimskih aktivnosti uzoraka (određivanje enzimske aktivnosti superoksid-dismutaze-SOD i glutation-peroksidaze-GSH-Px), ispitivanja antioksidativnog potencijala hrane za bebe različitim elektrohemijskim metodama (potenciometrija, ciklična voltametrija, diferencijalna pulsna voltametrija, polarografija), elektron-paramagnetnom rezonancom (EPR) i spektrometrijskim metodama (UV/VIS)..., Oxidative stress occurs even during the neonatal period. At the younger gestational age, which is characterized by weaker antioxidant capacity, increased production of free radicals and reactive oxygen species is possible. Previous research has found that breast milk has very high antioxidant capacity compared to infant formula, which are a substitute for breast milk. Breast milk antioxidants are not fully defined yet, but the most important ones are superoxide dismutase, glutathione peroxidase, catalase, vitamins C, A and E, coenzyme Q, carotenoids, cysteine, which synergistically protect infants from reactive oxygen species at an early age.The objective of this dissertation is the study of total antioxidant potential of infant, follow-on and toddler formulas for children under 3 years of age and their comparison with the overall antioxidant properties of mature breast milk and standard cow's milk as a reference.Based on previous results and current scientific knowledge in this field of research, modern laboratory techniques and instrumental methods for the determination of total antioxidant potential of baby food were applied within this dissertation. Characterization of the antioxidant potential of baby food was performed on the basis of: enzyme activity (determining the enzymatic activity of superoxide dismutase (SOD) and glutathione peroxidase (GSH-Px)), testing the antioxidant potential using various electrochemical methods (potentiometry, cyclic voltammetry, differential pulse voltammetry, and polarography), electron paramagnetic resonance and spectrometric methods...

U priloţenoj disertaciji su opisane sinteze, karakterizacija i oksido-redukciona svojstva dialkil estara N,N'-metilen-(S,S)-etilendiamin-N,N'-di-2-(3-cikloheksil) propanske kiseline, njima odgovarajućih kompleksa Pt(IV) kao i kompleksa Pt(II) sa tiofenolat-oksazolinskim ligandom.Spektroskopska karakterizacija sintetisanih jedinjenja je uraĊena standardnim metodama: infracrvenom i Ulj/Vid spektroskopijom, masenom spektrometrijom i NMR spektroskopijom (1D-1H i 13C; 2D-COSY, HSQC, HMBC tehnikama) dok je sastav jedinjenja potvrĊen elementalnom analizom. Struktura kompleksnih jedinjenja platine(II), [Pt(S-Phoz)2] i [Pt(η2S-Phoz)(η1S-Phoz)(PPh3)], odreĊena je i primenom rendgenske strukturne analize.Dialkil estri N,N'-metilen-(S,S)-etilendiamin-N,N'-di-2-(3-cikloheksil)propanske kiseline su dobijeni u reakciji reduktivnog metilovanja dialkil estara (S,S)-etilendiamin-N,N'-di-2-(3-cikloheksil)propanske kiseline triacetoborhidridom i formaldehidom u odgovarajućem stehiometrijskom odnosu. Sintetisani ligandi su reakcijom sa kalijum-heksahloridoplatinatom(IV) dali odgovarajuće komplekse platine(IV), oktaedarske geometrije sa N,N bidentatno vezanim ligandima. Dodatno je za ovu klasu jedinjenja ispitana citotoksiĉna aktivnost na razliĉitim ćelijskim linijama (A375, B16, CT26CL25, HCT116, PC3 i U251).Tiofenolat-oksazolinski ligand, Li(SPh-oz), je s obzirom na prisustvo dva razliĉita donorska atoma (azota i sumpora) pokazao razliĉite naĉine koordinovanja za platinski metalni centar. Prvobitno je reakcijom Li(SPh-oz) sa kalijum-tetrahloridoplatinatom(II) sintetisan [Pt(S-Phoz)2] kompleks deformisane kvadratno-planarne geometrije. Izolovani monokristalni produkt ovog jedinjenja je ukazao na S,S-trans raspored liganada oko metalnog centra. Zatim je u reakciji istog liganda sa cis-bis(trifenilfosfin)platina(II)-hloridom dobijen [Pt(η2S-Phoz)(η1S-Phoz)(PPh3)]..., An enclosed dissertation describes the synthesis, characterization and oxidoreductive properties of dialkyl esters of N,N′-methylene-(S,S)-ethylenediamine-N,N′-di-2-(3-cyclohexyl)propanoic acid, their corresponding Pt(IV) complexes as well as Pt(II) complexes with thiophenolate-oxazoline ligand.Spectroscopic characterization of the synthesized compounds was performed by standard methods: infrared and UV/Vis spectroscopy, mass spectrometry and NMR spectroscopy (1D-1H and 13C and 2D-COSY, HSQC, HMBC techiques) while the compounds' content was confirmed by elemental analysis. The structures of Pt(II) species, [Pt(S-Phoz)2] and [Pt(η2S-Phoz)(η1S-Phoz)(PPh3)], were determined using X-ray structural analysis.Dialkyl esters of N,N′-methylene-(S,S)-ethylenediamine-N,N′-di-2-(3-cyclohexyl)propanoic acid were obtained by reductive methylation of the parent compounds (dialkyl esters of (S,S)-ethylenediamine-N,N′-di-2-(3-cyclohexyl)propanoic acid) adding triacetoxyborohydride and formaldehyde in appropriate stoichiometric amounts. A reaction between synthesized ligands and potassium tetrachloroplatinate(II) afforded octahedral Pt(IV) complexes giving rise to N,N bidentate coordination. The cytotoxic activity toward various cancer cell lines (A375, B16, CT26CL25, HCT116, PC3 and U251) was additionally investigated for this class of compounds.Thiophenolate-oxazoline ligand, Li(SPh-oz) demonstrated different coordination modes due to the presence of two donor atoms (nitrogen and sulphur). Primarily, [Pt(S-Phoz)2] complex of distorted square planar geometry was obtained in a reaction of Li(SPh-oz) with potassium hexachloroplatinate(IV). The isolated monocrystal product of the specie indicated on S,S-trans arrangement of the ligands around the metal center. Nonetheless, a reaction between the identical ligand and cis-bis(triphenylphosphine)platinum(II) chloride afforded [Pt(η2S-Phoz)(η1S-Phoz)(PPh3)] complex for which 31P NMR spectroscopy and X-ray structural analysis confirmed...

U sklopu ove doktorske disertacije proučavana je elektrohemijska oksidacija 4-nitrofenola na modifikovanoj elektrodi od staklastog ugljenika (Glassy CarbonElectrode – GCE). Za modifikaciju GCE korišćene su natrijumski izmenjene iorganogline.U tu svrhu, urađena je natrijumskа izmena smektitne faze u glinama bentonitnogtipa iz dva nalazišta u Srbiji „Bogovina“ i „Mečji Do“. Na-izmenjene gline su zatimmodifikovane kvaternernim alkilamonijum katjonom i dobijeni su nanomaterijali sahibridnom organsko-neorganskom površinom – organogline. Modifikacija je urađenainterkalacijom različitih količina benziltrimetilamonijum (BTMA) katjona umeđulamelarni prostor smektita.Polazni i modifikovani uzorci su karakterisani hemijskom analizom, rendgenskodifrakcionom metodom, dok su pored ovih metoda za karakterizaciju modifikovanihmaterijala korišćene i metode infracrvene spektroskopije i niskotemperaturnefizisorpcije azota.Kod svih modifikovanih uzoraka je potvrđeno da je modifikacija polaznihuzoraka bila uspešna. Rezultati elementalnе analize su pokazali da je za većeprimenjene količine BTMA katjona prilikom modifikacije ugrađena količina ovihkatjona bila manja od teorijski izračunatih vrednosti. Rendgenskom difrakcionomanalizom potvrđeno je da je primenjena modifikacija dovela do interkalacije BTMAkatjona u međulamelarni prostor smektita u obliku monosloja. Infracrvena analiza jepotvrdila ugradnju BTMA katjona u strukturu smektita.Eksperimenti koji su uključivali adsorpciju 4-nitrofenola na ispitivanimuzorcima su pokazali da organomodifikacija menja adsorpcioni afinitet glina prema 4-nitrofenolu. Povećanje količine interkaliranih BTMA katjona u međulamelarnomprostoru smektita ima za posledicu povećanje adsorpcije 4-nitrofenola. Ovaj trend senastavlja sve dok količina katjona dostigne vrednost kada dodatno interkalisani BTMAkatjoni nisu dostupni za interakciju sa 4-nitrofenolom. Ispitivanja elektrooksidacije 4-nitrofenola metodom ciklične voltametrije načistoj GCE i GCE koja je modifi

