Search

Çalışmamızda amaç Türkiye için endemik olan F. aucheri ve F. pauciradiata bitkilerini farmasötik botanik açıdan karşılaştırmaktır. Bu doğrultuda türlerin morfolojik ve anatomik çalışmaları gerçekleştirilmiş meyve, pedunkul, ışın, pedisel, gövde ve yaprakları karşılaştırılmıştır. Her iki türün herba, kökünden ayrıca F. pauciradiata bitkisinin meyvesinden hazırlanan ekstrelerle antimikrobiyal çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Aynı bitki kısımlarından uçucu yağ analizi ve miktar tayini yapılmıştır. Bitkilerin ihtiva ettikleri kumarin grupları incelenmiştir.Uçucu yağ analizinde F. pauciradita için kök majör bileşenleri γ-terpinen, p-simen, 2,5-dimetoksi-p-simen olarak, herba majör bileşeni 2,5-dimetoksi-p-simen, meyve majör bileşeni bornil asetat olarak belirlenmiştir. F. aucheri için kök majör bileşeni α-pinen, herba majör bileşenleri α-pinen, limonen, 2,5-dimetoksi-p-simen olarak belirlenmiştir. Yapılan antimikrobiyal çalışmada belirli ekstrelerden çalışma mikroorganizmalarımıza karşı inhibitör etki görülse de belirlenen MİK değerleri, pozitif kontrol olarak kullanılan antimikrobiyallerle kıyaslandığında saptanan etkinin zayıf aktivite olarak değerlendirilebileceği sonucuna varılmıştır. Kromatografik analiz sonucunda F. pauciradiata bitkisinin herba ve kök kısımlarında prantşimgin maddesinin bulunduğunu söyleyebiliriz. Our study was aimed to compare the plants named F. aucheri and F. pauciradiata which are endemic in Turkey with respect to Pharmaceutical Botany. In order to achieve this goal, morphological and anatomical studies were performed on these species and on their fruits, peduncle, ray, pedicel, stems and the leaves, and they compared with each other. The antimicrobial tests were conducted on the extracts of both species' aerial parts, roots and F. pauciradiata's fruits. Essential oil analysis and quantitation were tested using the same parts of the plants. Coumarin content of the plants was also studied. For essential oil analysis of F. pauciradiata, the major components are specified as, γ-terpinene, p-cymene, 2,5-dimethoxy-p-cymene in roots, for aerial parts major component was 2,5-dimethoxy-p-cymene and for fruit, it was bornyl acetate. For essential oil analysis in F. aucheri, major components are specified as, α-pinene for the roots, α-pinene, limonene, 2,5-dimethoxy-p-cymene for aerial parts. Even though some extracts seemed to show inhibitory effects on tested microorganisms when comparing with positive controls it was understood that we can consider this effect as poor. As a result of the chromatographic analyses, we can say that prantschimgin is present in F. pauciradiata roots and aerial parts. 104

Amaç: Bu tezin amacı Türkiye'de endemik bir tür olan Hypericum thymopsistürünün morfolojik özelliklerinin, bazı fenolik bileşiklerinin, antioksidan kapasitesininve uçucu yağ kompozisyonunun belirlenmesidir.Materyal ve Metot: Bitki materyalleri gerçekleştirilen arazi çalışmaları iletoplanmıştır. Morfolojik çalışmalar örnekler üzerinde karakter analizleri ve ölçümler ileyapılmıştır. Antioksidan aktivitelerin belirlenmesinde DPPH ve ABTS yöntemlerikullanılmıştır. Fenolik bileşiklerin belirlenmesi HPLC analiz yöntemi ile yapılmıştır.Uçucu yağ analizi 3 farklı popülasyona ait örnekler üzerinde, GC/MS analiz yöntemi ilegerçekleştirilmiştir.Bulgular: Morfolojik incelemelerde bazı popülasyona ait örneklerin türünbetimine göre gövdesinin daha uzun (15-20 cm), yapraktaki şeffaf gland sayısının dahafazla (c.50), sepalinin daha büyük (2-2.5 x 1 mm) ve sepal gland sayısının daha fazla (8adet) olduğu gibi farklılıklar tespit edilmiştir. Örneklerinin IC50 değerleriincelendiğinde, DPPH yönteminde en yüksek antioksidan etkiyi çiçek ekstrelerigöstermiştir. ABTS yönteminde en güçlü radikal süpürme kapasitesini TA3004 noluörneğin yaprak ekstresi göstermiştir (87.42 μg/ml). Ana bileşenler α-Pinen, Spatulenolve Limonen olarak belirlenmiştir. Bitkinin yaprak ekstresinde 7.040 mg/kg rutin, 4.463mg/kg quersetin, çiçek ekstresinde ise 1.992 mg/kg hiperisin, 11.213 mg/kg rutin ve4.250 mg/kg kersetin olduğu saptanmıştır.Sonuç: Morfolojik farklılıklar türün betiminin genişletilmiş sınırları içindedeğerlendirilmiştir. Hypericum thymopsis türün antioksidan özelliği ilk kez bu çalışmaile ortaya konulmuştur. Uçucu yağ analizi ile türün farklı kemotipleri belirlenmiştir.Ayrıca örneklerin içerdiği bazı fenolik madde miktarları tayin edilmiştir. Aim: The aim of this thesis is determination of morphological properties, essential oil composition, antioxidant capacity and some phenolic compounds of the Hypericum thymopsis which is endemic in Turkey.Material and Method: Plant materials were collected during the field studies. Morphological studies are made by character analysis and measurements on samples. DPPH and ABTS methods were used