Search

Op 1 mei jl. is de Wet open overheid (Woo) in werking getreden. Deze wet zou een nieuw hoofdstuk in de openbaarheid van het openbaar bestuur moeten inluiden. Een van de beoogde vernieuwingen van de Woo betrof de uitbreiding van het wettelijke openbaarmakingsregime tot semipublieke instellingen. Een categorie van instellingen waarvoor die uitbreiding relevant zou zijn, betrof de netbeheerders, waarvan alle aandelen immers direct of indirect bij de 'overheid' berusten. Deze uitbreiding van het bereik van de Woo is echter op het laatste moment gesneuveld. Dit neemt niet weg dat de beweging naar een (meer) 'open overheid' ook aan semipublieke instellingen niet voorbij gaat.

Keynote lecture during Go!PHA WG Science & Technology

De belangstelling voor toegang tot en hergebruik van overheidsinformatie of onderliggende overheidsdata is het laatste decennium explosief gestegen. Tegelijk kan het belang van openbaarmaking van overheidsinformatie in conflict komen met andere belangen, zoals dat van IE-bescherming van derden. Dit artikel analyseert hoe de balans tussen beide belangen kan worden gevonden in een datatijdperk en stelt in dat verband een minder binaire benadering voor waarbij recht gedaan kan worden aan zowel openbaarmaking als IE-bescherming.

In dit artikel zullen wij betogen dat overheidsorganisaties ten onrechte denken dat er vanuit de Wet Markt en Overheid juridische belemmeringen worden opgeworpen waardoor ze hun eigen software niet als open source beschikbaar zouden kunnen stellen. Tevens zullen wij onderbouwen dat de Wet Hergebruik Overheidsinformatie de beschikbaarstelling van broncode juist aanmoedigt.

The objective of this study is to provide an important building block of circular economy. This comprises the reuse of rubber from end-of-life tires for new tires, as well as saving our resources.

The objective of this study is to provide an important building block of circular economy. This comprises the reuse of rubber from end-of-life tires for new tires, as well as saving our resources.

Het is de ambitie van Aeres om op alle opleidingsniveaus de groene veranderaars van de toekomst op te leiden, een van de redenen waarom Aeres zich aansluit bij de Sustainable Development Goals (SDG's). Een van die doelen is verantwoorde consumptie en productie. De huidige manier van produceren en consumeren is onhoudbaar. Daarom is het doel gesteld om in 2030 voedselverspilling the hebben gehalveerd. In het schooljaar 2020-21 heeft Aeres zich op verschillende manieren ingezet om voedselverspilling zoveel mogelijk tegen te gaan. Dit magazine inspireert om bewuste keuzes te maken bij het kopen, gebruiken, hergebruiken en eventueel recyclen van voedsel.

Het is de ambitie van Aeres om op alle opleidingsniveaus de groene veranderaars van de toekomst op te leiden, een van de redenen waarom Aeres zich aansluit bij de Sustainable Development Goals (SDG's). Een van die doelen is verantwoorde consumptie en productie. De huidige manier van produceren en consumeren is onhoudbaar. Daarom is het doel gesteld om in 2030 voedselverspilling the hebben gehalveerd. In het schooljaar 2020-21 heeft Aeres zich op verschillende manieren ingezet om voedselverspilling zoveel mogelijk tegen te gaan. Dit magazine inspireert om bewuste keuzes te maken bij het kopen, gebruiken, hergebruiken en eventueel recyclen van voedsel.

Onderzoek naar een passende oplossing voor de mondkapjesproblematiek waar DELA sinds het uitbreken van de Coronacrisis mee kampt.

Onderzoek naar een passende oplossing voor de mondkapjesproblematiek waar DELA sinds het uitbreken van de Coronacrisis mee kampt.

In dit artikel zullen wij betogen dat overheidsorganisaties ten onrechte denken dat er vanuit de Wet Markt en Overheid juridische belemmeringen worden opgeworpen waardoor ze hun eigen software niet als open source beschikbaar zouden kunnen stellen. Tevens zullen wij onderbouwen dat de Wet Hergebruik Overheidsinformatie de beschikbaarstelling van broncode juist aanmoedigt.

Deze presentatie gaat over het meten van het kwantitatieve hergebruik ('keiharde cijfers' dus) van de collecties van de Koninklijke Bibliotheek via Wikipedia, Wikimedia Commons en Wikidata, o.b.v. de indicatoren zoals die op https://nl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:GLAM/Koninklijke_Bibliotheek_en_Nationaal_Archief/Resultaten beschreven worden. Presentatie gegeven op 18 juni 2020 voor 15 GLAMWiki-coordinatoren van Nederlandse erfgoedinstellingen.

This article will discuss philosophical debates on economic growth and environmental sustainability, the role of management responsibility, and the risk of subversion to business as usual. This discussion will be framed using the concepts of Cradle to Cradle (C2C) and Circular Economy about sustainable production. The case study illustrating the danger of subversion of these progressive models discussed here is based on the assignments submitted by Masters students as part of a course related to sustainable production and consumption at Leiden University. The evaluation of the supposedly best practice cases placed on the website of the Ellen MacArthur Foundation or those awarded Cradle to Cradle certificate has led some students to conclude that these cases illustrated green-washing. Larger implications of identified cases of green-washing for the field of sustainable business and ecological management are discussed. “This is a post-peer-review, pre-copyedit version of an article published in 'Philosophy of Management'. The final authenticated version is available online at: https://doi.org/10.1007/s40926-019-00108-x LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/helenkopnina/

