Search

Dit proefschrift onderzoekt in een aantal case studies hoe Russische literatuur uit de periode 1990-2010 zich verhoudt tot het debat over een “Russische identiteit”. Het analyseert hoe speelse en ironische benaderingen van dit klemmende vraagstuk in de literatuur rond de eeuwwisseling langzaam plaatsmaken voor meer zelfverzekerde visies op Ruslands unieke “karakter”, “idee” of “missie”. Ik laat zien hoe terugkerende verwijzingen in de literatuur naar “het imperium” als Ruslands natuurlijke bestaansvorm hierbij verbonden zijn met een nieuwe culturele zelfverzekerdheid. In recente literatuur staat “het imperium” telkens voor een verlangde sociale en geografische eenheid en voor een veronderstelde historische continuïteit van de Russische cultuur. Mijn analyses suggereren dat de verschuivingen in de literaire representatie van identiteit deels voortvloeien uit een breed gevoelde vermoeidheid met de toon van populair postmodern proza uit de jaren ’90, waarin “het Russische vraagstuk” vaak op een ironische of relativerende manier werd benaderd. Deze observatie bepaalt de structuur van de dissertatie: in Deel I van deze studie onderzoek ik de preoccupatie van postmoderne schrijvers als Viktor Pelevin en Vladimir Sorokin met een Russische identiteitscrisis; in Deel II analyseer ik werken van Pavel Krusanov, Dmitrij Bykov, Eduard Limonov en Aleksandr Prochanov waarin de benadering van een “Russische identiteit” zich voorbij post-sovjet en postmoderne twijfels beweegt.

Dit proefschrift onderzoekt in een aantal case studies hoe Russische literatuur uit de periode 1990-2010 zich verhoudt tot het debat over een “Russische identiteit”. Het analyseert hoe speelse en ironische benaderingen van dit klemmende vraagstuk in de literatuur rond de eeuwwisseling langzaam plaatsmaken voor meer zelfverzekerde visies op Ruslands unieke “karakter”, “idee” of “missie”. Ik laat zien hoe terugkerende verwijzingen in de literatuur naar “het imperium” als Ruslands natuurlijke bestaansvorm hierbij verbonden zijn met een nieuwe culturele zelfverzekerdheid. In recente literatuur staat “het imperium” telkens voor een verlangde sociale en geografische eenheid en voor een veronderstelde historische continuïteit van de Russische cultuur. Mijn analyses suggereren dat de verschuivingen in de literaire representatie van identiteit deels voortvloeien uit een breed gevoelde vermoeidheid met de toon van populair postmodern proza uit de jaren ’90, waarin “het Russische vraagstuk” vaak op een ironische of relativerende manier werd benaderd. Deze observatie bepaalt de structuur van de dissertatie: in Deel I van deze studie onderzoek ik de preoccupatie van postmoderne schrijvers als Viktor Pelevin en Vladimir Sorokin met een Russische identiteitscrisis; in Deel II analyseer ik werken van Pavel Krusanov, Dmitrij Bykov, Eduard Limonov en Aleksandr Prochanov waarin de benadering van een “Russische identiteit” zich voorbij post-sovjet en postmoderne twijfels beweegt.

