Search

Çalışmanın amacı, keten tohumu katkılanmış diyet tüketiminin N-Metil N- Nitrosoure (MNU) ile oksidatif stres oluşturulmuş farelerde antioksidatif etkilerinin belirlenmesidir. Farelere tek doz (50 mg/kg) MNU intraperitonal enjeksiyon ile uygulanmıştır. Çalışmada ağırlıkları ortalama 20 (±2 gr) gram, 8 haftalık 60 adet dişi fare (Mus musculus, BALB/c) altı gruba ayrılarak çeşitli formlarda beslenmiştir. Gruplar; Kontrol (standart pellet), Grup 1 (1. hafta 50 mg/kg i.p. MNU + standart pellet /12 hafta), Grup 2 (1. hafta 50 mg/kg i.p. MNU + %10 keten tohumu içeren pellet/12 hafta), Grup 3 (İlk 6 hafta standart pellet + 6. haftada 50 mg/kg i.p. MNU + son 6 hafta %10 keten tohumu içeren pellet), Grup 4 (%10 keten tohumu içeren pellet/12 hafta), Grup 5 (%10 oranında keten bitkisi tohumu pellet/12 hafta + 6. haftada 50 mg/kg i.p MNU) olarak belirlenmiştir. Keten tohumu, standart fare diyetine %10 oranında katılarak, farelere oral yolla (ad libitum) verilmiştir. On iki haftalık uygulama sonunda servikal dislokasyon uygulanmış ve karaciğer dokuları seçilmiş biyokimyasal belirteçleri (AST, ALT, LDH, GST, GR, GPX, CAT, CaE ve EROD) değerlendirmek üzere alınmıştır. Tüm gruplarda LDH aktivitesinde kontrole göre istatistiksel olarak anlamlı bir azalma belirlenmiştir (p, The aim of the study was to determine the antioxidant effects of the consumption of flaxseed as a dietary supplement in mice exposed to N-methyl N-nitrosourea (MNU) as an oxidative stress agent. For this aim, 60 female mice (Mus musculus, BALB/c), 8 weeks old, weighing an average of 20 (±2 g) grams, were divided into six experimental groups and fed in various forms. A single dose (50 mg/kg) of MNU was administered by intraperitoneal injection. Groups were determined as the control group (standard pellet), Group 1 (1st week 50 mg/kg ip MNU + standard pellet/12 weeks), Group 2 (1st week 50 mg/kg ip MNU + 10% flaxseed pellet/12 weeks), Group 3 (first 6-week standard pellet + 6 weeks 50 mg/kg ip MNU + Last 6 weeks 10% flaxseed pellet), Group 4 (10% flaxseed pellet/12 weeks), and Group 5 (10% flaxseed pellet/12 week + 50 mg/kg ip MNU at 6th weeks). Flaxseed was added to the standard mice diet at a rate of 10% and administered orally (ad libitum). At the end of the 12th week, cervical dislocation was applied to the mice and their liver tissues were taken to evaluate the selected biochemical markers (AST, ALT, LDH, GST, GR, GPX, CAT, CaE, and EROD). There was a statistically significant decrease in LDH activity in all groups compared to the control (p

Abortion is one of the most important problems in animal husbandry due to its hindrance in obtaining offspring, labor, and economic losses. Although Mycoplasma bovis (M. bovis) and Ureaplasma diversum (U. diversum) are the bacteria found in the genital flora, they are considered as important pathogens that cause bacterial abortion. The aim of this study was to investigate the presence of M. bovis and U. diversum in aborted cattle fetuses from Northeastern Anatolia province by PCR method. In this study, a total of 187 cattle fetuses samples (lung and liver tissues and abomasum content of fetuses) were examined from March to June 2019. The fetuses samples were taken from the provinces of Ağrı, Ardahan, Artvin, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Iğdır, and Kars. M. bovis was positive in 4.8% (9/187) and U. diversum was positive in 2.7% (5/187) of the fetus samples. As a result, both agents should be considered in routine investigations when investigating the infectious causes of abortion cases. Further studies may be beneficial to determine the pathogenicity and type strains of M. bovis and U. diversum in aborted cattle fetuses.

Amaç: Bu çalışmada stabil anjina pektoris hastalarında miyokard iskemisinin belirlenmesinde İskemi Modifiye Albumin (İMA) ile Egzersiz Stres Testinin karşılaştırılması ve immobil ya da egzersiz yapamayan hastalarda İskemi Modifiye Albuminin ölçülmesinin tanıdaki değerinin araştırılması amaçlanmıştır.Materyal ve Metod: Çalışmaya kardiyoloji polikliniğine göğüs ağrısı sebebiyle gelen ve mps sonucunda iskemi raporlanan 108 hasta alındı. Hastaların ilk kabullerinde başlangıç EKG' leri çekildi ve efor testi sonrası İMA düzeyleri için kan alındı. İMA albumin kobalt bağlanma (ACB) yöntemiyle çalışıldı. İMA için sonuçlar ortalama±standart sapma şeklinde ifade edildi. İstatistikte mann-witney u testi, korelasyon testleri kullanıldı.Bulgular: Çalışmamızda hastalar koroner angiografi sonuçlarına göre; koroner arter hastalığı olan ve olmayan, eforlu ekg sonucuna göre; iskemi düşünülen ve düşünülmeyen olgular şeklinde gruplara ayrılarak bu gruplarda İMA (İskemi Modifiye Albumin) ve eforlu ekg sonuçları karşılaştırıldı. İstatistiksel olarak bu gruplar arasında yapılan karşılaştırmalarda İMA' nın (İskemi Modifiye Albumin) iskemi kanıtı olarak anlamlı yükselme göstermediği tespit edildi (p >0,05).Sonuç: Stabil angina pektorisli hastalarda miyokard iskemisinin belirlenmesinde, bu hasta grupları arasında yapılan çalışmada eforlu ekg ile İMA arasında korelasyon bulunamamıştır. Bu yüzden immobil hastalarda miyokard iskemisinin belirlenmesinde İMA' nın (İskemi Modifiye Albumin) ölçülmesinin yarar sağlamayacağı ve egzersiz stres testinin yerine kullanılamayacağı kanaatine varılmıştır.Anahtar Kelimeler: İskemi Modifiye Albumin, Egzersiz Stres Testi (EST), Stabil Anjina Pektoris Objectives: In this study, it is aimed to compare Ischemia Modified Albumin (IMA) and Exercise Stress Test in the determination of myocardial ischemia in stable angina pectoris patients and to investigate the diagnostic value of Ischemia Modified Albumin in immobilized or non-exercised patients.Materials and method: 108 patients who were admitted to the cardiology outpatient clinic with chest pain and diagnosed as ischemia after mps were included in the study. Initially ECGs of the patients were recorded and blood samples were taken for diagnosis of IMA levels. IMA was studied with albumin cobalt binding method (ACB). IMA results were expressed as mean+standart deviation. In statistics mann-whitney u correlation tests were used.Results: In our study, according to coronary angiography results patients were grouped as with coronary artery disease and without coronary artery disease; according to stress-ECG results patients were grouped as ischemic patients and non-ischemic patients. After that Ischemic Modified Albumin (IMA) and stress-ECG results were compared in these groups. Statistically determined that between groups IMA (Ischemia Modified Albumin) was not significant evidence of ischemia.Conclusions: There is no significant difference was found between Exercise ECG and IMA in the study of patient groups in the determination of myocardial ischemia in patients with stable angina pectoris. That is why, it has been concluded that the measurement of IMA is not useful in determining myocardial ischemia in immobile patients and that it cannot be used in place of stress ECG test.Keywords: Ischemic Modified Albumin, Exercise Stress Test, Stable Angina Pectoris 57

Amaç: Bu çalışmanın amacı tavuklarda mikoplazmozisin teşhisinde Real Time-PCR’ın kullanılabilirliğini araştırmak ve mikoplazma tespit edilen tavuklardan alınan akciğer, hava keseleri, trake, kalp, karaciğer ve böbrek dokularındaki patolojik bulguları belirlemektir.Gereç ve Yöntem: Solunum problemi şikayeti olan 3 ayrı işletmeye ait 3 kümesten, hastalık bulgusu gösteren 10’ar adet broyler piliçten toplanan konjuktival ve trakel svap örnekleri ile aynı piliçlerden nekropsiyi takiben alınan trake, hava kesesi, akciğer, karaciğer, böbrek ve kalp dokuları patolojik, Real Time-PCR (RT-PCR) ve mikrobiyolojik metotlarla incelenmiştir. Bulgular: Çalışmada, klinik olarak burun ve gözyaşı akıntısı ile hırıltılı solunum, makroskobik olarak trake ve bronşlarda kataral eksudat görüldü. Mikroskobik olarak trake ve bronş epitellerinde ve goblet hücrelerinde hiperplazi ile lamina propriada mononükleer hücre infiltrasyonlarının şekillendiği belirlendi. Sekiz broyler pilicin trake dokusundan Mycoplasma ssp. izolasyonu yapıldı. RT-PCR ile 22 broylere ait doku ve svap örneklerinde Mycoplasma gallisepticum nükleik asitleri amplifiye edildi. Öneri: Tavuklarda mikoplazmozisin teşhisinde, etken izolasyonunun geciktiği ya da yapılamadığı durumlarda RTPCR’nin önemli bir alternatif olabileceği kanısına varılmıştır., Aim: The purpose of this study was to investigate the suitability of the Real Time-PCR in the diagnosis of mycoplasmosis and to determine the pathologic findings in lungs, air sacs, trachea, hearth, liver and kidney tissues. Materials and Methods: Conjunctiva and tracheal swab samples were taken from broiler chicks with respiratory disease complaints from 3 different breeders were used. Ten chicks from three separate flock in each breeders were collected. Trachea, air sac, lung, liver, kidney, and heart samples were also collected from the same chicks after necropsy in order to perform pathological, microbiological and Real Time-PCR analyses. Results: Clinically, nasal and conjunctival discharge and wheezing were observed. Macroscopic examination illustrated gross catarrhal exudation in trachea and bronchus. In microscopically, hyperplasia in trachea and bronchus epithelia, mucus producing cells and mononuclear cellular infiltration in lamina propria were observed. Mycoplasma spp. were successfully isolated in the tracheal tissue of 8 broiler chicks. M. gallisepticum specific nucleic acid was amplified from tissue and swab samples of 22 broiler chicks by RT-PCR. Conclusion: RT-PCR seems to be an alternative method when microbiological analyses are laborious or fails in diagnosis of mycoplasmosis.

