Search

The study was carried out under different drought/osmotic stresses (0.00 MPa-control, 0.25 MPa, 0.50 MPa, 0.75 MPaand 1.00 MPa applications) created by using PEG 6000 with 43 genotypes under laboratory, with 5 replications accordingto a split-plot experiment design. The genotypes constituted the main plots, and the drought/osmotic stress applicationsconstituted the sub-plots.In the study, seedling weight, root number, root length, root weight, shoot length, and shoot weight characters weredetermined. It was determined that drought stress applications caused statistically significant decreases in root and shootcharacters. Osmotic stress of, 1.00 MPa and 0.75 MPa caused statistically significant reductions in root and shoot characters.The results indicated that early and mid-early varieties were more tolerant to drought than the late varieties. AlthoughAglika, Anapo, Enola and Hamza varieties were outstanding for their root properties, while Maden, NKU Ergene andBezostaja-1 cultivars showed more appropriate shoot characteristics than other cultivars. Enola, Aglika, Bezostaja-1,NKU Ergene, Anapo, Hamza and Maden bread wheat varieties showed better growth characteristics under drought stressconditions in the study.

Leaf rust caused by Pucinia recondita tritici is one of the most important diseases of bread wheat worldwide. It is considered that the most environmentally sound; low cost method of controlling leaf rust is to breed and grow genetically resistant wheat varieties. In the research, twenty-four bread wheat varieties grown intensively were used as genetic material in Trakya Region where the North-West Part of Turkey. To create artificial leaf rust epidemic in field conditions, two sensitive varieties (Morrocco and Cumhuriyet 75) was sown after each ten genotypes, and the reactions of the varieties to leaf rust were investigated in field conditions. Isogenic lines carrying the genes Lr9, Lr14, Lr19, Lr24 and Lr47 from CIMMYT were used as control genotypes in molecular analysis. In the field conditions, although Pehlivan, Selimiye, Sagittario, Tina, Anapo, Montchill and Saraybosna were the most sensitive genotypes, Nota, Kate A1, Prostor and Sana were the most resistant bread wheat varieties to leaf rust. It was determined that Sana, Pehlivan, Golia, Falmura 85, Saroz 95, Renan, Sirena, Kate A1, Selimiye, Bezostoja 1, Saraybosna, Nina and Tina varieties have Lr9 gene with SSR analysis. It has been observed that all bread wheat varieties carry Lr14, Lr19, Lr24 and Lr47 (except Krasunia, Aldane and Gelibolu varieties) genes. It is revealed that Lr9 and Lr47 genes should be taken into consideration in the studies to be performed in the region and these genes will be useful to examine together with a larger number of leaf rust genes for more successful results in breeding studies. © Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi.