De Nedrus en de Holrus: opkomst en ondergang van twee Nederlandse banken in Rusland tijdens de Eerste Wereldoorlog Tijdens de Eerste Werldoorlog werden er in Rusland twee Nederlandse banken geopend: de Nedrus en de Holrus. Promovendus Chris Scheerder beschrijft de opkomst en ondergang van deze banken, die vlak na de oorlog werden genationaliseerd door het communistische regime. Met deze geschiedenis van de Nedrus en de Holrus belicht Scheerder een nieuw aspect van de dynamische ontwikkeling van het Nederlandse bankwezen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daarnaast illustreert zijn onderzoek welke economische potentie Rusland destijds werd toegedicht en welke repercussies de Eerste Wereldoorlog had op de wereldhandel. In de jaren vlak voor, tijdens en vlak na de Eerste Wereldoorlog maakte het Nederlandse bankwezen een stormachtige ontwikkeling door. Uitgerekend tijdens de Eerste Wereldoorlog werd er door de directies van de Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM) en de Rotterdamsche Bankvereeniging (Robaver) afzonderlijk besloten om een dochterinstelling in Rusland op te richten, respectievelijk de Nederlandsche Bank voor Russischen Handel (Nedrus) en de Russisch-Hollandsche Bank (Holrus). Geen vreemde keuze, want al sinds de achttiende eeuw stroomde Nederlands kapitaal rijkelijk richting Rusland. In 1914 had zelfs ongeveer twintig procent van de Nederlandse buitenlandse investeringen haar weg daarheen gevonden. Sinds het uitbreken van de oorlog hadden zowel de NHM als de Robaver een geweldige groei doorgemaakt en beide zochten naar mogelijkheden om ook in het buitenland te expanderen. Daarbij kozen zij onder meer voor Rusland, in de veronderstelling dat het land na het einde van de oorlog een geweldige economische ontwikkeling zou doormaken. Dat deed het ook, maar niet op de manier waarop was gehoopt. In het communistische Rusland was geen plaats voor kleine bolwerken van het Westerse kapitalisme zoals de Nedrus en de Holrus. Amper twee jaar na oprichting werden beide

De Nedrus en de Holrus: opkomst en ondergang van twee Nederlandse banken in Rusland tijdens de Eerste Wereldoorlog Tijdens de Eerste Werldoorlog werden er in Rusland twee Nederlandse banken geopend: de Nedrus en de Holrus. Promovendus Chris Scheerder beschrijft de opkomst en ondergang van deze banken, die vlak na de oorlog werden genationaliseerd door het communistische regime. Met deze geschiedenis van de Nedrus en de Holrus belicht Scheerder een nieuw aspect van de dynamische ontwikkeling van het Nederlandse bankwezen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daarnaast illustreert zijn onderzoek welke economische potentie Rusland destijds werd toegedicht en welke repercussies de Eerste Wereldoorlog had op de wereldhandel. In de jaren vlak voor, tijdens en vlak na de Eerste Wereldoorlog maakte het Nederlandse bankwezen een stormachtige ontwikkeling door. Uitgerekend tijdens de Eerste Wereldoorlog werd er door de directies van de Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM) en de Rotterdamsche Bankvereeniging (Robaver) afzonderlijk besloten om een dochterinstelling in Rusland op te richten, respectievelijk de Nederlandsche Bank voor Russischen Handel (Nedrus) en de Russisch-Hollandsche Bank (Holrus). Geen vreemde keuze, want al sinds de achttiende eeuw stroomde Nederlands kapitaal rijkelijk richting Rusland. In 1914 had zelfs ongeveer twintig procent van de Nederlandse buitenlandse investeringen haar weg daarheen gevonden. Sinds het uitbreken van de oorlog hadden zowel de NHM als de Robaver een geweldige groei doorgemaakt en beide zochten naar mogelijkheden om ook in het buitenland te expanderen. Daarbij kozen zij onder meer voor Rusland, in de veronderstelling dat het land na het einde van de oorlog een geweldige economische ontwikkeling zou doormaken. Dat deed het ook, maar niet op de manier waarop was gehoopt. In het communistische Rusland was geen plaats voor kleine bolwerken van het Westerse kapitalisme zoals de Nedrus en de Holrus. Amper twee jaar na oprichting werden beide

