Search

Kiedy dogmatyk zastanawia się, gdzie szukać inspiracji dla teologii archiwum, powinien zacząć nie od rzeczy, nawet nie od człowieka, ale od samej Trójcy Świętej i Osoby Boga Ojca, czyli od Tego, który jest początkiem, jest pamięcią, ale również posiada takie cechy, które dla nas, archiwistów, czy też zajmujących się refleksją teologiczno-filozoficzną nad archiwum, są kluczowe oraz intuicyjnie ich dotykamy. Teologia Boga Ojca staje się więc punktem wyjścia dla dyskusji nad tym, gdzie w ogóle szukać zakorzenienia dla teologicznej refleksji nad pamięcią i samym archiwum.

Artykuł dotyczy zagadnienia daty i okoliczności przybycia św. Jacka Odrowąża do Krakowa. Dzięki odnalezienie w zbiorach Rosyjskiej Biblioteki Narodowej w Petersburgu średniowiecznego rękopisu, można ostatecznie przeciąć spekulacje na temat czasu pojawienia się Jacka w Krakowie. Niewątpliwie został on posłany do Polski nie przez św. Dominika, ale przez drugiego generała Zakonu, bł. Jordana z Saksonii, a przybył do Krakowa w drugiej połowie 1222 r.

Artykuł dotyczy dziejów powstania oficjum brewiarzowego ku czci św. Sta-nisława ze Szczepanowa Dies adest celebris autorstwa dominikanina Wincentego (połowa XIII w.). Analizie źródłoznawczej zostały poddane niektóre części oficjum, w tym również hymn Gaude mater Polonia. Autor dowodzi, że oficjum wraz z hymnem powstało w środowi-sku polskich dominikanów i należy je interpretować w kontekście trzynastowiecznych debat filozoficzno-teologicznych.

Artykuł dotyczy procesu denuncjacyjnego przeciwko byłemu prowincjałowi dominikanów krakowskich Mikołajowi z Brzezia z około 1421 r. Jego kazania oburzyły krakowskich duchownych, których prokuratorem stał się Stanisław ze Skarbimierza. Sprawa stanowi odbicie napięć związanych z poczuciem zagrożenia przez husytyzm. The paper deals with the denunciatory proceedings against the former provincial of the Cracovian Dominicans, Mikołaj of Brzezie, in circa 1421. His sermons outraged the clergy of Cracow, whose procurator became Stanisław of Skarbimierz. The matter reflects the tensions connected with the feeling of the threat of Hussitism.

The main topic of the article is the founding of a general study of the Polish Dominicans. The lengthy and complex research conducted by Krzysztof Kaczmarek and Maciej Zdanek established that the first source-based evidence confirming the activity of Krakow’s studium generale comes from 1404/1405–1410. However, the above dates are just terminus ante quemof the origins of this educational centre. The author focused on an event from 1304–1316, which professional literature on the subject tends to describe as ‘an unsuccesful attempt to create a general study in Krakow.’ A new analysis of the Dominican chapter house documents, the internal dynamic of the order in the early 14th century, as well as the history of the Polish Dominican province, allowed to put forth or re-introduce a previously-abandoned hypothesis into the academic discussion; the hypothesis suggests that, most likely, the general study of the Polish Dominicans was founded in the 14th century already, perhaps soon after the 1304 announcement of changes in the chapter De studentibus.

