Search

Kanı-İstek-Hedef (KİH) mimarisi etmenlerin çevrelerine dair bilgiler tutmasına ve bu bilgiler doğrultusunda tasarım hedeflerini gerçekleştirebilmek için planlarını oluşturmalarına izin veren bir mimaridir. Bu mimariye ait etmenlerin gerçekleştirim ayrıntılarından daha üst soyutlama seviyesine çıkılarak geliştirilmesi geliştirim sürecini hızlandıracaktır. Yazılım geliştirme odağını koddan modellere çeviren ve farklı soyutlama seviyelerindeki modelleri kullanarak yazılım geliştirmedeki karmaşıklığı azaltmayı hedefleyen Model Güdümlü Geliştirme (MGG) yaklaşımının KİH etmen yazılımlarının hızlı bir şekilde geliştirilmesinde önemli bir yaklaşım olduğu görülmektedir. JADEX etmen platformu, KİH mimarisine uygun etmenlerin geliştirilmesinde en çok kullanılan platformlardan birisidir. Bu çalışmada JADEX KİH etmenlerinin MGG’ye dayalı olarak geliştirilmesini sağlayan bir yazılım geliştirme yaklaşımı tanıtılmaktadır. Makalede, KİH etmen modellerinin yine bu çalışmada tanıtılan bir görsel geliştirim aracıyla nasıl geliştirildiği ve araç çıktısı modellerden etmenlere ait JADEX yazılım kodlarının uygulanan bir model-kod dönüşümü ile nasıl elde edildiği anlatılmaktadır., Belief-Desire-Intention AgentsBelief-Desire-Intention (BDI) is an agent architecture that supports the storage of known facts about the environment and planning for their design goals according to these facts. Development of BDI agents can be easier and more efficient by working on a higher abstract level that is different from the implementation level. We believe that Model Driven Development (MDD), which changes the focus of software development from code to models and therefore aims to decrease complexity in software development by using software models in different abstraction levels, can also ease the development of BDI agents within this context. JADEX agent platform is one of the most widely used platforms which is based on BDI architecture. This paper introduces a software development approach which provides development of JADEX BDI agents according to MDD paradigm. Development of BDI agent models by using a graphical tool (also introduced in this paper), and automatic generation of JADEX software codes from those models by applying a model-code transformation are discussed.

World Wide Web is a global information network that affects many fields of our lives. The distributed, interlinked, visual and heterogeneous structure of the web makes it an irregular development environment. In this paper we propose a pattern based approach for increasing the effectiveness of development for the Web environment. This approach is based on the representation of the core meaning of each design as a set of patterns and requires the formulation of abstract solutions in a mathematical precision. This way not only reusable design experience will be codified unambiguously, but a smooth transition between the design and implementation phases will be realized.

ÖZET Bu çalışmada, bilgisayar ağları ve Avrupa Akademik ve Araştırma Kurumlan Bilgisayar Ağı (EARN) tanıtılarak, bu ağda bulunan servisciler -NETSERV, LIST- SERV, RELAY, TRICKLE hakkında bilgi verilmiştir. LISTSERV servis makinalarının esas amacı, ağ kullanıcılarına çeşitli konu larda forum ortamı sağlamak olmakla beraber, LISTSERVler aynı zamanda bir kütük serviscisi olarak da hizmet vermektedirler. Ağustos 1990 itibari ile EARN'de 50 adet LISTSERV servis makinesi bulunmaktadır ve bu servis makinalan ta rafından yönetilen 640 tane global liste vardır. Bu araştırmada, kullanımı oldukça yaygın bir servisci olan LISTSERVlerin ağda oluşturdukları trafiğin ölçülmesi amacıyla listelerdeki mesaj dağıtım mekanizması incelenmiştir. Ağda kullanılan dağıtım yönteminin yanısıra başka dağıtım algoritmaları geliştirilerek, karşılaş tırmalar yapılmıştır. Sonuç olarak, kullanılan dağıtım mekanizmasının ağda minimum yük oluşturmak üzere tasarlandığı anlaşılmış, ancak durumu daha da iyileştirmek için öneriler geliştirilmiştir. 52 AN INVESTIGATION ON OPTIMIZATION OF THE LOCATION OF LISTSERVS AND LISTS ON EARN SUMMARY In this M.Sc thesis, information is given about the European Academic and Re search Network (EARN) and the servers EARN offers to the network users, - NET- SERV, LISTSERV, RELAY and TRICKLE, Altough the main purpose of LISTSERV server machines is to maintain a forum environment about several subjects to the network users, LISTSERVS also work as a file server. As August 1990, there are 50 working LISTSERV server machines and totally 640 global lists, that are being served by these server machines in EARN. In this research, in order to find out the network cost caused by the LISTSERV server machines, the method used for the distribution of the list messages among the members of a list, is examined. The method depends on an algorithm named DISTRIBUTE, and works between the `backbone` servers. In order to be able to make comparisons, besides the real method used now, some different distribution algiothms have been developed. The results obtained from all algorithms for the various lists on the network showed that altough the distribution method being used now is designed to cause minimum network cost, some improvements can still be made. 53 54