to determine the antioxidant activities. Phenolic compounds are determined by HPLC analysis method. Essential oil analysis is performed by GC/MS analysis method on the samples of three different populations.Results: The specimens belonging to some population shows differences such as; longer stem length (15-20 cm), more translucent glands number in the leaf (c.50), larger sepals (2-2.5 x 1 mm) and the more sepal gland number (8 gland) in morphological examination. The highest antioxidant effect is showed by floral extracts in the DPPH method, according to IC50 values in the examined samples. The most powerful radical scavenging capacity in the ABTS method is showed by leaf extract of sample TA3004 (87.42 μg/ml). The major components are determined as α-Pinene, Spathulenol and Limonene. In leaf extract 7.040 mg/kg routine, 4.463 mg/kg quersetin, in floral extract 1.992 mg/kg hyperisin, 11.213 mg/kg routine and 4.250 mg/kg quercetin is determined.Conclusion: Morphological differences are evaluated within the extended circumscribe of the description of the species. The antioxidant properties of Hypericum thymopsis is given first time in this study. Different chemotypes of species are determined with essential oil analysis. In addition, some phenolic contents of the samples are determined. 52

Amaç: Malatya ilindeki Urtica dioica türüne ait populasyonların toprak üstü ve köklerindeki uçucu yağ içeriklerinde, genetik ve çevresel farklılıklara bağlı değişimin belirlenmesidir.Materyal ve Metot: Malatya ilinde belirlenen 15 farklı populasyondan 10 tanesi morfoloji, uçucu yağ ve moleküler çalışmalarda kullanılmıştır. Morfolojik çalışmalar için 48 adet nicel ve 5 adet nitel olmak üzere toplam 53 karakter belirlenmiştir. Uçucu yağ eldesi için kurutulmuş örnekler hidro-distilasyon yöntemi kullanılarak uçucu yağları çıkarılmıştır. Elde edilen yağ örneklerinin içindeki kimyasal bileşenlerin belirlenmesinde gaz kromotoğrafisi kütle spekrofotometresi (GS-MS) kullanılmıştır. Her populasyondan ayrı olarak elde edilen DNA' lar kullanılarak RAPD ve SRAP yöntemleri ile PCR uygulaması yapılmıştır. Elde edilen tüm verilerinden faydalanılarak PAUP programı aracılığı ile populasyonlar arasındaki filogenetik ilişkileri gösteren kladogram ve filogram şeklindeki UPGMA ağaçları elde edilmiştir.Bulgular: Morfolojik özellikleri karşılaştırıldığında 23'ü nicel ve 3'ü nitel olmak üzere toplam 26 karakterden 4 farklı grup elde edilmiştir. Uçucu yağ çalışmaları sonucunda 338 tane farklı kimyasal bileşik tespit edilmiştir. Bunlardan topraküstü kısımlarında 144, kök kısımlarında ise129 ana bileşenin olduğu belirlenmiştir. Moleküler çalışmalarında 10 tane RAPD primeri ile elde edilen toplam 123 banttan 32 tanesinin polimorfik olduğu, 9 tane SRAP primeri ile elde edilen toplam 60 banttan 18 tanesinin polimorfik olduğu belirlenmiştir.Sonuç: Urtica dioica subsp. dioica taksonunun Malatya populasyonları uçucu yağ içerikleri bakımından karşılaştırıldığında yüksekliğe bağlı olarak gruplanmaların olduğu görülmüştür. 1000 m' nin altında yayılışı olan Battalgazi populasyonunun uçucu yağ içerikleri bakımından diğer populasyonlardan farklı olduğu belirlenmiştir. Elimizdeki RAPD ve SRAP primerler kullanılarak yapılan moleküler çalışmalar sonucunda populasyonlar arasındaki farklılığın uçucu yağ ile ilişkisi belirlenememiştir.Anahtar Kelimeler: Malatya, RAPD, SRAP, Uçucu yağ, Urtica Aim: To determine the presence of changes in the content of essential oils in the above-ground parts and roots of Urtica dioica species in Malatya province, based on genetic and environmental differences.Material and Method: 10 of the 15 different populations found in Malatya province were used in morphology, essential oil and molecular studies. For morphological studies, totally 53 characters including 48 quantitative ones and 5 qualitative ones, were determined. The essential oils of the dried samples were extracted by using hydro-distillation method. In determining the chemical components in the essential oil samples, degas chromatography mass spectrophotometer (GS-MS) was used. The DNAs obtained from each population separately were used and PCR application was performed using RAPD and SRAP methods. Using the obtained all data, the UPGMA trees in the form of cladogram and phlogram demonstrating the phylogenetic relationships between the populations was obtained through PAUP software.Results: When the morphological characteristics were compared, 4 different groups were obtained using a total of 26 characters including 23 quantitative ones and 3 qualitative ones. As a result of the studies on the essential oils, 338 different chemical components were determined. While 144 main components were found in the above-ground parts, 129 main components were found in the roots. It was determined in the molecular studies