Search

Akumulacije kao složeni vodoprivredni sistemi predstavljaju ključne infrastrukturne elemente, neophodne za pouzdano upravljanje vodnim resursima. Poslednjih godina, ovi sistemi su izloženi sve nepovoljnijim prirodnim i antropogenim uticajima (dotrajala i zasterala infrastruktura, prirodne nepogode, globalne krize, ektremni hidrološki događaji itd.). Na ovaj način, dodatan pritisak se nameće odgovornim operaterima, koji moraju da upravljaju akumulacijama u nepovoljnim operativnim uslovima, koji se nalaze izvan projektnih okvira. Jedan od mogućih pristupa za podršku donosiocima odluka je upotrebna simulacionih alata za modeliranje različitih „Šta ako?“ scenarija. Posebno se izdvaja upotreba modela dinamike sistema, koji su pokazali kapacitet da adekvatno predstave kompleksnost ovakvih sistema. U ovom radu je predstavljen okvir, ili okvirna metodologija, od 11 koraka, za dinamičko modeliranje rada akumulacija u nepovoljnim operativnim uslovima. Okvir obuhvata celine kao što su: formiranje modela sistema, generisanje ulaznih scenarija, simuliranje rada sistema i evaluacija performansi. Fokus je na koracima koji pokrivaju konceptualnu dekompoziciju akumulacija kao složenih sistema, identifikaciju indikatora otkaza, definisanje i implementaciju funkcija otkaza u modele dinamike podsistema i dinamičko modeliranje otkaza. Kroz ove korake, predstavljen je nov pristup za dinamičko modeliranje otkaza (parcijalnih ili potpunih) akumulacije kao celine i/ili odgovarajućih podsistema, koji se neretko javljaju u nepovoljnim operativnim uslovima. Za svaki podsistem koji je sklon otkazu, definiše se indikator otkaza. Funkcije otkaza, koje koriste generičke indikatore funkcionalnosti čija vrednost može biti u opsegu od 0 do 1, modifikuju vrednost indikatora otkaza tokom simulacija, modelirajući uticaj otkaza komponenata/podsistema na rad akumulacije. Primer akumulacije Zavoj, odnosno HE Pirot, je iskorišćen da bi se ilustrovale mogućnosti predložene metodologije. Razmatrani su hipotet

U svetu se odigravaju nepovoljni procesi u energetici: nedovoljno prostudirano se uvode u pogon velike snage obnovljivih izvora energije čija je raspoloživost vrlo promenljiva i nepredvidiva, zatvaraju se velike termoelektrane i nuklearne elektrane koje su obezbeđivale stabilnost i pouzdanost elektroenergetskih sistema, iz političkih razloga se prekidaju transferi energije i uvoz nekih ključnih energenata (prirodni gas, ugalj, nafta). Ti procesi radikalno menjaju ulogu hidroelektrana u elektroenergetskim sistemima. Sve vrste hidroelektana dobijaju na posebnom značaju, a posebno akumulacione hidroelektrane velikih instalisanih snaga. Značajno se povećava njihova uloga u regulaciji i obezbeđivanju pouzdanosti elektroenergetskih sistema. Zbog regulacije sistema u uslovima nagle promenljivosti snaga elektrana koje koriste vetar i Sunce, pored akumulacionih hidroelektrana velikih snaga, veliki značaj dobijaju i reverzibilne, pumpno akumulacione hidroelektrane. U članku se razmatraju procesi u svetu na planu hidroenergetike, raspoloživi hidroenergetski potencijali Srbije, kao i realne mogućnosti za njihovu realizaciju. Prikazuju se ključni hidroenergetski sistemi koji su preostali za izgradnju. Ukazuje se na neophodnost da se metodološki jasno razgraniči koji energetski izvori spadaju zaista u klasu obnovljivih izvora energije, i koji zaista doprinose smanjenju emisije gasova staklene bašte. Posebno se naglašava značaj da se prostornim planovina svih nivoa definišu i obezbede od devastacije i zauzeća prostori koji su neophodni za realizaciju hidroenergestkih sistema., Several unfavorable processes are taking place in the field of energy: large capacities of renewable energy sources (with variable and unpredictable availability) are being put into operation without detailed analises of its influence on electric power systems (EPS), large thermal and nuclear power plants (those who ensured the stability and reliability of EPS) are being closed, energy transmission systems are being cut off for political reasons as well as the import of some most important energy sources (natural gas, coal, oil). Those processes significantly change the role of hydropower plants in the EPS. All types of hydropower plants are becoming specialy important, especially those with water storage reservoirs and large installed capacities. Their role in regulating and ensuring the reliability of EPSs is significantly increasing. Beside the storage hydropower plants, pumped-storage hydropower plants become more important due to their possibilities to regulate the system in conditions of sudden changes of the power of wind and solar power plants,. The article discusses the processes in the world in terms of hydropower, the available hydropower potential in Serbia, as well as the real possibilities for its utilization. The most important hydropower systems remaining for construction are presented in the article. It is pointed out the necessity to clearly delineate which energy sources are really renewable and which contribute to the reduction of greenhouse gas. The importance of spatial planning which should protect the spaces necessary for the construction of hydropower systems is particularly emphasized.