Bu tez çalışması kapsamında akıllı televizyon etkileşim yöntemi olan mobil uzaktan kumanda kullanılabilirliği göz izleme yöntemi ile değerlendirilmiştir. Teknolojik gelişmeler sonucunda "akıllı" özellik kazanan televizyonlar kullanıcısına; televizyon izleme deneyiminin yanısıra internete bağlanabilme özelliği sunmaktadır. Bu sayede bir bilgisayarda çalıştırılabilen uygulamaların pek çoğu akıllı televizyonlarda kullanılabilmektedir. Ancak geleneksel televizyonlarda kullanılan uzaktan kumanda ile etkileşim, akıllı televizyonlarda kullanılabilirlik problemini ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamda bir mobil uzaktan kumanda uygulaması göz izleme yöntemi, sesli düşünme ve anket yöntemi ile değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda uygulamanın sahip olduğu kullanılabilirlik sorunları dikkate alınarak mobil uzaktan kumanda uygulaması için farklı bir arayüz geliştirilmiştir. Tasarım olarak önerilen bu sistemin kullanılabilirliği de göz izleme yöntemiyle değerlendirilmiştir. Rekabetçi kullanılabilirlik testleri yapılarak ilk sistemin sonuçları geliştirilen sistem ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonuçları, geliştirilen sistemin tasarımının; ilk duraklamaya kadar geçen süre, ilgi alanında duraklama yapan katılımcıların yüzdesi ve duraklama süresi ölçütlerine göre daha kullanılabilir olduğunu göstermektedir., In the context of this thesis study, mobile remote control usability, which is a smart television interaction method, was evaluated with eye tracking method. As a result of the technological developments, the televisions that have gained “smart” feature; In addition to the television viewing experience, it offers the ability to connect to the Internet. In this way, many of the applications that can be run on a computer can be used on smart televisions. However, interaction with the remote control used in traditional televisions raises the problem of usability in smart televisions. In this context, a mobile remote control application was evaluated by eye tracking method, thinking aloud and questionnaire method. As a result of the evaluation, a different interface was developed for the mobile remote control application, taking into account the usability problems of the application. The usability of this system, which was proposed as a design, was also evaluated by eye tracking method. Competitive usability tests were carried out and the results of the first system were compared with the developed system. The comparison results show that the design of the developed system; time to first pause, percentage of participants pausing in the area of interest, and duration of pause show that it is more usable.

Kullanılabilirlik değerlendirmesi sistemlerin etkinlik, verimlilik ve tatmin edicilik fonksiyonlarını ölçülmesini ve bu sorunların giderilmesini sağlamaktadır. Sağlık alanı insanlar açısından hayati öneme sahip olduğu için sağlık bilişim sistemlerinin kullanılabilirliği oldukça önemlidir. Bu tezde kişisel sağlık kayıt sistemlerinin herkes tarafından verimli ve kolay kullanılmasını sağlamak amacıyla bir sağlık kayıt sistemi olan e-nabız sistemi üzerinde evrensel kullanılabilirlik testi başta olmak üzere anket, yüksek sesli düşünme, evrensel kullanılabilirlik, göz izleme ve sezgisel değerlendirme gibi kullanılabilirlik yöntemleri kullanılarak kullanılabilirlik değerlendirilmesi yapılmıştır. Değerlendirme sonucunda elde edilen kullanılabilirlik hatalarını çözmeye yönelik bir prototip geliştirilerek iki sistem kullanılabilirlik açısından karşılaştırılmıştır., The usability assessment ensures that the effective, efficiency and satisfaction functions of the systems are measured and these problems are solved. The usability of health information systems is very important as the health field is vital for people In this thesis, usability of e-nabız system which is a health record system with questionnaire, loud thinking, universal usability, eye tracking and usability evaluation methods has been evaluated in order to ensure the efficient and easy use of personal health registry systems by everyone. A prototype has been developed to solve the usability errors resulting from the evaluation and the two systems were compared in terms of usability.