Tüm dünyada ve ülkemizde tavukçuluk endüstrisinde ciddi ekonomik kayıplara yol açan ve tavuklarda yaygın olarak kronik solunum yolu hastalığına (CRD) sebep olan Mycoplasma gallisepticum' un tavuk trakelerinde Real-time PCR yöntemi ile kesin ve hızlı tanıları gerçekleştirilmiştir. Real-time PCR yöntemiyle saf Mycoplasma gallisepticum' un moleküler düzeyde tespit limiti 10 CFU/ml'den daha az ve yapay kontamine edilmiş örneklerde ise tespit limiti 1.0x103 CFU/ml olarak belirlendi.Canlı tavuklardan alınan 110 (5'li pasajlar halinde) trakeal svab örneği incelendi. Mikrobiyolojik yöntemlerle 8 (% 7.2) svab örneğinde Mycoplasma spp. izolasyonu yapıldı. Real-time PCR yöntemi ile 32 (%29.1) örnekte Mycoplasma gallisepticum DNA' sı tespit edildi. Çalışmada Mycoplasma gallisepticum DNA düzeyleri 6.39x104 kopya/ml ile 2 kopya/ml arasında değişim gösterdiği saptandı. Mycoplasma gallisepticum genomik DNA kopya sayıları ile bu örneklere ait crossing point değerleri arasında önemli bir ilişki olduğu doğrusal regresyon analizi ile test edildi (R2 = %96.6, p

ABD'nin Irak'a yönelik politikasını iki temel döneme ayırmak olanaklıdır:1990-1998 arası çifte çevreleme politikası, 1998-2003 arası çifte çevreleme ve devirme politikası.Bu politikalarla amaçlanan, ABD'ye karşı onu tehdit edecek Soğuk Savaş sonrası yeni bir rakibin ortaya çıkmasını engelleme durumudur. 1990'lar için Savunma Stratejisi, 1993 Ulusal Güvenlik Stratejisi Belgesi, 1997 Yeni Amerikan Yüzyılı Projesi, 2000 Amerikan Savunmasını Yeniden İnşa Etmek Raporu, 2000 Ulusal Güvenlik Statejisi Belgesi, 2002 Ulusal Güvenlik Stratejisi Belgesi gibi ABD'nin yayınladığı raporlarda ve strateji belgelerinde bu durum zaten açıkça ortaya konmaktadır. Buna göre, ABD'nin, tehdit vukuu bulmadan önce onu bertaraf etme zorunluluğu vardır. Bu anlamda, ABD'nin, küresel liderliğin getirmiş olduğu sorumluluklardan ve güç kullanımının doğuracağı sonuçlardan kaçınması mümkün değildir. Irak da bu bağlamda, ?şer üçgeni? kapsamında yer alan ?haydut bir devlet?tir ve ABD'nin iddia ettiği üzere kitle imha silahları ve El-Kaide terör örgütü ile bağlantıları nedeniyle küresel özgürlük, barış ve istikrarın garantörü ABD'ye tehdit arz etmektedir. ABD ise, hegemonik bir güç olarak, tehdidi bertaraf edip uluslararası sistemin gereksinim duyduğu barış, güvenlik ve istikrarı yeniden tesis eder. Bu bakımdan, ABD'nin işgale varan küresel uygulamaları ?meşruiyet? kazanır. Zira; uluslararası sistem, kendisini düzenleyecek merkezi bir otoriteye sahip olmadığından dolayı anarşiktir ve hegemonun uygulamalarına ihtiyaç duyar. It is probable to distinguish US Iraq policy for the 1990-2003 period into two basic terms: Between 1990-1998, it is the dual containment policy and between 1998-2003, it is both the dual containment and overthrown policy.The aim by these policies impedes the emergence of a new adversary after the Cold War. The reports and strategy papers such as Defense Strategy for the 1990s, National Security Strategy (1993), Project for New American Century (1997), Rebuilding America?s Defenses (2000), National Security Strategy (2000), National Security Strategy (2002) explicitly display that case. Accordingly, US has an obligation to avoid that threat before it occurs. As such, it is not possible that US can abstain the responsibilities of the global leadership and the results of the use of force. In this context, Iraq is a ?rogue state?, also in the ?axis of evil?. US claims that Iraq, having weapons of mass destruction and the connection with Al-Quida terrorist organization, supplies a threat against US which is the global guarantor of liberty, peace and stability. Therefore, US eliminates the threat as a hegemonic power in order to restore peace, security and stability that the international system needs for. So, US? global practices, leading to invasion, acquire the ?legitimacy? because the international system is anarchic for not having the central authority which would regulate the system itself and therefore needs for the practices of the hegemon. 118

Rabies is a fatal disease of all warm blooded animals. In this investigation the distribution of the rabies virus was determined by real time PCR, and comparison of PCR against histopathology, Seller reaction and florescent antibody test for diagnosis, was made. The material of the research was composed of 25 head of the cattle with rabies infection that was brought to Adana Veterinary Control and Research Institute between the years 2007-2009. All of the cases were determined viral nucleic acid by real time PCR. Eleven of them were positive by Seller, 15 were positive by histopathologically and 21 was positive by fluorescent antibody reaction for rabies. In this research it was observed that the amount of the viral nucleic acid was higher in cerebellum than the other parts of the head. A positive correlation was found between the viral load on the different areas of the head and viral load on origin of the nerves innerved these areas. The results of this study confirmed the real time PCR can be used in cases that rabies cannot be diagnosed by routine methods and absence of cerebrum and cerebellum., Kuduz bütün sıcakkanlı canlılarda görülen, öldürücü zoonoz bir hastalıktır. Bu çalışmada Real Time PCR tekniği ile kuduz virüsünün sığır kafasındaki lokalizasyonları tespit edilerek, kuduz hastalığının teşhisinde Real Time PCR ile histopatoloji, Seller boyama ve floresan antikor testi (FAT) karşılaştırıldı. Çalışmanın materyalini Adana Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsüne 2007-2009 yılları arasında getirilen kuduz pozitif 25 adet sığır kafası oluşturdu. Real Time PCR ile kuduz olduğu belirlenen 25 olgunun 21’inde FAT ile 11’inde Seller boyama ile 15’inde histopatolojik olarak kuduza ait bulgular tespit edildi. Real Time PCR ile cerebellum’larda belirlenen viral nükleik asit miktarının diğer bölgelere göre daha fazla olduğu, kafanın farklı bölgelerinde ve bu bölgeleri inerve eden sinirlerin orijin yerlerinde belirlenen viral nükleik asit miktarları arasında pozitif korelâsyonun bulunduğu belirlendi. Beyin ve beyinciğin klasik yöntemlerle muayeneye uygun olmadığı durumlarda Real Time PCR'nun teşhis için kullanılabileceği ve yine beyin ve beyinciğin bulunamadığı durumlarda kafanın farklı bölgelerinden alınan örneklerden Real Time PCR ile kuduz hastalığının teşhisinin yapılabileceği kanaatine varıldı.

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2008, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2008, Bu çalışma çerçevesinde siltli killerin deprem yükleri altında nasıl bir davranış göstereceği üzerinde durulmuştur. Laboratuar ortamında kuru yağmurlama yöntemiyle hazırlanan örselenmiş siltli kil numuneleriye yapılan dinamik ve statik deneylerle taşıma gücü kaybına neden olan hususlar araştırılmıştır. Çalışmada kullanılan siltli kil numunesi Adapazarı Cumhuriyet Mahallesi’den alınmıştır.Deneyler dinamik burulmalı kesme ve dinamik üç eksenli deney sistemleri ile yapılmıştır. Dinamik burulmalı kesme deney aletiyle yapılan deneylerde doygunluğun, plastisitenin ve kuru birim hacim ağırlığının dinamik davranışa etkileri araştırılmıştır. Dinamik üç eksenli deney sistemiyle yapılan deney seti ise dinamik burulmalı deney sisteminden çıkan sonuçlarla karşılaştırılmıştır, The framework of this study focuses on how silty clays behave under earthquake loads. The reasons which cause loss of bearing capacity by the dynamical and static tests experienced with disturbed silty clay specimens has been investigated in laboratory. Silty clay specimens used in the study has been collected from Cumhuriyet district, Adapazari.The tests has been performed with dynamical torsional shear and dynamical triaxial test systems. The effects of saturation, plasticity, dry density of soil to dynamical behavior have been investigated in the test made by dynamical torsional shear system. Test set formed with dynamical triaxial test system has been compared to the results of test set made with dynamical torsional shear systems., Yüksek Lisans, M.Sc.

Turizm, özünde insan odaklı bir faaliyet olması ve son yıllarda hızla büyüyen kitlesel birhareket özelliini kazanmasından dolayı önemli sosyo-kültürel etkilere sebep olmaktadır. Turizminsebep olduu muhtemel sosyal ve kültürel etkilerin incelenmesi özellikle ev sahibi toplumun yapısındameydana gelen deiimlerin belirlenebilmesi açısından önemlidir. Dier taraftan turizm hareketlerinemekân tekil eden bölgelerdeki yerel halkın turizm faaliyetlerini ve turizmin sosyo-kültürel etkilerinialgılayıları ve bu faaliyet ve etkilere karı takındıkları tavrın belirlenebilmesi, bölgesel ve ulusalturizm politikalarının gelitirilmesi ve baarı ile uygulanabilmesi için göz önünde bulundurulmasıgereken önemli bir dier faktördür. Yerel halkın sürekli yaam sahası olan bölgelerde yaanan turizmhareketleri konusundaki bakı açısının ve tutumlarının belirlenebilmesi, bölge için planlanan turizmgiriimlerinin olumlu sonuçlar verebilmesi için önemli bir temel tekil edecektir. Bu balamda, buaratırmanın amacı turizmin sosyo-kültürel etkilerini incelemek ve yerel halkın turizmdenkaynaklanan sosyo-kültürel deiimler konusundaki görü ve tutumlarını belirlemektir. Bu amacayönelik olarak, Düzce ilinin Akçakoca (Merkez) ilçesi halkı küme olarak seçilmi ve yerel halka 360adet anket uygulanmıtır. Uygulama sonunda elde edilen verileri betimlemek amacıyla ankette yeralan her bir ifade frekans ve yüzde daılımları alınarak deerlendirilmi ve söz konusu her bir ifadeyeyönelik olarak belirtilen görülerin yerel halkın demografik özelliklerine göre 0,05 anlamlılıkdüzeyinde önemli bir farklılık gösterip göstermedii Baımsız Örneklemler için T-Testi ve TekFaktörlü Varyans Analizi ile test edilmitir. Çıkan sonuçlara göre Akçakoca halkının genel olarak,turizmin, sosyo-kültürel etkilerini algılayılarında olumsuz bir görüe sahip olmadıı gözlemlenmitir.Dier taraftan yerel halkın turizmin yörelerindeki sosyo-kültürel etkilerine dair görüleri, anketekatılan deneklerin yörenin yerlisi olup olmama durumuna göre 0,05 anlamlılık düzeyinde önemli birfarklılık gösterdii ortaya çıkmıtır. Yerel halkın turizmin sosyal ve kültürel etkilerini algılamalarınailikin sonraki alan aratırmalarında, uygulamaya denek olan bölge halkının sosyal ve kültürelözellikleri hakkında aratırmacının ön aratırma yapması, bölge halkının sosyo-kültürel özelliklerihakkında bilgi edinmesi, bununla birlikte konuya turistler açısından da yaklaılması, yapılacak olanaratırmanın sonuçlarının daha isabetli deerlendirilmesini salayabilir. Recently, tourism has caused considerable social and cultural impacts because of its mainsubject is human and is an activity that has been increasing,. Researching of social and culturalimpacts of tourism is important especially to determine the changing of host residents socio-culturelstructure. On the other hand, determining the perceptions and attitude of host residents towardstourism activity is an other important factor in order to be able to plan and practice the local nationaltourism policy succesfully. To be able to determine percepcions and attitudes of host residents will besignificant base so that tourism activities can produce positive result fort he region.The aim of this study is to examine the social and cultural impacts of tourism and deteminethe perceptions and attitudes of host residents stemming fromt urism activity. For this purpose, asurvey has been conducted into 360 local people which live in Akçakoca. In order to describe the dataprovided, each statement frequency and percentage distribution were evaluated and the connection ofeach factor that formed the survey to guests demographic characteristics were analyzed by usingIndependent Samples T-Test and One-Way Anova. According to results, it was absorved the hostresidents have positive perceptions and attitudes toward tourism activity in the region. Othe otherhand, the observation of the host residents about the socio-cultutal impacts of tourism have beenshowed significant differencess by host residents? demographic characteristics (if they are local peoplein this region or not). 98