Primenjena hemija / Applied Chemistry, Degradacija triketonskih herbicida, mezotriona i sulkotriona, ispitana je pomoću sledećih unapreĎenih oksidacionih procesa (eng. Advanced Oxidation Processes, AOP): Fentonov reagens, fotokataliza, ozonizacija, plazma tretman, elektrohemijska degradacija.U prvom delu rada optimizovane su HPLC metode za kvantifikaciju triketonskih herbicida, tj. za praćenje efikasnosti degradacije i HPLC-MS metode za identifikaciju degradacionih proizvoda. Efikasnost mineralizacije pesticida je odreĎena preko HPK (hemijske potrošnje kiseonika) i TOC (totalnog organskog ugljenika) vrednosti. Identifikovano je ukupno trinaest degradacionih proizvoda kod oba pesticida, sedam aromatičnih proizvoda i šest alifatičnih karboksilnih dikiselina.Ispitana je degradacija mezotriona i sulkotriona Fentonovim reagensom (optimizovana koncentracija jona Fe2+), fotokatalizom, ozonizacijom i DBD reaktorom. Nakon svake degradacije su identifikovani glavni proizvodi degradacije i odreĎene HPK vrednosti za oba pesticida.U daljem radu je ispitana je mogućnost primene homogenih katalizatora za poboljšanje efikasnosti degradacije mezotriona u DBD reaktoru. Ispitana su četiri katalitička sistema i optimizovane koncentracije katalizatora i specifične gustine energije kako bi se dobila najveća efikasnost degradacije i mineralizacije. Za optimalne koncentracije katalizatora u svakom katalitičkom sistemu su idenfikovani degradacioni proizvodi i odreĎene TOC vrednosti. Efikasnost degradacije mezotriona u katalitičkim sistemima je bila: (SED 124 kJ/L): 5 ppm Fe2+/DBD > 10 mM H2O2/DBD > 1 ppm Mn2+/DBD > 5 ppm Co2+/DBD > DBD bez katalizatora. Efikasnost mineralizacije je bila: 10 mM H2O2 (71%) > 5 ppm Fe2+ (61%) > 5 ppm Co2+ (38%) > DBD bez katalizatora (34%) > 1 ppm Mn2+ (28%).Nakon toga je ispitana elektrohemijska degradacija mezotriona i sulkotriona u dvoelektrodnoj, nepodeljenoj ćeliji, sa natrijum-sulfatom kao osnovnim elektrolitom. Kod elektrohemijske degradacije su optimizovani različiti parametri: elektrodni m, Degradation of triketone herbicides, mesotrione and sulcotrione, was investigated using the following advanced oxidation processes (AOP): Fenton's reagent, photocatalysis, ozonation, plasma treatment and electrochemical degradation.In the first part of the work were optimized HPLC methods for the quantification of triketone herbicides and monitoring the effectiveness of degradation, while HPLC-MS methods were optimized for the identification of the degradation products. Mineralization efficiency was determined via COD (chemical oxygen demand) and TOC (total organic carbon) value. Thirteen degradation products were identified for both pesticides, including seven aromatic compounds and six aliphatic carboxylic diacids.Degradation of mesotrione and sulcotrione were investigated using Fenton's reagent (optimized concentration of Fe2+ ions), photocatalysis, ozonation and DBD reactor. Major degradation products and COD values were identified for both pesticides after each degradation procedure.In the further experiments was investigated possibility of application of homogeneous catalysts for improval of the mesotrione degradation efficiency in the DBD reactor. Four catalytic systems were tested and catalyst concentration and specific energy density (SED) were optimized in order to obtain the greatest effectiveness of degradation and mineralization. Degradation products and TOC values was determined for optimal concentration of the catalyst in each catalytic system. Mesotrione degradation efficiency in DBD catalytic systems was in order: (for SED 124 kJ / L): 5 ppm Fe2+/DBD > 10 mM H2O2/DBD > 1 ppm Mn2+/DBD > 5 ppm Co2+/DBD > DBD without catalyst. Mineralization efficiency was: 10 mM H2O2 (71%) > 5 ppm Fe2+ (61%) > 5 ppm Co2+ (38%) > DBD without catalyst (34%) > 1 ppm Mn2+ (28%).Electrochemical degradation of mesotrione and sulcotrione was studied in two-electrode undivided cell with sodium sulfate as supporting electrolyte. Different parameters were optimized: electrode m

Oksidativni stres se javlja još u toku neonatalnog perioda. U mlađem gestacionom dobu koje karakteriše slabiji antioksidativni kapacitet može doći do povećanog stvaranja slobodnih radikala i reaktivnih kiseoničnih vrsta. Dosadašnjim istraživanjima je utvrđeno da majčino mleko ima veoma veliki antioksidativni kapacitet u odnosu na infant formule, koje su zamena za majčino mleko. Antioksidanti majčinog mleka još uvek nisu kompletno definisani, ali najvažniji su superoksid-dismutaza, glutation-peroksidaza, katalaza, vitamini C, A i E, koenzim Q, karotenoidi, cistein, koji sinergistički štite novorođenče od reaktivnih kiseoničnih vrsta u ranom životnom doba.Cilj ove doktorske disertacije je proučavanje ukupnog antioksidativnog potencijala infant i prelaznih formula i mleka za malu decu do 3 godine starosti i njihovo poredjenje sa ukupnim antioksidativnim svojstvima zrelog majčinog mleka i standardnog konzumnog kravljeg mleka, kao referentnog.Na osnovu dosadašnjih rezultata i aktuelnih naučnih saznanja u okviru ove oblasti istraživanja, u ovoj doktorskoj disertaciji primenjene su moderne laboratorijske tehnike i instrumentalne metode za određivanje ukupnog antioksidativnog potencijala hrane za bebe. Karakterizacija antioksidativnog potencijala hrane za bebe urađena je na osnovu: enzimskih aktivnosti uzoraka (određivanje enzimske aktivnosti superoksid-dismutaze-SOD i glutation-peroksidaze-GSH-Px), ispitivanja antioksidativnog potencijala hrane za bebe različitim elektrohemijskim metodama (potenciometrija, ciklična voltametrija, diferencijalna pulsna voltametrija, polarografija), elektron-paramagnetnom rezonancom (EPR) i spektrometrijskim metodama (UV/VIS)..., Oxidative stress occurs even during the neonatal period. At the younger gestational age, which is characterized by weaker antioxidant capacity, increased production of free radicals and reactive oxygen species is possible. Previous research has found that breast milk has very high antioxidant capacity compared to infant formula, which are a substitute for breast milk. Breast milk antioxidants are not fully defined yet, but the most important ones are superoxide dismutase, glutathione peroxidase, catalase, vitamins C, A and E, coenzyme Q, carotenoids, cysteine, which synergistically protect infants from reactive oxygen species at an early age.The objective of this dissertation is the study of total antioxidant potential of infant, follow-on and toddler formulas for children under 3 years of age and their comparison with the overall antioxidant properties of mature breast milk and standard cow's milk as a reference.Based on previous results and current scientific knowledge in this field of research, modern laboratory techniques and instrumental methods for the determination of total antioxidant potential of baby food were applied within this dissertation. Characterization of the antioxidant potential of baby food was performed on the basis of: enzyme activity (determining the enzymatic activity of superoxide dismutase (SOD) and glutathione peroxidase (GSH-Px)), testing the antioxidant potential using various electrochemical methods (potentiometry, cyclic voltammetry, differential pulse voltammetry, and polarography), electron paramagnetic resonance and spectrometric methods...