Milieuprestatie als uitgangspunt om de circulariteit in de bouwsector te bepalen. In Nederland werken de overheid en het bedrijfsleven samen aan een circulaire economie, gericht op het hergebruik van producten en grondstoffen. De bouwsector kan een belangrijke bijdrage leveren aan een circulaire economie. Op dit moment wordt in de bouwsector een methode gebruikt om de zogeheten milieuprestatie van bouwwerken in de grond-, weg- en waterbouw (gebouwen, bruggen, viaducten en dergelijke) te meten. Dat houdt in dat gemeten wordt welke effecten die bouwmaterialen of gebouwen op het milieu hebben. Deze milieuprestatie wordt onder andere gebruikt als criterium bij aanbestedingen in de bouw. Het RIVM heeft onderzocht welke aanpassingen nodig zijn om de huidige meetmethode om de milieuprestatie te bepalen meer te laten bijdragen aan een circulaire economie. Dit onderzoek is uitgevoerd in verband met het Rijksbrede programma Circulaire Economie 'Nederland circulair in 2050'. Het is belangrijk om al bij het ontwerp na te denken over hoe grondstoffen en bouwmaterialen beter hergebruikt of gerecycled kunnen worden. Volgens experts is de huidige methode onvoldoende geschikt om circulaire ontwerpstrategieën in de bouw te realiseren. Om de methode te verbeteren is het van belang is om op een juiste manier in te schatten of nieuwe technieken de beloofde voordelen echt waar kunnen maken. Het gaat dan om technieken in het ontwerp van een bouwwerk, maar ook over de manier waarop wordt gesloopt en het materiaal daarna wordt hergebruikt. Verder wordt aanbevolen aan te sluiten bij huidige methodologische vernieuwingen op dit gebied. Een verbeterde methode om de milieuprestatie te berekenen maakt het mogelijk om beter te kunnen afwegen welke ontwerpen en technieken nodig zijn om hergebruik en recycling te optimaliseren.

Milieuprestatie als uitgangspunt om de circulariteit in de bouwsector te bepalen. In Nederland werken de overheid en het bedrijfsleven samen aan een circulaire economie, gericht op het hergebruik van producten en grondstoffen. De bouwsector kan een belangrijke bijdrage leveren aan een circulaire economie. Op dit moment wordt in de bouwsector een methode gebruikt om de zogeheten milieuprestatie van bouwwerken in de grond-, weg- en waterbouw (gebouwen, bruggen, viaducten en dergelijke) te meten. Dat houdt in dat gemeten wordt welke effecten die bouwmaterialen of gebouwen op het milieu hebben. Deze milieuprestatie wordt onder andere gebruikt als criterium bij aanbestedingen in de bouw. Het RIVM heeft onderzocht welke aanpassingen nodig zijn om de huidige meetmethode om de milieuprestatie te bepalen meer te laten bijdragen aan een circulaire economie. Dit onderzoek is uitgevoerd in verband met het Rijksbrede programma Circulaire Economie 'Nederland circulair in 2050'. Het is belangrijk om al bij het ontwerp na te denken over hoe grondstoffen en bouwmaterialen beter hergebruikt of gerecycled kunnen worden. Volgens experts is de huidige methode onvoldoende geschikt om circulaire ontwerpstrategieën in de bouw te realiseren. Om de methode te verbeteren is het van belang is om op een juiste manier in te schatten of nieuwe technieken de beloofde voordelen echt waar kunnen maken. Het gaat dan om technieken in het ontwerp van een bouwwerk, maar ook over de manier waarop wordt gesloopt en het materiaal daarna wordt hergebruikt. Verder wordt aanbevolen aan te sluiten bij huidige methodologische vernieuwingen op dit gebied. Een verbeterde methode om de milieuprestatie te berekenen maakt het mogelijk om beter te kunnen afwegen welke ontwerpen en technieken nodig zijn om hergebruik en recycling te optimaliseren.

Een circulair bedrijfsmodel vraagt veelal om een andere financieringsconstructie. Zo hebben producten die worden hergebruikt of op hoogwaardige wijze worden gerecycled altijd een financiële restwaarde. Deze dient inzichtelijk te zijn en afgestemd te worden met de verschillende ketenpartners en met financiers. De financieringsbehoefte van een onderneming verandert ook als een bedrijf ervoor kiest om producten niet te verkopen, maar via een overeenkomst beschikbaar te stellen aan gebruikers. Het onderzoek richt zich op de volgende praktijkvragen: 1. Hoe kunnen we de financiële (rest)waardes van onze producten bepalen en verbinden aan zakelijke afspraken over hergebruik en recycling? 2. Hoe kunnen we financiële contracten opstellen met ketenpartners waardoor gebruikers worden gefaciliteerd en gestimuleerd om producten opnieuw te gebruiken en te recyclen? 3. Hoe kunnen we financiering aantrekken en wat betekent dit voor onze onderneming en samenwerking binnen de logistieke keten?

Een circulair bedrijfsmodel vraagt veelal om een andere financieringsconstructie. Zo hebben producten die worden hergebruikt of op hoogwaardige wijze worden gerecycled altijd een financiële restwaarde. Deze dient inzichtelijk te zijn en afgestemd te worden met de verschillende ketenpartners en met financiers. De financieringsbehoefte van een onderneming verandert ook als een bedrijf ervoor kiest om producten niet te verkopen, maar via een overeenkomst beschikbaar te stellen aan gebruikers. Het onderzoek richt zich op de volgende praktijkvragen: 1. Hoe kunnen we de financiële (rest)waardes van onze producten bepalen en verbinden aan zakelijke afspraken over hergebruik en recycling? 2. Hoe kunnen we financiële contracten opstellen met ketenpartners waardoor gebruikers worden gefaciliteerd en gestimuleerd om producten opnieuw te gebruiken en te recyclen? 3. Hoe kunnen we financiering aantrekken en wat betekent dit voor onze onderneming en samenwerking binnen de logistieke keten?

Het rapport beschrijft onderzoek medegefinancierd door Regieorgaan SIA onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Onderzoekpartners: Fieke Grooters (Inbo Architectenbureau), Kees Boot (Ingenieursbureau BOOT), Ruben Vrijhoef (Hogeschool Utrecht). Uit de inleiding: Onze grondstoffenvoorraad is eindig en toch worden nog steeds kostbare materialen afgedankt. Dat kan beter: door het sluiten van kringlopen en de realisatie van een circulaire economie. Met name de bouwsector is een grote materiaal- en grondstoffenverslinder (CE, 2014; en CBS, PBL & WUR, 2017), materialen en grondstoffen waar bovendien veel fossiele energie voor nodig is (Chuchí et al, 2014). Circulaire toepassingen kunnen dus juist in de bouw een groot verschil maken. Alleen al in de regio Utrecht zijn er de komende jaren (2018-2022) ruim 200 bouw- en sloopprojecten (Metabolic & SGS Search, 2018). In opdracht van de Utrechtse gemeenten schatten Metabolic en SGS Search (2018) in dat er tussen 2018 en 2022 in de regio Utrecht ruim 5 miljoen ton materiaal nodig is, terwijl er in die periode 250 duizend ton beschikbaar komt. Kortom, er wordt in Utrecht meer gebouwd dan gesloopt. Tegelijk is het met het oog op de toekomst relevant om na te gaan hoe nu gebouwen kunnen worden ontworpen die passen in een circulaire economie. In dit project – Old School, New School – is de vraag dan ook hoe we materialen en producten kunnen hergebruiken door ze een tweede leven te geven. Dit project is een samenwerking van de Hogeschool Utrecht met ingenieursbureau BOOT en architectenbureau Inbo, waarbij tevens een aantal partners uit het Cirkelstadnetwerk en studenten van de Hogeschool Utrecht zijn betrokken.