ÖZ LAZER İLE LOKAL OLARAK ISITILAN PARÇALARIN ŞEKİLLENDİRİLMESİ Özmen, Murat Yüksek Lisans, Malana Mühendisliği Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Dr.-Ing. A. Erman Tekkaya Mart 2005, 166 sayfa Metaller yüksek sıcaklıklarda daha kolay işlenebildiklerinden karmaşık şekilli parçaların üretiminde sıcak şekillendirme daha yaygın olarak tercih edilir ve uygulanır. Herbiri avantaj ve dezavantajlara sahiptir. `Sıcak Şekillendirme` terimi daha çok iş parçasının tamamının yüksek sıcaklıklarda işlenmesi durumu için kullanılmaktadır. Buna karşın, baza ürünler için iş parçasında sadece bölgesel bir şekillendirmeye ihtiyaç duyulabilmektedir. Parça üzerinde bölgesel deformasyonların elde edilmesini gerektiren bu durumda bölgesel ısıtmaya dayalı bir şekillendirme işlemi üretim kolaylığı sağlayacaktır. Bunun yamsıra daha basit ekipmanlarm kullanımına da imkan verilecektir. Bu çalışmada lazer ile bölgesel olarak ısıtılan silindirik parçalarda tek işlemde ve sadece düz kalıplar kullanılarak lokal deformasyonların elde edilmesi amaçlanmıştır. İşlem bütün ve boru parçalar üzerinde deneysel olarak ve sonlu elemanlar yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu çalışmaların birarada yürütülmesi suretiyle bölgesel deformasyon optimum seviyeye çıkartılmıştır. İşlemin sınırlarının belirlenmesi amacıyla değişik ilk geometrilerde üç farklı malzeme kullanılmış ve lazerle ısıtma için farklı işlemler uygulanmıştır. Çalışma sonucu çıkan ürünlerden örnekler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Soğuk Dövme, Sıcak Dövme, Lazerle Bölgesel Isıtma, Sonlu Eleman Analizleri ABSTRACT FREE FORMING OF LOCALLY LASER HEATED SPECIMENS Özmen, Murat M. S., Department of Mechanical Engineering Supervisor: Prof. Dr.-Ing. A. Erman Tekkaya March 2005, 166 pages As metals have high formability at elevated temperatures, hot forming is preferred and widely used in manufacturing of complicated geometries. The term `hot forming` is usually used if the whole workpiece is processed at elevated temperatures. However, for certain products high formability is required only locally. Forming by local heating is proposed to provide ease of manufacturing of local forms on the workpiece. Also, tools can be simplified by this method. In this study, local laser heating procedures are applied to obtain local forms on cylindrical bulk metal products in a single step. Locally heated workpieces are formed between two flat dies. Both solid and hollow products have been investigated experimentally and by finite element modeling. The experimental studies and finite element analyses are done simultaneously in order to obtain optimum local deformation characteristics. Three different materials together with different initial geometries and various local laser-heating procedures are applied to search for the process window. The limits of applicability are determined and examples of application are supplied. Keywords: Cold Forging, Hot Forging, Local Laser Heating, Finite Element Analysis IV 182

Bir organofosforlu insektisit olan Guthion'un (azinphosmethyl) laboratuvar koşullarında barındırılan Microtus canicaudus (Kuzey Batı Amerika tarla faresi) 'da bazı biyobelirteçler kullanılarak, etkileri araştırıldı. Bu amaçla hayvanlardan alınan plazma örneklerinde laktat dehidrogenaz (LDH), kreatin kinaz (CK) ve izositrat dehid- rogenaz (ICDH) enzim aktiviteleri incelendi. Ayrıca plazma kreatinin ve kan üre nitrojeni (BUN) konsantrasyonları be lirlendi. Bundan başka asetilkolinesteraz enzim aktivitesi beyin doku homo jenatlarında incelendi. Kan akyuvar hücre farklılaşması oranları ve hematokrit değerleri insektisit etkisine bağlı olarak ele alındı. Vücut ağırlığı, besin ve su tüketimi gibi bazı toksikolojik parametreler hayvanla rın sağlık durumlarının belirlenmesinde değerlendirme kap samına alındı. Araştırmada tüm spektrofotometrik analiz yöntemleri için bir mikroplate okuyucu sistemi seçildi ve yöntemler bu cihaz için modifiye edildi. Hayvanların elimizdeki kimyasal ile muamelesi için iki ana test grubu oluşturuldu. Bunlardan birisi `Letal Konsantrasyon (LC)` test grubu, diğeri de `Disseksiyon (DS)` test grubu olarak adlandırıldı. Uygulama grupları olarak üç farklı insektisit konsantrasyonu seçildi ve bun lardan birisi M. canicaudus için LC50 dozu olarak bilinen 322 ppm'lik konsantrasyondu, insektisit dozlarından birisi daha düşük konsantrasyonda (161 ppm) ve diğeri de LC50 do zundan yüksek konsantrasyonda (428 ppm) seçildi. Herbir test grubu için ayrıca bir kontrol grubu oluşturuldu ve bu hayvanlar yalnızca dilusyon maddeleri olan aseton ve mısırözü yağı ile muamele edilmiş yem ile beslendiler. Test gruplarının her birini oluşturan uygulama gruplarında tüm hayvanlar her kafeste bir Microtus olacak şekilde barındırıldı. `LC` test grubu hayvanları deney süresince iki gün de bir kan örneklerinin alınması için kullanıldı. Deneyin son gününde (14. gün) canlı kalan hayvanlar ise dissekte edildi. `DS` test grubu hayvanlar rastgele seçilerek, yalnızca disseksiyon günlerinde kan örneklerinin alınmasını takiben öldürüldü ve beyin dokuları alındı. Yapılan deneysel çalışma sonuçlarına göre; a) Guthion etkisine bağlı olarak, vücut alırlığının her iki test grubunda da önemli düzeyde azaldığı saptandı (P

Bu çalışmada, erişkin zebrabalığının (Danio rerio, (Hamilton 1822)) organofosfat grubu pestisitlerden fosalon ve piretroit grubu pestisitlerden sipermetrinin ve bunların karışımlarına subletal dozlarda maruz kalmalarının toksik etkileri ve bu etkilerin geri dönüşürlüğünün çeşitli biyokimyasal belirteçler kullanılarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. 96 saatlik test sonucunda fosalon ve sipermetrinin ortalama öldürücü konsantrasyon (LC50) değerleri sırasıyla 2.254 mg AI/L ve 0.0144 mg AI/L olarak tespit edilmiştir. Seçilen pestisitlerin subletal uygulama konsantrasyonları 96 saatlik LC50 değerine göre belirlenmiştir. D. rerio bireyleri fosalon ve sipermetrinin ayrı ayrı LC50/2, LC50/4 ve LC50/10 konsantrasyonlarına ve bu konsantrasyonların ikili karışımlarına (1:1) 96 saatlik statik yenilemeli test sisteminde maruz bırakılmıştır. 96 saat'lik subakut toksisite testi sonunda balıklar normal yaşam koşullarına alınmış ve tekrar düzenli olarak beslenmeye devam edilmiştir. Ortam taze su ile gün aşırı yenilenmiş ve balıklardan 10 ve 20 gün sonunda alınan örnekler, 96 saat uygulama grubu ile birlikte değerlendirilmiştir. Pestisitlerin etkileri ve geri dönüşüm sürelerinin oluşturduğu değişimleri tespit etmek amacıyla, glutatyon S-transferaz (GST), karboksilesteraz (CaE), asetilkolinesteraz (AChE), glutatyon redüktaz (GR), katalaz (CAT), glutatyon peroksidaz (GPx), laktat dehidrogenaz (LDH), alanin amino transferaz (ALT), aspartat amino transferaz (AST) enzimleri biyobelirteç olarak değerlendirilmiştir.Her iki pestisite ayrı ayrı veya farklı kombinasyonlarda pestisit karışımlarına maruz kalan balıklarda seçilen biyobelirteç enzimlerin önemli düzeyde aktivasyon veya inhibisyona uğradığı saptanmıştır. Sonuçlar, seçilen pestisitlerin çok düşük konsantrasyondaki subletal dozların dahi D. rerio üzerinde toksik potansiyele sahip olduğunu göstermektedir. Çalışmamızda GST, CaE, AChE ve GR enzimlerin aktivitelerinde görülen değişimler kullanılan pestisitlerin ve karışımlarının subletal konsantrasyonlarının toksik risklerini gösteren en önemli biyobelirteçler olarak öne çıkmaktadır. Diğer taraftan, balıklarda pestisite maruz kalmanın sonlanmasını takip eden 20 günlük geri dönüşüm periyodunun enzim aktivitelerinin kontrol grubu düzeylerine dönmesinde yetersiz olduğunu, organizmaların doğal ortamlarda bu gibi pestisitler ve karışımlarına maruz kaldıklarında daha uzun geri dönüşüm sürelerine ihtiyaç duyabileceklerini göstermiştir. Ayrıca sonuçlarımız, D. rerio'nun sucul ekosistemlerde, pestisit kirliliğinin ve toksik etkinin geri dönüşürlüğünün belirlenmesi için kullanışlı bir test organizması olduğunu ve seçilen biyokimyasal belirteçlerin de pestisit toksisitesini iyi bir şekilde yansıttığını göstermektedir. This study was aimed to determination of toxicity and also recovery of toxic effects using various biochemical markers on zebrafish (Danio rerio, (Hamilton 1822)) adults who were exposed to phosalone and cypermethrin pesticides or their mixtures as an organophosphate or pyrethroid groups, respectively. Due to this, LC50 values of 96h exposure to the selected pesticides were calculated as 2.254 mg AI/L for phosalone and 0.0144 mg AI/L for cypermethrin and the application concentrations of selected pesticides were determined according to the calculated LC50 values. Fish were exposed to the pesticides separately or their mixtures using LC50/2, LC50/4 and LC50/10 concentration with the binary mixtures (1:1) were used for 96 hour static renewal test system. After the 96 h exposure periods, some fish samples were stored for further assays in ultra-freezer, but remaining were transferred into clean tanks and they were continued to feed daily during the study for recovery studies. The media in the tanks were changed every other day and remaining fish were collected on day 10 or 20 for biochemical assays to compare 96 h exposed samples with together. For this aim, glutathione S-transferase (GST), carboxylesterase (CaE), acetylcholinesterase (AChE), glutathione reductase (GR), catalase (CAT), glutathione peroxidase (GPx), lactate dehydrogenase (LDH), alanine aminotransferase (ALT), aspartate aminotransferase (AST) were assayed as biochemical markers.It was determined for exposed fish in both pesticide or mixture groups that the selected enzyme markers were significantly activated or inhibited by the pesticide exposures. Also, the results show that D. rerio samples were affected by even in very low concentrations of sublethal exposures of the pesticides. The GST, CaE, AChE and GR were represented the toxicity of pesticide exposures which are the most suitable biomarkers for evaluating the toxicity. On the other hand, results show that 20 days of recovery period after the termination of pesticide exposure was not enough to recovery of enzyme activities in normal levels such as in control groups and it was also showed that the recovery period may need more time than 20 days in their natural habitat if the fish was exposed to such pesticides. This study also represented that D. rerio is suitable test organisms to determine pesticide pollution and recovery of the toxic effects of used pesticides in aquatic systems and the selected biochemical markers are the suitable to determine pesticide toxicity on these organisms. 116