Sintetisani su modifikovani TiO2 fotokatalizatori hidrotermalnom metodom potpomognutom mikrotalasima za tretman otpadne vode iz tekstilne industrije. Fotokatalitička aktivnost katalizatora je procenjena na osnovu dekolorizacije reaktivne tekstilne boje Reactive Blue 52 pomoću lampe sa Sunčevim spektrom zračenja. U prvom delu rada sintetisani su TiO2 katalizatori dopirani jonima La i kodopirani jonima La i V. Utvrđeno je da svi sintetisani katalizatori imaju mezoporoznu strukturu i da joni oba dopanta utiču na morfološke i teksturalne osobine, povećavaju specifičnu površinu i zapreminu pora, a smanjuju veličinu agregata. Dodatak V utiče na produženje apsorpcije katalizatora u vidljivi deo spektra. Optimalna količina jona La kao dopanta je 2% i dalje povećanje sadržaja La vodi do smanjenja efikasnosti katalizatora, pa je katalizator sa 2% La odabran za kodopovanje vanadijumom. Dodatak jona V u kodopiranim uzorcima dodatno doprinosi povećanju fotokatalitičke aktivnosti i kao najefikasniji se pokazao katalizator sa 2% La i 0,02% V. Ispitivanjem uticaja početne koncentracije boje i katalizatora na dekolorizaciju sa najefikasnijim katalizatorom, pokazalo se da procenat dekolorizacije opada sa povećanjem početne koncentracije boje, a da se dekolorizacija povećava sa povećanjem koncentracije katalizatora do jedne određene tačke, gde dostiže maksimum. Ovaj katalizator je pokazao veću aktivnost i brzinu sedimentacije od komercijalno dostupnog Degussa P25 i mogućnost korišćenja u više ciklusa bez gubitka aktivnosti, što čini ovaj katalizator prihvatljivim i za industrijsku primenu. U drugom delu rada je ispitana mogućnost primene TiO2 katalizatora dopiranog jonima Fe u heterogenom foto-Fentonskom procesu. Dopiranjem TiO2 jonima Fe mikrotalasno hidrotermalnom metodom dobijeni su materijali velike specifične površine i razvijene strukture mezopora i mikropora. Uočeno je da povećanje sadržaja jona Fe dovodi do pomeranja apsorcije katalizatora ka većim talasnim dužinama, u vidljiv, Modified TiO2 photocatalysts were prepared by a microwave-assisted hydrothermal method for the treatment of textile industry wastewater. The photocatalytic activity of the samples was evaluated by the decolorization of textile dye Reactive Blue 52 in aqueous solutions under sun-like radiation. La doped and V-La co-doped TiO2 photocatalysts were synthesized. It was found that all the synthesized catalysts had the mesoporous structure and ions of both dopants influenced morphological and textural characteristics of the synthesized photocatalysts, increase specific surface area and pore volume, as well as, reduce the size of aggregates. Vanadium doping plays a role in extending light absorption into the visible region. The optimal amount of lanthanum doping is 2% and further increase of the lanthanum content leads to the decrease of photoactivity. Therefore, the catalyst with 2% of the lanthanum was chosen for co-doping with vanadium. The presence of V ions in the co-doped samples additionally contributes to enhancement of photoactivity and the photocatalyst with 2% La and 0.02% V appeared to be the most photoactive. The effect of the initial dye concentration and catalyst loading with the most efficient catalyst were examined. It was found that percentage of dye removal decreases with the increase of initial dye concentration and the degradation increases with the increasing concentration of the catalyst to a certain point, where it reaches its maximum. The V-La codoped catalyst showed better photocatalytic activity and sedimentation properties than Degussa P25 and also, excellent photostability and reusability, which make the V-La codoped catalyst acceptable for industrial application. It was investigated the applicability of TiO2 catalyst doped with Fe ions in heterogeneous photo-Fenton process. It was found that all Fe doped materials prepared by microwave-assisted hydrothermal method have high specific surface area and mesoporous structure. Fe doping influenced th

U sklopu ove doktorske disertacije proučavana je elektrohemijska oksidacija 4- nitrofenola na modifikovanoj elektrodi od staklastog ugljenika (Glassy Carbon Electrode – GCE). Za modifikaciju GCE korišćene su natrijumski izmenjene i organogline. U tu svrhu, urađena je natrijumskа izmena smektitne faze u glinama bentonitnog tipa iz dva nalazišta u Srbiji „Bogovina“ i „Mečji Do“. Na-izmenjene gline su zatim modifikovane kvaternernim alkilamonijum katjonom i dobijeni su nanomaterijali sa hibridnom organsko-neorganskom površinom – organogline. Modifikacija je urađena interkalacijom različitih količina benziltrimetilamonijum (BTMA) katjona u međulamelarni prostor smektita. Polazni i modifikovani uzorci su karakterisani hemijskom analizom, rendgensko difrakcionom metodom, dok su pored ovih metoda za karakterizaciju modifikovanih materijala korišćene i metode infracrvene spektroskopije i niskotemperaturne fizisorpcije azota. Kod svih modifikovanih uzoraka je potvrđeno da je modifikacija polaznih uzoraka bila uspešna. Rezultati elementalnе analize su pokazali da je za veće primenjene količine BTMA katjona prilikom modifikacije ugrađena količina ovih katjona bila manja od teorijski izračunatih vrednosti. Rendgenskom difrakcionom analizom potvrđeno je da je primenjena modifikacija dovela do interkalacije BTMA katjona u međulamelarni prostor smektita u obliku monosloja. Infracrvena analiza je potvrdila ugradnju BTMA katjona u strukturu smektita. Eksperimenti koji su uključivali adsorpciju 4-nitrofenola na ispitivanim uzorcima su pokazali da organomodifikacija menja adsorpcioni afinitet glina prema 4- nitrofenolu. Povećanje količine interkaliranih BTMA katjona u međulamelarnom prostoru smektita ima za posledicu povećanje adsorpcije 4-nitrofenola. Ovaj trend se nastavlja sve dok količina katjona dostigne vrednost kada dodatno interkalisani BTMA katjoni nisu dostupni za interakciju sa 4-nitrofenolom. Ispitivanja elektrooksidacije 4-nitrofenola metodom ciklične voltametrije na čist

U doktorskoj disertaciji je ispitano elektrohemijsko ponašanje tetradentatnih Šifovih baza i njihovih bakar(II) kompleksa primenom ciklične voltametrije. Izvršena je optimizacija uslova pri kojima je urañeno ispitivanje. Ispitan je uticaj strukture i uticaj supstuenata na elektrohemijsko ponašanje. Utvrñeno je da supstituenti imaju merljiv efekat na elektrohemijsko ponašanje Šifovih baza i njihovih bakar (II) kompleksa. Induktivni i sterni efekti, različitih supstituenata, utiču na promenu elektronske gustine jona metala, kao i na baznost atoma azota, koji je prisutan u diaminskom mostu. Utvrñena je razlika i pravilnost u elektrohemijskom ponašanju posmatranog seta jedinjenja, što se detektuje pomeranjem anodnih i katodnih potencijala zbog prirode Šifovih baza, kada su slobodni (kao ligandi) ili koordinativno vezani u kompleksima bakra(II). Pored toga odreñena je antioksidativna aktivnosti navedenih jedinjenja primenom TLCDPPH eseja. Primenom ove metode omogućen je kontakt, a samim tim i reakcija izmeñu jedinjenja i slobodnih radikala nezavisno od primenjenog rastvarača što je prednost u poreñenju sa spektrofotometrijskom metodom. Ispitana je veza izmeñu strukture (definisane molekulskim deskriptorima) i antioksidativne aktivnosti, elektrohemijskog ponašanja i antioksidativne aktivnosti i pretpostavljen je mehanizam ispoljavanja antioksidativne aktivnosti posmatrane serije jedinjenja. Uspostavljene su korelacije izmeñu redoks potencijala i antioksidativne aktivnosti. Jedinjenja sa jakim antioksidativnim aktivnostima pokazuju sposobnost oksidacije na niskim potencijalima, što omogućava da se oksidacioni potencijal primeni kao pokazatelj sposobnosti eliminacije slobodnih radikala. U cilju boljeg razumevanja reakcionog puta i mehanizma ispoljavanja antioksidativne aktivnosti urañena su DFT izračunavanja kvantno-hemijskih deskriptora. Dipolni moment, energija disocijacije veze, naelektrisanje na atomima kiseonika i azota (N7 i N10) pokazuju jako visoku korelaciju sa eks, In this doctoral dissertation was examined the electrochemical behavior tetradentatnih Schiff bases and their copper (II) complexes using cyclic voltammetry. The optimization of conditions and investigation of effects of the structure and impact of substituents the electrochemical behavior was done. It has be found that the substituents have a detectable effect on the electrochemical behavior of the Schiff bases and their copper(II) complexes. Their inductive and steric effects influence the change in electron density on metal ion and basicity of nitrogen. Therefore, there is the difference in electrochemical behavior, which is detected by shifting of anodic and cathodic potentials values strongly influenced by the nature of the Schiff base when they free or bound as ligands in the complex compounds. In addition it was determined the antioxidant activity of investigated compounds with TLC-DPPH assay. This method provides an opportunity to contact and reaction of the compounds and free radicals independent of the solvent used to prepare the solution, which is an advantage compared to the spectrophotometric method. Based on results was investigated the relationship between structure (defined molecular descriptors) and antioxidant activity, electrochemical behavior and antioxidant activity and assumes a mechanism to manifest antioxidant activity observed series of compounds. The correlation between the redox potential and antioxidant activity was established. Compounds with a strong antioxidative activities show the ability of the low oxidation potential, which allows the oxidation potential to be applied as indication of the ability of eliminating of free radicals. For better understanding the reactivity patterns and mechanisms of activity of antioxidants, the DFT-based quantum-chemical descriptors were calculated. Quantum-chemical descriptors are the numerical representation of the molecular structures. Dipole moment, bond dissociation energy, charge on oxygen atoms

