Search

Written by Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü (The Time Regulation Institute) deals with Turkey’s modernization process, starting from the last period of the Ottoman Empire and bringing it to 1954, when the novel was written. In this process, how Modernity penetrates people with discursive formations is handled through the concretization of “time”, which is an important concept for Modernity, through the institute, which is also one of the important institutions of Modernity. The Time Regulation Institute, which was founded out of a need, gains legitimacy through discursive formations. Thus, it begins to permeate society. The institution, functioning as a part of discursive formations, is finally dissolved with the change of discourse. The ironic language of the novel is extremely important at this point. With the absurd picture it paints, the novel ironically reveals the situations that people cannot comprehend while living, thus enabling people to look at the reality they live in from an outside perspective., Ahmet Hamdi Tanpınar tarafından yazılan Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Türkiye’nin modernleşme sürecini Osmanlı’nın son döneminden başlatıp romanın yazıldığı 1954’lere kadar getirerek ele alır. Bu süreçte Modernite’nin söylemsel oluşumlarla insanlara nasıl nüfuz ettiği, Modernite için önemli bir kavram olan “zaman”ın, yine Modernite’nin önemli kurumlarından olan enstitü aracılığıyla somutlaştırılması yolu ile işlenir. Bir ihtiyaçtan kaynaklanmadan kurulan Saatleri Ayarlama Enstitüsü, kuruluşunu önce söylemsel bir zemine oturtarak meşruiyet kazanır. Böylece topluma nüfuz etmeye başlar. Çalışma süresi boyunca söylemsel oluşumların bir parçası olarak işleyen kurum, nihayet mevcut söylemin değişmesiyle lağvedilir. Romanın ironik dili bu noktada son derece önemlidir. Roman, insanın yaşarken idrak edemediği hâl ve durumları ironik bir dille ortaya koyarak resmettiği absürt tablo ile insana içinde yaşadığı gerçekliğe dışarıdan bakabilmesini sağlar.

Ayna yüzyıllar boyunca özel ve kamusal olarak görüntüyü yansıtmak amacıyla kullanılan ve kendisine bu amacının çok ötesinde dinî, metafizik ve toplumsal anlamlar yüklenen bir nesne olmuştur. Genellikle kadınlarla özdeşleştirilen ayna, kişisel bir eşya ve mekanların önemli birer nesnesi olmasının yanı sıra dinî ritüellerde, falcılıkta da kullanılmış, zaman zaman tılsımlı olduğuna inanılmıştır. İnsanlara her zaman ilginç gelen ve hayatlarının önemli bir parçası olarak görülen ayna, çok farklı yönleriyle edebî metinlerde de farklı anlamlarda çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. Efsanelerden romanlara uzanan bu yelpazede aynaya atfedilen anlam ve önem de değişmiştir. Modern edebiyatta, eski kullanımlar bir yandan korunurken, öte yandan yeni bağlamlar üretilmiş, aynanın anlam ve kullanım yelpazesi, özellikle bireyle ve toplumla ilişkisi bakımından sürekli genişlemiştir. Şemsettin Sami’den Halid Ziya Uşaklıgil’e, Ahmet Hamdi Tanpınar’dan Leyla Erbil’e, Murathan Mungan’a, Orhan Pamuk’a uzanan çizgide ayna, zaman zaman tekil metinlerin, zaman zaman yazarın külliyatının özünü temsil edebilecek kadar merkezî bir yerde durabilmektedir. Türk Edebiyatında aynanın izini sürmek, edebiyatın aslî hedeflerinden biri olan insanı ve toplumu anlamaya yarayacak önemli veriler sunmaktadır. Yeni Türk Edebiyatında aynayı nesne olarak alıp, bunun üzerinden geniş çerçeveli bir literatür taraması içeren çalışma henüz yoktur. Bu tez bu eksikliği kapatmayı hedeflemektedir. Malzemenin bolluğu nedeniyle tür ve zaman açısından kısıtlamaya gitmek zaruridir; bu nedenle en çeşitli ve bol malzemeyi vermesi itibarıyla roman türüne odaklanılmış, modern Türk Edebiyatının başlangıcı kabul edilen 1872’den 1973’e dek yazılan romanlar ele alınmıştır. Bununla birlikte diğer türlere giren ve/veya sınırlanan zamanı aşan diğer eserlere gerek görüldükçe, özellikle dipnotlarda referans verilecektir. The mirror has been an object used to reflect the image both privately and publicly for centuries and attributed to religious, metaphysical, and social meanings. The mirror generally identified with women is a personal belonging and an important object of places, and it is believed to be magic from time to time. Mirror, which is always fascinating to people and seen as an important part of their lives, thereby has been used for various purposes in different meanings in literary texts. Ranging from legends to novels, the meaning and importance attributed to mirrors have also changed. In modern literature, while the old uses are preserved, new contexts also have been created, especially in terms of its relation to the individual and society. From Şemsettin Sami to Halid Ziya Uşaklıgil, from Ahmet Hamdi Tanpınar to Leyla Erbil, Murathan Mungan, and Orhan Pamuk, the mirror can at times stand in the center, representing the essence of individual texts and sometimes of the author's corpus. Tracing the mirror in Turkish literature provides important data to understand people and society, which is one of the main goals of literature. In Modern Turkish Literature, there is no study taking the mirror as an object and including a wide-framed literature review over novels. This dissertation aims to fill this gap. Due to the abundance of the material, the focus has been on the genre of novels, as it gives the most diverse and abundant material, and the novels written from 1872 to 1973, are handled with.