Dünyada en fazla kullanılan tarımsal mücadele yöntemleri, kimyasal yöntemlerdir. Kimyasal mücadelenin temelinde pestisit olan sentetik zirai maddeler vardır. Bu çalışmada Xenopus laevis'in (Afrika Pençeli Kurbağası) erken gelişim evrelerinde neonikotinoid grubu insektisitlerden thiakloprid, strobilurin grubu fungusitlerden trifloksistrobin'in ticari formlarının ve bunların karışımlarının toksik etkilerinin çeşitli biyokimyasal belirteçler kullanılarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. 96 saatlik test sonucunda thiakloprid ve trifloksistrobinin ortalama öldürücü konsantrasyon (LC50) değerleri, sırasıyla 13.41 mg AI/L ve 0.09 mg AI/L olarak tespit edildi. Seçilen pestisitlerin uygulama konsantrasyonları 96 saatlik LC50 değerlerine göre belirlendi. 50-58. evredeki Xenopus laevis iribaşları, thiakloprid ve trifloksistrobinin ayrı ayrı LC50, LC50/2, LC50/10, LC50/20, LC50/50 ve LC50/100 konsantrasyonlarına ve bu konsantrasyonların ikili karışımlarına (1:1) 96 saatlik statik yenilemeli test sisteminde maruz bırakıldı. Bunun dışında, pestisitlerin 96 saatlik LC50, LC50/2, LC50/10, LC50/20, LC50/50 ve LC50/100 değerleri karışımlarına 24 saat süresince maruz bırakıldılar. Ayrıca, amfibi iribaşlarında pestisitlerin etkisi, glutatyon S-transferaz (GST), glutatyon redüktaz (GR), asetilkolinesteraz (AChE), karboksilesteraz (CaE), glutatyon peroksidaz (GPx), katalaz (CAT), alanin amino transferaz (ALT), aspartat amino transferaz (AST), laktat dehidrogenaz (LDH), Na+/K+-ATPaz, Ca+2-ATPaz, Mg+2-ATPaz ve toplam ATPaz biyobelirteçleri kullanılarak incelenmiştir. Pestisitlerin ve karışımlarının 96 saatlik uygulamaları sonucunda, thiakloprid ve trifloksistrobin'in LC50 değerleri karışımının bütün iribaşları öldürdüğü belirlenmiştir. Her iki pestisitin ayrı ayrı uygulama değerlerinin ve pestisit karışımına ait en düşük konsantrasyonların seçilen biyobelirteç enzimleri (aktivasyon/inhibisyon) önemli düzeyde etkilediği saptanmıştır. Pestisit karışımlarının 96 saatlik LC50, LC50/2, LC50/10, LC50/20, LC50/50 ve LC50/100 uygulama değerlerine 24 saat boyunca maruz kalan iribaşlarda da enzim aktivitelerinin önemli düzeyde etkilendiği belirlenmiştir.Araştırma sonuçları, seçilen pestisitlerin 50-58. evredeki X. laevis iribaşlarında toksik potansiyele sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca, pestisitlerinlerin karışım olarak uygulandıklarında, LC50/2 ve LC50 değerlerinden çok daha düşük konsantrasyonlarda etki gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca sonuçlarımız, X. laevis iribaşlarının sucul ekosistemlerde, pestisit kirliliğinin belirlenmesini amaçlayan çalışmalar için uygun bir test organizması olduğunu ve seçilen biyokimyasal belirteçlerin de pestisit toksisitesini iyi bir şekilde yansıttığını göstermektedir. The chemical methods are the most widely used one for pest control around the world. Agricultural ingredients are synthetic chemicals called pesticides on the basis of the struggle. This study aimed to evaluate toxicity of neonikotinoid insecticide thiacloprid, strobilurin fungicide trifloxystrobin and their mixtures on early developmental stages of Xenopus laevis by using various biochemical markers. In the result of 96-hour test, median lethal concentration (LC50) values of thiacloprid and trifloxystrobin were determined as 3.41 mg AI/L and 0.09 mg AI/L, respectively. The application concentrations of selected pesticides were determined according to the 96-hour LC50. Tadpoles in stage 50 to 58. were exposed to LC50, LC50/2, LC50/10, LC50/20, LC50/50 and LC50/100 concentrations of thiacloprid and trifloxystrobin separately and also double mixtures (1:1) of these concentration in 96-hour static renewal test system. In addition to the 96-hour tests, tadpoles were also exposed to pesticide mixtures for 24-hours using LC50, LC50/2, LC50/10, LC50/20, LC50/50 and LC50/100 values. Furthermore, effects of pesticides were determined by using glutathione S-transferase (GST), glutathione reductase (GR), acethylcholinesterase (AChE), carboxylesterase (CaE), glutathione peroxidase (GPx), catalase (CAT), alanine amino transferase (ALT), aspartate amino transferase (AST), lactate dehydrogenase (LDH), Na+/K+-ATPase, Ca+2-ATPase, Mg+2-ATPase ve total ATPase as biomarkers in amphibian tadpoles. In the results of 96-hour pesticide or pesticide mixture applications, mixtures of Thiacloprid and Trifloxystrobin in LC50 value caused to the death of all tadpoles. The individual values of both pesticides and the lowest concentrations of pesticide mixtures significantly affected (inhibited/activated) selected enzyme markers. The enzyme activities were also affected in tadpoles exposed to mixtures of pesticides using the application values of LC50, LC50/2, LC50/10, LC50/20, LC50/50 and LC50/100 of 96-hour exposure time for 24-hour exposure.The results indicated that selected pesticide and pesticide mixtures have toxic potential on X. laevis tadpoles in stage 50 to 58. Furthermore, when applied as mixtures, the pesticides showed a toxic effect on tadpoles at concentrations much lower than their LC50/2 or LC50 values. Also, our results showed that X. laevis tadpoles at stage 50 to 58 can be used as a suitable test organism and the selected biochemical markers may also serve well for studies with the aim of determining pesticide pollution in aquatic ecosystems. 177