U ovoj doktorskoj disertaciji proučavano je zemljište koje je 40 godina đubreno različitim količinama fosfornog đubriva monoamonijum-fosfata (MAP). Količine primenjenog mineralnog đubriva bile su 26, 39 i 52 kg po hektaru. Kao kontrolni uzorak korišćeno je neđubreno zemljište. Radi boljeg razumevanja tokova fosfora kroz zemljište i potencijalnih izvora fosfora uzorkovano je zemljište sa dve dubine: površinski sloj debljine do 30 cm i sloj od 30 do 60 cm. Uzorci zemljišta su tretirani različitim sekvencijalnim ekstrakcionim procedurama i to: modifikovanom Chang i Jackson metodom, modifikovanom Tesijerovom metodom i BCR metodom. Ehstrahovani su različiti oblici fosfora i metala. Takođe su, u cilju određivanja ukupnog sadržaja mikroelemenata, uzorci potpuno razarani mikrotalasnom digestijom. Istim metodama sekvencijalne ekstrakcije i totalne digestije tretirani su i sertifikovani referentni materijali CRM 684 (ekstratibilni fosfor rečnog sedimenta) i CRM 701 (ekstraktibilni elementi jezerskog sedimenta) u cilju potvrđivanja tačnosti instrumenta i primenjenih metoda. Takođe je u ovom radu određivan sadržaj sledećih elemenata: Al, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni i Pb u uzorcima pšenice gajene na tom zemljištu. Uzorci pšenice su odvajani na stabljiku i zrno i potpuno razarani mikrotalasnom digestijom. Koncentracije fosfora i metala u uzorcima zemlje i pšenice određivane su optičko emisionom spektrometrijom sa indukovano spregnutom plazmom (ICP-OES). Za bolje razumevanje i proučavanje prirode asocijacija tragova elemenata i fosfora korišćena je korelaciona analiza. Dalje, detaljno su ispitane promene u frakcijama organskog i neorganskog fosfora u zemljištu prouzrokovane višegodišnjom primenom različitih količina fosfornog đubriva. Poređeni su rezultati sekvencijalnih metoda fosfora sa sekvencijalnim ekstrakcijama metala kako bi se proniklo u asocijacije fosfornih vrsta sa substratima. Rezultati ukazuju da se kontinualnim đubrenjem povećavaju svi oblici fosfora u zemljištu osim, The studied soil was of the Stagnosol type. Phosphate fertilizer was applied in 26, 39 and 52 kg P ha-1 amounts during a period of 40 years. Samples were subjected to sequential extraction according to a modified Chang and Jackson method, modified Tessier method, and the Community Bureau of Reference (BCR) sequential extraction procedure in order to extract different forms of phosphorus and metals, also Microwave Total digestion was applied to extract different forms of phosphorus and metals. The certified reference material CRM 684 (river sediment extractable phosphorus) and CRM 701 (Lake Sediment extractable Trace Elements) was used to confirm the accuracy of the instrument and of both employed methods. Also the distribution of metals (Al, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni and Pb) in wheat samples (Triticumaestivum) resulting from long-term fertilization (40 years) were investigated. All wheat samples were subjected to microwave digestion system, in order to extract metals and to determine them. In the experimental plots wheat was harvested, grains were separated from stalk and then the total content of elements was determined. The Concentrations of phosphorus and metals in soil and wheat samples were determined by ICP-OES. Correlation analysis was carried out in order to provide better understanding of the nature of associations of trace elements with phosphorus. The changes in inorganic and organic phosphorus (P) fractions of soil resulting from long-term fertilization (40 years) were investigated. In order to improve understanding of the sink and sources of phosphorus, P-fractions were extracted from soil samples from depths of 0–30 and 30–60 cm with different amounts of monoammoniumphosphate (MAP) and then determined. Furthermore, the association of phosphorus with substrates was provided by comparison of the results of sequential methods of phosphorus species with the sequential extraction of metals (modified Tessier method). The results of continuous fertilization

U ovoj doktorskoj disertaciji proučavano je zemljište koje je 40 godina đubrenorazličitim količinama fosfornog đubriva monoamonijum-fosfata (MAP). Količineprimenjenog mineralnog đubriva bile su 26, 39 i 52 kg po hektaru. Kao kontrolni uzorakkorišćeno je neđubreno zemljište. Radi boljeg razumevanja tokova fosfora krozzemljište i potencijalnih izvora fosfora uzorkovano je zemljište sa dve dubine:površinski sloj debljine do 30 cm i sloj od 30 do 60 cm. Uzorci zemljišta su tretiranirazličitim sekvencijalnim ekstrakcionim procedurama i to: modifikovanom Chang iJackson metodom, modifikovanom Tesijerovom metodom i BCR metodom.Ehstrahovani su različiti oblici fosfora i metala. Takođe su, u cilju određivanja ukupnogsadržaja mikroelemenata, uzorci potpuno razarani mikrotalasnom digestijom. Istimmetodama sekvencijalne ekstrakcije i totalne digestije tretirani su i sertifikovanireferentni materijali CRM 684 (ekstratibilni fosfor rečnog sedimenta) i CRM 701(ekstraktibilni elementi jezerskog sedimenta) u cilju potvrđivanja tačnosti instrumenta iprimenjenih metoda.Takođe je u ovom radu određivan sadržaj sledećih elemenata: Al, Cd, Co, Cr, Cu, Fe,Mn, Ni i Pb u uzorcima pšenice gajene na tom zemljištu. Uzorci pšenice su odvajani nastabljiku i zrno i potpuno razarani mikrotalasnom digestijom.Koncentracije fosfora i metala u uzorcima zemlje i pšenice određivane su optičkoemisionom spektrometrijom sa indukovano spregnutom plazmom (ICP-OES). Za boljerazumevanje i proučavanje prirode asocijacija tragova elemenata i fosfora korišćena jekorelaciona analiza. Dalje, detaljno su ispitane promene u frakcijama organskog ineorganskog fosfora u zemljištu prouzrokovane višegodišnjom primenom različitihkoličina fosfornog đubriva. Poređeni su rezultati sekvencijalnih metoda fosfora sasekvencijalnim ekstrakcijama metala kako bi se proniklo u asocijacije fosfornih vrsta sasubstratima.Rezultati ukazuju da se kontinualnim đubrenjem povećavaju svi oblici fosfora uzemljištu osim fosfora vezanog za kalciju, The studied soil was of the Stagnosol type. Phosphate fertilizer was applied in 26, 39and 52 kg P ha-1 amounts during a period of 40 years. Samples were subjected tosequential extraction according to a modified Chang and Jackson method, modifiedTessier method, and the Community Bureau of Reference (BCR) sequential extractionprocedure in order to extract different forms of phosphorus and metals, also MicrowaveTotal digestion was applied to extract different forms of phosphorus and metals. Thecertified reference material CRM 684 (river sediment extractable phosphorus) and CRM701 (Lake Sediment extractable Trace Elements) was used to confirm the accuracy ofthe instrument and of both employed methods.Also the distribution of metals (Al, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni and Pb) in wheatsamples (Triticumaestivum) resulting from long-term fertilization (40 years) wereinvestigated. All wheat samples were subjected to microwave digestion system, in orderto extract metals and to determine them.In the experimental plots wheat was harvested, grains were separated from stalk andthen the total content of elements was determined.The Concentrations of phosphorus and metals in soil and wheat samples weredetermined by ICP-OES. Correlation analysis was carried out in order to provide betterunderstanding of the nature of associations of trace elements with phosphorus.The changes in inorganic and organic phosphorus (P) fractions of soil resulting fromlong-term fertilization (40 years) were investigated. In order to improve understandingof the sink and sources of phosphorus, P-fractions were extracted from soil samplesfrom depths of 0–30 and 30–60 cm with different amounts of monoammoniumphosphate(MAP) and then determined.Furthermore, the association of phosphorus with substrates was provided by comparisonof the results of sequential methods of phosphorus species with the sequential extractionof metals (modified Tessier method). The results of continuous fertilization during 40years indicated

