Search

In dit boek staat de verkiezing van de Tweede Kamer op 22 november 2006 centraal. Over deze verkiezing is al veel geschreven; en er zullen ongetwijfeld nog vele andere journalistieke en wetenschappelijke beschouwingen volgen. Wij menen met dit boek echter een waardevolle bijdrage te leveren aan de kennis van verkiezingen en aan het inzicht in hun betekenis voor het functioneren van de democratie. Dat doen we door een breed en samenhangend beeld te schetsen van de verkiezing van 2006 tegen de achtergrond van verschillende maatschappelijke en politieke ontwikkelingen. Hiervoor maken we gebruik van een unieke combinatie van recente wetenschappelijke onderzoeksgegevens.

Voor een goed functionerende democratie is betrokkenheid van de burgers een vereiste. Als er in een samenleving bijvoorbeeld geen enkele belangstelling bestaat voor de totstandkoming en de uitvoering van het overheidsbeleid, kan de overheid haar gang gaan zonder dat dit op enige wijze wordt gecorrigeerd. Als politieke belangstelling ontbreekt, is het immers lastig voor te stellen dat mensen serieuze meningen vormen over politieke problemen en daarop vervolgens ook hun stemgedrag baseren. Politieke belangstelling kan dus worden gezien als een noodzakelijke voorwaarde voor het functioneren van een democratie.

Weet het electoraat nu wel of niet wat het wil? In dit hoofdstuk gaan we in op de vraag naar het wat en het wie van het stemmen op 22 november 2006. Daarbij plaatsen we de verkiezingen van 2006 in perspectief door ook naar cijfers uit eerdere jaren te kijken. We richten ons daarbij op het twijfelen van kiezers, op hun pogingen houvast te zoeken in bijvoorbeeld de diverse StemWijzers en op hun uiteindelijke stemgedrag. Omdat tijdens de verkiezingen van 2006 ook de wijze waarop wordt gestemd (met potlood of met computer) ter discussie heeft gestaan, gaan we ten slotte kort in op de manier waarop kiezers de werkwijze bij verkiezingen in Nederland beoordelen.

De regering regeert en het parlement controleert. Zo worden de verhoudingen tussen ministers en Kamerleden vaak kernachtig samengevat. Het feitelijke politieke spel is minder eenduidig. Politieke conflicten spelen zich niet alleen af tussen regering en parlement, maar ook binnen de regering en binnen het parlement. Andere belangrijke tegenstellingen zijn die tussen Tweede Kamer en Eerste Kamer, tussen individuele bewindslieden en hun eigen Kamerfracties, tussen Kamerfracties en individuele leden uit deze fracties, tussen de ‘Haagse afdeling’ van politieke partijen (bewindslieden en Kamerleden) en de partijelite of partijleden, en ten slotte tussen individuele politici. Politiek is eigenlijk een spel waarbij door vele actoren tegelijk op vele borden wordt geschaakt. Waar in het vorige hoofdstuk vooral de knikkers centraal hebben gestaan, richten we in dit hoofdstuk de aandacht op het spel.

In de verschillende bijdragen aan dit boek is de verkiezing van november 2006 vanuit diverse perspectieven belicht. In dit concluderende hoofdstuk maken we de balans op. Na een terugblik op de polarisatie en de opkomst van nieuwe strijdpunten, die in de overige hoofdstukken in dit boek regelmatig terugkeerden, worden maatschappelijke modernisering en haar politieke gevolgen nog eenmaal nader beschouwd.