Bu çalı?mada, kadmiyum (Cd), kur?un (Pb), bakır (Cu) ve bu metallerin karı?ımlarının Xenopus laevis iriba?ları üzerine etkilerinin saptanması amaçlandı. Bu amaçla, seçilen metallerin uygulama konsantrasyonları Avrupa Birliği (AB) içme suları yönetmeliğinde belirtilen kabul edilebilir sınır değerler ve 96 saatlik test sonucu elde edilen ortalama öldürücü konsantrasyon (LC50) değerlerine göre belirlendi. Buna göre, 46. evredeki Xenopus laevis iriba?ları 0.005 (AB değeri), 0.52 (LC50/10), 2.59 (LC50/2) ve 5.18 mg/L (LC50) Cd; 0.01 (AB değeri), 12.3 (LC50/10), 61.53 (LC50/2) ve 123.05 mg/L (LC50 değeri ) Pb; 0.01, 0.085 (LC50/10), 0.425 (LC50/2) ve 0.85 mg/L (LC50) Cu ve bu metallerin belirlenen konsantrasyonlarının ikili karı?ımlarına (1:1) ve üçlü karı?ımına (1:1:1) 96 saatlik statik yenilemeli test sisteminde maruz bırakıldı. Bunun dı?ında, metallerin 96 saatlik LC50 ve LC50/2 değerleri karı?ımlarına 24 saat süresince maruz bırakıldılar. Amfibi iriba?larında metallerin, glutatyon S-transferaz (GST), glutatyon redüktaz (GR), asetilkolinesteraz (AChE), karboksilesteraz (CaE), glutatyon peroksidaz (GPx), katalaz (CAT) enzimleri ve metallotiyonein (MT) miktarı üzerine etkileri saptandı. Metallerin ve karı?ımlarının 96 saatlik uygulamaları sonucunda, Pb ve Cd?un LC50 değerleri karı?ımının ve Pb+Cu, Cd+Cu ve Pb+Cd+Cu karı?ımlarında ise metallerin LC50 ve LC50/2 değerleri karı?ımlarının bütün iriba?ları öldürdüğü belirlendi. Metallerin tek ba?larına LC50/2 ve LC50 değerleri ile dü?ük metal konsantrasyonları karı?ımlarının seçilen biyobelirteç enzimleri önemli düzeyde etkilediği ve MT miktarının konsantrasyonla ili?kili olarak arttığı saptandı. Metallerin 96 saatlik LC50 ve LC50/2 değerleri karı?ımlarına 24 saat süresince maruz bırakılan iriba?larda GST, GR ve CAT enzimlerinin önemli düzeyde etkilendiği ve MT miktarının önemli düzeyde arttığı saptandı. Ara?tırma sonuçları, metallerin 46. evredeki X. laevis iriba?larında toksik potansiyele sahip olduğunu göstermi?tir. Ayrıca, metallerin karı?ım olarak uygulandıklarında, LC50/2 ve LC50 değerlerinden çok daha dü?ük konsantrasyonlarda toksik etki gösterdiği belirlenmi?tir. Ayrıca sonuçlarımız, X. laevis iriba?larının sucul ekosistemlerde, metal kirliliğinin belirlenmesini amaçlayan çalı?malar için uygun bir test organizması olduğunu ve seçilen biyokimyasal belirteçlerin de metal toksisitesini iyi bir ?ekilde yansıttığını göstermektedir. ANAHTAR KEL?MELER: Kadmiyum, Kur?un, Bakır, Metal Toksisitesi, Xenopus laevis, Enzim. The aim of this study was to determine the effects of cadmium (Cd), lead (Pb), copper (Cu), and their mixtures on Xenopus laevis tadpoles. For this aim, the application concentrations of metals were determined according to their acceptable limit values in drinking water set forth by the European Union (EU) and the 96-hour median letal concentration values (LC50). Given these, tadpoles in stage 46 were exposed to 0.005 (EU limit value), 0.52 (LC50/10), 2.59 (LC50/2) and 5.18 mg/L (LC50) Cd; 0.01 (EU limit value), 12.3 (LC50/10), 61.53 (LC50/2) and 123.05 mg/L (LC50) Pb; 0.01, 0.085 (LC50/10), 0.425 (LC50/2) and 0.85 mg/L (LC50) Cu and the metals were applied as double (1:1) and triple (1:1:1) metal mixtures in 96-hour static renewal test system. In addition to the 96-hour tests, tadpoles were also exposed to metal mixtures for 24-hours using LC50/2 and LC50 values. Effects of metals on glutathione S-transferase (GST), glutathione reductase (GR), acethylcholinesterase (AChE), carboxylesterase (CaE), glutathione peroxidase (GPx), catalase (CAT) levels and amount of metallothionein (MT) in tadpoles were determined. The results from 96-hour metal or metal mixture applications showed that all tadpoles died when exposed to LC50 value mixtures of Pb and Cd. Also, all tadpoles died when exposed to LC50/2 or LC50 value of metals in Pb+Cu, Cd+Cu and Pb+Cd+Cu mixtures. The LC50/2 and LC50 values of metals and the lowest concentrations of metal mixtures significantly affected selected enzymatical biomarkers. Also, the amount of MT significantly increased with exposure concentrations. The GST, GR and CAT activities were significantly affected and amount of MT significantly increased with the exposure to mixtures of metals using the application concentrations of LC50/2 or LC50 of 96-hour exposure time for 24-hour exposure for all tadpoles. The results indicated that metal and metal mixtures have toxic potential on X. laevis tadpoles in stage 46. Furthermore, when applied as mixtures, the metals showed a toxic effect on tadpoles at concentrations much lower than their LC50/2 or LC50 values. Also, our results showed that X. laevis tadpoles can be used as a suitable test organism and the selected biochemical markers may also serve well for studies with the aim of determining metal pollution in aquatic ecosystems. KEY WORDS: Cadmium, Lead, Copper, Metal toxicity, Xenopus laevis, Enzyme. 132

Bu çalışma ile son yıllarda halk arasında popüler bir besin maddesi olan ve gün geçtikçe tüketimi artan keten bitkisi tohumunun, antioksidatif ve antikarsinojen etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmada ağırlıkları ortalama 20 (±2 gr) gram olan 8 haftalık 60 adet dişi fare (Mus musculus, Bulb-C) çeşitli formlarda beslenmeye tabi tutulmuşlardır. Deney süresince farelerin beslenmesi (ad libitum) izlenerek tüketilen yem miktarları kaydedilmiştir. Hayvanların tükettiği çeşme suyu (ad libitum) miktarı da belirlenmiştir. Ayrıca hayvanlarda çalışma süresince vücut ağırlığı düzenli olarak izlenmiş ve kaydedilmiştir. Araştırmaya alınan hayvanların bir kısmına (MNU) n-methyl n-uresurea enjeksiyon ile uygulanmıştır. Keten bitkisi tohumu ise hayvanların besinlerine katılarak, sindirim sistemi yolu ile verilmiştir. Uygulamanın 1., 2., 4., 8., 10. ve 12. haftalarında kan örnekleri alınan fareler, 12. hafta sonunda eter anestezisi altında servikal dislokasyon ile öldürülmüş ve karaciğer, bağırsak, mide dokuları histopatolojik değerlendirmeler ve/veya seçilmiş enzimatik biyobelirteç (EROD, AST, ALT, LDH, GST, GR, GPX, CAT, CaE) değerlendirmeleri için alınmıştır.Yapılan histopatolojik değerlendirme sonuçlarına göre, kontrol grubundaki farelerin karaciğer dokuları normal histolojik yapıda gözlenirken, hayvanlara sadece MNU uygulaması yapılan grupta karaciğer parankimasında hemoraji ve nekroz alanları izlenmiştir. MNU uygulaması yanı sıra deney süresince keten tohumlu diyetle beslenen farelerde karaciğer kesitleri genellikle normal histolojik yapıda izlenirken, yer yer fokal nekroz alanları da dikkat çekmiştir. Bu durum MNU uygulaması ile birlikte olduğunda keten tohumunun kısmen toksik etkinin azaltılmasında olumlu rolü olabileceğini düşündürmektedir. Ayrıca, dokularda hasarı saptama bakımından biyobelirteçler olarak kullanılan enzim aktivite değerleri de önem taşımaktadır. Buna göre sadece keten tohumu tüketen ve MNU uygulamasına tabi tutulmayan hayvanlarda tespit edilen düşük enzim aktivite değerlerine karşın, diğer gruplarda enzim aktivitesinde belirgin olarak bir artış tespit edilmiştir. Çalışmamızda elde edilen veriler, keten tohumu bitkisinin, MNU tarafından oluşturulan oksidatif stresi baskılayıcı rol oynayabileceğini düşündürmektedir. Bununla birlikte elde edilen araştırma bulgularına bağlı olarak, bu konuda daha detaylı ve başkaca biyobelirteçler de kullanılarak keten bitkisi tohumunun güvenirliğinin test edilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. In this study, our aim was to investigate the antioxidative and anticarcinogenic effects of flaxseed, a popular functional food additive. Eight-weeks old 60 female mice (Mus musculus, Bulb-C), avaraging 20 (±2 gr) grams in weight, were used. Mice were fed ad libitum and had free access to tap water. The consumption of food and water were monitored during the course of experiments. Body weight of the animals was observed and recorded. Some animals were exposed to n-methyl n- nitrosurea (MNU) intraperitonally at 50 mg/kg. Flaxseed were given to animals by mixing its grounded powder in commercial mice chow and animals consumed these mixture ad libitum. Blood was sampled at the 1, 2, 4, 8, 10 and 12th week of the experiments, from retroorbital sinusoids by microcapillary tubes for collecting the plasma samples. Animals were sacrificed by cervical dislocation under ether anaesthesiae at the end of 12th week after the last blood collection. Liver, intestine and stomach were removed immediately by surgical technics to use in histopathological examinations and/or for selected biomarker enzyme activity assays. For this aim, ethoxyresorufin O-deethylese (EROD), aspartate aminotransferase (AST), alanine aminotransferase (ALT), lactate dehydrogenase (LDH), glutathion S-transferase (GST), glutathione reductase (GR), glutathione peroxidase (GPX), catalase (CAT) and carboxylestarase (CaE) activities were determined from the plasma and/or liver tissue samples.According to the results obtained from histopathological tests, only MNU exposed group found to have some necroses and hemorages on liver parenchymas though liver tissue of control group was observed as normal. Group exposed to MNU along with flaxseed diet was found to have normal liver histopathology except for some rare necroses. This finding may probably due to the protective effect of flaxseed against toxic potential of MNU. The activity of respective enzymes of the groups consuming only flaxeed (grup 4) on normal diet (control group) found to be lower, whereas the rest showed elavated enzyme activities, suggesting a contribution of MNU. Some natural compounds in the food are assumed to be protective against common stress factors. Flaxseed is a an example of such kind of foods and is consumed widely. Hovewer, there is a need for further studies to consider the flaxseed as a safe food for a healthy life. 116

katı substrat üzerinde mikroorganizmaların üretilmesidir. KSF, funguslarla enzimüretimi için uygundur. Çeşitli lignoselülozik atıklar, lakkaz gibi ligninolitik enzimüretimi için katı substrat fermentasyonunda kullanılmaktadırlar. Beyaz çürükçülfungusların üretmiş olduğu lakkaz, fenolik ve fenolik olmayan bileşikleri oksitlemeyeteneklerinden dolayı tercih edilmektedir.Bu çalışmada, katı substrat üzerinde Funalia trogii ve Trametes versicolor ilelakkaz üretimi test edilmiştir. Zeytinyağı fabrikası atıksuyu (ZYFA), alkol fabrikasıatıksuyu (vinas), peyniraltı suyu ve melas, katı substratı nemlendirmek içinkullanılmıştır. Bakır, pepton, glukoz, maya özütü, ksilidin gibi çeşitli indükleyiciler,katı substrat fermentasyonunda lakkaz üretimini arttırmak için denenmiştir. Buindükleyicilerden özellikle bakır ilavesi, lakkaz aktivitesini arttırmıştır ve bazıatıksuların kullanımı, lakkaz üretimini pozitif yönde etkilemiştir.Sonuçlar, katı substrat fermentasyonu ile yüksek seviyede lakkazüretilebileceğini göstermektedir. Ucuz ve bol tarımsal artık kullanımı, bu tekniğinekonomik olmasını sağlamaktadır ve atıksu kullanımı, kirlilik problemlerini çözmeyeyardımcı olabilir.ANAHTAR KELİMELER: Katı substrat fermentasyonu, lakkaz, beyaz çürükçülfungus, Funalia trogii, Trametes versicolor Solid substrate fermentation (SSF) is defination for the growth ofmicrooorganisms on moist solid substrate in the absence of free water. SSF is suitablefor the production of enzymes by fungi since SSF processes. Various lignocellulosicwastes have been used in SSF for ligninolytic enzyme production such as laccase.Laccase which is produced by white rot fungi is preferred due to its ability to oxidizeboth phenolic and non-phenolic compounds.In this study, laccase production by Funalia trogii and Trametes versicolor onsolid substrate is tested. Olive oil mill wastewater (OMW), molasses wastewater(vinasse), whey and molasses are utilized for moisturing solid substrate. Variousinducers such as copper, peptone, glucose, yeast extract and xylidine have been assayedfor their ability to enhance laccase production in solid substrate fermentation. In thepresence of inducers, especially, addition of copper increased laccase activity andutilization of some wastewaters positively affected the laccase production.Results showed that, high level of laccase can be produced by solid substratefermentation. Utilization of cheap and abundant agricultural wastes makes thistechnique more economical and using wastewater can help solving pollution problems.KEYWORDS: Solid substrate fermentation, laccase, white rot fungus, Funalia trogii,Trametes versicolor 65

