Search

Kentler, binlerce yıldır insanlık tarihinin önemli bir parçasıdır. Ancak 19. yüzyıl itibariyle kentler, önemli bir problem haline gelmiştir. Başta Sanayi Devrimi ve Fransız İhtilali olmak üzere yaşanan önemli olaylar, hızlı sosyal değişimlere sebep olmuştur. Kırsal bölgelerden ve kentlerin çeperlerinden kent merkezine yönelen yoğun göçler; bir yandan kentleri şekillendirirken diğer yandan kentler yaşanan toplumsal değişim üzerinde belirleyici olmuştur. Türkiye'de de özellikle 1970'li yıllarla birlikte kırdan kente doğru yoğun göçler yaşanmıştır. Bu süreç başta sosyal, ekonomik, kültürel ve dini olmak üzere pek çok değişime sebep olmuştur. Çalışmamız, Türkiye'deki kentlileşme sürecinde yaşanan sosyal, kültürel ve dini değişimi üç nesil üzerinde görmeyi amaçlamaktadır. Çalışma, Bursa'nın Keles ilçesine bağlı Belenören köylüsü olan 13 aileden toplam 42 katılımcıyla yapılan derinlemesine görüşmelerle şekillenmiştir. Katılımcı ailelerin ilk nesilleri, kentle ilişkiler kurmaya başlayarak kentlileşme sürecini başlatmışlardır. İkinci ve üçüncü nesilde ise kentle bütünleşme büyük oranda tamamlanmıştır. Bu süreçte yaşanan sosyal, kültürel ve dini değişimi görebilmek adına her ailenin üç nesliyle de görüşmeler yapılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde; sosyal değişme, dini değişme, kent, kentleşme, kentlileşme ve göçe dair kavramsal ve kuramsal bir çerçeve sunulmuştur. İkinci bölümde ise katılımcılara dair kişisel ve demografik bilgilere yer verilmiştir. Ayrıca katılımcıların sosyo-kültürel ve dini değişimlerinde etkili olan unsurlar ile katılımcıların kente göç süreçlerinin nasıl şekillendiği ele alınmıştır. Son olarak katılımcıların dindarlık düzeyleri inanç, ibadet, tecrübe, bilgi ve etkileme boyutları üzerinden ele alınmıştır. Üçüncü bölümde kentlileşme sürecinde; bir takım dini pratiklerde, kadın-erkek ilişkilerinde, aile yapısında ve düğün merasimlerinde bir değişim olup olmadığı varsa bu değişimin seyri anlaşılmaya çalışılmıştır. Nikahsız birliktelikler, flört, aile reisliği, akraba evliliği gibi bir dizi hususa bu kapsamda yer verilmiştir. Ayrıca katılımcıların dini otorite olarak gördükleri kişi, kurum ve kaynaklar ele alınarak kentlileşme sürecindeki seyir üç nesil üzerinden görülmeye çalışılmıştır. Dini otorite konusu kapsamında katılımcıların, dini gruplara nasıl baktıkları, anılan grupları dini bir otorite olarak görüp görmedikleri üzerinde durulmuştur. Kentler, kır toplumlarının aksine, farklı kültüre, inanca, dile ve yaşam tarzına sahip insanları bir araya getiren heterojen bir toplum yapısına sahiptir. Çalışmamızda kentlileşme sürecinde katılımcıların farklılıklarla karşılaşma durumları ve farklılıklar karşısında takındıkları tutumlar ele alınmıştır. Cities have been an important part of human history for thousands of years. However, as of the 19th century, cities became an important problem. Important events, especially the Industrial Revolution and the French Revolution, caused rapid social changes. Intense migrations from rural areas and the peripheries of cities to the city center; While shaping the cities on the one hand, on the other hand, the cities have been a determinant on the social change. In Turkey, especially with the 1970s, there has been intense migration from rural to urban areas. This process has led to many changes, especially social, economic, cultural and religious. Our research aims to see the social, cultural and religious change experienced in the urbanization process in Turkey over three generations. The research was shaped by in-depth interviews with a total of 42 participants from 13 families from Belenören villagers in Bursa's Keles district. The first generations of the participating families started the urbanization process by starting to establish relations with the city. In the second and third generations, the integration with the city has been completed to a large extent. In order to see the social, cultural and religious change experienced in this process, interviews were held with three generations of each family. In the first part of the study; a conceptual and theoretical framework on social change, religious change, the city, urbanization, urbanization and migration is presented. In the second part, personal and demographic information about the participants is given. In addition, the factors affecting the socio-cultural and religious changes of the participants and how the migration processes of the participants were shaped were discussed. Finally, the religiosity levels of the participants were discussed over the dimensions of belief, worship, experience, knowledge and influence. In the third part, in the urbanization process; If there is a change in some religious practices, male-female relations, family structure and wedding ceremonies, the course of this change has been tried to be understood. A number of issues such as common-law unions, dating, head of family, consanguineous marriage are included in this context. In addition, the course of the urbanization process has been tried to be seen over three generations by considering the people, institutions and resources that the participants see as religious authorities. Within the scope of religious authority, it was focused on how the participants viewed religious groups and whether they saw the aforementioned groups as a religious authority. Cities, unlike rural societies, have a heterogeneous social structure that brings together people of different cultures, beliefs, languages and lifestyles. In our study, the situation of the participants in the urbanization process and their attitudes towards the differences were discussed.