Tegelijk met enkele westerse landen, wilde ook de Russische Federatie in de negentiger jaren af van de dienstplicht en starten met een professioneel leger. Dit beroepsleger is echter nooit goed van de grond gekomen. Traditioneel wordt een gebrek aan financiële middelen gezien als de oorzaak. Volgens promovendus Joris Van Bladel zijn politiekinstitutionele en culturele factoren minstens zo belangrijk. Volgens Van Bladel verliep het professionaliseringsproces bij de Russen niet alleen chaotisch, het leger stond zelfs op de rand van de afgrond. De oorlog in Tsjetsjenië en niet aflatende gruwelverhalen van soldaten over het leven in Russische kazernes zijn hiervan getuige. ‘De Russen hebben een heel andere mensvisie dan de westerse landen. Als hier één of twee mensen sneuvelen, dan is dat een groot politiek probleem. In Rusland worden soldaten gewoon betaald en dat er dan af en toe een groepje sneuvelt is normaal.’ Twee extra argumenten Met de twee extra argumenten die Van Bladel geeft voor de chaotische en mislukte reorganisatie van het Russische leger valt zijn proefschrift ook in twee delen uiteen. Ten eerste een literatuurstudie naar de politieke omstandigheden waarin de professionalisering plaatshad. Onder Jeltsin was men in Rusland niet gewend politieke beslissingen te implementeren. Bureaucratische tegenwerking en de persoonlijke grillen van ‘tsaar Boris’ zorgden ervoor dat veel plannen bij plannen bleven. Dat heeft zijn doorwerking tot vandaag de dag. Onrealistisch ‘Eigenlijk is het hele idee van een Russisch beroepsleger volstrekt onrealistisch. Het is niet meer dan een imitatie van wat westerse landen doen’. Politieke stabiliteit is een must voor diepgaande hervormingen en die stabiliteit kent Rusland niet. Op termijn zou een professioneel leger kunnen bestaan, maar niet in de westerse zin van het woord: een leger met zelfdenkende militairen die gericht vredesoperaties uitvoeren. De Russische variant van een beroepsleger houdt een sterke horizontale opbouw en

Tegelijk met enkele westerse landen, wilde ook de Russische Federatie in de negentiger jaren af van de dienstplicht en starten met een professioneel leger. Dit beroepsleger is echter nooit goed van de grond gekomen. Traditioneel wordt een gebrek aan financiële middelen gezien als de oorzaak. Volgens promovendus Joris Van Bladel zijn politiekinstitutionele en culturele factoren minstens zo belangrijk. Volgens Van Bladel verliep het professionaliseringsproces bij de Russen niet alleen chaotisch, het leger stond zelfs op de rand van de afgrond. De oorlog in Tsjetsjenië en niet aflatende gruwelverhalen van soldaten over het leven in Russische kazernes zijn hiervan getuige. ‘De Russen hebben een heel andere mensvisie dan de westerse landen. Als hier één of twee mensen sneuvelen, dan is dat een groot politiek probleem. In Rusland worden soldaten gewoon betaald en dat er dan af en toe een groepje sneuvelt is normaal.’ Twee extra argumenten Met de twee extra argumenten die Van Bladel geeft voor de chaotische en mislukte reorganisatie van het Russische leger valt zijn proefschrift ook in twee delen uiteen. Ten eerste een literatuurstudie naar de politieke omstandigheden waarin de professionalisering plaatshad. Onder Jeltsin was men in Rusland niet gewend politieke beslissingen te implementeren. Bureaucratische tegenwerking en de persoonlijke grillen van ‘tsaar Boris’ zorgden ervoor dat veel plannen bij plannen bleven. Dat heeft zijn doorwerking tot vandaag de dag. Onrealistisch ‘Eigenlijk is het hele idee van een Russisch beroepsleger volstrekt onrealistisch. Het is niet meer dan een imitatie van wat westerse landen doen’. Politieke stabiliteit is een must voor diepgaande hervormingen en die stabiliteit kent Rusland niet. Op termijn zou een professioneel leger kunnen bestaan, maar niet in de westerse zin van het woord: een leger met zelfdenkende militairen die gericht vredesoperaties uitvoeren. De Russische variant van een beroepsleger houdt een sterke horizontale opbouw en