ÖZET Yüksek Lisans Tezi BİR KAYISI BAHÇESİNDE MEVSİMLİK DÜZENLİ PESTİSİT UYGULAMASININ TOPRAK SOLUCANLARINA `LUMBRİCUSSP` ETKİSİNİN İZLENMESİ ERTAN YOLOĞLU İnönü Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı 61 + x sayfa 2006 Danışman: Prof. Dr. Murat ÖZMEN Bu çalışmada, kayısı yetiştiriciliğinde yaygın olarak kullanılan metil paratyon (insektisit), bakır oksiklorür (fungusit), tebukonazol (fungusit) ve thiram'ın (fungusit) tarımsal amaçlı olarak kullanımı sonucu neden olduğu toprak kirliliğinin, hedef olmayan toprak canlıları üzerindeki etkilerinin saptanması amaçlandı. Bu amaçla bir kayısı bahçesinde ağaçlara düzenli mevsimsel ilaçlamanın toprak solucanı (Lıtmbricus sp.) üzerine etkileri, biyokimyasal belirteçler kullanılarak izlendi. Çalışma alanı bölgelere ayrılarak (Ana uygulama alanı, fungusit alanı, insektisit alanı ve insektisit + fungusit alam), 2005 ilkbahar döneminde ilaçlama yapıldı. Mart 2005'de yapılan ilk uygulamada metil paratyon + bakır oksiklorür karışımı kullanıldı. Nisan 2005'de yapılan ikinci uygulamada ise tebukonazol uygulandı. Mayıs 2005'de yapılan üçüncü uygulamada ise metil paratyon + thiram karışımı spreylendi. Her uygulamadan sonra çalışma alanından L, 3., 5., 7. ve 10. günlerde periyodik olarak alınan toprak solucanı örneklerinde mikrozomal bir enzim olan etoksiresorufın-O-deetilaz (EROD) ve sitozolik enzimler olan glutatyon-S-transferaz (GST), karboksilesteraz (CE) ve asetilkolinesteraz (AChE) aktiviteleri saptandı. iBütün pestisit uygulamalarını takip eden 1. günde bütün bölgelerde bazı enzim aktivitelerinde değişiklikler saptandı. Araştırma sonuçlarımız, pestisit karışımının toprak solucanları üzerine, pestisitlerin tek tek uygulanmasından daha etkili olduğunu göstermektedir. Mikrokosm düzeyinde değerlendirilen ekotoksikolojik etkilerin sonucunda biyobelirteç olarak seçilen EROD, AChE ve CE enzimlerinin uygun belirteçler olduğu sonucuna da varılmıştır. Ayrıca, kullanılan pestisitlerin toprak kirliliğine neden olduğu, toprakta hedef olmayan organizmalar açısından olumsuz etkilere yolaçtığı belirlenmiştir. ANAHTAR KELİMELER: pestisit, toprak solucanı, Lumbricus sp., toksik etki ABSTRACT Master Thesis (MSC) EFFECT OF SEASONAL-REGULAR PESTICIDE APPLICATION ON EARTHWORM `LUMBRICUS SP` IN AN APRICOT ORCHARD ERTAN YOLOGLU Department of Biology Institute of Natural Sciences Inonu University 61 +xpp. 2006 Supervisor: Prof.Dr. Murat ÖZMEN In this study, Common pesticides; methyl parathion (as an insecticide), copper oxychloride (as a fungucide), tebuconazole (as a fungucide) and thiram (as a fungucide) were used to determine the effects on non-target organisms. The effects of selected pesticides on earthworm (Lwnbricus sp.) were determined using selected biochemical markers. The study area was divided into four regions (main study area, fungucide area, insecticide area and insecticide+fungucide area) and pesticides were applied at early spring-2005. Parathion methyl + copper oxychloride was used in first application (March 2005) into the main study area. The second pesticide application was done at April-2005 and tebuconazole was used. Final pesticide spreyed at May-2005 and mixture of parathion methyl + thiram was used in this case. Earthworm samples were collected from each application area and other areas at 1st, 3rd, 5th, 7th and 10th days after pesticide applications. The earthworm samples were used to determine ethoxyresorufin-O-deethylase (EROD), glutathion-S-transferase (GST), carboxylesterase (CE) and acetylcholinesterase (AChE) activities from microsomal or cytosolic preparates. mSome enzyme activities were changed in all application areas at 1st day after all of the pesticide applications. Results also showed that, pesticide mixture is more effective than simple application of selected chemicals on earthworm. It is also decided that, selected biomarkers EROD, AChE and CE are the suitable enzymes to determine the effects of this kind of pesticide exposure in an apricot orchard, in this ecotoxicological microcosm study. The pesticides used in this study caused soil pollution and affects adversely to this non-target organisms in the ecosystem. KEYWORDS: pesticide, earthworm, Lumbricus sp., toxic effect IV 71

ÖZET Yüksek Lisans Tezi PİRETROİD GRUBUNDAN İKİ İNSEKTİSİTİN Xenopus /aerâ'de TOKSİK ETKİLERİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA Gülsüm Handan AYDIN İnönü Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı VÜ.+44 sayfa 2004 Danışman: Prof. Dr. Murat ÖZMEN Dünya nüfusunun hızla arttığı çağımızda açlık sorunun çözülebilmesi için üretimi artırmak amaçlı tarım ilaçlarının rasgele kullanımı giderek artan tehlikeli boyutlarda toplum sağlığını ve ekolojik dengeyi tehdit etmektedir. Tüm dünyada azalan amfibi populasyonu ile ilgili sorumlu listesinde de ilk şualarda pestisitler yer almaktadır. Bu çalışmada, piretroit grubundan iki insektisit olan deltamethrin ve lambda cyhalothrin'in Xenopus laevis iribaşları üzerine toksik etkileri araştırıldı. Bu amaçla gelişimlerinin 46. evresindeki iribaşlar, ayn ayrı statik yenilemeli test koşullarında insektisit etkisine 7 gün süre ile maruz bırakıldı. Test süresince 72., 96. ve 168. saatlerdeki ortalama öldürücü madde konsantrasyonu (LC50), En Düşük Olumsuz Etkiye Sahip Konsantrasyon (LOEC) ve En Yüksek Etkisiz Konsantrasyon (NOEC) değerleri belirlendi. Ayrıca bu insektisitlere 24 saat süre ile maruz bırakılmış aynı gelişim periyodundaki iribaşlarda çeşitli biyotransformasyon ve metabolizma enzimlerinin aktiviteleri ölçüldü. Çalışma sonuçlarına göre, deltametrin için belirlenen maruz kalma sürelerindeki LC50 değerleri sırası ile 0,221 mg/L, 0,044 mg/L ve 0,0030 mg/L olarak bulundu. Lambda cyhalothrin için ise LC50 değerleri sırası ile 0,024 mg/L, 0,0090 mg/L ve 0,0040 mg/L olarak saptandı. 24 saat süre ile her iki insektisit etkisine ayn ayn maruz kalan iribaşlarda biyobelirteç olarak kullanılan enzimlerin aktivitelerinde önemli düzeyde bir değişim gözlenmedi. Bununla birlikte, bulgular Xenopus laevis iribaşlarına lambda cyhalothrin'in daha toksik olduğunu, ancak her iki pestisit içinde önemli düzeyde toksik etkinin bulunduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Piretroid insektisit, Deltamethrin, Lambda-cyhalothrin, Xenopus laevis, toksik etki ABSTRACT M.Sc. Thesis TOXICITY OF TWO DIFFERENT PHYRETHROID INSECTICIDE ON Xenopus laevis Gülsüm Handan AYDIN înönü University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology VÜ.+44 pages 2004 Advisor: Murat ÖZMEN, Professor, Ph.D. Increasing pesticide use for a range of agricultural applications puts ecological balance and public health in danger. Decrease in amphibian populations has been partly attributed to increasing pesticide use worldwide. Toxic effects of two different phyrethroid insecticide, deltamethrin and lambda- cyhalothrin, on Xenopus laevis tadpoles were investigated in this study. Tadpoles were exposed to insecticides on static renewal test conditions on their 46th developmental stage for a period of seven days. Median lethal concentration (LC50), lowest observed effective concentration (LOEC), nonobserved effective concentration (NOEC) were determined during 72th, 96th and 168th hours of exposure. Also, different biotransformation and metabolic enzyme activities as the markers of toxicity were investigated after 24 h exposure period. LC50s of deltamethrin of X. laevis tadpoles were determined as 0.221 mg/L, 0.044 mg/L and 0.0030 mg/L for 72, 96 and 162th hours, respectively after three different exposure period. LC50s of lambda-chyalothrin were 0.024 mg/L, 0.0090 mg/L ve 0.0040 mg/L for the same period of time, respectively. Enzymatical activities were not significantly changed after 24 h exposure period both deltamethrin and lambda-cyhdothrin exposure. Although, both pesticides were significantly toxic to tadpoles, lambda-cyhalothrin was determined to be the most toxic insecticide. Key Words: Phyrethroid insecticide, Deltamethrin, Lambda-cyalothrin, Xenopus laevis, Toxic effect n 51