Muhafazakârlık ve sosyal değişme olgularını ele alan bu çalışma, Muhafazakâr Düşünce dergisi kapsamında modernleşme sürecini ve karşısında gelişen muhafazakâr refleksi soyo-kültürel temalar zemininde incelemeyi, Türk toplumunda ve özellikle Cumhuriyet döneminde belirginleşen muhafazakâr-modern tartışmaların felsefi arka planını ortaya koymayı, bu süreçte ortaya çıkan sorunların anlaşılmasına katkı sağlamayı amaçlamaktadır ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında, araştırmanın konusu, amacı, önemi, problemi, araştırmanın soruları, kapsam ve sınırlıkları, yöntem ve teknikleri hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde, muhafazakârlık ve sosyal değişme kavramlarının literatürde ifade ettikleri anlamlardan söz edilmiştir. Bölümün ilk kısmında sosyal değişmenin ilerlemesi, çözülmesi ve bütünleşmesi gibi farklı anlamlarından bahsedilmiş, onu etkileyen faktörlerden ve onu tanımlayan sosyal değişme kuramları hakkında bilgi verilmiştir. İkinci kısmında ise muhafazakârlık kavramı ele alınmış, genel bir tanıma sahip olmadığı zamana, mekâna, topluma göre şekillenen farklı anlamları taşıdığı belirtilmiştir. İkinci bölümde ilk başta genel olarak süreli yayınlardan bahsedilmiş ve bu kapsamda Muhafazakâr Düşünce dergisinin niteliklerine, yazar kadrosuna ve barındırdığı çalışma türlerine değinilmiştir. Daha sonra ise dergide yayınlanan çalışmalar çerçevesinde sosyal değişmeye olumlu tepki veren değişim, akıl, birey, mülkiyet ve otorite gibi sosyo-kültürel temalar analiz edilmiştir. Üçüncü bölümde bünyesinde değişime uğrayan yönü barındırmakla birlikte statik ve değişmeyen tarafı içeren temalar ele alınmıştır. Bu bölümde dergi kapsamında din, gelenek, aile, toplum ve ahlak gibi temalar tahlil edilmiştir. Mezkûr temalara baktığımızda strüktürlerinde geçmişten gelen ve günümüzde de değişmeyen bir öz barındırdıkları anlaşılmaktadır. Aynı zamanda bu temaların diğer bir özelliği de değişmeyen özden farklı modern yorumlarının bulunmasıdır. Dolayısıyla statik temaların değişmeyen ve değişebilen iki yöne sahip olduklarına dikkat çekilmiştir. Sonuç kısmında ise, araştırma evrenini oluşturan Muhafazakâr Düşünce dergisi kapsamında muhafazakârlık ve sosyal değişme olgularının belirginleştiği ve sönük kaldığı sosyo-kültürel temalar bağlamında, zıt gibi görünen bu iki düşünce ekolünün düşünce tarihinde bir madalyonun iki yüzü olarak geliştikleri, ikisinin de Aydınlanma düşüncesinin ürünü oldukları dikkat çekilmiştir. Birbirine karşıt gibi görünen bu iki düşünce sisteminin mülkiyet teması konusunda uzlaşmacı, akıl ve değişim temaları konusunda kısmen uzlaşmacı tavır sergiledikleri, analiz edilen diğer temalarda ters düştükleri tespit edilmiştir. Türk toplumunda sosyal değişmenin modernleşme yanlısı ulusçu bir ideoloji olarak yansıdığı, muhafazakarlığın ise dini değerlere sahip çıkma ve devam ettirme eğilimi olarak anlaşıldığı belirtilmiştir. Devletin resmî ideolojisi haline gelen modernleşme zihniyetinin geçmişte muhafazakarlığa jakoben bir tutumla yaklaştığı, günümüzde ise muhafazakarlığa karşı uzlaşmacı bir eğilim sergilendiği, muhafazakarlığın ise Türk toplumunda ilk başta değişime karşı katı ve yenilikleri reddeden bir tavır sergilediği ancak zamanla bu tavrının yerini, özellikle teknoloji ve bilim alanlarında değişimi kabul eden, ahlak konusunda temkinli olunması gerektiği savunan yeni bir tutuma bıraktığı saptanmıştır. Bu doğrultuda Muhafazakâr Düşünce dergisinin değişim konusunda niçin, nasıl ve nereye sorularını sorduktan sonra değişimin kontrollü olması gerektiğini belirttiği ifade edilmiştir. This study, which deals with the concepts of conservatism and social change focuses, within the scope of the Case of Conservative Thought, on analyzing the modernization process and the conservative reflex that developed against it, on the grounds of socio-cultural themes, revealing the philosophical background of conservative-modern debates, which became evident in Turkish society especially during the republican