Het rapport beschrijft onderzoek medegefinancierd door Regieorgaan SIA onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Onderzoekpartners: Fieke Grooters (Inbo Architectenbureau), Kees Boot (Ingenieursbureau BOOT), Ruben Vrijhoef (Hogeschool Utrecht). Uit de inleiding: Onze grondstoffenvoorraad is eindig en toch worden nog steeds kostbare materialen afgedankt. Dat kan beter: door het sluiten van kringlopen en de realisatie van een circulaire economie. Met name de bouwsector is een grote materiaal- en grondstoffenverslinder (CE, 2014; en CBS, PBL & WUR, 2017), materialen en grondstoffen waar bovendien veel fossiele energie voor nodig is (Chuchí et al, 2014). Circulaire toepassingen kunnen dus juist in de bouw een groot verschil maken. Alleen al in de regio Utrecht zijn er de komende jaren (2018-2022) ruim 200 bouw- en sloopprojecten (Metabolic & SGS Search, 2018). In opdracht van de Utrechtse gemeenten schatten Metabolic en SGS Search (2018) in dat er tussen 2018 en 2022 in de regio Utrecht ruim 5 miljoen ton materiaal nodig is, terwijl er in die periode 250 duizend ton beschikbaar komt. Kortom, er wordt in Utrecht meer gebouwd dan gesloopt. Tegelijk is het met het oog op de toekomst relevant om na te gaan hoe nu gebouwen kunnen worden ontworpen die passen in een circulaire economie. In dit project – Old School, New School – is de vraag dan ook hoe we materialen en producten kunnen hergebruiken door ze een tweede leven te geven. Dit project is een samenwerking van de Hogeschool Utrecht met ingenieursbureau BOOT en architectenbureau Inbo, waarbij tevens een aantal partners uit het Cirkelstadnetwerk en studenten van de Hogeschool Utrecht zijn betrokken.

Kan de methode van hergebruik van end-of-life (EoL) thermoharde composieten op industriële schaal worden toegepast? Deze publicatie beschrijft de activiteiten en de resultaten van het RAAK-MKB project met het onderzoek naar deze vraag. Deze centrale praktijkvraag viel voor het onderzoek in twee deelvragen uiteen: kan het economische rendabel worden voor de industrie, en kan een kwaliteitsniveau worden gegarandeerd. Deze deelvragen zijn onderzocht aan de hand van de realisatie van een vijftal demonstrators met een groot consortium van 36 partners, onderzoekers van het lectoraat en studenten.

Nederland staat voor grote uitdagingen in duurzame mobiliteit en circulariteit. In de pilot Reststoffenrotonde Oosterhout ontsloten Avans Hogeschool, Oosterhoutse bedrijven en marktexperts voorjaar 2019 kennis, kunde en resources voor elkaar.

Nederland staat voor grote uitdagingen in duurzame mobiliteit en circulariteit. In de pilot Reststoffenrotonde Oosterhout ontsloten Avans Hogeschool, Oosterhoutse bedrijven en marktexperts voorjaar 2019 kennis, kunde en resources voor elkaar.

Kan de methode van hergebruik van end-of-life (EoL) thermoharde composieten op industriële schaal worden toegepast? Deze publicatie beschrijft de activiteiten en de resultaten van het RAAK-MKB project met het onderzoek naar deze vraag. Deze centrale praktijkvraag viel voor het onderzoek in twee deelvragen uiteen: kan het economische rendabel worden voor de industrie, en kan een kwaliteitsniveau worden gegarandeerd. Deze deelvragen zijn onderzocht aan de hand van de realisatie van een vijftal demonstrators met een groot consortium van 36 partners, onderzoekers van het lectoraat en studenten.

De achtergrond van het project is het hergebruiken van thermoharde composiet producten die het eind van de gebruiksfase hebben bereikt en worden aangemerkt als ‘afval’. Hergebruik is in deze context het modificeren van een afvalproduct tot componenten die als versterkende elementen ingezet kunnen worden in een nieuw te vervaardigen composietproduct, in tegenstelling tot recycling waar het afval wordt teruggebracht tot elementaire grondstofcomponenten (vezels, hars, vulstof). Door het hergebruik blijven een aantal van de hoogwaardige composiet-eigenschappen (laag gewicht, hoge sterkte en stijfheid en bestendigheid tegen vocht) grotendeels behouden. Daarnaast is het van belang dat de kosten voor het realiseren van deze versterkende elementen uit het afval laag zijn.

De achtergrond van het project is het hergebruiken van thermoharde composiet producten die het eind van de gebruiksfase hebben bereikt en worden aangemerkt als ‘afval’. Hergebruik is in deze context het modificeren van een afvalproduct tot componenten die als versterkende elementen ingezet kunnen worden in een nieuw te vervaardigen composietproduct, in tegenstelling tot recycling waar het afval wordt teruggebracht tot elementaire grondstofcomponenten (vezels, hars, vulstof). Door het hergebruik blijven een aantal van de hoogwaardige composiet-eigenschappen (laag gewicht, hoge sterkte en stijfheid en bestendigheid tegen vocht) grotendeels behouden. Daarnaast is het van belang dat de kosten voor het realiseren van deze versterkende elementen uit het afval laag zijn.