Cilj ove doktorske disertacije jeste razvoj novog tipa modifikovane elektrode na bazistaklastog ugljenika i njene optimizacije za odredjivanje sadržaja mikroelemenata uuzorcima iz životne sredine. Ova elektroda bi se bez prethodne pripreme koristila zaodređivanja sadržaja mikroelemenata u vodi, kao i u biološkim uzorcima i uzorcimazemljišta nakon mikrotalasne digestije.Razvoj ovakve elektrode unapredio bi današnjeelektroanalitičke tehnike koje se zasnivaju na određivanju sadržaja mikroelemenata navisećoj kapi žive kao radnoj elektrodi, kao i na elektrodi od tankog živinog filma, iakoove imaju veoma nisku granicu detekcije i odličnu reproduktivnost. Zbog toksičnosti živei njenih soli, elektrode od nje sve manje se koristi kao radne elektrode, a u nekimzemljama upotreba žive je potpuno zabranjena. Zbog toga se danas razvija veliki brojrazličitih tipova modifikovanih elektroda koje bi u budućnosti mogle da zamene živineelectrode, a koje bi imale iste ili bolje karakteristike od ovih, što se pre svega odnosi nagranicu detekcije, osetljivost i postizanje veće selektivnosti (zbog specifičnostimodifikovanih electroda). Najčešći primer modifikovanih elektroda predstavljajuelektrode modifikovane organskim jedinjenjima, koja mogu biti specifične i selektivnejonofore, ugrađene u polimernu matricu. Takve jonofore se mogu koristiti kao senzitivnielementi na radnim elektrodama prilikom elektroanalitičkih merenja. Na ovom principurazvijen je novi tip elektrode gde je kao polimerna matrica korišćen nafion a kaoselektivna jonofora za modifikaciju kompleks metil-3,5-bis[(di(2-pikolil)amino)metil]benzoata sa bakrom (Cu-DPABA) na elektrodi od staklastoguglejnika (Cu-DPABA–NA/GCE). U cilju postizanja optimalnih rezultata, prvenstveno upogledu granice detekcije i selektivnosti, ispitani su sledeći parametri:– debljina filma,– potencijal depozicije,– vreme depozicije i– pH opseg, elektrolit i stabilnost elektrode., The aim of this dissertation is the development of a new type of modifiedelectrode based on glassy carbon, and its optimization for the determination of traceelements in environmental samples. This electrode would be used without priorpreparation for the determination of trace elements in water, and in biological and soilsamples prepared with microwave digestion.The development of such electrode would improve the presentelectroanalytical technique, which are based on the determination of trace elements onthe hanging mercury drop as working electrode, and thin film of mercury electrode,although these electrodes have very low detection limit and excellent reproducibility.Because of the toxicity of mercury and its salts, mercury electrodes are lessand less is use as working electrodes, and in some countries the use of mercury iscompletely forbidden. Now is a number of different types of modified electrodes indevelop, that may eventually replace mercury electrode, and have the same or betterperformance, primarily related to the detection limit, sensitivity and greater selectivity(due to the specificificity of modified electrode). The most common example ofmodified electrodes are electrodes modified with organic compounds, which can bespecific and selective ionophore, embedded in the polymer matrix. Such ionophorescan be used as sensitive elements of the working electrodes in electroanalyticalmeasurements.Based on this, a new type of electrode was developed. Nafion was used aspolymer matrix, and as a selective ionophore for modification a complex methyl-3 ,5-bis [(di (2-pikolil) amino) methyl] benzoate with copper (Cu-DPABA) on a glassycarbon electrode was used (Cu-DPABA-NA/GCE). In order to achieve optimalresults, especially in terms of detection limits and selectivity, following parameterswere investigated:- Thickness of the film,- The potential of deposition,- Time of deposition, and- pH range, the electrolyte and electrode stability.

Cilj ove doktorske disertacije jeste razvoj novog tipa modifikovane elektrode na bazi staklastog ugljenika i njene optimizacije za odredjivanje sadržaja mikroelemenata u uzorcima iz životne sredine. Ova elektroda bi se bez prethodne pripreme koristila za određivanja sadržaja mikroelemenata u vodi, kao i u biološkim uzorcima i uzorcima zemljišta nakon mikrotalasne digestije.Razvoj ovakve elektrode unapredio bi današnje elektroanalitičke tehnike koje se zasnivaju na određivanju sadržaja mikroelemenata na visećoj kapi žive kao radnoj elektrodi, kao i na elektrodi od tankog živinog filma, iako ove imaju veoma nisku granicu detekcije i odličnu reproduktivnost. Zbog toksičnosti žive i njenih soli, elektrode od nje sve manje se koristi kao radne elektrode, a u nekim zemljama upotreba žive je potpuno zabranjena. Zbog toga se danas razvija veliki broj različitih tipova modifikovanih elektroda koje bi u budućnosti mogle da zamene živine electrode, a koje bi imale iste ili bolje karakteristike od ovih, što se pre svega odnosi na granicu detekcije, osetljivost i postizanje veće selektivnosti (zbog specifičnosti modifikovanih electroda). Najčešći primer modifikovanih elektroda predstavljaju elektrode modifikovane organskim jedinjenjima, koja mogu biti specifične i selektivne jonofore, ugrađene u polimernu matricu. Takve jonofore se mogu koristiti kao senzitivni elementi na radnim elektrodama prilikom elektroanalitičkih merenja. Na ovom principu razvijen je novi tip elektrode gde je kao polimerna matrica korišćen nafion a kao selektivna jonofora za modifikaciju kompleks metil-3,5-bis[(di(2- pikolil)amino)metil]benzoata sa bakrom (Cu-DPABA) na elektrodi od staklastog uglejnika (Cu-DPABA–NA/GCE). U cilju postizanja optimalnih rezultata, prvenstveno u pogledu granice detekcije i selektivnosti, ispitani su sledeći parametri: – debljina filma, – potencijal depozicije, – vreme depozicije i – pH opseg, elektrolit i stabilnost elektrode., The aim of this dissertation is the development of a new type of modified electrode based on glassy carbon, and its optimization for the determination of trace elements in environmental samples. This electrode would be used without prior preparation for the determination of trace elements in water, and in biological and soil samples prepared with microwave digestion. The development of such electrode would improve the present electroanalytical technique, which are based on the determination of trace elements on the hanging mercury drop as working electrode, and thin film of mercury electrode, although these electrodes have very low detection limit and excellent reproducibility. Because of the toxicity of mercury and its salts, mercury electrodes are less and less is use as working electrodes, and in some countries the use of mercury is completely forbidden. Now is a number of different types of modified electrodes in develop, that may eventually replace mercury electrode, and have the same or better performance, primarily related to the detection limit, sensitivity and greater selectivity (due to the specificificity of modified electrode). The most common example of modified electrodes are electrodes modified with organic compounds, which can be specific and selective ionophore, embedded in the polymer matrix. Such ionophores can be used as sensitive elements of the working electrodes in electroanalytical measurements. Based on this, a new type of electrode was developed. Nafion was used as polymer matrix, and as a selective ionophore for modification a complex methyl-3 ,5- bis [(di (2-pikolil) amino) methyl] benzoate with copper (Cu-DPABA) on a glassy carbon electrode was used (Cu-DPABA-NA/GCE). In order to achieve optimal results, especially in terms of detection limits and selectivity, following parameters were investigated: - Thickness of the film, - The potential of deposition, - Time of deposition, and - pH range, the electrolyte and electrode stability.