Günümüzde su kaynaklarının çoğu çeşitli tipte endüstriyel atıklar tarafından kirletilmiş olup, tekstil boyar maddelerin atıkları son yıllarda Türkiye' de ve Malatya' da su kirliliğinin önemli kaynaklarından birini teşkil etmektedir. Buna bağlı olarak, ekosistem dengeleri tahrip olmakta ve bu tipte çevresel kirlilik problemlerine bağlı olarak, amfibi populasyonlarının tüm dünyada azaldığı rapor edilmektedir. Bu çalışmada, çeşitli tipte tekstil boyar maddelerinin Xenopus leavis embriyoları üzerine etkileri statik yenilemeli test sisteminde teratojenite testi (FETAX) kullanılarak araştırıldı. Diğer taraftan ölüm oram (LC50), ortalama etkili konsantrasyon (EC50) değerleri, yapısal bozukluk oranı, teratojenik index (Tİ) ve büyümeyi inhibe eden minimum konsantrasyon (MCIG) değerleri de çalışmada hesaplandı. Ayrıca, yedi günlük maruz kalma periyodu boyunca 46. evredeki iribaşlarda subakut toksik etkileri saptandı. Glutatyon S-transferaz (GST), karboksilesteraz (CaE) ve laktat dehidrogenaz (LHD) aktiviteleri 24 saat süre ile çeşitli dozlarda boyar madde etkisine maruz kalan iribaşlarda ölçüldü. Araştırma sonuçları tekstil boyar maddelerinin Xenopus embriyoları ve iribaşları üzerine toksik potansiyele sahip olduğunu göstermektedir. Ayrıca, test edilen bütün boyalar embriyo gelişimini baskılamıştır ve Xenopus leavis iribaşlarında çeşitli tiplerde yapısal bozukluklara neden olmuştur. Hem fitallosiyanin hem de azo boyalarının teratojenik aktivitesi belirlenmiştir. Buna göre, astrazon boyalarının test edilen bütün boyalar arasında en yüksek toksik etkiye sahip oldukları ve astrazon mavisinin ise en fazla toksik etkili boyar madde olduğu bulundu. Araştırmada, 24 saatlik maruz kalma sürecinde boyar maddelerin çeşitli enzim aktivitelerinde değişime yol açtığı saptandı. Ayrıca, Xenopus gelişimi periyoduna bağlı olarak, test edilen boyaların toksisitesinde de artış saptandı. ANAHTAR KELİMELER : Tekstil boyası, Xenopus laevis, FETAX, malformasyon, teratojenite, toksisite Most of the water sources are now being contaminated by different types of industrial effluents. One of the most common water pollution problem in Turkey and especially in the region (Malatya) where this study has been carried, is from this type of discharge. This kind of pollution creats an inbalance in ecosystem and causes a substantial decrease in amphibian population world-wide. The effect of various textile dye stuff on Xenopus laevis embriyos was examined through a 96 h static exposure using a teratogenic assay (FETAX) method. The influence of dye stuff was compiled in terms of mortality (LC50), effective concentration (EC50), deformity ratio, teratogenix index (TI) and minimum concentration to inhibit growth (MCIG). Also, the tadpoles at the 46 th developmental stage were exposed to the subacute toxic doses of these dye stuff for a seven-day period. In tadpoles exposed to textile dyes at different concentrations for 24 h glutathion S- transferase (GST), carboxylesterase (CaE) and lactate dehydrogenase (LDH) were determined. Results show that, tested textile dyes stuff have toxic potential on Xenopus embriyos and tadpoles. Also, all tested dyes inhibited development of embriyos and caused to different types of deformity on tadpoles of Xenopus laevis. Teratogenic activity of both phytallocyanine and azo dyes were determined; astrazon dyes were found to be the most toxic dyes within all tested dye groups, astrazon blue being the most toxic in this group. The enzyme activities of 24 h exposed tadpoles were also determined to be caried with dye species applied. We also found that, toxicity of the dyes was increased due to developmental period of Xenopus. KEYWORDS: Textile dye, Xenopus leavis, FETAX, malformation, teratogenesis, toxicity 124

ÖZET Yüksek Lisans Tezi KARAKAYA BARAJINDA ÇEVRESEL KİRLİLİĞİN SAZAN BALIĞI (Cyprinus carpio) ÜZERİNE ETKİLERİNİN MEVSİMSEL OLARAK SAPTANMASI R.ELİF GÜLER İnönü Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı 56 + ix 2003 Danışman : Doç. Dr. Murat ÖZMEN Karakaya Baraj Gölünde sanayileşme sürecinin beraberinde getirdiği endüstriyel atık ve evsel kaynaklı kanalizasyon deşarjının yanı sıra, tarıma bağlı çevre kirliliği durumunun araştırılması için bir çalışma yürütüldü. Barajda yaşayan baskın bir balık türü olan sazan balığı {Cyprinus carpio) bu biyolojik izleme çalışması için seçildi. Araştırmada, sazan balıklarının farklı mevsimlerde toplanan örneklerinde beyin AChE ve karaciğer CaE, GST, LDH, AST ve ACP enzimlerinin aktivite değişimleri saptandı. Balık örnekleri baraj gölünün beş farklı istasyonundan avlandı. Böylece, hem istasyonlara hem de farklı mevsimlere bağlı olarak enzim aktivitesindeki değişimlerin saptanması amaçlandı. Veriler istatistiksel analizlere bağlı olarak varyans analizi ile karşılaştırıldı. Gruplar arasında istatistiksel olarak farklılık bulunup bulunmadığı saptandı. Böylece baraj gölündeki kirlilik ile enzim aktivitesi değişimleri arasındaki ilişki ortaya konuldu. Araştırma sonuçlarına göre, Karakaya barajında kirliliğin önemli düzeyde olduğu, özellikle Hasırcılar ve Boran istasyonlarında kirlilik düzeyinin önemli boyutta olduğusaptandı. Ayrıca, baraj gölünde Eğribük bölgesinin nisbeten daha temiz bir alan olduğu da belirlendi. ANAHTAR KELİMELER: Ekotoksikoloji, biyolojik izleme, sucul sistem, sazan balığı, enzim ** ABSTRACT MSc. Thesis THE DETERMINATION OF EFFECTS OF ENVIRONMENTAL POLLUTANTS VIA ATTRIBUTED TO SEASONAL CHANGES ON CARP, Cyprinus carpio LIVING IN KARAKAYA DAM LAKE R. Elif Güler Inonu University Graduate School of Natural And Applied Seienees Department of Biology 56 + ix 2003 Supervisor: Assoc.Prof.Dr. Murat ÖZMEN The effect of environmental pollution resulting from industralization around Karakaya Dam Lake and domestic sevage and agricultural activities was investigated. The dominant fish species Cyprinus carp/o,living in dam lake, was selected for these biomonitoring study. Brain, AChE and hepatic CaE, LDH, AST, ACP, GST activities were determined for carp collected at different seasons. Fish samples were captured from five different locations of the dam lake. Our aim was to determine both seasonal variations and differences in the locations on the enzyme activities of carp. Our results were compared by analysis of variance (ANOVA) test to determine statistical differences between different locations in the same seasons or between same locations in the different seasons. Results show that, Karakaya Dam Lake is highly polluted especially in Hasırcılar and Boran areas were the level of pollution was determined to be significantly higher compared to other two areas. The area called Eğribük was the least polluted of all. KEYWORDS: Ecotoxicology, Biomonitoring, Aquatic system, Carp, Enzyme 111 65

ÖZET Yüksek Lisans Tezi BAZI TEKSTİL BOYALARININ AMFİBİ İRİBAŞLARINA TOKSİK ETKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Ufuk Günay DOĞAN İnönü Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı 49+vii sayfa 2002 Danışman: Doç Dr. Murat ÖZMEN Astrazonlar, diğer tekstil boyalan arasında, tekstil endüstrisinde yaygın olarak kullanılan boyar maddelerinden biridir. Birçok tekstil boyası ve bu boyalan içeren atık sular çeşitli test organizmaları için toksik, genotoksik ve mutajenik özelliklere sahiptir. Bununla birlikte, astrazon boyalarının sucul test organizmalarına toksik etkileri üzerine yapılmış olan çalışmalar oldukça kısıtlıdır. Bu araştırma, dört farklı astrazon boyasının Bufo viridis (kara kurbağası) iribaşlarına toksik etkilerini saptamak amacıyla planlandı. Toksik etki, iribaşların iki farklı gelişim evresinde, durağan test sistemi kullanılarak araştırıldı. Astrazon mavi, siyah, san ve kırmızı boyalan için iribaş gelişiminin 20. evresinde LC50 değerleri 72 saatlik test periyodu sonunda sırası ile 2.89 ppm, 4.00 ppm, 39,35 ppm ve 66.03 ppm düzeyinde bulundu. Gelişimin 24. evresinde, aynı koşullar altında 72 saatlik test periyodu sonrasında LC50 düzeyi bu boyalar için 0.919 ppm, 2.66 ppm, 20.37 ppm ve 13.69 ppm olarak saptandı. Araştırmada, iki farklı gelişim evresindeki kurbağa iribaşlarında bu tekstil boyalarının oluşturduğu etkisiz en yüksek konsantrasyon (NOEC) ve etkili en düşük konsantrasyon (LOEC) değerleri, varyans analizi (ANOVA) testi ile saptandı. NOEC- LOEC değerleri 72 saat sonunda 20. gelişim basamağındaki iribaşlarda, sırasıyla, astrazon mavi, siyah, san ve kırmızı boyalarında, 2.57-2.82 ppm, 3.38-3.68 ppm, 39.52- 41.92 ppm ve 65.42-69.40 ppm, 24. gelişim evresinde 1.36-1.63 ppm, 2.35-2.58 ppm, 13.15-18.92 ppm ve 9.46-13.23 ppm değerleri saptandı. Çalışmada kullanılan bu dört farklı boyaya 12 ve 24. saatlerde maruz bırakılan iribaşlarda Glutatyon S-transferaz (GST) ve karboksil esteraz (CaE) enzim aktivitesi araştırıldı. Enzim aktiviteleri bazı uygulama guruplarında 24. gelişim evresinde iribaşların boyar maddeye maruz bırakılmalarını takiben önemli düzeyde artış gösterdi. Elde edilen sonuçlara göre astrazon mavisinin kurbağa iribaşlarının gelişiminin 20. ve 24. evrelerinde en yüksek toksik etkiye sahip boya olduğu bulundu. Ayrıca, bulgular, kurbağa iribaşlarının gelişimin 24. evresinde uygulanan boya maddelerine karşı, 20. evredeki iribaşlardan daha fazla duyarlı olduklarını da gösterdi. ANAHTAR KELİMELER: Astrazon, tekstil boyası, toksisite, iribaş, Bufo viridis, letal konsantrasyon, LC50, NOEC, LOEC, GST, CaE 'SSL TORŞEM k.- «itim KURDU* M MSmEBt ABSTRACT Master Thesis AN INVESTIGATION FOR THE TOXICITY OF SOME TEXTILES DYES ON AMPHIBIAN TADPOLES Ufuk Günay DO?AN Inonu University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology 49+vii pages 2002 Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Murat ÖZMEN Astrazone dyes, among many others, are one of the commonly used group of synthetic substances in the textile industry. Several textile dyes and their effluents were found to be toxic, genotoxic and mutagenic in various test organisms. However, to our knowledge, the information related to the toxicity of astrazone dyes on aquatic organizms is limited. This study presents the toxicity of four different astrazon dyes on Bufo viridis (frog of land) tadpoles. The toxic effect was investigated in two different developmental stages of the tadpoles in static, renewal test conditions. LC50s were determined as 2.89 ppm, 4.00 ppm, 39.35 ppm and 66.03 ppm for astazon blue, black, yellow and red dyes, respectively, in the 20th stages of development in 72 h of exposure period. The LC50 values were also found as 0.919 ppm, 2.66 ppm, 20.37 ppm and 13.69 ppm in 24th stage of the developmental period in 72 h of exposure under the same conditions for the same dyes. Non Observed Effective Concentration (NOEC) and Lowest Observed Effective Concentration (LOEC) values were also determined in two different developmental stages of tadpoles using analysis of variance (ANOVA) test. The NOEC-LOEC values were found to be as 2.57-2.82 ppm, 3.38-3.68 ppm, 39.52-41.92 ppm and 65.42-69.40 ppm for astrazon blue, black, yellow and red dyes, respectively, on 20lh developmental stages of tadpoles after 72 h treatment period. Also, these values were found to be as 1.36-1.63 ppm, 2.35-2.58 ppm, 13.15-18.92 ppm and 9.46-13.23 ppm for same dyes at the 24th developmental stages after same treatment period. Glutathion S-transferase (GST) and carboxylesterase (CaE) activities were also determined B.viridis tadpoles after 12 and 24 h treatment period. Enzymatical activities were increased, significantly, after some exposure concentrations of dye substances in 24th stages of tadpoles. These results show that, astrazon blue is the most toxic textile dye to tadpoles in 20lh and 24th stages of the development. Finally, the 24th stage of tadpoles were determined to be more sensitive than 20th stage ones for all dyes tested in various concentrations. KEY WORDS: Astrazon, textile dye, toxicity, tadpole, Bufo viridis, lethal concentration, NOEC, LOEC, GST, CaE 59