Met onderzoekspartners Ruben Vrijhoef (HU), Erlijn Eweg (HU), Raymond Stijkel (BAM), Arnold Homan (Inbo), Bas Slager (Repurpose). Uit de Inleiding: "In september 2015 heeft Hogeschool Utrecht een project aanvraag ingediend bij NRPO SIA, genaamd Circulaire gebouw installaties, samen met de partners BAM, Inbo en Repurpose. De insteek van het onderzoek was dat de gebouwinstallaties van het onderwijsgebouw aan de Padualaan 99 en 101 onderzocht werden op de mogelijkheid voor circulair hergebruik, met de partner bij de grootschalige renovatie van deze twee HU gebouwen. Op 23 februari ontvingen we de toekenning van NRPO SIA. Het oorspronkelijke project was gepland om eind oktober, begin november 2015 te starten. Door de toekenning later dan wij verwacht hadden, moesten we echter opnieuw met de projectpartners in overleg. In het project was uitgegaan van een bepaald onderzoeksobject, een gebouw. Het in het projectvoorstel omschreven onderzoeksobject was inmiddels al gestript en gesloopt (januari 2016). Daardoor is er in onderling overleg, besloten tot de volgende inhoudelijke projectwijzigingen: 1) De keuze voor een ander onderzoeksobject. 2) Het uitgangspunt wordt omgebogen naar de toepassing van multifunctionele bouwdelen, waarin de installaties al verwerkt zijn. De in het oorspronkelijke projectplan genoemde resultaten blijven in hoofdlijnen ongewijzigd, maar de resultaten op detailniveau worden iets anders ingevuld en uitgewerkt. De aanloop van dit project laat direct één van de kritische succes factoren zien bij een circulaire economie in de praktijk. En dat is de afstemming van vraag en aanbod van bouwmaterialen en producten binnen de keten. Als we materialen uit sloop en renovatiepanden elders willen hergebruiken en de timing van sloop of bouw wordt vertraagd, hapert het proces. Bij dit KIEM-VANG project ging het precies andersom: de sloop/renovatie van het beoogde onderzoekspand was al gebeurd op het moment dat de aanvraag werd goedgekeurd."

Met onderzoekspartners Ruben Vrijhoef (HU), Erlijn Eweg (HU), Raymond Stijkel (BAM), Arnold Homan (Inbo), Bas Slager (Repurpose). Uit de Inleiding: "In september 2015 heeft Hogeschool Utrecht een project aanvraag ingediend bij NRPO SIA, genaamd Circulaire gebouw installaties, samen met de partners BAM, Inbo en Repurpose. De insteek van het onderzoek was dat de gebouwinstallaties van het onderwijsgebouw aan de Padualaan 99 en 101 onderzocht werden op de mogelijkheid voor circulair hergebruik, met de partner bij de grootschalige renovatie van deze twee HU gebouwen. Op 23 februari ontvingen we de toekenning van NRPO SIA. Het oorspronkelijke project was gepland om eind oktober, begin november 2015 te starten. Door de toekenning later dan wij verwacht hadden, moesten we echter opnieuw met de projectpartners in overleg. In het project was uitgegaan van een bepaald onderzoeksobject, een gebouw. Het in het projectvoorstel omschreven onderzoeksobject was inmiddels al gestript en gesloopt (januari 2016). Daardoor is er in onderling overleg, besloten tot de volgende inhoudelijke projectwijzigingen: 1) De keuze voor een ander onderzoeksobject. 2) Het uitgangspunt wordt omgebogen naar de toepassing van multifunctionele bouwdelen, waarin de installaties al verwerkt zijn. De in het oorspronkelijke projectplan genoemde resultaten blijven in hoofdlijnen ongewijzigd, maar de resultaten op detailniveau worden iets anders ingevuld en uitgewerkt. De aanloop van dit project laat direct één van de kritische succes factoren zien bij een circulaire economie in de praktijk. En dat is de afstemming van vraag en aanbod van bouwmaterialen en producten binnen de keten. Als we materialen uit sloop en renovatiepanden elders willen hergebruiken en de timing van sloop of bouw wordt vertraagd, hapert het proces. Bij dit KIEM-VANG project ging het precies andersom: de sloop/renovatie van het beoogde onderzoekspand was al gebeurd op het moment dat de aanvraag werd goedgekeurd."

Het onderhavige rapport geeft de inhoudelijke eindrapportage van de uitgevoerde werkzaamheden binnen het KIEM-VANG project met de titel ‘Hergebruik van thermoharde composieten. Onderzoek naar verwerking tot vlokken als grondstof voor VVK-OSB.’ Het project is bij het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA aangevraagd en toegekend met als projectnummer PROVA.CE.01.020 en kenmerk SVB/CE.01.020. De financiële eindrapportage met de verantwoording van uren en kosten wordt niet in dit document beschreven maar wordt separaat gerapporteerd. Met de omschrijving ‘hergebruik van thermoharde composieten’ wordt een geheel andere, nieuwe werkwijze nagestreefd om end-of-life (afval) producten van dit materiaal te verwerken dan er in de afgelopen decennia is gedaan. Doelstelling is om met zo weinig mogelijk bewerkingen (kosten) het end-of-life product om te zetten in versterkingselementen die in nieuwe producten kunnen worden gebruikt. Op deze manier wordt een economisch interessante oplossing nagestreefd om zoveel mogelijk van de nog aanwezige hoogwaardige materiaaleigenschappen te benutten in een nieuw product. Deze werkwijze past in het principe van de circulaire economie: Van Afval Naar Grondstof (VANG). Het huidige onderzoek is uitgevoerd onder leiding van de onderzoekers van het Lectoraat Kunststof Technologie (LKT) van de Hogeschool Windesheim. Hierbij waren ook studenten en het bedrijfsbureau van de technische studies betrokken. De deelnemende bedrijven in het project waren Bijl Profielen, en Boverhoff, welke beiden een duidelijke rol in de keten hebben; Bijl als producent van composiet profielen en Boverhoff als een mogelijke verwerker. De resultaten van het project zullen op uitgebreide schaal in de belangstelling worden gebracht door middel van presentaties en publicaties, waarvan een aantal in het overzicht van referenties van deze rapportage gemeld wordt.

