Search

Met de herijking van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) heeft de Nederlandse overheid een keerpunt in het natuurbeleid gemaakt. De EHS is verkleind, de uitvoering is bij provincies neergelegd en de financiering van het natuurbeheer is veranderd. Eigendom en beheer van natuurgebieden wordt niet meer automatisch gegund aan Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten of provinciale landschappen. Ook de naam is vernieuwd: Natuurnetwerk Nederland (NNN). Deze rapportage beschrijft vier botsproeven, waarin mogelijke veranderingen naherijking van de EHS aan bod komen. Het natuurbeleid rust op vier pijlers: wettelijke bescherming door de Flora- en faunawet, de Natuurbeschermingswet, de Boswet en de Natuurschoonwet; ruimtelijke bescherming via provinciale verordeningen en bestemmingsplannen van gemeenten; het eigendom van terreinbeherende organisaties; en de overheidssubsidies voor verwerving, inrichting en beheer van natuurgebieden. Het blijkt dat de gewenste natuurbeheertypen alleen in het subsidiekader zijn vastgelegd. Als één van deze pijlers wegvalt of verandert, heeft dat in eerste instantie vaak geen grote gevolgen voor de continuïteit van het natuurbeheer. In veel gevallen worden bestaande natuurwaarden beschermd door algemene wetgeving enlokale bestemmingsplannen. Om bepaalde gewenste natuurontwikkelingen of het behoud van bepaalde natuurtypen te realiseren, zijn beheersubsidies echter vaak onmisbaar.

Voor het natuurbeleid is het van belang inzicht te krijgen in de meerwaarde van het begrip ecologische veerkracht, mede in het licht van de toename van verstoringen door de klimaatverandering. Er is een analyse uitgevoerd naar de relatie tussen heterogeniteit van het landschap en het voorkomen van eigenschappen van dagvlinders en planten. De heterogeniteit van het landschap is in buffers van 500 m tot 10.000 m beschreven met de Shannon-index, de Contagion-index, slootlengte, lengte bomenrijen en oppervlakte moeras of bos. De eigenschappen van planten en dagvlinders hangen samen met resistentie voor verstoringen, herstelvermogen en tolerantie voor variatie in milieufactoren. Een RLQ-analyse laat zien dat in heterogene gebieden vaker eigenschapswaarden voorkomen, die samenhangen met een groot herstelvermogen na een verstoring of een zekere weerstand tegen verstoringen. Dit zijn eigenschappen die de veerkracht van het ecosysteem bij een toenemende kans op weersextremen ten goede zullen komen

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) geeft jaarlijkse trendcijfers van de natuurkwaliteit met de Natuurwaardegraadmeter 2.0. Om daarnaast te kunnen rapporteren waar binnen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) de beoogde kwaliteit wordt gerealiseerd is de ‘EHS Doelrealisatiegraadmeter’ (EDG) ontwikkeld. Voor de EDG worden vier stappen doorlopen: vervaardigen van een kaartbeeld van de natuurdoelen die nagestreefd worden, voor elke locatie beoordelen of een natuurdoel reeds voorkomt, vaststellen hoeveel planten, vlinders en vogels actueel voorkomen, en vergelijken van deze hoeveelheid met een specifieke norm voor het betreffende natuurdoel. Het eindresultaat laat zien dat 24% van het areaal de gewenste kwaliteit heeft en 20% bijna. ‘Moeras’, ‘Open duinen’, en de verschillende typen bos scoren het hoogst. De huidige versie van de EDG maakt nog gebruik van het natuurdoeltypensysteem, omdat de nieuwe SNLtypologie (SNL = Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer) nog niet helemaal was uitgewerkt. Bij de ontwikkeling van de EDG is wel rekening gehouden dat hij ook toepasbaar gemaakt kan worden voor andere systemen, zoals Index-NL.

De Loonse en Drunense Duinen herbergen internationaal belangrijke natuur en hebben een grote recreatieve betekenis. Het huidige beheer richt zich op allebei. Leidt dat tot het beste van twee werelden, of zou een echte keuze er toe leiden dat de potenties van dit gebied zich beter kunnen ontwikkelen? IN WOt-paper 8 wordt geprobeerd deze vraag te beantwoorden door de vier kijkrichtingen uit de Natuurverkenning 2010-2040 uit te werken voor de Loonse en Drunense Duinen.