In this study, the heterotic and heterobelthiotic performance of 22 bread wheat hybrids were evaluated for plant yield and some important yield components during 2006-07 growing season under Tekirdağ, Thrace conditions. Wide genetic variability was observed in the experimental material for the characters. The maximum heterosis and heterobelthiosis were recorded in Syrena x Bezostaja and Sana x Bezostaja (-5.05 and -14.01%) for plant height, Krasunia x Sana and Syrena x Krasunia (25.93 and 9.40%) for spike length, Sadovo 1 x Bezostaja (26.96 and 26.56%) for grains/spike, Pehlivan x Krasunia (25.00 and 22.28%) for grain weight/spike, Bezostaja x Sana and Bezostaja x Sadovo 1 (8.62 and 5.45%) for 1000 grain weight, Sadovo 1 x Bezostaja (9.28 and 9.14%) for harvest index and Pehlivan x Krasunia (27.85 and 24.10%) for grain yield/plant respectively. It is concluded that parents Pehlivan, Sana, Sadovo 1 and Krasunia should be utilized to improve certain traits in hybridization scheme and the hybrid combinations Sana x Bezostaja, Syrena x Krasunia, Sadovo 1 x Bezostaja, Pehlivan x Krasunia and Bezostaja x Sadovo 1 could be recommended for improved yield and enhanced biological production of bread wheat. Bu çalışmada, 2006-07 yetiştirme döneminde Tekirdağ, Trakya koşullarında 22 ekmeklik buğday melezinin bitki verimi ve bazı önemli verim unsurları için heterotik ve heterobeltiotik performansları incelenmiştir. Deneme materyalinde incelenen özellikler için oldukça geniş bir genetik varyabilite gözlenmiştir. En yüksek heterosis ve heteroeltiosis oranları sırasıyla; bitki boyu için Syrena x Bezostaja ve Sana x Bezostaja’da (%-5.05 ve %-14.01), başak uzunluğu için Krasunia x Sana ve Syrena x Krasunia’ da (%25.93 ve %9.40), başakta tane sayısı için Sadovo 1 x Bezostaja’ da (%26.96 ve %26.56), başakta tane ağırlığı için Pehlivan x Krasunia’ da (%25.00 ve %22.28), 1000 tane ağırlığı için Bezostaja x Sana ve Bezostaja x Sadovo 1’de (%8.62 ve %5.45), hasat indeksi için Sadovo 1 x Bezostaja’da (%9.28 and %9.14) ve bitki verimi için Pehlivan x Krasunia’ da (%27.85 ve %24.10) hesaplanmıştır. Pehlivan, Sana, Sadovo 1 ve Krasunia anaçlarının melezleme çalışmalarında belirli özellikleri iyileştirmek için kullanılabileceği ve sırasıyla Sana x Bezostaja, Syrena x Krasunia, Sadovo 1 x Bezostaja, Pehlivan x Krasunia ve Bezostaja x Sadovo 1 melez kombinasyonlarının ekmeklik buğdayda verim artışı için önerilebilecekleri sonucuna varılmıştır.

ÖZET Doktora Tezi BAZI EKMEKLİK BUĞDAY (Triticum aestivum L.) ÇEŞÎT ve HATLARINDA GENETİK UZAKLIKLAR, VERİM ve KALİTE ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Oğuz BİLGİN Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Kayıhan Z. KORKUT Jüri: Prof. Dr. Ekrem KÜN Prof. Dr. İbrahim GENÇ Prof. Dr. Temel GENÇTAN Prof. Dr. Hasan Hüseyin GEÇİT Prof. Dr. Kayıhan Z. KORKUT 1999 ve 2000 yetiştirme yıllarında Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü uygulama alanında tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülen bu araştırmada materyal olarak kullanılan Trakya Bölgesi' nde geniş alanlarda tarımı yapılan 10 ekmeklik buğday çeşidi ve CIMMYT materyalinden seleksiyonla geliştirilen 10 hattm RAPD yöntemi ile moleküler düzeyde tanımlanmaları yapılarak genetik uzaklıklarının hesaplanması, verim, verim unsurları ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada kullanılan 10 baz uzunluğunda 10 primerden iyi sonuç veren 5'i değerlendirmeye alınmıştır. Primerler genelinde, genotiplerin amplifikasyon bant sayıları 2-11 adet arasında