Bu biyolojik izleme çalışmasında Sanyar Baraj Gölü'nde çevre kirliliğinin belirlenmesi amacıyla iki yıl süreyle baraj gölünün farklı lokasyonlardan toplanan, farklı beslenme alışkanlıklarına sahip sazan balığı (C. carpio), yaym balığı (S. glanis) ve çay balığı (C. tinca) örneklerinde karaciğer laktat debidrogenaz (LDH), alanin aminotransferaz (ALT), aspartat aminotransferaz (AST), alkalen fosfataz (ALP), asit fosfataz (ACP) enzimleri ve beyin dokusu örneklerinde asetilkolin esteraz (AChE) ve karboksil esteraz (CaE) enzimlerindeki değişimler araştırıldı. Çalışmada karaciğer ve beyin dokusu enzimlerinin aktivheleri mikroplaka okuyucu sistem kullanılarak belirlendi Elde edilen verilerle, farklı lokasyon ve sezonlar için karaciğer ve beyin dokusu enzimlerinin istatistiksel analizleri yapıldığında, enzim aktivitelerinin (Mann- Whitney U-test) önemli düzeyde farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Enzim aktivitelerindeki bu farklılıklar, mevsimsel değişimlere ve çalışma alam olarak seçilen baraj gölünün, tarımsal ve endüstriyel faaliyetlerden dolayı kirlenmiş olmasına bağlanmıştır. Baraj gölünde canlı yaşamım etkileyen subletal kirliliğin Sakarya Nehri'nden baraja karışan ağır metaL pliklorlu bifeniller (PCB) ve poliaromatik hidrokarboblar (PAH) ile, tarımda kullanılan ve yıkanma yoluyla baraj suyuna kansan organofosfat ve karbamat insektisitlerin sebep olduğu düşünülmektedir. Bu ekotoksikolojik çalışmada biyobelirteç olarak kullanılan enzimlerden karaciğer LDH, AST ve ALP enzimleriyle, beyin dokusu AChE enziminin çevresel değişimlerden daha fazla etkilendiği saptanmıştır. Bu nedenle bu tür ekotoksikolojik çalışmalarda belirtilen enzimlerin biyobelirteç olarak kullanımının daha uygun olduğu sonucuna varılmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Çevre kirliliği, balık, ekotoksikoloji, enzim, biyobjllfteç, biyolojik izleme. (C The effects of environmental pollution on three commonly found fish species from different locations of Sanyar Dam lake were investigated during two years period. Carp (Cyprinus carpio), wels (Silurus glanis), and Capoeta tinea were the test organisms. These all fish species have different feeding habits. Hepatic lactate dehydrogenase (LDH), aspartate aminotransferase (AST), alanine aminotransferase (ALT), acid phosphatase (ACP), and alkaline phosphatase (ALP) activities were determined as pollution related stress biomarkers. Also brain acetylcholinesterase (AChE) and carboxylesterase (CaE) activities were assayed. Enzymatic activities were determined with a microplate reader system. Enzyme activities for hepatic and brain tissues showed statistically significant difference in fish from different locations and also in samples taken at different seasons. These differences of enzyme activities may attributed to seasonal changes when the pollution level of the lake by different kinds of pollutants such as poh/chlorinated biphenyls (PCBs), polyaromatic hydrocarbones (PAHs), heavy metals and pesticides (both organophosphorus and carbamate) show variability since the level of these chemicals considerably changes in Sakarya River, discharging into the lake, from season to season. Hepatic LDH, AST and ALP and brain AChE activities were found to be as the most affected ones with environmental changes. Therefore, we could suppose that these enzymes are suitable biomarkers for ecotoxicological investigations. ^....«-«**W4jr.. * I. KEYWORDS: Environmental pollution, fish, ecotoxicology, enzyme, biomarker, biomonhoring. /' 11 Ç. e if 70

i ÖZET Bu çalışmada zeytin üretimi sonucunda açığa çıkan atık suyunun etkileri Swiss-Albino farelerde (Muş musculus) bazı biyokimyasal ve fizyolojik biyobelirteçler kullanılarak araştırıldı. Bu amaçla, hayvanlardan elde edilen karaciğer örneklerinden glukoz-6-fosfat dehidrogenaz (G6PD), glutatyon-S-transferaz (GST), katalaz ve laktat dehidrogenaz (LDH) ile beyin örneklerinden asetilkolines- teraz (AChE) enzim aktiviteleri incelendi. Ayrıca plazma laktat dehidrogenaz (LDH) ve alkalen fosfataz (ALP) enzim aktiviteleri ile kolesterol, trigliserit, kan üre nitro¬ jeni (BUN) ve albumin konsantrasyonları belirlendi. Kan akyuvar hücre farklılaşması oranları ve total paketlenmiş kan hücre değeri (hematokrit) fizyolojik parametreler olarak değerlendirildi. Ayrıca, atığın hayvanların vücut ağırlığı değişimine, besin ve su tüketimine olan etkisi saptandı. Çalışmanın sonuçlarına göre: a.Ortalama vücut ağırlığı kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, önemli düzeyde değişmedi. b.Akyuvar farklılaşma yüzdesi verilerine göre gruplar arasında önemli istatistiksel farklılıklar bulunamazken, hematokrit değerleri bakımından bazı gruplarda önemli is¬ tatistiksel farklılıklar saptandı (P < 0.05). 21. günde % 5 ve % 10'luk gruplarda hematokrit miktarları azalır¬ ken, 37. günde % l grubu erkeklerinde hematokrit ortalamalarının bir artış gösterdiği bulunmuştur. c.Hayvanların yavru sayısı ve l haftalık yavru ağırlığına, atığın önemli düzeyde etki göstermediği tespit edildi. d.Farelerde vücut ağırlığı, organ ağırlığına oranlan-11 dığında böbrek ve karaciğer ağırlıkları bakımından önemli farklılıklar bulunamazken, dalak ağırlığının bazı gruplarda istatistiksel olarak farklılık gösterdiği (Pi 0.05) ve ağırlıkta bir artış olduğu saptandı. e. Atık etkisine bağlı olarak, hayvanların besin ve su tüketiminde gruplar arasında istatistiksel farklılıklar bulunamadı. f. Atık etkisine bağlı olarak yapılan karaciğer enzim aktivite değerleri gruplar arasında önemli istatistiksel farklılıklar göstermedi. g. Beyin asetilkolinesteraz enzim aktivite değerleri bakımından kontrol grubu ile uygulama grupları arasında farklılık önemli bulunmadı. h. Kan plazması örneklerinde atığın etkisi ile plazma laktat dehidrogenaz, kolesterol, trigliserit konsantrasyonu bakımından uygulama grupları ile kontrol grubu arasında istatistiksel bir farklılık bulunamazken, alkalen fosfataz enzim aktivitesi ile BUN ve albumin konsantras yonları bakımından bazı gruplarda önemli değişiklikler gösterdiği (P < 0.05) saptandı. Anahtar Kelimeler: Zeytinyağı atık suyu, Mus musculus, karaciğer enzimleri, asetilkolinesteraz, plazma enzimleri. Ill ABSTRACT: The effects of olive mill waste water (ZEYAS) on Swiss-Albino mice (Mus musculus) were investigated using some selected biochemical and physiological bio- markers. In this study, glucose-6-phosphate dehydroge nase (G6PD), glutathione-S-transf erase (GST), catalase and lactate dehydrogenase (LDH) enzyme activities of liver tissue; acetylcholinesterase (AChE) activity of brain tissue were investigated. Also, lactate dehydro genase (LDH), alkalene phosphatase (ALP) activities and cholesterol, triglycerides, blood urea nitrogene (BUN) and albumin concentrations from the plasma samples were assayed during the study. In addition, packed blood cell (hematocrit) percentage and white blood cell dif ferentiation have been calculated as physiological pa rameters. Moreover, effects of ZEYAS on body weight changes, mean daily feed and water consumption of mice were calculated. {' According to the results of the study; a. When treatment groups compared with control animals, mean body weight was not significantly changed. b. According to the white blood cell differentiation percentage, there is no significant statistical diffe rences. But, hematocrit values showed some statistical differences between the control and treatment groups, that hematocrit was decreased on day 21 for 5% and 1096 exposure groups (P l 0,05). But, it increased on day 37 for 1% exposure group of male mice.11 dıgmda böbrek ve karaciğer ağırlıkları bakımından önemli farklılıklar bulunamazken, dalak ağırlığının bazı grup larda istatistiksel olarak farklılık gösterdiği (Pi 0.05) ve ağırlıkta bir artış olduğu saptandı. e. Atık etkisine bağlı olarak, hayvanların besin ve su tüketiminde gruplar arasında istatistiksel farklılıklar bulunamadı. f. Atık etkisine bağlı olarak yapılan karaciğer enzim aktivite değerleri gruplar arasında önemli istatistiksel farklılıklar göstermedi. g. Beyin asetilkolinesteraz enzim aktivite değerleri bakımından kontrol grubu ile uygulama grupları arasında farklılık önemli bulunmadı. h. Kan plazması örneklerinde atığın etkisi ile plazma laktat dehidrogenaz, kolesterol, trigliserit konsantras yonu bakımından uygulama grupları ile kontrol grubu ara sında istatistiksel bir farklılık bulunamazken, alkalen fosfataz enzim aktivitesi ile BUN ve albumin konsantras yonları bakımından bazı gruplarda önemli değişiklikler gösterdiği (P < 0.05) saptandı. Anahtar Kelimeler: Zeytinyağı atık suyu, Mus musculus, karaciğer enzimleri, asetilkolinesteraz, plazma enzimleri. 79