Het Eems-Dollardgebied is één van de laatste nog open estuaria in Nederland. Het gebied herbergt belangrijke (internationale) natuurwaarden, maar vormt ook de toegangspoort tot havens met een grote economische betekenis voor de regio. De huidige economische ontwikkeling vraagt om voortdurende ingrepen in het estuarium. Dat zet de natuurwaarden onder grote druk. Bedrijfsleven, overheden en natuurbeschermers zoeken naar mogelijkheden om de economische en de ecologische betekenis van het gebied beter in balans te brengen. In WOt-paper 10 wordt verkend met de kijkrichtingen uit de Natuurverkenning 2010-2040 als hulpmiddel hoe dat er uit zou kunnen zien.

Het gaat niet goed met het Grevelingenmeer. Zowel de natuurwaarden als de recreatieve betekenis hebben te lijden onder de slechte waterkwaliteit. In het project ‘Zicht op de Grevelingen’ wordt gezocht naar een oplossing. Er tekent zich een compromis af tussen de verschillende functies van het gebied. Met zo’n compromis is het onvermijdelijk dat voor sommige functies niet alle potenties benut worden. Om de vraag te kunnen beantwoorden of daarmee kansen blijven liggen, zijn in WOt-paper 9 de vier kijkrichtingen van de Natuurverkenning 2010-20140 uitgewerkt voor de Grevelingen. http://themasites.pbl.nl/natuurverkenning/bevindingen/casestudies/casestudy-grevelingen

Onderzoek is uitgevoerd om een beeld te verkrijgen van de geschiktheid van gegevens in de Limnodata om een methode te ontwikkelen voor het waarderen van aquatische natuurkwaliteit en om bij te dragen aan de ontwikkeling van het standaardiseren van gegevensverzameling en kwaliteitscontrole aan de poort van de Limnodata. Hiertoe is een vergelijking uitgevoerd van de macrofaunagegevens die aanwezig zijn in de Limnodata Neerlandica met de oorspronkelijke bronbestanden voor macrofauna die aanwezig zijn bij de waterschappen (i.c. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Waterschap Velt & Vecht, Waterschap Regge & Dinkel en Wetterskip Fryslan). De vergelijking leverde grote verschillen op in locaties, monsters en monsterinhoud, zoals omschrijving, standaardisatie en bemonsteringsmethode. Het document geeft een nadere duiding van de aard van deze verschillen. De Limnodata bleek slechts 42% van de monsters van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, 34% van de monsters van Velt & Vecht, 43% van de monsters van Regge & Dinkel en 46% van de monsters van Wetterskip Fryslan correct te hebben overgenomen. In deze percentages zijn de ontbrekende locaties nog niet meegenomen. Omdat de onjuistheden geen patroon bezitten en de verschillen voldoende groot zijn, zullen ze de resultaten van vervolganalyses in belangrijke mate beïnvloeden. Daarom wordt het gebruik van de Limnodata niet aanbevolen voor doelen zoals Natuurverkeningen en andere toepassingen.

Dit rapport geeft een beschrijving van belangrijke economische begrippen voor onderzoekers en beleidsmakers op het gebied van milieu, natuur en landschap. Gekozen is voor een indeling rondom: (i) nationaal inkomen en welvaart; (ii) aard van de goederen en transactie- en coördinatiemechanismen; (iii) evaluatie van investeringsbeslissingen van de overheid en beleid; en (iv) waarom hebben we een overheid nodig?