that 32 of totally 123 bands obtained with 10 RAPD primers were polymorphic and 18 of totally 60 bands obtained with 9 SRAP primers were polymorphic.Conclusion: When the Malatya populations of Urtica dioica subsp. dioica taxon were compared in terms of essential oil components, it was observed that there were groupings based on the height. It was determined that Battalgazi population, with a distribution under 1000 meters, was different from the other populations based on the essential oil components. As a result of the molecular studies conducted using the RAPD and SRAP primers, a relationship of the difference among the populations with essential oils could not be determined.Keywords: Malatya, RAPD, SRAP, Essential oil, Urtica 122

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmasötik Botanik Anabilim Dalı, Kayıt no: 469343, Eski çağlardan beri insan sağlığının iyileştirilmesinde bitkiler önemli bir yere sahiptir. İnsanlar bitkileri terapötik ve koruyucu amaçlarla doğal kaynaklı olmaları nedeni ile güvenilir görmekte ve bitkisel ürünleri bu nedenle kullanmaktadır. Tıbbi önem taşıyan ve geleneksel olarak kullanılan bu bitkilerden biri de Hypericum perforatum L.’dur. Halk arasında yanık ve yaraların iyileşmesini hızlandırmak amacıyla yaygın olarak kullanılan bu bitkinin yara iyileşmesi üzerindeki olumlu etkileri yapılan çalışmalarla kanıtlanmıştır. Bu tez kapsamında Hypericum cinsine ait H. perforatum L. türünün bulunduğu bölge itibari ile toprak koşulları ve genetik varyasyonun uçucu yağ bileşenleri üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Deneysel çalışmalar ile H. perforatum L.’un uçucu yağ bileşenleri belirlenerek, toprak analizi ile toprak yapısı aydınlatılmış ve genetik özellikleri araştırılmıştır. Bu bitki için moleküler yapı ile toprak ve uçucu yağ bileşenleri karşılaştırması üzerine yapılmış çalışma sayısının az oluşu bizi bu araştırmaları yapmaya yöneltmiştir. H. perforatum L. bitkisi toplandıktan sonra toprak üstü kısımlarının serin ve nemsiz ortamda kurutulması sağlanmıştır. Kurutulan toprak üstü kısımlara Avrupa Farmakopesi’ne (2010) uygun olarak hazırlanmış Clevenger apareyi ile hidrodistilasyon uygulanmıştır. Hidrodistilasyon ile elde edilen uçucu yağın kompozisyonu GC/MS ile incelenmiştir. Moleküler düzeyde yapılan analizlerin ilk aşaması DNA izolasyonudur. Her bir bitkinin DNA’ları izole edilerek PCR’a hazırlanmış ve ardından DNA dizi analizleri yapılmıştır. Bitkilerin toplandıkları yerden 10 cm derinlikten toprak örnekleri alınarak, bu örneklerde toprak rengi, toprağın fiziksel analizi, pH’sı, toprakta bulunan tuz, kalsiyum karbonat, total azot (N), bitkiler tarafından kullanılabilir fosfor, organik madde, demir, bakır, çinko ve mangan miktar tayinleri yapılmıştır. Örneklerdeki mikro element miktarlarını belirlemek amacıyla da Eskişehir Toprak Araştırma ve Ekoloji Enstitüsü Laboratuvarı’ndaki Atomik Absorbsiyon aleti kullanılmıştır. Tüm sonuçların korelasyonu yapılarak birbirileri ile ilişkileri sonuçlandırılmıştır.

Marrubium L. (Lamiaceae) cinsinin dünyada toplam takson sayısı yaklaşık 40'tır. Bunların 21 tanesi Türkiye'de bulunup büyük çoğunluğu endemiktir. Anadolu'da "bozotu, bozkaşık, karaderma" olarak bilinen, Marrubium L. cinsinin farklı türleri ile yapılan etnobotanik çalışmalar sonucu, bu türlerin halk arasında idrar söktürücü, göğüs yumuşatıcı, soğuk algınlığında, antipiretik ve ağrı kesici olarak kullanımları ortaya konmuştur. Farklı Marrubium türlerinin analjezik, sitotoksik, antienflamatuvar, antioksidan ve antimikrobiyal etkileri bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir. Marrubium türleri üzerinde yapılan fitokimyasal çalışmalar sonucunda ana bileşik grupları olarak diterpenler, flavonoidler, uçucuyağlar, fenilpropanoid esterleri ve feniletanoid glikozitleri izole edilmiştir. Marrubium rotundifolium Boiss. Ege Bölgesi'nde yayılış gösteren endemik bir türdür. Bu çalışmada bitkinin toprak üstü kısımlarıyla elde edilen metanol, etilasetat ve hekzan ekstrelerinin kimyasal bileşenlerini belirleyebilmek amacıyla; İTK (ince tabaka kromatografi), YBSK (yüksek basınçlı sıvı kromatografisi), ve GC-MS (gaz kromatografisi ve kütle spektroskopisi) kromatografik yöntemleri uygulanmış olup, ekstrelerin biyoaktivite çalışması yapılmıştır. İTK ve YBSK yöntemi ile karşılaştırma yaptığımız standart maddeler tespit edilememiştir. Uçucuyağ analizinde majör bileşikler olarak germakren-D (% 24.80), β-karyofillen (% 23.39), karyofillen oksit (% 16.69) tanımlanmıştır. Folin-Ciocalteu metodu ile toplam fenolik içerik tayininde n- hekzan ve etilasetat ekstresinde fenolik madde içeriği gözlenmemiş olup, metanol ekstresinde 20,62 ± 1,6 GAE µg/mg değerinde fenolik içeriği gözlemlenmiştir. Aluminyum klorid/potasyum asetat metodu ile yapılan toplam flavonoid içerik tayininde elde edilen sonuçlara göre, metanol ve etilasetat ekstrelerinde flavonoid içeriği sırasıyla 70,76 QE µg/mg ve 142,58 QE µg/mg iken en yüksek flavonoid içeriği n-hekzan ekstresinde gözlemlenmiş olup 168,63 QE µg/mg'dir. OH.