Het onderhavige rapport geeft de inhoudelijke eindrapportage van de uitgevoerde werkzaamheden binnen het KIEM-VANG project met de titel ‘Hergebruik van thermoharde composieten. Onderzoek naar verwerking tot vlokken als grondstof voor VVK-OSB.’ Het project is bij het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA aangevraagd en toegekend met als projectnummer PROVA.CE.01.020 en kenmerk SVB/CE.01.020. De financiële eindrapportage met de verantwoording van uren en kosten wordt niet in dit document beschreven maar wordt separaat gerapporteerd. Met de omschrijving ‘hergebruik van thermoharde composieten’ wordt een geheel andere, nieuwe werkwijze nagestreefd om end-of-life (afval) producten van dit materiaal te verwerken dan er in de afgelopen decennia is gedaan. Doelstelling is om met zo weinig mogelijk bewerkingen (kosten) het end-of-life product om te zetten in versterkingselementen die in nieuwe producten kunnen worden gebruikt. Op deze manier wordt een economisch interessante oplossing nagestreefd om zoveel mogelijk van de nog aanwezige hoogwaardige materiaaleigenschappen te benutten in een nieuw product. Deze werkwijze past in het principe van de circulaire economie: Van Afval Naar Grondstof (VANG). Het huidige onderzoek is uitgevoerd onder leiding van de onderzoekers van het Lectoraat Kunststof Technologie (LKT) van de Hogeschool Windesheim. Hierbij waren ook studenten en het bedrijfsbureau van de technische studies betrokken. De deelnemende bedrijven in het project waren Bijl Profielen, en Boverhoff, welke beiden een duidelijke rol in de keten hebben; Bijl als producent van composiet profielen en Boverhoff als een mogelijke verwerker. De resultaten van het project zullen op uitgebreide schaal in de belangstelling worden gebracht door middel van presentaties en publicaties, waarvan een aantal in het overzicht van referenties van deze rapportage gemeld wordt.

Regenwater opgevangen in reservoirs en toegepast voor onder andere toiletspoeling is vaak fecaal verontreinigd en bevat soms ziekteverwekkende bacterien. Om het infectierisico bij toepassing van dit water te kunnen schatten is aanvullend onderzoek nodig waarbij ziekteverwekkers worden gekwantificeerd en getypeerd en waarbij onderzocht wordt in welke mate gebruikers worden blootgesteld aan het besmette water.Regenwater is aanvankelijk onbesmet, maar bij afstromen langs oppervlakken en tijdens opslag in reservoirs kan besmetting optreden met micro-organismen die ziekte bij de mens kunnen veroorzaken. Dit kan gebeuren wanneer bijvoorbeeld vogelfeces van het dak wordt gespoeld of ratten of andere dieren toegang hebben tot het reservoir of open leidingen. Onderzoek van opgevangen hemelwater op vier verschillende locaties in Nederland toonde de aanwezigheid van de indicatoren voor fecale verontreiniging, bacterien van de coligroep, E. coli en enterococcen, in respectievelijk 28, 27 en 27 van de 28 onderzochte monsters aan. De potentieel ziekteverwekkende bacterien Campylobacter en Legionella pneumophila werden elk een maal op een locatie aangetroffen. Aeromonas en Clostridium perfringens, die ook ziekte bij de mens kunnen veroorzaken, werden in respectievelijk 20 en 23 van de 28 monsters gevonden. Salmonella en Vibrio werden op geen van de locaties aangetroffen. De aanwezigheid van ziekteverwekkende micro-organismen in regenwater toegepast voor toiletspoeling kan negatieve gevolgen voor de volksgezondheid hebben. Op basis van de verkregen resultaten is het nog niet mogelijk om het risico op het oplopen van een infectie bij blootstelling aan dit water te schatten omdat daarvoor nog aanvullende typerings- en blootstellingsgegevens nodig zijn.

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu wil duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen stimuleren, evenals het hergebruik ervan. Grondstoffen terugwinnen uit bijvoorbeeld afvalstromen moet voorkomen dat bronnen uitputten. Daarnaast kan er energie en geld mee worden bespaard. Het RIVM onderzoekt hoe de overheid juridische belemmeringen kan wegnemen en hergebruik van grondstoffen uit huishoudelijk afvalwater kan stimuleren. In onderliggend rapport zijn hiervoor twee casussen uitgewerkt: het hergebruik van fosfaat (uit ontlasting en urine) en cellulose (uit toiletpapier). Een belemmering is dat het etiket 'afval' van het materiaal moet worden afgehaald om er voor de wet een product van te kunnen maken. Hiervoor moet het beoogde product eerst aan veiligheids- en technische eisen voldoen die garanderen dat het hergebruik geen onacceptabele risico's veroorzaakt voor mens en milieu. Voor fosfaat is dat in gang gezet, namelijk voor het product kunstmest. Voor cellulose nog niet omdat er nog geen concrete producten zijn ontwikkeld. Momenteel worden hiervoor meerdere opties verkend. Wat de veiligheidseisen betreft zijn zowel bij fosfaat als cellulose de hygiënische eisen een belemmering. Het is namelijk lastig om huishoudelijk afvalwater zodanig schoon te krijgen dat er na de zuivering een 'aanvaardbaar niveau' ziekteverwekkers in zit. Voor kunstmest (uit herwonnen fosfaat) worden hiervoor al criteria ontwikkeld, die wettelijk moeten worden vastgelegd. Daarnaast is het van belang om bij de ontwikkeling van producten, naast economische, naar duurzame voordelen te kijken, zoals een lagere CO2-uitstoot. Ook kan het gebruik van fosfaat uit afvalwater in kunstmest een alternatief zijn voor de winning van fosfaat uit mijnen en zo voorkomen dat deze uitgeput raken. De overheid kan een belangrijke stimulerende en richtinggevende rol innemen bij dit soort bredere afwegingen. De belemmeringen en mogelijkheden zijn in kaart gebracht met behulp van een methodische aanpak die het RIVM heeft ontwikkeld.