period, contributing to the understanding of the problems arose during this period and it is composed of three parts. In the introduction part, information about the subject of the research, its purpose, importance, problem, research questions, scope and limitations, methods and techniques is given. In the first part, the concepts of conservatism’s and social change’s meanings in the literature are mentioned. In the first part of the chapter; different meanings such as progress, dissociation, coalescing of social change are mentioned and some ınformation about the factors effecting it and social change hypothesis defining it. In the second part, conservatism is dealt with and it is stated that it has different meanings which take form in line with the society when it does not have a general definition. In the second part, in the beginning, periodicals are mentioned in general, and in this context, the characteristics of the Case of Conservative Thought, its writer staff and the types of studies it includes are mentioned. Then, within the framework of the studies published in the journal, socio-cultural themes such as change, mind, individual, property and authority that respond positively to social change were analyzed. In the third chapter, the themes that include the static and unchanging side, as well as the changing aspect, are discussed. In this chapter, themes such as religion, tradition, family, society and morality are analyzed within the scope of the magazine. When we look at the aforementioned themes, it is understood that their structure contain an essence that comes from the past and does not change today. At the same time, another feature of these themes is the fact that they have modern interpretations in contrast to the unchanging essence. In the conclusion part, in the context of socio-cultural themes in which the phenomena of conservatism and social change became evident and faded within the scope of the Case of Conservative Thought, the fact that these two schools of thought, which seem to be opposite, have developed as two sides of a coin in the history of thought and both are the products of the thought of Enlightenment, the fact that these two thought systems, which seem to be completely opposite, exhibit a conciliatory attitude on the themes of property, and change and they confront in other themes analyzed, the fact that in Turkish society, social change is reflected as a pro-modern nationalist ideology, conservatism is expressed as a tendency to protect and maintain religious values, the fact that the modernization mindset, which has become the official ideology of the state, has approached conservatism with a Jacobin attitude in the past, and today it exhibits a conciliatory tendency against conservatism, while conservatism initially exhibited a strict and rejecting attitude towards change in Turkish society, but this attitude was replaced by a change in technology and science, especially in the fields of technology and science, the fact that the Case of Conservative Thought asked why, how and where questions about the subject of change, and stated that change should be controlled are stated. Türkiye Diyanet Vakfı

Bu çalışmada Kur'an-ı Kerim'de; `en güzel kıssa` olarak tanıtılan Yusuf Kıssası'nın ve yer aldığı Yusuf suresinin sosyolojik analizi yapılmaya çalışıldı. Sure/kıssa içinde barındırdığı bireysel ve toplumsal veriler itibarıyla sosyolojik açıdan ele alınmaya uygun bulunmaktadır. Bu bağlamda, `kıssa`nın kavramsal ve tarihsel boyutu, Kur'an'da yer alan kıssalar ve sosyal fonksiyonları ortaya konulmaya çalışılarak Yusuf suresi/kıssası'nın önemi anlatılmıştır. Dönemin dinî, ahlaki, ailevi ilişkileri, çokeşlilik ve evlatlık kurumu araştırılmış aynı zamanda Hz. Yusuf'un bulunduğu bölgedeki ekonomik durum, uygulanan model, devlet yapısı ve siyasi otorite ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sonuçta, yapılan analizlerden elde edilen tarihi ve evrensel sonuçlar, günümüz anlam ve kavram