Die Einteilung dominikanischer Terminierbezirke in Kujawien in der Mitte des 14. Jahrhunderts. Eine Analyse der Urkunde des Provinzials Ludolf aus dem Jahre 1517 Zusammenfassung Wichtigstes Thema des vorliegenden Beitrags stellt die Frage nach der Einteilung der dominikanischen Terminierbezirke in Kujawien während des 14. Jahrhunderts dar. Die Quellengrundlage hierfür bildet ein im Staatsarchiv Thorn aufbewahrtes Vidimus vom 30. September 1517, das von Ludolf, Provinzial der polnischen Dominikanerprovinz, ausgestellt wurde. Darin bestätigte er die Echtheit eines vom Ordensgeneral Thomas de Firmo (1401–1414) angefertigten Transsumpts. Der Verfasser wies nach, daß es sich bei dem Transsumpt um eine Fälschung handelt, die höchstwahrscheinlich vor 1469 vor dem Hintergrund der Streitigkeiten der Thorner Dominikaner mit den Franziskanern und den Karmeliten um das Bettelrecht auf dem Gebiet um Jungleslau (Inowrocław) entstand. Das gefälschte Transsumpt enthält allerdings eine echte Urkunde aus dem 14. Jahrhundert, die vom Provinzial Stanislaus zusammen mit dem Generalvikar der polnischen Provinz, dem Magdeburger Lektor Dietrich, und sechs anderen Prioren ausgestellt worden war. Die Urkunde weist ein Tagesdatum auf (6. Dezember) und wurde wohl in den Jahren 1352–1354 ausgestellt. Sie enthält ein Urteil im Streit um die Einteilung Kujawiens in Termineien, um die sich die Konvente in Thorn (Toruń) und in Brest (Brześć Kujawski) stritten. Aufgrund des Schiedsspruchs der Provinzleitung bekam der Thorner Konvent das Bettelrecht auf dem Gebiet des Dekanats Jungleslau zugesprochen, das das Gegend von Jungleslau und Gniewkowo umfaßte; die Brester Dominikaner sollten hingegen die Seelsorge auf dem Gebiet von Brest betreiben. Im Rahmen der Untersuchung ließen sich einige Informationen zur Reihenfolge der mittelalterlichen Dominikanerprovinziale verifi zieren und berichtigen. So übernahm der im Urteil erwähnte Provinzial Stanislaus dieses Amt höchstwahrscheinlich in den Jahren 1352-1354 und verwaltete es bis 1355. Beim heutigen Kenntnisstand läßt sich nicht mit Sicherheit sagen, wer dieses Amt in den Jahren 1344-1352 innehatte. Der Name Johannes Struś in der offi ziellen Liste der polnischen Provinziale erwies sich als eine falsche Lesart des Namens Johannes Arnsberg. Es konnte nachgewiesen werden, daß Johannes Arnsberg der unmittelbare Nachfolger von Andreas Rusiniec (1396-1401/1402) war und wohl bereits 1402 an die Spitze der Provinz gelangte. Divisions of Dominican monastic districts in Kuiavia in mid-14th century. A study of provincial superior Ludolf’s document of 1517 Abstract The main subject of the paper is the question of the division of Dominican collecting disctricts in Kuiavia in the 14th century. The source basis is the vidimus dated 30 September 1517, issued by Ludolf, the provincial superior of the Polish Dominican province. Ludolf confirmed the authenticity of the transumpt prepared by Thomas de Firmo, the general of the order (1401-1414). The author proves that the transumpt is a forgery, most probably produced before 1469. Nevertheless, the fake transumpt contains an authentic 14th century document issued by provincial superior Stanisław together with vicar general for the Polish province, the Magdeburg lector Theodoric and six priors. The document probably dates from 1352-1354 and is the decree concerning the boundaries of collecting districts in Kuiavia. The sides were the Dominican convents in Torun and Brześć Kujawski. By the decision of the province, the Toruń convent received the right of collecting in the deanery of Inowrocław, covering the territories of the Duchy of Gniewkowo and starostwo of Inowrocław, while the Dominicans of Brześć were allowed to conduct their activities on the area of that part of Kuiavia.

Tractatus contra beghardos written by a Chech Dominican Henryk Harrer is a masterpiece of exceptional value for both historians of the medieval heterodox movements as well as for scholars interested in the history of theology and law in the 14th century. The treaty was commissioned by Cracow Dominicans in the years 1328 to 1334. Commissioning the treaty to Henryk Harrer, a stranger expert from the Prague monastery of St. Clemens was dictated by a series of controversies among Cracow clergy around the judgement of conduct of a certain group of people whose religious practices and a way of life stood out from the rest of the congregation. Undertaking the task of writing the treaty Henryk Harrer based his work around three charges pressed against the suspected of heresy: breaking off the Church and establishing an illegal organization (singularitas vite); corrupted attitude towards recognized religious practices (contemptibilitas sacramenti eucharistiae); numerous flaws and perverse disposition (pertinax voluntas). Not only did Harrer decide to comment on all aspects of life of central figures of Contra beghardos but he also honestly mentioned all arguments he was not able to undermine. Despite these objective difficulties, the Czech Dominican was certain that the expertise he came up with was sufficient to link the lay movement with the sect of Beghard Heretics. The author of this study proved that, contrary to Harrer’s keen intention, his Tractatus contra beghardos does not unambiguously show heresy in the Cracow diocese. What is more, the reader, instead of indictment against the conduct of a group of laymen paradoxically received a confirmation of their innocence and orthodoxy. In the light of analysis of the text Contra beghardos, the claim that Beghard Heretics from Harrer’s work turn out to be pious layman, living in communion with the Church, seems to be fully substantiated. Of course their way of life and the practice of asceticism made them stand out from the other members of the congregation but were completely in line with the Church legislation. In this context, Harrer’s work is an original testimony of numerous misunderstandings about the Beghard movement and stormy times of forming a new kind of piety among lay members of Church.

Copyright of Krakowski Rocznik Archiwalny is the property of Jagiellonian University Press and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)