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu wil duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen stimuleren, evenals het hergebruik ervan. Grondstoffen terugwinnen uit bijvoorbeeld afvalstromen moet voorkomen dat bronnen uitputten. Daarnaast kan er energie en geld mee worden bespaard. Het RIVM onderzoekt hoe de overheid juridische belemmeringen kan wegnemen en hergebruik van grondstoffen uit huishoudelijk afvalwater kan stimuleren. In onderliggend rapport zijn hiervoor twee casussen uitgewerkt: het hergebruik van fosfaat (uit ontlasting en urine) en cellulose (uit toiletpapier). Een belemmering is dat het etiket 'afval' van het materiaal moet worden afgehaald om er voor de wet een product van te kunnen maken. Hiervoor moet het beoogde product eerst aan veiligheids- en technische eisen voldoen die garanderen dat het hergebruik geen onacceptabele risico's veroorzaakt voor mens en milieu. Voor fosfaat is dat in gang gezet, namelijk voor het product kunstmest. Voor cellulose nog niet omdat er nog geen concrete producten zijn ontwikkeld. Momenteel worden hiervoor meerdere opties verkend. Wat de veiligheidseisen betreft zijn zowel bij fosfaat als cellulose de hygiënische eisen een belemmering. Het is namelijk lastig om huishoudelijk afvalwater zodanig schoon te krijgen dat er na de zuivering een 'aanvaardbaar niveau' ziekteverwekkers in zit. Voor kunstmest (uit herwonnen fosfaat) worden hiervoor al criteria ontwikkeld, die wettelijk moeten worden vastgelegd. Daarnaast is het van belang om bij de ontwikkeling van producten, naast economische, naar duurzame voordelen te kijken, zoals een lagere CO2-uitstoot. Ook kan het gebruik van fosfaat uit afvalwater in kunstmest een alternatief zijn voor de winning van fosfaat uit mijnen en zo voorkomen dat deze uitgeput raken. De overheid kan een belangrijke stimulerende en richtinggevende rol innemen bij dit soort bredere afwegingen. De belemmeringen en mogelijkheden zijn in kaart gebracht met behulp van een methodische aanpak die het RIVM heeft ontwikkeld.

Recycling van afvalstromen met resten van (dier)geneesmiddelen Afvalwater en mest bevatten waardevolle grondstoffen waaraan energie kan worden onttrokken. Ook kunnen er nieuwe producten van worden gemaakt, zoals bioplastics, bouwmaterialen en papier. De laatste tijd worden veel nieuwe technieken ontwikkeld die de recycling van afvalwater en mest mogelijk maken. Het is echter vaak nog niet duidelijk wat de invloed van deze recycling is op de mate waarin restanten van (dier)geneesmiddelen in het milieu terechtkomen. Dit blijkt uit onderzoek naar het RIVM. Het RIVM inventariseerde hiervoor de innovaties bij de afvalwater- en mestverwerking en onderzocht hoe deze technieken van invloed zijn op de emissie van (dier)geneesmiddelen naar het milieu. Meer onderzoek is nodig om te bepalen of, en zo ja in hoeverre, dit gebeurt. In de meeste gevallen ontbreken hiervoor nog de benodigde meetgegevens. Milieu-emissies van (dier)geneesmiddelen Diverse nieuwe zuiveringstechnieken voor afvalwater zorgen er naar verwachting voor dat er minder restanten van (dier)geneesmiddelen in het milieu komen. Maar het is bijvoorbeeld nog niet duidelijk of de emissie van (dier)geneesmiddelen naar het milieu verandert bij mestverwerking, of bij de (co)vergisting van slib en/of mest. (Co)vergisting levert biogas op, maar mogelijk blijven hoge concentraties (dier)geneesmiddelen over in het residu dat als mest wordt aangewend. Ook is onduidelijk hoeveel (dier)geneesmiddelen achterblijven in grondstoffen die ontstaan uit de afvalwaterzuivering, zoals bij de meststof struviet. Aanbevelingen voor beleid De milieurisicobeoordeling bij de Europese registratie van (dier)geneesmiddelen houdt nu nog geen rekening met de nieuwe verwerkingstechnieken voor afvalwater en mest. Het RIVM vindt het raadzaam om op EU-niveau de toekomstige technologische ontwikkelingen nauwlettend te volgen. Vanwege de bovengenoemde onduidelijkheden lijkt het echter nog te vroeg om de algemene Europese beoordelingsmethodologie te wijzigen. Verder pleit het RIVM ervoor dat er meer informatie beschikbaar komt over de omvang van de emissies van (dier)geneesmiddelen via de verschillende recyclingroutes. Dergelijke gegevens zijn ook belangrijk bij het afwegen van veiligheids- en duurzaamheidsaspecten in een circulaire economie.

Ter ondersteuning van het Bouwstoffenbesluit (Bodem en Oppervlaktewateren Bescherming) levert dit rapport de volgende informatie: 1) de bepaling van de normwaarden voor het gebruik van bouwmaterialen ; 2) de milieukwaliteit (karakterisering) van de bouwmaterialen ; 3) het resultaat voor het gebruik en het hergebruik van bouwmaterialen.

Recycling van afvalstromen met resten van (dier)geneesmiddelen Afvalwater en mest bevatten waardevolle grondstoffen waaraan energie kan worden onttrokken. Ook kunnen er nieuwe producten van worden gemaakt, zoals bioplastics, bouwmaterialen en papier. De laatste tijd worden veel nieuwe technieken ontwikkeld die de recycling van afvalwater en mest mogelijk maken. Het is echter vaak nog niet duidelijk wat de invloed van deze recycling is op de mate waarin restanten van (dier)geneesmiddelen in het milieu terechtkomen. Dit blijkt uit onderzoek naar het RIVM. Het RIVM inventariseerde hiervoor de innovaties bij de afvalwater- en mestverwerking en onderzocht hoe deze technieken van invloed zijn op de emissie van (dier)geneesmiddelen naar het milieu. Meer onderzoek is nodig om te bepalen of, en zo ja in hoeverre, dit gebeurt. In de meeste gevallen ontbreken hiervoor nog de benodigde meetgegevens. Milieu-emissies van (dier)geneesmiddelen Diverse nieuwe zuiveringstechnieken voor afvalwater zorgen er naar verwachting voor dat er minder restanten van (dier)geneesmiddelen in het milieu komen. Maar het is bijvoorbeeld nog niet duidelijk of de emissie van (dier)geneesmiddelen naar het milieu verandert bij mestverwerking, of bij de (co)vergisting van slib en/of mest. (Co)vergisting levert biogas op, maar mogelijk blijven hoge concentraties (dier)geneesmiddelen over in het residu dat als mest wordt aangewend. Ook is onduidelijk hoeveel (dier)geneesmiddelen achterblijven in grondstoffen die ontstaan uit de afvalwaterzuivering, zoals bij de meststof struviet. Aanbevelingen voor beleid De milieurisicobeoordeling bij de Europese registratie van (dier)geneesmiddelen houdt nu nog geen rekening met de nieuwe verwerkingstechnieken voor afvalwater en mest. Het RIVM vindt het raadzaam om op EU-niveau de toekomstige technologische ontwikkelingen nauwlettend te volgen. Vanwege de bovengenoemde onduidelijkheden lijkt het echter nog te vroeg om de algemene Europese beoordelingsmethodologie te wijzigen. Verder pleit het RIVM ervoor dat er meer informatie beschikbaar komt over de omvang van de emissies van (dier)geneesmiddelen via de verschillende recyclingroutes. Dergelijke gegevens zijn ook belangrijk bij het afwegen van veiligheids- en duurzaamheidsaspecten in een circulaire economie.