değişmiştir. En çok polimorfik bant T5 primerinden elde edilmiştir.II Ekmeklik buğday genotiplerinde, en düşük benzerlik oranına (0.365) Mv-17 ve ME-2 (51) arasında ulaşılırken, IBWSN-69 ve Mv-17 kombinasyonu en yüksek genetik benzerlik oranını (0.946) vermiştir. Elde edilen dendograma göre genotipler başlıca 2 ana gruba ayrılmışlardır. Dendogramda, ö.genotip ikinci ana grupta ve 14'ü de ilk ana grupta yer almış ve bu iki grup arasındaki genetik benzerlik oram yaklaşık 0.660 olmuştur. Dendograma göre; Sana ve Flamura-80, Miryana ve ISWYN-29, ME-2 (51) ve IBWSN-58, Prostar ve Pehlivan, IBWSN-69 ve Mv-17 ve ISWYN-24 ve Saraybosna birbirine yakın akraba; Kate A-I ve IB WSN-62 en uzak akraba genotipler olmuşlardır. Denemede 2 yıl süre ile ele alınan verim ve verim unsurları yönünden araştırmaya alman hat ve çeşitlerde; tane verimi 388.17-655.83 kg/da arasında değişim göstermiş, en yüksek tane verimini Sana, Mv-17, ISWYN-14 genotipleri vermiştir. IBWSN-58 ve ISWYN-9 hatları da bölge için tane verimi bakımından ümitli hatlar olarak belirlenmiştir. Bitki boyu, denemeye alınan genotiplerde 77.00-1 14.33 cm arasında bulunmuştur. Saraybosna ve Sana en kısa bitki boylarını vermişlerdir. Genelde hatlar, bölge için uygun bitki boylarına sahip olmuşlardır. Başak uzunluğu değerleri, 7.67-10.58 cm arasında değişim göstermiştir. En büyük ortalamalar ISWYN-24, Bezostaja-1, IBWSN-42, Kate A-I, Miryana ve ISWYN-29 genotiplerinden elde edilmiştir. İncelenen hat ve çeşitlerde; başakta tane sayıları 34.12-53.27 adet arasında belirlenmiştir. Başakta tane sayısı bakımından en yüksek ortalama IBWSN-62, Mv-17, Sana, Kate A-I, Prostar ve IBWSN-42 genotiplerinde saptanmıştır. Başakta tane ağırlığı açısından denemeye alınan genotipler 1.67-2.41 g arasında değerler almışlardır. Sana ve Mv-17 en yüksek ortalamaları vermişlerdir. Metrekarede başak sayısı yönünden yalnız yıllar önemli bulunmuştur. Genotipler, 1999 yılında 358.33-493.33 adet, 2000'de 520.00-765.00 adet arasında metrekarede başak sayılarına sahip olmuşlardır. İlk yıl ISWYN-14, IBWSN-58 ve Pehlivan ikinci yılda ise Mv-17 en yüksek ortalamayı vermiştir. Araştırmaya alınan hat ve çeşitlerde; başaklanma gün sayısı ortalamaları 169.17- 176.50 gün arasında hesaplanmıştır. En düşük başaklanma gün sayısı değerleri ISWYN- 14, ME-2 (51), ISWYN-9, IBWSN-58, IBWSN-62 ve ISWYN-24'ten elde edilmiştir.Denemede incelenen genotiplerin olgunlaşma gün sayıları 45.00-52.50 gün arasında değişim göstermiştir. En uzun olgunlaşma süresine sahip genotipler Bezostaja-1, Mv-17, ISWYN-14 ve Kate A-I olmuştur. Araştırmaya alman hat ve çeşitlerde; tane verimi ile başakta tane ağırlığı, metrekarede başak sayısı ve başaklanma gün sayısı arasında önemli ve olumlu; olgunlaşma gün sayısı, bitki boyu ve başakta tane sayısı arasında önemsiz ancak olumlu ve başak uzunluğu ile önemsiz ve olumsuz ikili ilişkiler saptanmıştır. Araştırmada incelenen kalite özeliklerinden çeşit ve hatlarda bin tane ağırlığı 34.92-47.96 g arasında değişmiştir. En yüksek bin tane ağırlığı Flamura-85, Pehlivan, Bezostaja-1 ve Flamura-80 çeşitlerinden elde edilmiştir. Hektolitre ağırlığı bakımından denemeye alınan genotipler 78.33-82.82 kg arasında değişim göstermiş, en yüksek değerler