- ABTS ve DPPH radikal süpürücü etki çalışmalarında M. rotundifolium metanol ekstresi daha düşük dozlarda yüksek etki değerleri göstermiştir (Sırasıyla; 0,277 ± 0,024, 3,21 ± 0,081, 0,033 ± 0,001 mg/ml). Bitki ekstrelerinin in vitro sitotoksisitelerini belirlemek amacıyla MTT yöntemi kullanılmış olup 3 adet kanser ( CaCo-2,SHSY5Y ve PC-3) ve 2 adet kanser olmayan hücre hattı (NIH-3T3, HK-2) üzerinde ekstrelerde anlamlı bir sonuç bulunamamıştır. Mikrodilüsyon yöntemi ile yapılan antimikrobiyal aktivite çalışmasında Staphylococcus aureus'a karşı sadece etilasetat ekstresi (128 µg/ml) antimikrobiyal aktivite göstermiştir. Enterococcus faecalis bakteri suşuna karşı hem etilasetat hem de hekzan ekstereleri aynı değerde aktivite göstermiş (128 µg/ml), Bacillus subtilis' e karşı metanol ve hekzan ekstreleri (her biri 128 µg/ml) antimikrobiyal etki göstermiştir. M. rotundifolium ekstreleri sadece Gram (+) bakteri suşlarına karşı etki göstermiştir. Sonuç olarak, bu çalışma M. rotundifolium bitkisinin fitokimyasal ve biyoaktivite özelliklerini inceleyen bir çalışmadır. Bitkinin antioksidan etki potansiyeli bulunmakla birlikte zayıf antimikrobiyal ve sitotoksik etkili olduğu gözlenmiştir. Yapılan İTK çalışmaları ile bitkinin tüm ekstrelerinin kimyasal içeriğinin çok zengin olduğu görülmüştür. Bu nedenle bitkideki bileşikleri tespit edebilmek amacı ile ileri fraksiyonlama ve saflaştırma çalışmaları yapılması planlanmaktadır., Marrubium L. (Lamiaceae) has 40 taxons in the world. It is represented by 21 taxons in Turkey, the better part of which are endemic. Different Marrubium species, known as "bozotu, bozkaşık, karaderma", are used traditionally as diuretic, carminative, expectorant in Anatolia. Antioxidant, cyctotoxic, analgesic and anti-inflammatory effects of various Marrubium sp. were reported previously. As a result of phytochemical studies on Marrubium species, diterpenes, flavonoids, volatile oils, phenylpropanoid esters and phenylethanoid glycosides were isolated as main phytochemical groups. Marrubium rotundifolium Boiss. is an endemic species and distributed in Aegea. In this study, in order to determine the chemical components of methanol, ethylacetate and hexane extracts obtained from the air part of the plant, chromatographic methodes such as TLC (thin layer chromatography), HPLC (high pressure liquid chromatography) and GC-MS (gas chromatography- mass spectrometry) were used and bioactivity of extracts were investigated. The tested substances could not be detected with the TLC and HPLC. Germacrene-D (24.80 %), β-caryophyllene (23.39 %) and caryophyllene oxide (16.69 %) were identified as major compounds in the analysis of volatile oil. Phenolic content was not observed in the n-hexane and ethylacetate extracts when the total phenolic content was determined by the Folin-Ciocalteu method when phenolic contents of 20,62 ± 1,6 GAE μg/mg were observed in the methanol extract. According to the results of the determination of total flavonoid content by aluminum chloride / potassium acetate method, flavonoid contents in methanol and ethylacetate extracts were 70,76 QE μg/mg and 142,58 QE μg/mg, respectively, whereas the highest flavonoid content was observed in n-hexane extract 168,63 QE μg/mg. In the OH.- , ABTS and DPPH radical scavenging activity studies, M. rotundifolium methanol extract showed higher IC50 values at lower doses (0.277 ± 0.024, 3.21 ± 0.081, 0.033 ± 0.001 mg/ml, respectively). MTT method was used to determine in vitro cytotoxicity of plant extracts and no significant results were found in extracts on 3 cancers (CaCo-2, SHSY5Y and PC-3) and 2 non-cancer cell lines (NIH-3T3, HK-2). Only ethylacetate extract (128 μg/ml) showed antimicrobial activity against Staphylococcus aureus in the study of antimicrobial activity by microdilution method. Methanol and hexane extracts (128 μg/ml each) showed antimicrobial activity against Bacillus subtilis, both ethylacetate and hexane extracts (128 μg/ml) showed the same antimicrobial activity against Enterococcus faecalis bacterial strain. M. rotundifolium extracts only showed activity against Gram (+) bacterial strains. In conclusion, this study is which examines phytochemical and bioactivity properties of M. rotundifolium plant. It has been observed that the plant has a weak antimicrobial and cytotoxic effect with potential for antioxidant effect. It has been seen that the chemical content of all extracts of the plant were very rich with the studies made by the TLC. Therefore, it is planned to carry out further fractionation and purification studies in order to identify the compounds in the plant.