dünyasının verileriyle güncel bir okumaya tabi tutuldu.Anahtar kelimeler: Kur'an, kıssa, Yusuf suresi, Hz. Yusuf, aile, evlatlık, çok eşlilik, sosyoloji In this study a sociological analysis of Sura Yusuf, in which `the story of Yusuf` narrated and also accepted as the most beautiful story in the Qur'an, was done. In terms of the individual and social data it contains, Sura is suitable to be handled sociologically. In this regard, the concept and historical dimensions of the parable is revealed along with the social functions of other parables and Suras in the Qur'an to explain the importance of Surah Yusuf. Religious, moral, family relations, polygamy and adoption institutions of the period were investigated. At the same time, the economic situation in the region where Yusuf was located, the model applied, the state structure and the political authority were tried to be revealed. As a result, the historical and universal conclusions obtained from the analyses were tried to be read with today's notions and meanings.Keywords: Quran, Story, Surah Yusuf, Prophet Yusuf, family, adopted, polygamy, sociology 86

Bu çalışmanın amacı kendisini İslamcı olarak tanımlayan Abdurrahman Arslan'ın İslamcılık düşüncesi etrafındaki görüşlerini ortaya koymaktır. Birinci bölümde Türkiye İslamcılığı; kavramın ortaya çıkışı, yapılan tanımlamalar ve adlandırmalar üzerinden ortaya konulmaya çalışılarak, İslamcı düşüncenin homojen bir yapı arz etmediği tespit edilmiştir. Ayrıca bu bölümde İslamcılığı ortaya çıkaran tarihi ve düşünsel arka plan ele alındıktan, böylece Türkiye İslamcılığının geçirdiği değişim ve dönüşüm ortaya konulduktan sonra İslamcılığın temel ilgi alanları ve tartışma konuları belirtilmiştir. İkinci bölümde Abdurrahman Arslan'ın İslamcılık üzerine görüşleri incelenmiş, Arslan'ın eserlerinde İslamcılık eleştirisinin, modernite olgusunun mahiyet ve fonksiyonunun hangi konular üzerinden, ne şekilde ele alındığının sosyolojik bir analizi yapılarak, süreç içerisinde görüşlerin değişip değişmediği tespit edilmeye çalışılmıştır. Burada öncelikle Arslan'ın İslamcılık düşüncesine tarihsel ve kavramsal olarak bakışı ortaya konulmuş, onun kendisini İslamcı olarak tanımlayıp İslamcılığa içeriden bir eleştiri getirdiği tespit edilmiştir. Akabinde Arslan'ın İslamcılık eleştirisi spesifik başlıklar altında ortaya konularak bu başlıklara dair düşünceleri incelenmiştir. The purpose of this thesis is to analyze Abdurrahman Arslan's critical of views, a self-declared Islamist, on Islamism (İslamcılık). The study is consisted of two chapters. Some of the major themes investigated in the first chapter include, the much-debated concept of Turkish Islamism, the origin, definition, and classification of the term. One important issue made clear in this chapter is that Islamist thought resist any attempt to be defined as a single unitary phenomenon. In doing so, the study this chapter examined the historical and intellectual background against which the term emerged with a view to determining the transformation and changes occurred in the conception of the term Islamism. In this chapter, main areas of interest and debatable themes of Islamism were also determined. In the second chapter, Arslan's views on Islamism were subjected to a sociological analysis, paying special attention to the way in which his criticism levelled against Islamist discourse. One of the objectives of this chapter was to analyze the nature and function of his criticism based upon modernity. In his context, first, Arslan's historical and conceptual understanding of Islamism was investigated; and it is determined that Arslan declares himself to be an Islamist, but differs greatly from other Islamist authors and intellectuals in many respects that he criticizes. Finally, after the specific areas, contents, and themes of contention in the Islamist discourse were determined, the study attempted to examine the ways in which Arslan criticized these issued based upon his own writings.