Bu çalışma 15-16 Mayıs 2017 tarihlerinde düzenlenen “Literature as a Marplot: Seeing the Discursive Formations of Modernity in Turkey through The Time Regulation Institute” Kongresi‘nde bildiri olarak sunulmuştur. Ahmet Hamdi Tanpınar tarafından yazılan Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Türkiye’nin modernleşme sürecini Osmanlı’nın son döneminden başlatıp romanın yazıldığı 1954’lere kadar getirerek ele alır. Bu süreçte Modernite’nin söylemsel oluşumlarla insanlara nasıl nüfuz ettiği, Modernite için önemli bir kavram olan “zaman”ın, yine Modernite’nin önemli kurumlarından olan enstitü aracılığıyla somutlaştırılması yolu ile işlenir. Bir ihtiyaçtan kaynaklanmadan kurulan Saatleri Ayarlama Enstitüsü, kuruluşunu önce söylemsel bir zemine oturtarak meşruiyet kazanır. Böylece topluma nüfuz etmeye başlar. Çalışma süresi boyunca söylemsel oluşumların bir parçası olarak işleyen kurum, nihayet mevcut söylemin değişmesiyle lağvedilir. Romanın ironik dili bu noktada son derece önemlidir. Roman, insanın yaşarken idrak edemediği hâl ve durumları ironik bir dille ortaya koyarak resmettiği absürt tablo ile insana içinde yaşadığı gerçekliğe dışarıdan bakabilmesini sağlar. Written by Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü (The Time Regulation Institute) deals with Turkey’s modernization process, starting from the last period of the Ottoman Empire and bringing it to 1954, when the novel was written. In this process, how Modernity penetrates people with discursive formations is handled through the concretization of “time”, which is an important concept for Modernity, through the institute, which is also one of the important institutions of Modernity. The Time Regulation Institute, which was founded out of a need, gains legitimacy through discursive formations. Thus, it begins to permeate society. The institution, functioning as a part of discursive formations, is finally dissolved with the change of discourse. The ironic language of the novel is extremely important at this point. With the absurd picture it paints, the novel ironically reveals the situations that people cannot comprehend while living, thus enabling people to look at the reality they live in from an outside perspective.

Türk edebiyatında popüler romanlar, genellikle edebî değerden yoksun olmaları nedeniyle hor görülmüş, çok okunan romanlar olmalarına rağmen akademik çalışmalarda ihmal edilmiştir. Bugün bu önyargı yavaş yavaş kırılmaya, popüler romanlar da çeşitli açılardan incelenmeye başlanmıştır. Okuma yazma oranının düşük olduğu Tanzimat ve Meşrutiyet yıllarında popüler romanlar, okuma-yazma oranının artmasını sağlamış, tarihî popüler romanlar ayrıca tarihteki değerleri hatırlatarak ve tarihten hareketle aktüel mesajlar vererek millî bilincin uyanmasında önemli rol üstlenmişlerdir. Toplumda görülen millî temayüller, Cumhuriyet rejiminin kurulmasıyla birlikte yeni devletin temel ideolojisi hâline gelmiştir. Popüler tarihî romanlar da bu dönemden sonra milli değerlerin yerleşmesine hizmet eder. Popüler tarihî roman yazarlarından Murat Sertoğlu da romanlarında bu amacı taşır. Bu çalışmada 56 yıl gibi uzun bir süre yazdıklarıyla Türk halkını peşinden sürükleyen Murat Sertoğlu’nun popüler edebiyat içindeki yeri üzerinde durulacaktır. Popular novels in Turkish literature were often despised because of their lack of literary value, and although they were widely read novels, they were ignored in academia. Today this prejudice is gradually being broken, and popular novels have also been studied from various perspectives. In Tanzimat and Meşrutiyet periods when literacy rate is low, popular novels have increased the literacy rate. In addition, evoking the historical values and hereby giving actual messages, historical popular novels played an important role in the awakening of national consciousness. National tendency in society has become the basic ideology of the Republic of Turkey. Popular historical novels serve to establish national values hereupon. Murat Sertoğlu, one of the popular historical novelists, has this aim in his novels. In this study, the place of Murat Sertoğlu in popular literature will be examined.