Scrophularia L. (Scrophulariaceae) cinsi dünyada yaklaşık 207 takson, Türkiye'de 77 tür ve alttürle temsil edilmektedir. Bazı Scrophularia türleri halk arasında birçok hastalıkta kullanılmaktadır. Bu çalışmada Scrophularia kotschyana Benth, Scrophularia chrysantha Jaub et Spach, Scrophularia cinerascens Boiss, Scrophularia zuvandica Grossh, Scrophularia olympica Boiss bitkilerinin toprak üstü kısımları toplanmış, Clevenger cihazında su distilasyonu yöntemiyle uçucu yağlar elde edilmiştir. Elde edilen uçucu yağların analizi gaz kromatografisi-kütle spektrometrisi (GC-MS) ile gerçekleştirilmiştir. Aynı bitki türlerinin uçucu bileşenleri SPME-GC-MS-FID tekniği ile çalışılarak, sonuçlar karşılaştırılmıştır. Uçucu yağ verimlerinin %0.10 ve %0.16 arasında olduğu tespit edilmiştir. S. cinerascens'e ait uçuçu yağda ana bileşen olarak; Clevenger yöntemine göre nonanal, fitol ve 2(E)-nonenal; SPME yöntemine göre ise izovaleraldehit, 1-hekzanol, hekzanal ve 2-etilfuran bulunduğu tespit edilmiştir. S. zuvandica'ya ait uçuçu yağda ana bileşen olarak; Clevenger yöntemine göre linalol ve karvakrol; SPME yöntemine göre ise izovaleraldehit, tiglik aldehit ve 3-Z-hekzenol bulunduğu tespit edilmiştir. S. olympica'ya ait uçuçu yağda ana bileşen olarak; Clevenger yöntemine göre fiton, fitol ve vinilamilkarbinol; SPME yöntemine göre ise ökaliptol, β-pinen ve sabinen bulunduğu tespit edilmiştir. S. chrysantha'ya ait uçuçu yağda ana bileşen olarak; Clevenger yöntemine göre linalol, karvakrol ve vinilamilkarbinol; SPME yöntemine göre ise 2-etilfuran, hekzanal ve izovaleraldehit bulunduğu tespit edilmiştir. S. kotschyana'ya ait uçuçu yağda ana bileşen olarak; Clevenger yöntemine göre fiton, fitol ve vinilamilkarbinol SPME yöntemine göre ise izovaleraldehit, hekzanal ve 2-etilfuran bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca elde edilen uçucu yağlar agar difüzyon kuyucuk metoduyla antibakteriyel aktivite yönünden araştırılmış, tüm uçucu yağların antitüberküloz aktiviteye, S. zuvandica ve S. cinerascens bitkilerine ait uçucu yağların ise antifungal aktiviteye de sahip olduğu tespit edilmiştir. Scrophularia L. genus (Scrophulariaceae) is represented by 207 taxon 77 species and subspecies in Turkey. Some Scrophularia species are used in folk medicine for the treatment of many diseases. With recent studies antiinflammatory effective phenylethanoid glycosides, iridoid glycosides and saponins were isolated from Scrophularia species. In this study aerial parts of Scrophularia kotschyana Benth, Scrophularia chrysantha Jaub et Spach, Scrophularia cinerascens Boiss, Scrophularia zuvandica Grossh, Scrophularia olympica Boiss were collected, the essential oils of the plants were gained by using hydro-distillation method at Clevenger apparatus. The essential oils were analysed with using GC-MS. The same specieses essential components were studied with the technique of SPME-GC-MS-FID and the results were compared. The yield of essential oils were seen between %0.10 and %0.16. The major compounds of essential oil which gained from S. cinerascens are nonanal, phytol and 2(E)-nonenal for the method of Clevenger and isovaleraldehyde, 1-hekzanol, hexanal and 2-etylfuran for the method of SPME. The major compounds of essential oil which gained from S. zuvandica are linalool and carvacrol for the method of Clevenger and tiglic aldehyde, 3(Z)-hexenol and isovaleraldehyde for the method of SPME. The major compounds of essential oil which gained from S. olympica are phyton, phytol and vinylamylcarbinole for the method of Clevenger and eucalyptol, β-Pinene and sabinene for the method of SPME. The major compounds of essential oil which gained from S. chrysantha are linalool, carvacrol and vinyl-amyl-carbinole for the method of Clevenger and hexanal, isovaleraldehyde and 2-etylfuran for the method of SPME. The major compounds of essential oil which gained from S. kotschyana are phyton, phytol and vinylamylcarbinole for the method of Clevenger and hexanal, 2-etylfuran and isovaleraldehyde for the method of SPME. Also the essential oils reserched by using agar well diffusion method for antibacterial activity. It was identified that all of the essential oils have anti-tuberculosis activity and the essential oils gained from S. zuvandica and S. cinerascens have anti-fungal activity too. 75