Dekolorizacija reaktivnih boja za tekstil Reactive Black 5, Reactive Blue 52, Reactive Yellow 125 i Reactive Green 15 je ispitana pomoću unapređenog oksidacionog procesa u netermalnom plazma reaktoru, koji je baziran na koaksijalnom dielektričnom barijernom pražnjenju (DBD) sa tankim vodenim filmom rastvora koji se tretira i konstantno obnavlja. Početne koncentracije boja u rastvoru su bile 40,00 i 80,00 mg/L.U prvom delu rada ispitan je uticaj različitih polaznih pH vrednosti (9,00; 7,00; 5,00) rastvora boje i dodatak homogenih katalizatora (H2O2, Fe2+, Fe3+ Mn2+ i Cu2+) na efikasnost dekolorizacije tokom uzastopnih recirkulacija rastvora boje kroz DBD reaktor, tj. primenjene gustine energije (45–315 kJ/L).Uticaj vremena stajanja rastvora nakon tretmana plazmom je ispitivan tokom perioda od 24 h. Promena pH vrednosti i uticaj pH podešavanja rastvora boje posle svake recirkulacije na efikasnost dekolorizacije je testirana. Potvrđeno je da početna pH vrednost i pH korekcija rastvora boje posle svake recirkulacije nemaju uticaja na dekolorizaciju. Efikasnost tretmana plazmom se značajno intenzivira sa dodatkom vodonik-peroksida. Najefikasnija dekolorizacija od 97 % je dobijena u prisustvu 10 mM H2O2 u sistemu od 80,00 mg/L boje Reactive Black 5 i pri primenjenoj gustini energije od 45 kJ/L, posle vremena stajanja od 24 h od tretmana plazmom. Takođe, efekat tretmana plazmom može se poboljšati sa dodatkom soli gvožđa(II) ako su uslovi za Fentonovu reakciju ispunjeni. Tokom tretmana, u pražnjenju se generišu azotasta i azotna kiselina koje smanjuju pH vrednost rastvora. Ispitan je uticaj dodatka različitih visokih koncentracija neorganskih soli (NaCl, Na2SO4 i Na2CO3) na stepen dekolorizacije boje Reactive Black 5 (40,0 mg/L). Takođe, ispitana je promena pH vrednosti i provodljivosti rastvora boje posle svake recirkulacije. Rezultati pokazuju da je dekolorizacija značajno ograničena u prisustvu soli. Sa povećanjem koncentracije neorganskih soli, smanjuje se efikasnost de, Decolorization of reactive textile dyes Reactive Black 5, Reactive Blue 52, Reactive Yellow 125 and Reactive Green 15 was studied using advanced oxidation processes (AOPs) in a non-thermal plasma reactor, based on coaxial water falling film dielectric barrier discharge (DBD). Used initial dye concentrations in the solution were 40.0 and 80.0 mg/L. The effects of different initial pH (9.00; 7.00; 5.00) of dye solutions, and addition of homogeneous catalysts (H2O2, Fe2+, Fe3+ Mn2+ and Cu2+) on the decolorization during subsequent recirculation of dye solution through the DBD reactor, i.e. applied energy density (45–315 kJ/L) were studied. Influence of residence time was investigated over a period of 24 h. Change of pH values and effect of pH adjustments of dye solution after each recirculation on the decolorization was also tested. It was found that the initial pH of dye solutions and pH adjustments of dye solution after each recirculation did not influence the decolorization. The effect of plasma treatment can be significantly intensified with addition of hydrogen peroxide. The most effective decolorization of 97% was obtained with addition of 10 mM H2O2 in a system of 80.0 mg/L Reactive Black 5 with applied energy density of 45 kJ/L, after residence time of 24 h from plasma treatment. Also, the effect of plasma treatment can be enhanced with addition of iron(II) salts if the conditions for Fenton reactions are fulfilled. During the treatment, the discharge generates other species like nitrous and nitric acids which decrease the pH values of solutions. The effects of addition of inorganic salt different high concentrations (NaCl, Na2SO4 and Na2CO3) on the degree of decolorization of dye Reactive Black 5 (40.0 mg/L) were studied. Changes of pH values and the conductivity of dye solution after each recirculation were tested. The results indicated that decolorization of the dyes was significantly limited in the presence of salts. The increase of concentrations of inorga

Dekolorizacija reaktivnih boja za tekstil Reactive Black 5, Reactive Blue 52, Reactive Yellow 125 i Reactive Green 15 je ispitana pomoću unapređenog oksidacionog procesa u netermalnom plazma reaktoru, koji je baziran na koaksijalnom dielektričnom barijernom pražnjenju (DBD) sa tankim vodenim filmom rastvora koji se tretira i konstantno obnavlja. Početne koncentracije boja u rastvoru su bile 40,00 i 80,00 mg/L. U prvom delu rada ispitan je uticaj različitih polaznih pH vrednosti (9,00; 7,00; 5,00) rastvora boje i dodatak homogenih katalizatora (H2O2, Fe2+, Fe3+ Mn2+ i Cu2+) na efikasnost dekolorizacije tokom uzastopnih recirkulacija rastvora boje kroz DBD reaktor, tj. primenjene gustine energije (45–315 kJ/L).Uticaj vremena stajanja rastvora nakon tretmana plazmom je ispitivan tokom perioda od 24 h. Promena pH vrednosti i uticaj pH podešavanja rastvora boje posle svake recirkulacije na efikasnost dekolorizacije je testirana. Potvrđeno je da početna pH vrednost i pH korekcija rastvora boje posle svake recirkulacije nemaju uticaja na dekolorizaciju. Efikasnost tretmana plazmom se značajno intenzivira sa dodatkom vodonik-peroksida. Najefikasnija dekolorizacija od 97 % je dobijena u prisustvu 10 mM H2O2 u sistemu od 80,00 mg/L boje Reactive Black 5 i pri primenjenoj gustini energije od 45 kJ/L, posle vremena stajanja od 24 h od tretmana plazmom. Takođe, efekat tretmana plazmom može se poboljšati sa dodatkom soli gvožđa(II) ako su uslovi za Fentonovu reakciju ispunjeni. Tokom tretmana, u pražnjenju se generišu azotasta i azotna kiselina koje smanjuju pH vrednost rastvora. Ispitan je uticaj dodatka različitih visokih koncentracija neorganskih soli (NaCl, Na2SO4 i Na2CO3) na stepen dekolorizacije boje Reactive Black 5 (40,0 mg/L). Takođe, ispitana je promena pH vrednosti i provodljivosti rastvora boje posle svake recirkulacije. Rezultati pokazuju da je dekolorizacija značajno ograničena u prisustvu soli. Sa povećanjem koncentracije neorganskih soli, smanjuje se efikasnost d, Decolorization of reactive textile dyes Reactive Black 5, Reactive Blue 52, Reactive Yellow 125 and Reactive Green 15 was studied using advanced oxidation processes (AOPs) in a non-thermal plasma reactor, based on coaxial water falling film dielectric barrier discharge (DBD). Used initial dye concentrations in the solution were 40.0 and 80.0 mg/L. The effects of different initial pH (9.00; 7.00; 5.00) of dye solutions, and addition of homogeneous catalysts (H2O2, Fe2+, Fe3+ Mn2+ and Cu2+) on the decolorization during subsequent recirculation of dye solution through the DBD reactor, i.e. applied energy density (45–315 kJ/L) were studied. Influence of residence time was investigated over a period of 24 h. Change of pH values and effect of pH adjustments of dye solution after each recirculation on the decolorization was also tested. It was found that the initial pH of dye solutions and pH adjustments of dye solution after each recirculation did not influence the decolorization. The effect of plasma treatment can be significantly intensified with addition of hydrogen peroxide. The most effective decolorization of 97% was obtained with addition of 10 mM H2O2 in a system of 80.0 mg/L Reactive Black 5 with applied energy density of 45 kJ/L, after residence time of 24 h from plasma treatment. Also, the effect of plasma treatment can be enhanced with addition of iron(II) salts if the conditions for Fenton reactions are fulfilled. During the treatment, the discharge generates other species like nitrous and nitric acids which decrease the pH values of solutions. The effects of addition of inorganic salt different high concentrations (NaCl, Na2SO4 and Na2CO3) on the degree of decolorization of dye Reactive Black 5 (40.0 mg/L) were studied. Changes of pH values and the conductivity of dye solution after each recirculation were tested. The results indicated that decolorization of the dyes was significantly limited in the presence of salts. The increase of concentrations of inorga

