Search

Hikmet kelimesi, Kitap, Sünnet ve kıyas delillerinde geçen önemli bir kavramdır. Söz konusu kavram usûl, furû ve fıkhın diğer alt türlerine ait literatürde de değişik münasebetlerle kullanılmaktadır. Bu çalışmada hikmet kavramının fıkıh edebiyatında hangi anlamlarda kullanıldığı Hanefî fakih Serahsî özelinde tespit edilmeye çalışmıştır. Bahsi geçen gayeye matuf olarak onun el-Mebsût, el-Usûl, Şerhu’s-Siyeri’l-kebîr, Şerhu’l-Câmii’s-sagîr ve en-Nüket adlı eserleri incelenmiştir. Serahsî, hikmet kelimesinin bir kısmını sözlük ve örfteki anlamında, diğer bir kısmını ise fıkıh usulündeki ıstılâhî anlamda kullanmıştır. Kendisi zaman zaman hükümlerin hikmetini belirtmişse de hükmün hikmete göre değil illete göre belirleneceğini açıkça ifade etmiştir. Şu var ki el-Usûl adlı eserinde bunun üzerinde özel olarak durmamıştır. Bu durumun onun döneminde mezkûr konuya dair ciddî bir tartışmanın yaşanmamış olması, zihninin net olması ve konuyu bir problem olarak görmemesinden kaynaklanmış olması muhtemeldir. Serahsî’nin de aralarında yer aldığı cumhura göre, illetin tespitinden maksat şer‘î hükmün bilinmesidir. Dolayısıyla illetin herhangi bir karışıklığa meydan vermeyecek şekilde açık, kişi veya durumlara göre değişiklik göstermeyen istikrarlı bir vasıf olması gerekir. Hâlbuki hikmette bu özellikler bulunmamaktadır. Hikmet, kıyasa konu edilmese de hükmün hikmetinin beyan edilmesinin, o hükmün daha net anlaşılmasını sağlamak ve kişiyi ona uyma konusunda ikna etmek gibi faydaları vardır. İnsanoğlunun ikna olduğu ve faydasına inandığı hususlarda emre imtisalde zorluk çekmeyeceği açıktır.

Bu çalışmada önce usulcülerin nesih meselesine bakışları genel olarak belirtilmiş, sonra da Gazarı ve Arnidi'nin nesih meselesine yaklaşımı mukayeseli olarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Gazil.li, Arnidi'den yaklaşık 130 yıl önce vefat etmiştir ve onun gibi önemli bir mütekellimin usulcüsü, Şafii fakihi ve Eş'ari kelamcısıdır. Gazil.li'nin neshle ilgili görüşlerini tespit için el-lvfustasjfı adlı eserinden, Arnidi'nin neshle. ilgili görüşlerini tespit için ise el-İhktım adlı eserinden yararlanılmıştır.

Bu makalede, Türkiye kütüphanelerinde bulunan 71 müellife ait 90 adet yazma eser \;'erilmiştir. Tespitimize göre bunların; ~ - 12 tanesi neşredilmiş, birisinin matbu çevirisi yapılmış, bir yayınlanmış eser üzerine ise çalışma gerçekleştirilmiştir. - 78 tanesi ise sadece yazma halindedir.

Bu makalede, Türkiye kütüphanelerinde bulunan I ı müellife ait 25 adet yazma eser verilmi~tir. Tespitimize göre bunların; - ı4 tanesi neşredilmiş olup, ikisinin matbu çevirisi vardır. - I ı tanesi ise sadece yazma halindedir.

Bu makalede, Türkiye kütüphanelerinde bulunan 25 müellife ait 54 adet yazma eser vdrilmiştir. Tespitimize göre bunların; - 30 tanesi neşredilmiş, üçünün matbu çevirisi yapılmış, iki yayınlanmış eser üzerine ise çalışma gerçekleştirilmiştir. - 24 tanesi ise sadece yazma halindedir.

Bu makalede, Türkiye kütüphanelerinde bulunan 47 müellife ait 62 adet yazma eser verilmiştir. Tespitimize göre bunların; - 25 tanesi neşredilmiş, üçünün matbu çevirisi yapılmış, üç yayınlanmış eser üzerine ise çalışma gerçekleştirilmiştir. - 37~tanesi ise sadece yazma halindedir.

Tabiinin büyüklerinden olan Şureyhoı, sadr-ı İsHimdaki en meşhur kadı ve fakihlerdendir. Aynı zamanda iyi bir şair olan Şureyh(3), İslam Hukuk Tarihinde daha çok kadılığı ile ün s almıştır. B u nedenle Şureyh İsHim Yargı Hukukunda müstesna bir yere sahiptir. Çünkü 60 yıla yakın kadılık vazifesinde bulunan Şureyh'den başka, bu kadar uzun müddet kadılık yapan başka bir kimse bilinmemektedir. Şureyh Hz. Ömer döneminde kadilığa başlamış, Bınevi halifesi Abdülmelik b. Mervan zamanında Haccac'dan istifasını istediği hicn 79 yılına kadar bu görevde kalmıştır.