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmasötik Botanik Anabilim Dalı, Kayıt no: 383429, Bu çalışmada Apiaceae (Umbelliferae) familyasına ait Türkiye'de doğal olarak yetişen biri endemik ve tehlike kategorisi (EN) olmak üzere iki monotipik tür olan Crenosciadium siifolium Boiss. et. Heldr. ve Glaucosciadium cordifolium (Boiss.) Burtt. & Davis, farmasötik botanik yönden araştırılmış ve bu türlerin morfolojik, anatomik, palinolojik özellikleri ayrıntılı olarak ışık ve taramalı elektron mikroskobunda (SEM) ortaya konmuştur. Kimyasal çalışmalarımızda ise bitkilerin yağ verimleri belirlenip, uçucu yağ analizleri yapılarak, antimikrobiyal etkilerine bakılmıştır. Türlerin morfolojik özelliklerini belirlemek amacıyla genel görünüşleri, çiçek durumu, tek çiçek, meyve ve meyveye ait kısımlar çizilmiş, doğal ortamlarında çekilen fotoğraflarıyla birlikte verilmiştir. Ayrıca meyve yüzeylerinin mikromorfolojik özellikleri taramalı elektron mikroskobunda (SEM) incelenmiştir. Anatomik çalışmalarda bitkilerin gövde, yaprak ve meyvelerinden alınan kesitlerle iç yapısı aydınlatılmıştır. Her iki türde de gövdeler yuvarlak ve çizgilidir. C. siifolium 'da iletim demetleri 13-17, G. cordifolium'da ise 17-24 adet olup, halka şeklinde düzenlenmiştir. C. siifolium'da öz boşken, G. cordifolium'da öz doludur ve yer yer salgı kanalı içerir. C. siifolium'da yaprak bifasiyal, diğerinde monofasiyal tiptedir. C. siifolium merikarp anatomisi enine kesitte, beşgenimsi şekilde ve salgı kanalları çoktur. G. cordifolium'da merikarp eliptik şeklinde ve daha az salgı kanallıdır. C. siifolium polenlerinin şekli perprolat, diğerinin ise europlat-perprolattır ve her ikisi de rugulat ornemantasyona sahiptir. Kimyasal çalışmalarda bitkilerin toprak üstü kısımlarından, distilasyonu sonucu uçucu yağ elde edilmiş ve uçucu bileşiklerin GK ve GK-KS analizleri gerçekleştirilmiştir. C. siifolium'un uçucu yağ temel bileşenleri diterpen (% 35.9), ?-Pinen (% 19.9) ve (Z)-?-Osimen (% 9.8)'dir. G. cordifolium'un uçucu yağ ana bileşenleri ise Sabinen (% 42.1), ?- Pinen (% 17.1) ve ?-Fellandren (% 10.1)' dir. Antimikrobiyal çalışmalarda ise Klinik Laboratuvar Standartları Enstitüsü'ün (CLSI) standart protokollerine göre uçucu yağların antikandidal ve antibakteriyal etkileri 14 patojen mikroorganizmaya karşı denenmiştir.

Çalışmanın amacı, piyasada nane olarak satılan toz yaprak numunelerinin, M.piperita'ya ait olup olmadığını araştırma olarak belirlenmiştir.Mukayesede kullanılan örnekler, Konya Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kültür alanından toplanan 2 Mentha türü (M.piperita ve M.spicata) ile pazar ve Kahramanmaraş'tan alınan M.rotundifolia örneğidir. Piyasa numuneleri ise 2013 yılında Ankara aktarlarından temin edilmiştir.Araştırma materyallerinin yaprakları mukayese materyalleriyle karşılaştırılmıştır. Morfolojik ve anatomik analizler, kül miktarı, su miktarı, uçucu yağ miktarı, yabancı madde miktarı hesaplanmış ve mukayese materyalleri ile kıyaslanmıştır. Ekstre ve uçucu yağlar da ince tabaka kromatografisi ile mukayese edilmiştir.Yapılan incelemeler sonucunda, nane olarak satılan yaprak numunelerinin çoğunun ofisinal olmayan M.rotundifolia'ya ait olduğu tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler : Mentha piperita, Mentol, Uçucu yağ. 213 The aim of this study is to determine whether the leaves sold as mint in the market belonged to Mentha piperita or not.Samples of two mint species (M.piperita and M.spicata) collected from the culture field of Konya Selçuk University Faculty of Agriculture, one sample from the local bazaar and one sample from Kahramanmaraş M.rotundifolia were used as reference. The research materials were obtained from the akthars of Ankara in 2013.The research materials were compared with the leaves of reference materials. Morphological and anatomical analysis, amount of ash, amount of water, essential oil quantity and amaount of foreign matter of samples were calculated and compared with references. TLC comparisons of extracts and essential oils were also done.According to the results of our investigations, most of the leaf samples sold as the mint, were determined as non officinal M.rotundifolia.Keywords : Mentha piperita, Menthol, Essential oil 235

Bu çalışmada Türkiye'nin beş farklı bölgesinden toplanan Vitex agnus-castus (hayıt) meyveleri uçucu yağları bakımından değerlendirilmiştir. Eylül ayında Bodrum (Muğla), Manavgat (Antalya), Altınoluk (Balıkesir), Zonguldak ve Enez (Edirne) yörelerinden toplanan meyvelerden su distilasyonu yöntemiyle Clevenger apareyinde uçucu yağ elde edilmiş, uçucu yağlar içerikleri açısından GK/KS kullanılarak değerlendirilmiştir.Uçucu yağların miktarları ve içerdikleri bileşenlerin oranları bölgeden bölgeye farklılık göstermiştir. En yüksek oranda uçucu yağ Altınoluk örneğinden (%1,2 ml) elde edilirken, en düşük oranda uçucu yağ Zonguldak örneğinden (% 0,38ml) elde edilmiştir.Analiz sonucunda uçucu yağların ana bileşenleri sabinen, 1,8-sineol, alfa-pinen, beta-karyofillen, (z)-beta- farnesen ve bisiklogermakren olarak belirlenmiştir. Diğer önemli bileşenler alfa-terpineol, alfa-terpinil asetat, limonen ve beta-bisabolen olarak saptanmıştır.Bodrum ve Altınoluk örneklerinden elde edilen uçucu yağların bileşiminde en yüksek