Alleen digitaal beschikbaar

Dit onderzoek volgt op twee reeds uitgevoerde onderzoeken in het kader van hergebruik van thermoharde composieten. Het eerste onderzoek, ‘Onderzoek van afvalproductsoorten’ heeft zich gericht op het in kaart brengen van de composiet afvalstromen in Nederland. In het tweede onderzoek, ‘Onderzoek naar mogelijke producten en toepassingen’ is onderzocht welke producten en toepassingen het meest geschikt zijn voor hergebruik van thermoharde composieten. Het onderhavige onderzoek richt zich op het verkrijgen van versterkingselementen uit grote composiet afvalproducten en de invloed die deze versterkingselementen kunnen hebben op de sterkte en stijfheid van een nieuw product. Het huidige onderzoek is uitgevoerd onder leiding van de onderzoekers van het Lectoraat Kunststof Technologie (LKT) van de Hogeschool Windesheim, in samenwerking met studenten en het bedrijfsbureau van de technische studies. De deelnemende bedrijven in het project waren: bootjessloperij ’het Harpje’, leverancier van waterstraalsnijmachines IWE en branchevereniging Nederlandse Jachtbouw Industrie (NJI). Door de deelname van deze partijen is kennis, materiaal en materieel beschikbaar gesteld om dit onderzoek succesvol uit te voeren. De resultaten van het project zullen onder de belangstelling worden gebracht door middel van presentaties en publicaties. In deze rapportage worden er aan aantal vermeld in het overzicht van referenties.

Het onderhavige rapport geeft de inhoudelijke eindrapportage van de uitgevoerde werkzaamheden binnen het KIEM-VANG project met de titel ‘Hergebruik van thermoharde composieten. Onderzoek van mogelijke producten en toepassingen.’ Het project is bij het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA aangevraagd en toegekend met als projectnummer PROVA.CE.01.006 en kenmerk 2015-765. De financiële eindrapportage met de verantwoording van uren en kosten wordt niet in dit document beschreven maar wordt separaat gerapporteerd. Met de omschrijving ‘hergebruik van thermoharde composieten’ wordt een geheel andere, nieuwe werkwijze nagestreefd om end-of-life (afval) producten van dit materiaal te verwerken dan er in de afgelopen decennia is gedaan. Doelstelling is om met zo weinig mogelijk bewerkingen (kosten) het end-of-life product om te zetten in versterkingselementen die in nieuwe producten kunnen worden gebruikt. Op deze manier wordt een economisch interessante oplossing nagestreefd om zoveel mogelijk van de nog aanwezige hoogwaardige materiaaleigenschappen te benutten in een nieuw product. Deze werkwijze past in het principe van de circulaire economie: Van Afval Naar Grondstof (VANG). Het huidige onderzoek is uitgevoerd onder leiding van de onderzoekers van het Lectoraat Kunststof Technologie (LKT) van de Hogeschool Windesheim. Hierbij waren ook studenten en het bedrijfsbureau van de technische studies betrokken. De deelnemende bedrijven in het project waren Poly Products, Bijl Profielen, Jansen Venneboer, Royal Haskoning DHV en MRCONSULT. De bedrijven Poly Products en Bijl Profielen vertegenwoordigen een lange ervaring in het ontwerpen en vervaardigen van composietproducten. Met Jansen Venneboer, Royal Haskoning DHV en MRCONSULT is er in het project veel kennis gekomen van infrastructurele toepassingen. Bovendien hebben deze bedrijven ook al ervaring met het toepassen van composietproducten. De resultaten van het project zullen op uitgebreide schaal in de belangstelling worden gebracht door middel van presentaties en publicaties, waarvan een aantal in het overzicht van referenties van deze rapportage gemeld wordt. De projectdeelnemers zien terug op een inspirerend en succesvol project en wensen u veel leesplezier toe.

Het onderhavige rapport geeft de inhoudelijke eindrapportage van de uitgevoerde werkzaamheden binnen het KIEM-VANG project met de titel ‘Hergebruik van thermoharde composieten. Onderzoek van mogelijke producten en toepassingen.’ Het project is bij het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA aangevraagd en toegekend met als projectnummer PROVA.CE.01.006 en kenmerk 2015-765. De financiële eindrapportage met de verantwoording van uren en kosten wordt niet in dit document beschreven maar wordt separaat gerapporteerd. Met de omschrijving ‘hergebruik van thermoharde composieten’ wordt een geheel andere, nieuwe werkwijze nagestreefd om end-of-life (afval) producten van dit materiaal te verwerken dan er in de afgelopen decennia is gedaan. Doelstelling is om met zo weinig mogelijk bewerkingen (kosten) het end-of-life product om te zetten in versterkingselementen die in nieuwe producten kunnen worden gebruikt. Op deze manier wordt een economisch interessante oplossing nagestreefd om zoveel mogelijk van de nog aanwezige hoogwaardige materiaaleigenschappen te benutten in een nieuw product. Deze werkwijze past in het principe van de circulaire economie: Van Afval Naar Grondstof (VANG). Het huidige onderzoek is uitgevoerd onder leiding van de onderzoekers van het Lectoraat Kunststof Technologie (LKT) van de Hogeschool Windesheim. Hierbij waren ook studenten en het bedrijfsbureau van de technische studies betrokken. De deelnemende bedrijven in het project waren Poly Products, Bijl Profielen, Jansen Venneboer, Royal Haskoning DHV en MRCONSULT. De bedrijven Poly Products en Bijl Profielen vertegenwoordigen een lange ervaring in het ontwerpen en vervaardigen van composietproducten. Met Jansen Venneboer, Royal Haskoning DHV en MRCONSULT is er in het project veel kennis gekomen van infrastructurele toepassingen. Bovendien hebben deze bedrijven ook al ervaring met het toepassen van composietproducten. De resultaten van het project zullen op uitgebreide schaal in de belangstelling worden gebracht door middel van presentaties en publicaties, waarvan een aantal in het overzicht van referenties van deze rapportage gemeld wordt. De projectdeelnemers zien terug op een inspirerend en succesvol project en wensen u veel leesplezier toe.