Моbilizаciја mikrоеlеmеnаtа y biоsfеru pоd uticајеm lјudskе аktivnоsti je pоstаlа vаžаn prоcеs u gеоhеmiјskоm ciklusu оvih еlеmеnаtа. To je pоstаlо pоsеbnо izrаžеnо u urbаnim srеdinаmа, gdе sе iz rаzličitih izvоrа оslоbаđајu vеlikе kоličinе tоksičnih еlеmеnаtа u аtmоsfеru, vоdеnе tоkоvе, zеmlјištе i sеdimеnt. Sа pоvеćаnjеm еmisiје оvih еlеmеnаtа, pоvеćаvајu sе i njihоvе prirоdnе kоncеntrаciје u svim srеdinаmа. Ha tај nаčin tоksični еlеmеnti pоstајu znаčајni trаsеri zаgаđеnjа živоtiе srеdinе. Dеtаlјnоm аnаlizоm uzоrаkа sеdimеntа, primеnоm mеtоdе еlеmеntаrnе аnаlizе, grаnulоmеtriјskе i rеndgеnskе difrаkciоnе аnаlizе, mеtоdе sеkvеnciјаlnе еkstrаkciје, kао i primеnоm kоmbinоvаnоg еkоhеmiјskоg i gеоhеmiјskоg pristupа u intеrprеtаciјi dоbiјеnih rеzultаtа, kојim je оbuhvаćеnа аnаlizа rеzultаtа dоbiјеnih mеtоdоm sеkvеnciјаlnе еkstrаciје, diskusiја о rаspоdеli еlеmеnаtа no lоkаlitеtimа i dubinаmа, primеnа mеtоdе gеоhеmiјskоg nоrmirаnjа, оdrеđivаnjе fоnskih kоncеntrаciја u sеdimеntimа, оdrеđivаnjе fаktоrа оbоgаćеnjа i stаtističkа оbrаdа lоdаtаkа, u оvоm rаdu je izvеdеnо idеntifikоvаnjе i difеrеnciјаciја аntrоpоgеnоg uticаја i prirоdnоg fоnа tоksičnih i pоtеnciјаlnо tоksičnih mikrоеlеmеnаtа u rеčnоm sеdimеntu Тisе i аluviјаlnоm sеdimеntu Dunаvа, izvršеnа je prоcеnа njihоvоg аntrоpоgеnоg pоrеklа i kvаntifikоvаnjе аntrоpоgеnоg udеlа i dеfinisаni su mоgući izvоri kоntаminаciје u ispitivаnim sеdimеntimа.Аnаlizоm rеzultаtа kоntаminаciје аluviјаlnоg sеdimеntа Dunаvа u Pаnčеvu je pоkаzаnо dа je sа pоvеćаnjеm rаstојаnjа оd Rаfinеriје, аntrоpоgеni uticај nа sаdržај еlеmеnаtа slаbi i pоstаје znаčајniја gеоhеmiјskа kоntrоlа. Rаzdvојеni su uticајi dvа dоprinоsа kоја znаčајnо оdrеđuјu sаdržај ispitivаnih mikrоеlеmеnаtа i tо: аntrоpоgеni unоs Cr, Zn, Cd, Ni, V i Pb kао pоslеdicа uticаја blizinе industriјskоg kоmplеksа, dоkје pоrеklо Cu i Pb pоvеzаnо sа pоstојаnjеm drugih lоkаlnih izvоrа kоntаminаciје i uticајеm sаоbrаćаја, prvеnstvеnо еmisiјаmа iz аutоmоbilа. Sеdimеnt rеkе Тisе prеdstаvlја, Mobilization of microelements in the biosphere under the influence of human activities has become an important process in the geochemical cycle of these elements. It has become particularly pronounced in urban areas, where different sources release large amounts of toxic elements in the atmosphere, waterways, soil and sediment. With increasing emission of these elements increases and their concentration in all natural environments. In this way, toxic elements become important tacers of environmental pollution.Detailed analysis of sediment samples, using methods of elementary analysis, granulometric and X-ray diffraction analysis, sequential extraction methods, and applying the combined ecochemical and geochemical approach to the interpretation of results, which included analysis of the results obtained by the method of sequential extraction, discussion on the distribution of elements by localities and depths, the application of geochemical normalization, determination background concentration, the determination of enrichment factors and statistical analysis, in this thesis was conducted to identify and differentiation of natural and anthropogenic influences of toxic and potentially toxic microelements in the Tisza river sediments and alluvial sediments of the Danube, was made assessment of their anthropogenic origin and quantification of anthropogenic contribution and defined a possible sources of contamination in the sediments. The analysis results of contamination Danube alluvial sediments from Pančevo was shown that with increasing distance from refineries, anthropogenic impact on the content elements weakens and becomes more important geochemical control. Separated by two contributions, which impacts significantly determine the content of microelements: anthropogenic input Cr, Zn, Cd, Ni, V and Pb as a result of the proximity of the impact of industrial complexes, while the origin of Cu and Pb associated with the existence of other local sources of contamination

Sаvrеmеni kаtаlitički prоcеsi pоstеpеnоuklјučuјu nоvе mаtеriјаlе, u kоје spаdајu i pоlimеri,kао nоsаči kаtаlizаtоrа. Sintеzа kаtаlizаtоrа nа bаzipоlimеrа i mоgućnоst mоdifikаciје аktivnih cеntаrајоnimа mеtаlа, kао i mоdifikаciја njihоvе nеpоsrеdnеоkоlinе prеdstаvlја nаprеdаk u оdnоsu nаkоnvеnciоnаlnе nеоrgаnskе kаtаlizаtоrеCilј оvоg rаdа је tеstirаnjе аktivnоsti isеlеktivnоsti kаtаlizаtоrа, prvеnstvеnо pоlimеrаpоli(4-vinilpiridin-kо-divinilbеnzеnа)mоdifikоvаnоg јоnimа mеtаlа: kоbаltа, hrоmа, gvоžđа imаngаnа, u rеаkciјi pаrciјаlnе оksidаciјеciklоhеksаnа kisеоnikоm iz vаzduhа. Vеćinаеkspеrimеnаtа urаđеnа је sа kоbаltnim kаtаlizаtоrоmpоštо sе оvај kаtаlizаtоr pоkаzао nајаktivniјim. Nаkоnsintеzе, kаtаlizаtоri su оkаrаktеrisаni u smisludеfinisаnjа mоrfоlоških i tеksturаlnih svојstаvа, inа mоlеkulskоm nivоu, u smislu оdrеđivаnjа strukturеаktivnоg cеntrа i njеgоvе nеpоsrеdnе оkоlinе.Kаtаlizаtоr је tеstirаn prеkо pаrаmеtаrааktivnоsti i sеlеktivnоsti, а ispitаni su i uticајnоsаčа, uticај tеmpеrаturе, kоncеntrаciје kоbаltа nаnоsаču, mаsе kаtаlizаtоrа, еfеkti rаzličitih јоnаmеtаlа i uticај dоdаtkа glаvnih prоizvоdа rеаkciје.Uоčеnо је dа sаm nоsаč pоsеduје inhibitоrskе оsоbinеkоје imајu uticај prvеnstvеnо nа pоčеtаk rеаkciје.Теstоvi nа rаzličitim tеmpеrаturаmа imаli su zа cilјоdrеđivаnjе оsnоvnih kinеtičkih pаrаmеtаrа rеаkciје.Utvrđеnо је dа kаtаlizаtоr sа јоnimа kоbаltа skrаćuјеindukciоni pеriоd i dа gоtоvо pоtpunо rаzlаžеciklоhеksilhidrоpеrоksid. Pоsеbnо је tеstirаnа dеkоmpоziciјаciklоhеksilhidrоpеrоksidа pоd blаgim uslоvimа nаnоsаču pоli(4-vinilpiridin-kо-divinilbеnzеn)mоdifikоvаnim јоnimа mеtаlа kоbаltа i hrоmа. Uоčеnоје dа sе kоrišćеnjеm kоbаltnоg kаtаlizаtоrаciklоhеksilhidrоpеrоksid rаspаdа nа ciklоhеksаnоn iciklоhеksаnоl u оdnоsu približnо 1:1, dоkkоrišćеnjеm hrоmnоg kаtаlizаtоrа nаstаје sаmоciklоhеksаnоn., Catalytic processes gradually include new materials asheterogenous catalysts, e.g. polymers. The synthesis ofpolymer supported catalysts and possibility for modificationof active sites by metal ions and for modification of theircoordinative sphere represents progress comparing toconventional inorganic catalysts.The aim of this work was to test activity andselectivity of catalysts in aerobic liquid phase partialoxidation of cyclohexane. Primarily used catalyst waspolymer poly(4-vinylpyridine-co-divinylbenzene) modifiedwith ions of cobalt, chrome, iron and manganese. Since cobalt catalysts showed the highest activity, the greatmajority of experiments were done using this catalyst. Aftersynthesis, the catalysts were characterized in order todefine their morphological and textural properties. Themolecular level characterization resulted in determination ofthe active site and its coordinative sphere structure.The catalysts activity and selectivity were tested andthe influence of reaction time, temperature, main productsaddition, catalyst and support mass, cobalt content anddifferent metals loading were investigated. It was observedthat support had inhibition effects on reaction, mostly on itsinitiation period. In order to determine basic kineticsparameters, tests on different temperatures wereperformed. By using cobalt catalyst, the initiation period wasreduced and cyclohexyl hydroperoxide was completelydecomposed.In addition, catalysts were used for decomposition ofcyclohexyl hydroperoxide in mild conditions. Nearly thesame selectivity towards cyclohexanone and cyclohexanolis achieved using the cobalt containing catalyst, while ahigher selectivity towards cyclohexanone is achieved usingthe chromium containing catalysts.