Gömülü sistemler, büyük bir sistemin içerisine gömülen veya yerleştirilen alt sistemler için kullanılan bir kavramdır. Gömülü sistemler içerisinde bulunan ürünlerin kendi başlarına bir sistemi oluşturmaları için bazı küçük sistemlerle birleşmesi gerekmektedir. Bu küçük sistemler, diğer genel amaçlı bilgisayarlardan farklı olarak, kendilerine özel, önceden tanımlanmış görevleri yerine getirmekle yükümlüdürler. Teknolojinin gelişmesiyle beraber, üretilen cihazlar küçülmeye başlamış ve gömülü sistemlerin önemi artmıştır. Ürün yeteneklerinin ve işlem kapasitelerinin yükselmesi, kendi işlevselliklerini artırarak onların ortak biçimde yönetilmesi problemini ortaya çıkarır.Aynı işi yapan birden fazla kaynağın yönetilmesi, kaynaklar değişse bile ortak bir model üzerinden değerlendirilebilir. Hazırlanan çalışma, gömülü sistemler üzerinde çalışan yazılım geliştiricilerin farklı alanlarda karşı karşıya kaldıkları kaynak yönetimi problemini çözmek için oluşturulmuştur. Tutarlı bir kaynak yönetimi sayesinde, kendi başına hizmet veren cihazlar toplu olarak kullanılabilecek ve sistem bir bütün olarak gözlemlenebilecektir.Tez çalışmasında, kaynak yönetimi problemi için model güdümlü yazılım geliştime teknikleri ile bir çözüm önerilmiştir. Bu kapsamda, Eclipse geliştirme ortamı kullanılarak kaynak yönetimi üst modeli üretilmiştir. oAW ve MOFScript model dönüşümü araçları kullanılarak kaynak yöneticisi kodu üretilmiştir.Anahtar Kelimeler: Gömülü Sistemler, Kaynak Yönetimi, Kaynak, MGG, Model Güdümlü Yazılım Geliştirme, Model Dönüşümü, MOFScript, oAW, MOF, Modelden Koda Dönüşüm Embedded systems can ben considered as subsytems which are placed in a large system. It is necessary to integrate smaller systems to build a system including embedded system products. Unlike other general-purpose computers, these small systems are obliged to fulfill pre-defined tasks. With the development of technology, manufactured embedded products began to shrink, and emphasis on embedded systems have increased. Increased product capabilities and processing capacities reveal a management problem for multiple embedded resources.Resources that perform similar tasks can be managed with a common model definition. In this paper, we offer a solution for resource management problem that software developers working on embedded systems have to deal with. A consistent resource management operation enables developers to manage resources collectively and also facilitates to examine the whole system.Resource management problem is solved using the techniques of model-driven software development. Resource management metamodel is created using Eclipse Integrated Development Environment. Model transformation is prepared by using oAW and MOFScript model to text transformation plugins. Resource manager source code is generated using the defined transformation rules.Keywords: Embedded Systems, Resource Management, Resource, MDD, MOF, Model Driven Software Development, Model Transformation, Model to Text Transformation, MOFScript, oAW 99