Het onderhavige rapport geeft de inhoudelijke eindrapportage van de uitgevoerde werkzaamheden binnen het KIEM-VANG project met de titel ‘Hergebruik van thermoharde composieten. Onderzoek van afvalproductsoorten en inzameling van onderzoeksafvalproducten.’ Het project is bij het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA aangevraagd en toegekend met als projectnummer PROVA.CE.01.005 en kenmerk 2015-764. De financiële eindrapportage met de verantwoording van uren en kosten wordt niet in dit document beschreven maar wordt separaat gerapporteerd. Met de omschrijving ‘hergebruik van thermoharde composieten’ wordt een geheel andere, nieuwe werkwijze nagestreefd om end-of-life (afval) producten van dit materiaal te verwerken dan er in de afgelopen decennia is gedaan. Doelstelling is om met zo weinig mogelijk bewerkingen (kosten) het end-of-life product om te zetten in versterkingselementen die in nieuwe producten kunnen worden gebruikt. Op deze manier wordt een economisch interessante oplossing nagestreefd om zoveel mogelijk van de nog aanwezige hoogwaardige materiaaleigenschappen te benutten in een nieuw product. Deze werkwijze past in het principe van de circulaire economie: Van Afval Naar Grondstof. Het huidige onderzoek is uitgevoerd onder leiding van de onderzoekers van het Lectoraat Kunststof Technologie (LKT) van de Hogeschool Windesheim. Hierbij waren ook studenten en het bedrijfsbureau van de technische studies betrokken. De deelnemende bedrijven in het project waren BiinC, CTC, Future Pipe Industries en Holland Composites. Met de deelname van BiinC is de verbinding gelegd met de branchevereniging VKCN en kwamen reeds bekende studies en overzichten beschikbaar. Met de deelname van CTC, Future Pipe Industries en Holland Composites kwam een jarenlange kennis beschikbaar van thermoharde composietproducten, marktgegevens en ook fysiek beschikbare end-of-life producten ten behoeve van vervolgonderzoek. De resultaten van het project zullen op uitgebreide schaal in de belangstelling worden gebracht door middel van presentaties en publicaties, waarvan een aantal in het overzicht van referenties van deze rapportage gemeld wordt. De projectdeelnemers zien terug op een inspirerend en succesvol project en wensen u veel leesplezier toe.

Het onderhavige rapport geeft de inhoudelijke eindrapportage van de uitgevoerde werkzaamheden binnen het KIEM-VANG project met de titel ‘Hergebruik van thermoharde composieten. Onderzoek van afvalproductsoorten en inzameling van onderzoeksafvalproducten.’ Het project is bij het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA aangevraagd en toegekend met als projectnummer PROVA.CE.01.005 en kenmerk 2015-764. De financiële eindrapportage met de verantwoording van uren en kosten wordt niet in dit document beschreven maar wordt separaat gerapporteerd. Met de omschrijving ‘hergebruik van thermoharde composieten’ wordt een geheel andere, nieuwe werkwijze nagestreefd om end-of-life (afval) producten van dit materiaal te verwerken dan er in de afgelopen decennia is gedaan. Doelstelling is om met zo weinig mogelijk bewerkingen (kosten) het end-of-life product om te zetten in versterkingselementen die in nieuwe producten kunnen worden gebruikt. Op deze manier wordt een economisch interessante oplossing nagestreefd om zoveel mogelijk van de nog aanwezige hoogwaardige materiaaleigenschappen te benutten in een nieuw product. Deze werkwijze past in het principe van de circulaire economie: Van Afval Naar Grondstof. Het huidige onderzoek is uitgevoerd onder leiding van de onderzoekers van het Lectoraat Kunststof Technologie (LKT) van de Hogeschool Windesheim. Hierbij waren ook studenten en het bedrijfsbureau van de technische studies betrokken. De deelnemende bedrijven in het project waren BiinC, CTC, Future Pipe Industries en Holland Composites. Met de deelname van BiinC is de verbinding gelegd met de branchevereniging VKCN en kwamen reeds bekende studies en overzichten beschikbaar. Met de deelname van CTC, Future Pipe Industries en Holland Composites kwam een jarenlange kennis beschikbaar van thermoharde composietproducten, marktgegevens en ook fysiek beschikbare end-of-life producten ten behoeve van vervolgonderzoek. De resultaten van het project zullen op uitgebreide schaal in de belangstelling worden gebracht door middel van presentaties en publicaties, waarvan een aantal in het overzicht van referenties van deze rapportage gemeld wordt. De projectdeelnemers zien terug op een inspirerend en succesvol project en wensen u veel leesplezier toe.

From the article: "ABSTRACT: The research group Supply Chain Redesign in the Built Environment of HU University of Applied Sciences is working on research that combines principles of the circular economy with open source architectural design & urban planning. The aim is finding new ways to re-use demolition waste and recycled materials in small scale urban area developments. And to “democratize” traditional processes in the built environment. Different recent studies have shown the potential benefits, such as a reduction of emissions. In “Hof van Cartesius”, a practical case-study in Utrecht, the ambitions and implications of this approach are being questioned, investigated and tested."

From the article: "ABSTRACT: The research group Supply Chain Redesign in the Built Environment of HU University of Applied Sciences is working on research that combines principles of the circular economy with open source architectural design & urban planning. The aim is finding new ways to re-use demolition waste and recycled materials in small scale urban area developments. And to “democratize” traditional processes in the built environment. Different recent studies have shown the potential benefits, such as a reduction of emissions. In “Hof van Cartesius”, a practical case-study in Utrecht, the ambitions and implications of this approach are being questioned, investigated and tested."