oranda sırasıyla 1,8-sineol (%13.2, %17,3) ve sabinen (%12,8, %15,4) bulunduğu, Manavgat örneğinden elde edilen uçucu yağın bileşiminde en yüksek oranda sabinen (%12,1) ve bisiklogermakren (%12,1) bulunduğu, Zonguldak örneğinden elde edilen uçucu yağın bileşiminde en yüksek oranda beta-karyofillen (% 11,7) ve alfa-pinen (% 10) bulunduğu ve Enez örneğinden elde edilen uçucu yağın bileşiminin en yüksek oranda bisiklogermakren (% 22,1) taşıdığı tespit edilmiştir.Bunun yanında toplanan meyveler lipofilik flavonlar açısından da ön değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. In this work, Vitex agnus-castus fruits collected from five different regions of Turkey, Bodrum ( Muğla), Manavgat (Antalya), Altınoluk (Balıkesir), Zonguldak and Enez (Edirne), were evaluated by their essential oil contents. Hydrodistillation using Clevenger type apparatus was applied to obtain essential oil. The composition of the essential oils was investigated by GC/MS analysis.The amount and the contents of the essential oils of five samples have shown variation. The amounts and the rates of the compunds contained by essential oils varied from region to region. Highest amount of essential oil was obtained from Altınoluk sample (% 1.2 ml) while Zonguldak sample yielded the lowest amount of essential oil (% 0.38 ml).The results of GC/MS analysis show that, the main constituents of the essential oils were; sabinen, 1,8-cineole, alpha-pinen, beta-caryophyllene, (z)- beta-farnesene and bicyclogermacrene. The other important compounds were alpha-terpineol, alpha -terpinyl acetate, limonene and beta-bisabolene.The composition of the essential oils obtained from Muğla (Bodrum) and Balıkesir (Altınoluk) samples were 1,8-sineol (%13.2, %17.3) and sabinene (%12.8, %15.4) respectively. Sabinene (% 12.1) and bicyclogermacrene (% 12.1) were major components in Antalya (Manavgat) sample. The essential oil from Zonguldak sample was found to contain beta-caryophyllene (%11.7) and alpha-pinen (% 10) as main componenets. The highest amount of bicyclogermacrene (% 22.1) has been shown in essential oil of Edirne (Enez) sample.Preliminary evaluation of lipophilic flavonoids was also carried out. 56

Ayurvedik tıpta yüzyıllardır geleneksel olarak kullanılan Centella asiatica (L.) Urban (gotu kola) dünyadaki önemli fitofarmakoterapötiklerden biridir. Bu çalışmada, Hindistan'da yetişen ve Türkiye'de kültürü yapılan C. asiatica örneklerinden hazırlanan etanol ekstreleri ile Çin'den ithal edilen ve % 10 asiyatikozit ve madekassozit içeren standardize ekstrenin kolinesteraz enzimlerine karşı inhibitör etkisi incelenmiştir. Hindistan ve Türkiye kökenli C. asiatica ekstrelerinin tirozinaz ve lipoksijenaz enzim inhibitör etkileri de ilk defa burada tayin edilmiştir. Ayrıca üç ekstrenin de, DPPH radikal süpürücü etki, demir iyonu-şelasyon ve demir-indirgeme antioksidan gücü yöntemleriyle antioksidan aktivitesi belirlenmiştir. Ekstrelerin toplam fenol ve flavonoit miktarları spektrofotometrik olarak tayin edilmiştir. Türkiye'de yetişen bitki örneğinin uçucu yağ analizi gaz kromatografisi-kütle spektrometresi ile ilk defa bu çalışmada aydınlatılmış ve Avrupa Farmakopesi'nde verilen yöntemlere göre yabancı madde ve kurutmada kayıp miktarı bulunmuştur. Her iki ekstrenin ve 5 adet ticari C. asiatica preparatının ince tabaka kromatografisi ile analizi yapılmış ve bitkinin standardize ekstresi ile mukayese edilmiştir. Sonuç olarak; ülkemizde geniş çapta kültürü yapılması ile C. asiatica'nın ekonomik olarak değerli bir ilaç hammaddesi haline gelebilme potansiyelinin olduğu düşünülmektedir. Centella asiatica (L.) Urban, used traditionally in Ayurvedic medicine since centuries, is one of the important phytopharmacotheurapeutics in the world. In this study, inhibitory effect of the ethanol extracts prepared from the samples growing in India and cultivated in Turkey as well as the standardized extract imported from China containing 10 % asiaticoside and madecassoside was investigated against the cholinesterase enzymes. Inhibitory effect of C. asiatica extracts of India and Turkey origins was also examined against tyrosinase and lipoxygenase enzymes for the first time herein. Besides, antioxidant activity of all three extracts was established using the methods of DPPH radical scavenging activity, ferric ion-chelating activity, and ferrous-reducing antioxidant power. Total phenol and flavonoid contents of the extracts were determined spectrophotometrically. Essential oil analysis of the plant sample growing in Turkey was elucidated by gas chromatography-mass spectrometry for the first time in this study and amount of foreign matter and loss on drying were found according to the methods given in European Pharmacopeia. Thin layer chromatography analysis was performed on both extracts as well as 5 commercial preparations of C. asiatica and compared to that of the standardized extract of the plant. As a result; it is thought that C. asiatica may become an economically valuable drug crude material by large-scale cultivation in our country. 120