Bu tezde, Web Servis modelleri ile Anlamsal Web Servis modelleri arasında ontoloji tabanlı model dönüşümü konusu incelenmiştir.Tezde ilk olarak model kavramı, model güdümlü mimari ve model dönüşümü kavramları incelenmiş ve Anlamsal Web, ontolojiler, ontoloji tabanlı model dönüşümü ve bu konuda kullanılan teknolojiler ile literatürde yer alan çalışmalar incelenmiştir. Servis tabanlı yapıların Anlamsal Web Servisi yapılarına dönüştürülmesi için bu konuda daha önce yapılan çalışmalar açıklanmıştır. Tezin sonraki bölümünde ise ontoloji tabanlı model dönüşümü işlemini gerçekleştirmek için geliştirilecek olan aracın sahip olması gereken mimari, aracın bileşenleri ve geliştirilen bir örnek uygulama hakkında bilgi verilmiştir.Web servisleri için gerçekleştirilen ontoloji tabanlı model dönüşümü ile Web üzerinde şu anda kullanılmakta olan servislerin Anlamsal Web Servislerine dönüştürülebileceği, şu andaki servis geliştiricilerin Anlamsal Web Servisi konusunda bilgi sahibi olmamaları durumunda da ontoloji tabanlı dönüşüm sayesinde Anlamsal Web Servisi geliştirebileceği ortaya konmuştur.Tez kapsamında geliştirilen Ontoloji Tabanlı Model Dönüşüm Aracı sayesinde UML ile modellenen web servisi bilgi modellerinin OWL ontolojileri ve Anlamsal Web Servis bilgi modellerine ontoloji tabanlı olarak dönüştürülmesi sağlanmıştır. Ayrıca mevcut OWL ontoloji belgelerinin de geliştirilen araç kullanılarak WSMO ontolojilerine dönüştürülebilmesi sağlanmıştır. Servis tabanlı olarak modellenen yapıların model dönüşümü sonucunda dönüşeceği yapılar da tez kapsamında örnekler ile gösterilmiştir.Anahtar sözcükler: Model güdümlü mimari, MGM, model dönüşümü, ontoloji, ontoloji tabanlı model dönüşümü, Web Servisi, Anlamsal Web Servisi, UML, SoaML, OWL, WSMO. In this thesis, the topic of ontology based model transformation form Web Service models to Semantic Web Service models has been studied.Firstly, in the thesis model concept, model driven architecture and model tranformations have been studied. Further Semantic Web, ontologies, ontology based model transformations, technologies used in these domains, and studies, done in the literature, have been studied. In the progressing parts of the thesis model transformation from service oriented structures to Semantic Web Services has been studied and studies about this concept in the literature has been explained. In the progressing parts of the thesis, information about the architecture of the Ontology Based Model Transformation Tool, parts of the tool, and a sample application have been given.By using Ontology Based Model Transformation, the services existing on the current web, may also be transformed to Semantic Web Services. By using Ontology Based Model Transformation Tool, current Web Service Developers may also develop Semantic Web Services even though they don?t have knowledge about them.By means of Ontology Based Model Transformation Tool, developped in the thesis work, web service knowledge models, expressed in UML, may be transformed to OWL ontologies and after that to Semantic Web Service models, expressed in WSML. Also existing OWL ontology documents can also be transformed to WSMO ontologies by using the tool. Service based constructs after model transformation are also shown by using examples.Keywords: Model driven architecture, MDA, model transformation, ontology, ontology based model transformation, Web Services, Sermantic Web Services, UML, SoaML, OWL, WSMO. 115

Bu tezde yazılım geliştirme alanında Model Güdümlü Mühendislik paradigmasının gerçekleştirilmesi için bir dönüşüm dili tasarımı anlatılmaktadır. Paradigmanın gerçekleştirilmesi önündeki güçlüklerden biri, her şeyin bir model olduğu bir geliştirme ortamını düşünmenin zorluğudur. Diğer bir güçlük ise otomasyon içeren bir geliştirme ortamında modellerin sundukları imkanların ifade edilmesi için anlamsal bir dilin var olmayışıdır.Bu çalışma, her iki zorluğa da işaret-bilimsel (semiyotik) bir açıdan yaklaşmaktadır. Doğal dil çözümlemesinde başvurulan bu bilim dalı, diller tarafından kullanılan temel soyutlama biçimlerini tanımlamaktadır. Bu ilişkiler aracılığıyla modellerin oynayabildikleri çoklu karmaşık rolleri tanımlamak mümkündür. Bir dil öğesi olarak oynayabilecekleri roller belirlenerek modeller, bu roller üzerindeki değişimin belirlenmesi ile de dönüşümler anlamlandırılabilirler. This thesis is about the design of a transformation language for the realization of the model driven engineering paradigm in the software development domain. One of the obstacles of this realization is the difficulty of imagining a development environment where everything is a model. Another obstacle is the lack of a sematic-aware language that may define the possible uses of models in an automated development environment.In this work, both of these obstacles have been addressed from a semiotical point of view. Being a field of science that is referred for natural language interpretation, semiotics defines the basic abstraction forms used by languages. By using these relations, it is possible to define the multiple complex roles played by the models. The meaning of a model is defined through the roles that it can play as a language element and the meaning of a transformation can be defined through the modification it performs on these roles. 114