Yemek, temizlik çamaşır, bulaşık, ütü, alışveriş, tamirat, çocuk bakımı, çocukla oyun oynama, çocuğu okula bırakma, okuldan alma, misafir ağırlama, akraba-arkadaş ilişkilerini dengede tutma gibi içeri ve dışarı alana ait olmak üzere çok geniş bir yelpazeye yayılan aileye ait sorumlulukların kim tarafından ne şekilde düzenlenip yapılacağı, karıkoca çalışan çiftlerin hayatlarının merkezinde yer almaktadır. Literatürde “ikinci vardiya” olarak adlandırılan mesai sonrası kısıtlı vaktin nasıl organize edildiği, eşlerin toplumsal cinsiyet tutumlarını ortaya koymak için oldukça elverişli bir zemin sunmaktadır. Çalışmamızda eşlerin toplumsal cinsiyet etkileşimini ve bunun duygusal boyutu da içeren sonuçlarını anlamaya en uygun olduğu düşünülen 0-6 yaş çocuğa sahip çiftlerle çalışılmıştır. Araştırmamızın örneklem grubunu yükseköğrenim görmüş, karı-koca çalışan, dindar ve 0-6 yaş çocuk sahibi 25 evli çift oluşturmuştur. Hem kadınlarla hem eşleriyle yapılan derinlemesine görüşmelerle, katılımcıların toplumsal cinsiyet inşa sürecinde ailenin, eğitiminin ve dinin etkileri ve bunun aile içi sorumluluk paylaşımına yansımaları anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmamızın birinci bölümünde toplumsal cinsiyet ve ev işi kavramlarının kapsam ve içeriğinin kuramsal arka planına ve aile içi sorumluluk paylaşımına ilişkin sosyolojik yaklaşımlara yer verilmiştir. İkinci bölümde Türkiye’nin modernleşme sürecinin köşe taşlarından birisi olan Tanzimat Dönemi’nden günümüze kadar Türk aile yapısı, aile içi ilişkiler, aile içi sorumluluk paylaşımı ve kadının statüsünde meydana gelen değişimler ortaya konmaya çalışılmıştır. İlk iki bölümle ilişkilendirilerek ele alınmaya çalışılan saha çalışmaları bulguları ise iki bölümde değerlendirilmiştir. Bunlardan ilki olan üçüncü bölümde katılımcıların bugünkü toplumsal cinsiyet tutumlarının oluşmasında merkezî rol oynayan evlilik hayatından önceki aile, eğitim ve eğitim sonrası bekârlık sürecindeki deneyimlerine yer verilmiştir. Dördüncü bölümde ise katılımcıların şimdiki ailelerinde, eşlerin toplumsal cinsiyet etkileşimleri ve aile içi sorumluluk paylaşımın nasıl organize edildiği üzerinde durulmuştur. Aynı zamanda bu bölümde hamilelik, birinci çocuğun, ikinci çocuğun doğumu gibi aile döngüsünün çeşitli aşamalarında işbölümünün nasıl yeniden düzenlendiği ve sorumluluk paylaşımını etkileyen zaman-uygunluk, kaynaklar, tutum ve din gibi faktörlerin etkisi ile işbölümünün duygusal sonuçlarına yer verilmiştir. Sharing of Domestic Responsibilities in the Context of Gender Attitudes: The Case of Highly Educated-Employed-Religious Women and Their Husbands By whom and how the responsibilities such as cooking, house cleaining, laundry, ironing, shopping, repairing, child care, playing with children, dropping child to the school, picking up from school, hosting guests and keeping relatives-friends relationships in balance will be organized and carried out are at the heart of the lives of couples working together. The concept called “second shift” in the VIIamilya re, meaning how the post-working limited time is organized, provides a favorable basis for revealing the gender attitudes of the couples. In this work, couples, with 0-6 years of aged children, who were thought to be most appropriate to understand the gender interaction of the couples and their consequences including the emotional dimension have been studied. The sample group consists of 25 married couples who had higher education, husband and wife working, religious and 0-6 years old children. Through in-depth interviews with both women and their spouses, the effects of family, education and religion on the gender-building process of the participants and their impact on the sharing of responsibility within the family were tried to be understood. In the first part of our study, sociological approaches towards the theoretical background of the scope and content of the concepts of gender and housework regarding sharing of responsibility within the VIIamilya re given. The second part, which is one of the cornerstones of Turkey’s modernization process until today the Tanzimat Period Turkish family structure, family relations, family responsibility sharing and the status of women have been tried to reveal changes occurring. Field research findings are evalutated in two parts by linking with first two chapters. Firstly, in the third chapter, experiences of the family, education and premarriage process before marriage life which have central role in construction of current gender attitudes will be given. In the fourth part, gender interactions of spouses in the current families of the participants and how the sharing of responsibility in the VIIamilya re organized are emphasized. This chapter also includes how the division of labor is rearranged at various stages of the family cycle, such as pregnancy, the birth of the first VIII child and the birth of the second child, and the emotional consequences of the division of labor, as well as the influence of factors such as time-availability, resources, attitudes and religion that affect responsibility sharing. TÜBİTAK Bilim İnsanları Destek Programları Başkanlığı