Search

In this contribution I investigate the cessio bonorum of Rembrandt van Rijn in relation to the relevant rules and institutions in Amsterdam. In the Rembrandt-case the procedural rules on the cessio bonorum were followed to a large extend. The crucial moment was the transaction of Rembrandt before the Orphans Chamber (one and a half month before the cessio bonorum) regarding his house on the Sint Anthonisbreestraat. Although Titus was regarded as owner of the house the execution sale nevertheless followed. The transaction for the Orphans Chamber raises many questions. Why did, for example, this transaction not trigger an actio pauliana of all creditors? Instead, the sale was forced by the Bankruptcy Chamber and the influential creditor Cornelis Witsen in a conflict with the Orphans Chamber. Witsen, however, could only force the sale because of the institutional and political power structures in the city government. In the end he was the only one who profited from the sale of the house.

This article is about the Latin adage: "In pari delicto potior est condicio defendentis" ("In the case of equal wrongfulness the defendant has a stronger right"). It provides an exception to the main rule of (Dutch) restitution law, namely that when a payment is without any legal basis, this payment can be claimed back. According to Roman Law the scope of the in pari-exception was small. But, the Dutch Hoge Raad doesn't accept the in pari-rule at all, even not for reasons of reasonableness and fairness. In the 1930's this was discussed extensively in legal literature. The majority of the jurists believed that the in pari-adage must be rejected. This makes the Netherlands an exception in Europe. In my opinion the arguments for the rejection are not convincing. It is strange that, according to Dutch restitution law, in the context of reasonableness and fairness anything but the in pari-adage can be taken into consideration. I think that the Dutch judge can learn a lot from his Belgian colleague. In Belgium, the application of the in pari-adage isn't forbidden, but is left to the lower courts.

In 1873 werd het Belgische vennootschapsrecht door de wetgever hervormd. De kwestie van het afgescheiden vermogen werd aangepakt door enkel de regelmatige handelsvennootschappen, met neergelegde statuten, als rechtspersoon te omschrijven. Een systeem van ‘typendwang’ was geboren. Voor de periode voordien, het grootste deel van de negentiende eeuw, was het wetgevend kader echter te beknopt en stond het te ver af van de handelspraktijk om voldoende impact te hebben. De vennootschappen die in Antwerpen in de jaren 1830 en 1840 werden opgericht tonen aan dat ze nog vaak de flexibele vorm hadden die in de achttiende eeuw gebruikelijk was. Oudere opvattingen over de nood aan verankering van kapitaal en beperkte aansprakelijkheid van investeerders in corporaties om industriële ondernemingen mogelijk te maken, stemmen niet overeen met de hierboven geschetste resultaten. Generieke sociétés die niet aan het Napoleontische handelswetboek refereerden waren erg populair. Ze werden ook gesloten voor dure manufacturen entussen niet-verwanten. Een belangrijke verklaring voor het blijvend gebruik van deze weinig specifieke vennootschappen was de ondersteuning die ze genoten in de rechtspraak van de lokale handelsrechtbank en het Brusselse hof van beroep. Een strikt toepassen van de wettelijke bepalingen had geleid tot een forse ingreep in het Antwerpse handels- en industriële milieu. De kooplieden-rechters in de Antwerpse rechtbank van koophandel slaagden erin dat te voorkomen en hun visie werd gedeeld door de juristen-raadsheren in Brussel. Ook zij voelden de nood aan rechtszekerheid, die in de onderzochte periode dus vooral in de rechtspraak en rechtspraktijk werd geboden., In the period of 1830-1850, the Napoleonic Code de commerce was in force in Belgium. From a sample of 145 company statutes that were drawn up in the important port of Antwerp in these years, it is evident that the sections of the code were not applied often. Furthermore, many companies had the form of partnerships and remained informal. The irregularities in terms of official law were compensated in the case law of the Antwerp commercial court and its supervising Court of Appeal in Brussels.

In het midden van de 17de eeuw schreef Antwerps advocaat Antoon Anselmo een belangrijk commentaar op het Antwerpse recht. Anders dan zijn edities van en traktaten over vorstelijke wetgeving van de Zuidelijke Nederlanden verscheen het niet in druk. Het werk werd gedurende lange tijd als verloren beschouwd, maar nu is duidelijk dat twee handschriftelijke versies bewaard zijn gebleven. Anselmo's bespreking van de Antwerpse costuymen was grondig vernieuwend en vormt een van de eerste voorbeelden van een modern gebruik van lokaal recht in de 17de eeuw. In dit artikel wordt de betekenis van het werk binnen het oeuvre van Anselmo en het recht van de 17de-eeuwse Nederlanden onderzocht. In het algemeen is aan publicaties van praktijkjuristen in deze periode nog maar weinig aandacht besteed. Een bespreking van de Annotatiën ende commentariën van Anselmo vormt een uitgelezen vertrekpunt voor een eerste schets van dat thema. Dit kan tegen de achtergrond van opvattingen over recht in dit tijdvak. De usus modernus, de 17de-eeuwse vernieuwende kijk op recht met oog voor geldende regels, was niet alleen in universitaire milieus, maar in de eerste plaats voor de lokale juridische praktijk relevant. Advocaten en rechters van stedelijke en dorpsrechtbanken dienden hun rechtsgeleerde opleiding immers te verzoenen met de costuymen, wat tot een osmose tussen Romeins recht en inheemse normen leidde. In een eerste onderdeel wordt de opleiding, carrière en methode van Anselmo kort besproken. Een tweede paragraaf behandelt de geschiedenis van de Annotatiën ende commentariën. Daarna wordt het vernieuwend karakter van het vermelde commentaar toegelicht.