Bu tez çalışmasında, Model Tabanlı Mühendislik kapsamında model dönüşümleri için geliştirilmiş ATL, MOLA, TEFKAT, GREAT, YATL model dönüşüm dilleri incelenmiş ve model dönüşüm dilleri değerlendirmesi için literatürde yer alan çalışmalar tartışılmıştır. Bu çalışmalar temel alınarak genel amaçlı bir model dönüşüm dilinin sağlaması gereken istekler ve bu istekler arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. Tanımlanan istekler doğrultusunda, rol tabanlı bir model dönüşüm dilinin sorgu kısmını oluşturacak bir sorgu dili önerilmiştir. Rol tabanlı sorgu dilinde rollerin ve dönüşümlerin ifade edilmesinde gösterim olarak literatürde tanımlanmış Role-Based Modeling Language (RBML) dilinden yararlanılmıştır. Bu gösterim, rolü oynayan sınıfların sayılarını belirtmemize ve bu sınıflara ait kısıtları üst (meta) seviyede OCL kullanarak göstermemize olanak sağlamaktadır. Rol tabanlı sorgu dilinin UML-RDBMS ve çoklu kalıtım-tekli kalıtım dönüşümlerinde kullanımı örneklenmiş ve tartışılmıştır.

ÖZET TASARIM DESENLERİNİN UYGULANMASI VE ARAÇ GELİŞTİRİLMESİ DEMİREZEN, Zekai Yüksek Lisans Tezi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Tez Yöneticisi: Doç. Dr. N. Yasemin TOPALOĞLU Aralık 2004, 91 sayfa Bu tez çalışmasında, Model Tabanlı Yazılım Geliştirme kapsamındaki model dönüşümlerinin aşamaları incelenerek, bir tasarım deseninin üst modelinin nasıl hazırlanacağı ve tasarım deseni tabanlı model dönüşümünün nasıl gerçekleşebileceği sorularına cevap aranmıştır. Bulunan çözümler doğrultusunda, hedef modelleri önceden tanımlanmış model dönüşümlerinde kullanılabilecek bir araç geliştirilmiştir. Tezin ilk bölümlerinde üst modelleme, model dönüşümleri, desen kavramı açıklanmış ve desenlerin formal bir dille tanımlanması üzerine yapılan çalışmalar incelenmiştir. Model dönüşümlerinde XMI kullanımrmn açıklanmasından sonra tez kapsamında geliştirilen model dönüşüm aracı tanıtılmıştır. Geliştirilen araç, Java programlama dili ile gerçeldeştMlmiştir. Araçta XMI tabanlı model dönüşüm yaklaşımı kullanılmış ve üst model bilgileri XMI yapılarında tutulmuştur. Modellerin iyileştirilmesi için tasarım desenlerinin modellere katılmasını amaçlayan dönüşümler, geliştirilen araç ile uygulanmıştır. Desen üst modellenmesinde UML üst modeline dayalı yöntem kullanılmıştır. Anahtar Sözcükler: Üst modelleme, Tasarım Desenleri, Desen Üst Modellemeleri, Model dönüşümleri, XMI. vn ABSTRACT APPLICATION OF DESIGN PATTERNS AND TOOL DEVELOPMENT DEMİREZEN, Zekai MSc in Computer Engineering Supervisor: Assoc. Prof. Dr. N. Yasemin TOPALO?LU December 2004, 91 pages In this thesis, the basic components of model driven software development are studied. Within this context, literature is surveyed for model transformations and for developing pattern metamodels. Based on this survey, an engine that transforms models according to target definitions is developed. In the first four sections, the concept of design patterns, model transformations and metamodeling are introduced. Also, metamodeling techniques for design patterns of the current literature are discussed. Following the discussion on XMI based model transformations, the tool that is developed in this thesis is introduced. The developed tool is implemented in the Java language. Source and the target models are presented in XMI format and XMI based transformations are employed. Model transformations for pattern refactorings are performed with the tool. UML based metamodeling is used for the design pattern definitions. Keywords: Metamodeling, Design Patterns, Design Pattern metamodeling, Model Transformations, XMI. 104