Dit werkdocument geeft een beschrijving van de methode en de eerste resultaten van de natuurkwaliteit van het agrarisch gebied. Hiermee is een eerste kaart en graadmeter van de natuurkwaliteit van het agrarisch gebied op nationaal schaalniveau gereedgekomen. Het beeld vormt een aanvulling op de kaart van de actuele natuurkwaliteit van natuurreservaten, die al eerder beschikbaar is gekomen. De nu beschikbare indicator en kaart van de natuurkwaliteit van het agrarisch gebied voorziet in een belangrijke kennisleemte. Het belang van het agrarisch gebied in het behoud van biodiversiteit kan nu worden geduid. De ruimtelijke variatie in de natuurkwaliteit is ook inzichtelijk gemaakt. Het beleid kan bij het leggen van prioriteiten voor het behoud en bescherming van agrarische biodiversiteit nu rekening houden met het voorkomen van huidige natuurwaarden. Een van de belangrijkste conclusies is dat de natuurkwaliteit van het agrarisch gebied veel lager is dan in de natuurgebieden. Laagveengebieden hebben binnen het agrarische gebied de hoogste natuurkwaliteit, terwijl de centrale en noordelijke zeekleigebieden de laagste natuurkwaliteit bevatten. De aanwezige natuurkwaliteit in het agrarisch gebied, wordt voornamelijk bepaald door de aanwezigheid van broedvogels en veel minder door vaatplanten en dagvlinders. Het ruimtelijke patroon van aanwezige kwaliteit komt overeen binnen de verschillende soortgroepen broedvogels, vaatplanten en dagvlinders. De resterende natuurkwaliteit in het agrarisch gebied bevindt zich vooral in natuurlijke elementen zoals heggen, bosjes, sloten, dijken en perceelranden. Voor weidevogels is juist de mate van openheid van belang. Beschikbare landelijk dekkende verspreidingskaarten van doelsoorten dagvlinders, broedvogels en vaatplanten zijn gebruikt om de natuurkwaliteit te bepalen. Om dekkende landelijke verspreidingskaarten te maken zijn interpolatiemodellen gebruikt. De natuurkwaliteit is afgemeten aan een natuurlijke referentie, conform de systematiek van het Handboek Natuudoeltypen en daarmee ook coform de methode gebruikt voor de bepaling van de natuurkwaliteit van natuurreservaten. Elke 10-15 jaar zijn de verspreidingskaarten van dagvlinders, broedvogels en vaatplanten voldoende gedekt om een update van het landelijke beeld en de graadmeter mogelijk te maken. Tussentijdse veranderingen in de natuurkwaliteit kunnen worden gevolgd met het Netwerk Eologische Monitoring. De methode en resultaten hebben een voorlopig karakter. Er zijn nog een aantal methodische verbeteringen noodzakelijk om tot een definitief resultaat te komen. Tevens is het wenselijk om de natuurkwaliteit ook af te meten aan de hand van een meer cultuurlijke referentie.

Indicators for aquatic nature quality are calculated using ecological monitoring data from individual sampling stations. For reporting purposes, these results need to be aggregated and scaled up to higher levels (catchment area, country). This report provides an overview of different existing spatial aggregation methods for this purpose, including an evaluation of their suitability for aquatic ecological indicators. So-called „model-based„ methods, consisting of some sort of „kriging¿ step followed by calculation of the arithmetic mean, appeared to be the most appropriate. Application of these methods to multimetric indicators of aquatic macroinvertebrates in two Dutch subcatchment areas confirmed their suitability. However, the methods that were used were based on aggregation (using kriging) over Euclidian (straight), distances. It is recommended to conduct further research on the suitability of interpolation through stream networks, i.e., through the waterways themselves. Indicatoren van de aquatische natuurkwaliteit worden berekend op basis van ecologische monitoringsgegevens van individuele locaties. Deze resultaten dienen t.b.v. hun rapportage geaggregeerd en opgeschaald te worden naar een hoger niveau (stroomgebied, landelijk). Dit rapport geeft een overzicht van verschillende bestaande ruimtelijke aggregatiemethoden voor dit doel, inclusief een beoordeling van hun geschiktheid voor aquatische ecologische indicatoren. Het meest geschikt blijken zogenaamde modelgebaseerde methoden, bestaande uit een interpolatie door een nader te kiezen soort „kriging‟ gevolgd door berekening van het rekenkundig gemiddelde. Toepassing van deze methoden op multimetrische indicatoren van macrofauna uit twee Nederlandse deelstroomgebieden bevestigde hun geschiktheid. De gebruikte methoden waren echter gebaseerd op aggregatie (met kriging) over „Euclidische‟ (rechte) afstanden. Aanbevolen wordt om nog nader onderzoek te doen naar de geschiktheid van interpolatie door stroomnetwerken, d.w.z. via de loop van de waterwegen zelf.

Aangezien het agrarische grondgebruik sterk is geïntensiveerd, zijn veel soorten planten, dagvlinders en vogels in het agrarisch gebied steeds meer afhankelijk van (half) natuurlijke elementen als houtwallen, slootkanten, perceelsranden en wegbermen (groenblauwe dooradering). Binnen het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) is een graadmeter natuur ontwikkeld voor het agrarisch gebied, maar hierbij wordt de biodiversiteit-bijdrage van lijnvormige elementen slechts impliciet meegenomen. In dit onderzoek wordt nagaan of de huidige graadmeter, zonder expliciete aandacht voor lijnvormige landschapselementen, leidt tot een onjuiste biodiversiteitwaarde dan wel veronachtzaming van een belangrijke beleidsspeerpunt