Bu çalışmada ülkemizde doğal olarak yetişen ve biri endemik olan dört Heptaptera (H. cilicica H. anisoptera, H. anatolica, H. triquetra) türleri üzerinde yapılmıştır. Çalışmada bu türlerin morfolojik ve anatomik özellikleri, kimyasal bileşenleri ve biyolojik aktiviteleri çalışılmıştır.Türlerin morfolojik ve anatomik özellikleri incelenmiş, benzerlik ve farklılıkları fotoğraflar ve çizimlerle ortaya konmuştur. Ayrıca her türün meyve yüzeyi, polen ve tohum morfolojileri incelenmiş ışık ve skennig (taramalı) elektron mikroskopları ile fotoğrafları çekilmiştir.Kimyasal çalışmada türlerin kök, herba ve meyvelerinin ana etken madde grupları belirlenmeye çalışılmıştır. Her türün kök, herba ve meyvelerin de bulunan kumarin bileşikleri İTK analizi ile tespit edilmiştir. Ayrıca her türün kök, herba ve meyvelerin de bulunan flavonoitler kalitatif olarak incelenmiştir.Ülkemizde yetişen dört Heptaptera türünün meyvelerinden elde edilen uçucu yağları GC ve GC-MS yöntemleri ile analiz edilmiş ve her türün meyve yağlarının ana bileşenleri tayin edilmiştir.Biyolojik aktivite çalışmalarında, antimikrobiyal, antioksidan aktivite ve asetilkolinesteraz enzim inhibisyonu aktivitesi tayin edilmiştir.DPPH serbest radikal süpürücü etki, demir iyon şelasyon etki tayini ve total fenol tayini yöntemleri kullanılarak antioksidan aktivite çalışmaları yapılmıştır. 2000 µg ml-1 konsantrasyon da metanollü H. triquetra meyve ekstresinde % 86.19 ve herba ekstresinde % 80.48 oranında en yüksek DPPH aktivite gözlenmiştir.H. triquetra'nın meyve (190.68 mg g-1) ve herbasının (112.3 mg g-1) metanollü ekstresinde en yüksek total fenol aktivite görülmüştür. 2000 µg ml-1 konsantrasyon da etil asetat H. triquetra meyve ekstresinde % 96.28 ve herba ekstresinde % 94.94 oranında en yüksek demir iyon şelasyon etki gözlenmiştir.Heptaptera cinsine ait dört türün metanol ve etil asetatlı ekstrelerinin Asetilkolinesteraz enzim inhibisyonu açısından araştırılmıştır. 2000 µg ml-1 konsantrasyonda etil asetatlı H. anatolica meyve ekstresinde % 49.80 ve herba ekstresinde % 61.97 orta derece aktivite görülmüştür.Anahtar Sözcükler: Anatomi, Biyolojik aktivite (antioksidan, asetilkolinesteraz)Heptaptera, Kumarin, Morfoloji, , Uçucu yağ, This study has been performed on four Heptaptera species (H. cilicica, H. anisoptera, H. anatolica, H. triquetra) growing naturally in Turkey. In the study, morphological and anatomical features, chemical components and biological activities were investigated.The morphological and anatomical features of the species were examined; similarities and differences were revealed with photographs and drawings. In addition, surfaces of all fruits, pollen and seed morphologies were examined and their photographs were taken with light and scanning electron microscopes.In the chemical study, main active substance groups of the roots, herba and fruits of the species were tried to be determined. Coumarin type compounds, found in the roots, herba and fruits of each species were determined with TLC analysis. In addition, flavonoids, present in the roots, herba and fruits of each species were qualitatively examined.Essential oils, obtained from the fruits of four Heptaptera species growing in Turkey were analyzed with GC and GMS methods and the major components of each essential oil were determined.In biological activity studies, antimicrobial, antioxidant activities and acetylcholinesterase enzyme inhibition activities were determined.Antioxidant activity studies were performed by using DPPH free radical scavenging activity, iron ion chelating activity and total phenol determination methods. The highest PPH activity was observed at a concentration of 2000 µg ml-1 as 86.19% and 80.48% in the fruit and herba extracts of H. triquetra, respectively.In the methanolic extract of fruits (190.68 mg-1) and herba (112.3 mg-1) of H. triquetra, the highest total phenol activities were observed. At a concentration of 2000 µg ml-1, the highest iron chelating activity was observed in the ethyl acetate extract of the fruits and herba of H. triquetra as 96.28% and 94.94%, respectively.Methanolic and ethyl acetate extract of four species belonging to the genus Heptaptera are examined in respect to Acetylcholinesterase enzyme inhibition. At a concentration of 2000 µg ml-1, moderate activity as 49.80% and 61.97% was seen in the fruit and herba extract of H. anatolica, respectively.Keywords: Anatomy, Biological activity (antioxidant, acetlycholinesterase)Coumarin, Essential oil, Heptaptera, Morphology, 213