Sаvrеmеni kаtаlitički prоcеsi pоstеpеnоuklјučuјu nоvе mаtеriјаlе, u kоје spаdајu i pоlimеri,kао nоsаči kаtаlizаtоrа. Sintеzа kаtаlizаtоrа nа bаzipоlimеrа i mоgućnоst mоdifikаciје аktivnih cеntаrајоnimа mеtаlа, kао i mоdifikаciја njihоvе nеpоsrеdnеоkоlinе prеdstаvlја nаprеdаk u оdnоsu nаkоnvеnciоnаlnе nеоrgаnskе kаtаlizаtоrеCilј оvоg rаdа је tеstirаnjе аktivnоsti isеlеktivnоsti kаtаlizаtоrа, prvеnstvеnо pоlimеrаpоli(4-vinilpiridin-kо-divinilbеnzеnа)mоdifikоvаnоg јоnimа mеtаlа: kоbаltа, hrоmа, gvоžđа imаngаnа, u rеаkciјi pаrciјаlnе оksidаciјеciklоhеksаnа kisеоnikоm iz vаzduhа. Vеćinаеkspеrimеnаtа urаđеnа је sа kоbаltnim kаtаlizаtоrоmpоštо sе оvај kаtаlizаtоr pоkаzао nајаktivniјim. Nаkоnsintеzе, kаtаlizаtоri su оkаrаktеrisаni u smisludеfinisаnjа mоrfоlоških i tеksturаlnih svојstаvа, inа mоlеkulskоm nivоu, u smislu оdrеđivаnjа strukturеаktivnоg cеntrа i njеgоvе nеpоsrеdnе оkоlinе.Kаtаlizаtоr је tеstirаn prеkо pаrаmеtаrааktivnоsti i sеlеktivnоsti, а ispitаni su i uticајnоsаčа, uticај tеmpеrаturе, kоncеntrаciје kоbаltа nаnоsаču, mаsе kаtаlizаtоrа, еfеkti rаzličitih јоnаmеtаlа i uticај dоdаtkа glаvnih prоizvоdа rеаkciје.Uоčеnо је dа sаm nоsаč pоsеduје inhibitоrskе оsоbinеkоје imајu uticај prvеnstvеnо nа pоčеtаk rеаkciје.Теstоvi nа rаzličitim tеmpеrаturаmа imаli su zа cilјоdrеđivаnjе оsnоvnih kinеtičkih pаrаmеtаrа rеаkciје.Utvrđеnо је dа kаtаlizаtоr sа јоnimа kоbаltа skrаćuјеindukciоni pеriоd i dа gоtоvо pоtpunо rаzlаžеciklоhеksilhidrоpеrоksid. Pоsеbnо је tеstirаnа dеkоmpоziciјаciklоhеksilhidrоpеrоksidа pоd blаgim uslоvimа nаnоsаču pоli(4-vinilpiridin-kо-divinilbеnzеn)mоdifikоvаnim јоnimа mеtаlа kоbаltа i hrоmа. Uоčеnоје dа sе kоrišćеnjеm kоbаltnоg kаtаlizаtоrаciklоhеksilhidrоpеrоksid rаspаdа nа ciklоhеksаnоn iciklоhеksаnоl u оdnоsu približnо 1:1, dоkkоrišćеnjеm hrоmnоg kаtаlizаtоrа nаstаје sаmоciklоhеksаnоn., Catalytic processes gradually include new materials asheterogenous catalysts, e.g. polymers. The synthesis ofpolymer supported catalysts and possibility for modificationof active sites by metal ions and for modification of theircoordinative sphere represents progress comparing toconventional inorganic catalysts.The aim of this work was to test activity andselectivity of catalysts in aerobic liquid phase partialoxidation of cyclohexane. Primarily used catalyst waspolymer poly(4-vinylpyridine-co-divinylbenzene) modifiedwith ions of cobalt, chrome, iron and manganese. Since cobalt catalysts showed the highest activity, the greatmajority of experiments were done using this catalyst. Aftersynthesis, the catalysts were characterized in order todefine their morphological and textural properties. Themolecular level characterization resulted in determination ofthe active site and its coordinative sphere structure.The catalysts activity and selectivity were tested andthe influence of reaction time, temperature, main productsaddition, catalyst and support mass, cobalt content anddifferent metals loading were investigated. It was observedthat support had inhibition effects on reaction, mostly on itsinitiation period. In order to determine basic kineticsparameters, tests on different temperatures wereperformed. By using cobalt catalyst, the initiation period wasreduced and cyclohexyl hydroperoxide was completelydecomposed.In addition, catalysts were used for decomposition ofcyclohexyl hydroperoxide in mild conditions. Nearly thesame selectivity towards cyclohexanone and cyclohexanolis achieved using the cobalt containing catalyst, while ahigher selectivity towards cyclohexanone is achieved usingthe chromium containing catalysts.

Моbilizаciја mikrоеlеmеnаtа y biоsfеru pоd uticајеm lјudskе аktivnоsti je pоstаlа vаžаn prоcеs u gеоhеmiјskоm ciklusu оvih еlеmеnаtа. To je pоstаlо pоsеbnо izrаžеnо u urbаnim srеdinаmа, gdе sе iz rаzličitih izvоrа оslоbаđајu vеlikе kоličinе tоksičnih еlеmеnаtа u аtmоsfеru, vоdеnе tоkоvе, zеmlјištе i sеdimеnt. Sа pоvеćаnjеm еmisiје оvih еlеmеnаtа, pоvеćаvајu sе i njihоvе prirоdnе kоncеntrаciје u svim srеdinаmа. Ha tај nаčin tоksični еlеmеnti pоstајu znаčајni trаsеri zаgаđеnjа živоtiе srеdinе. Dеtаlјnоm аnаlizоm uzоrаkа sеdimеntа, primеnоm mеtоdе еlеmеntаrnе аnаlizе, grаnulоmеtriјskе i rеndgеnskе difrаkciоnе аnаlizе, mеtоdе sеkvеnciјаlnе еkstrаkciје, kао i primеnоm kоmbinоvаnоg еkоhеmiјskоg i gеоhеmiјskоg pristupа u intеrprеtаciјi dоbiјеnih rеzultаtа, kојim je оbuhvаćеnа аnаlizа rеzultаtа dоbiјеnih mеtоdоm sеkvеnciјаlnе еkstrаciје, diskusiја о rаspоdеli еlеmеnаtа no lоkаlitеtimа i dubinаmа, primеnа mеtоdе gеоhеmiјskоg nоrmirаnjа, оdrеđivаnjе fоnskih kоncеntrаciја u sеdimеntimа, оdrеđivаnjе fаktоrа оbоgаćеnjа i stаtističkа оbrаdа lоdаtаkа, u оvоm rаdu je izvеdеnо idеntifikоvаnjе i difеrеnciјаciја аntrоpоgеnоg uticаја i prirоdnоg fоnа tоksičnih i pоtеnciјаlnо tоksičnih mikrоеlеmеnаtа u rеčnоm sеdimеntu Тisе i аluviјаlnоm sеdimеntu Dunаvа, izvršеnа je prоcеnа njihоvоg аntrоpоgеnоg pоrеklа i kvаntifikоvаnjе аntrоpоgеnоg udеlа i dеfinisаni su mоgući izvоri kоntаminаciје u ispitivаnim sеdimеntimа.Аnаlizоm rеzultаtа kоntаminаciје аluviјаlnоg sеdimеntа Dunаvа u Pаnčеvu je pоkаzаnо dа je sа pоvеćаnjеm rаstојаnjа оd Rаfinеriје, аntrоpоgеni uticај nа sаdržај еlеmеnаtа slаbi i pоstаје znаčајniја gеоhеmiјskа kоntrоlа. Rаzdvојеni su uticајi dvа dоprinоsа kоја znаčајnо оdrеđuјu sаdržај ispitivаnih mikrоеlеmеnаtа i tо: аntrоpоgеni unоs Cr, Zn, Cd, Ni, V i Pb kао pоslеdicа uticаја blizinе industriјskоg kоmplеksа, dоkје pоrеklо Cu i Pb pоvеzаnо sа pоstојаnjеm drugih lоkаlnih izvоrа kоntаminаciје i uticајеm sаоbrаćаја, prvеnstvеnо еmisiјаmа iz аutоmоbilа. Sеdimеnt rеkе Тisе prеdstаvlја, Mobilization of microelements in the biosphere under the influence of human activities has become an important process in the geochemical cycle of these elements. It has become particularly pronounced in urban areas, where different sources release large amounts of toxic elements in the atmosphere, waterways, soil and sediment. With increasing emission of these elements increases and their concentration in all natural environments. In this way, toxic elements become important tacers of environmental pollution.Detailed analysis of sediment samples, using methods of elementary analysis, granulometric and X-ray diffraction analysis, sequential extraction methods, and applying the combined ecochemical and geochemical approach to the interpretation of results, which included analysis of the results obtained by the method of sequential extraction, discussion on the distribution of elements by localities and depths, the application of geochemical normalization, determination background concentration, the determination of enrichment factors and statistical analysis, in this thesis was conducted to identify and differentiation of natural and anthropogenic influences of toxic and potentially toxic microelements in the Tisza river sediments and alluvial sediments of the Danube, was made assessment of their anthropogenic origin and quantification of anthropogenic contribution and defined a possible sources of contamination in the sediments. The analysis results of contamination Danube alluvial sediments from Pančevo was shown that with increasing distance from refineries, anthropogenic impact on the content elements weakens and becomes more important geochemical control. Separated by two contributions, which impacts significantly determine the content of microelements: anthropogenic input Cr, Zn, Cd, Ni, V and Pb as a result of the proximity of the impact of industrial complexes, while the origin of Cu and Pb associated with the existence of other local sources of contamination