Search

İslâm Dini’nde ilme ve âlime değer verilmesi, âlimin nitelikli kimse olmasını gerektirmekte-dir. Bilginin, iyiliğe, doğruluğa hizmet etmesini sağlamak için de ilim adamının bazı temel değerleri taşıması zaruridir. Bu yazıda ilim adamında bulunması gereken vasıflar, büyük hadîs âlimi İmam Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-sahîh adlı eserinin İlim Bölümü’nden istifade edile-rek tespit edilmiştir. Buhârî’nin İlim Bölümü’nde yer verdiği hadîslere ve bâb başlıklarına dayalı olan inceleme, sınırlı verilere göre yapılsa da Buhârî’nin âyet ve hadîslerden hüküm çıkarma kabiliyeti ile birçok sonuca ulaşılmasını sağlamış ve üç ana başlık altında toplanabi-lecek esaslar tespit edilmiştir. Bunlar, ilim adamının hayatının her safhasında bulunması bek-lenen temel nitelikler; öğrenim ve öğretim hayatında dikkat etmesi gereken prensipler; ilme bakışında, yaklaşımındaki ölçüler ve çalışmalarında gözetmesi gereken hususlardır. İslâm Dini’nin kaynak eserlerinden birine göre belirlenen vasıfların, aslında evrensel olduğu, gerçe-ğin peşinden giden bütün ilim yolcularına ışık tuttuğu da görülmektedir.

Mevlid, medeniyet unsurları içinde toplumun mânevî değerlerine en fazla hizmet eden mües-seselerden biridir. Hz. Peygamber’i, toplumun her kesiminde gündemde tutması ile benzeri bulunmayan bir faaliyettir. Bununla birlikte mevlid yapmanın dine uygunluğu konusunda farklı görüşlerin bulunması, olumlu tesirlerinin iyi değerlendirilmediğini göstermektedir. Bu yazıda, mevlidin konumu ve önemi üzerinde durulmuş, dine uygun olup olmadığı meselesi incelenmiştir. Yazının başlangıcında mevlid metni ve kutlamaları hakkında genel bilgi veril-miştir. Daha sonra mevlide, bid’at hükmünün verilmesi konusuna temas edilmiştir. Ardından mevlid yapmanın, dine uygun olduğuna asıl/dayanak kabul edilebilecek naslar zikredilmiştir. Mevlidin, fert ve topluma sağladığı faydalara yer verilmiş ve mevlid karşıtı olanların itirazla-rının, sosyal gerçekler açısından isabetli olmadığı kanaatine varılmıştır.

Müşriklere karşı yapılan bir seriyyede, Müslüman oldukları bilinmediği için hatâen öldürü-len kimseler olmuş, Hz. Peygamber durumu öğrendiğinde, Müslümanlar’ın müşrik beldesin-de onlarla birarada yaşamasını onaylamadığını belirtmiş ve iki ayrı dinî kimlikteki toplulu-ğun birlikte olmalarını doğru bulmadığını ifade etmiştir. Bu yazıda, hadîsin metni izah edil-dikten sonra hadîs, konuyla ilgili âyetlerden ve hadîslerden istifade edilerek Müslüman kim-liğini oluşturmak ve korumak açısından tahlîl edilmiştir. Gayr-i müslimlerin Müslümanlara bakışı, Müslümanların yabancı bir ülkede yaşamalarnın sakıncaları ile hicret etmenin gereği üzerinde durulmuş ve Hz. Peygamber’in tavrı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Bu çalışma, /Makâsıdın Sünnetteki Yeri ve HadisleriAnlamadaki Rolü” başlığı ile “Fehmu’l-hadîsi’n-Nebevî fî Dav’i’l-makâsıdi’ş-şerîa” AdlıSempozyum’da (Cemiyyetu’l-hadisi’ş-şerîf ve İhyâi’t-turâs ve âl-i Beyt Üniversitesi, Ürdün)sunulmak için hazırlanmıştır.

Beyhakî, Cüveynî’nin yazmaya başladığı bir kitabın bazı kısımlarını okuyunca tenkitmektubu yazmıştır. Cüveynî, hadisleri esas alarak bir fıkıh kitabı yazmaya niyetlendiğini belirtmiş;ancak Beyhakî, onun kitabına aldığı bazı hadislerde yanıldığını, zayıf hadiskullandığını söylemiş ve hadislerle delil getirirken nelere dikkat edilmesi gerektiğini izahetmiştir. Mektup, Cüveynî’ye ulaşınca Beyhakî’ye hak vermiş ve kitabı tamamlamaktan vazgeçmiştir.Bu mektup, hadis ve fıkıh ilmine dair faydalı bilgiler içermesinin yanında hicrîbeşinci yüzyılda yazılmış ilmî mektup örneğini görmemizi sağlamakta ve o dönemin ilimdünyasını ve âlimlerin tavırlarını yansıtmakta bir ölçü vermektedir.

İslâm’da, Kur’an ve Sünnet birlikte kaynak olarak kabul edilmiştir. Sünnetin dindekikonumu, sünnetin kaynağı meselesini incelemeyi gerektirmektedir. Âyet ve hadislerde, sünnetinvahiyle ilgili olduğunu gösteren pek çok ifade mevcuttur. Delillere göre sünnetin birkısmı vahiy kaynaklı, geriye kalanı da vahyin onayından geçmiştir. Dinin tebliğinin sadeceKur’ân-ı Kerîm vasıtasıyla yapılmadığı bir gerçektir. Allah Teâlâ, dinini farklı yollar ile peygamberinebildirmiştir. Sünnetin vahye dayandırılması, Kur’an’ın hayata geçirilmesi ve peygamberlikgörevi gibi pek çok ayrı sebepten dolayı da gerekli ve tabiî bir durumdur.