IBWSN-42, ISWYN-9 ve ISWYN-29 hatlarında hesaplanmıştır. Genotiplerin un verimleri % 65.63-72.35 arasında bulunmuş ve un verimi yönünden en yüksek değerleri ME-2 (51), IBWSN-62 ve IBWSN-58 hatları vermişlerdir. Protein oranları açısmdan denemeye alman genotipler % 10.60-12.30 arasında değerlere sahip olmuşlardır. En yüksek protein oranı Bezostaja-1 ve IBWSN-42'de saptanmıştır. İncelenen hat ve çeşitlerde; yaş gluten oram % 21.93-27.97 arasında değişim göstermiştir. En yüksek yaş gluten oranına sahip genotipler olarak ISWYN-14, ISWYN- 9, ISWYN-29IBWSN-42 ve IBWSN-62 olarak bulunmuştur. Araştırmada 51.67-96.33 arasında değişen gluten indeksi yönünden, incelenen genotiplerden ME-7 (274) ve Flamura-85 hariç diğerler genotipler uygun değerler (60- 90) vermişlerdir. Düşme sayısmda elde edilen değerler 339.67-443.50 sn arasında değişmiştir. Arzu edilen (200-250 sn) sınırlara en yakın sonuçlar IBWSN-69, ISWYN-24, Mv-17, ME-2 (51) ve Flamura-80'den alınmıştır. Denemede sediamtasyon değerleri 21.83-31.67 mi arasında değişmiştir. En yüksek ortalamalar Flamura-85, IBWSN-62 ve IBWSN-58 genotiplerinde saptanmıştır. Araştırmada incelenen genotiplerde; gecikmeli sedimantasyon ortalamaları 18.50- 34.83 mi arasında değişmiştir. En yüksek gecikmeli sedimantasyon değerleri Flamura-85 ve IBWSN-62'de belirlenmiştir.IV Enerji değerleri bakımından incelenen hat ve çeşitler 91.17-231.67 10 joules arasında ortalamalara sahip olmuşlardır. Kate A-I, ISWYN-24 ve IBWSN-62 en uygun ortalamaları vermişlerdir. İncelen çeşit ve hatlarda; direnç değerleri 47.92-90.48 mm arasında değişim göstermiştir. IBWSN-42, ME-7 (274) ve Kate A-I en iyi direnç değerini vermiştir. Denemeye alınan genotiplerin elastikiyet ortalamaları 37.94-91.05 mm arasında değişim göstermiştir. Miryana, IBWSN-58 veISWYN-14 en büyük ortalamaları vermişlerdir. Araştırmada ele alman çeşit ve hatlarda; direnç/elastikiyet değerleri 0.58-2.40 arasında değişmiştir. İstenilen orana (0.81) en yakın değerleri Pehlivan, Sana, Prostar, IBWSN-62 ve IBWSN-42 vermiştir. Hamur hacmi açısmdan denemeye alman genotipler, 13.83-36.50 cm2 arasında ortalamalara sahip olmuşlardır. Flamura-80, IBWSN-58, ISWYN-14, Bezostaja-1, Saraybosna ve Flamura-85 en yüksek hamur hacimlerini vermişlerdir. Kabarma indeksleri yönünden incelene hat ve çeşitlerin ortalamaları 13.67-21.65 cm3 arasında değişmiştir. En yüksek değerleri Flamura-85, Miryana ve IBWSN-58 vermişlerdir. Araştırmada incelenen genotipler arasında Flamura-80, Flamura-85, Bezostaja-1, ISWYN-14, IBWSN-42 ve IBWSN-58 ele alman tüm kalite özellikleri yönünden en iyi, IBWSN-62, ISWYN-9 ve ISWYN-29 ise ümitli hatlar olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Ekmeklik buğday, RAPD, tane verimi, bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, metrekarede başak sayısı, başaklanma gün sayısı, olgunlaşma gün sayısı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, un verimi, protein oram, yaş gluten, gluten indeksi, sedimantasyon, gecikmeli sedimantasyon, düşme sayısı ve alveograf özellikleri. ABSTRACT A Dissertation DETERMINATION OF GENETIC DISTANCES, THE PROPERTIES OF YIELD AND QUALITY IN SOME BREAD WHEAT (TriticumaestivumL.) VARIETIES AND LINES Oğuz BİLGÎN Trakya University Institute of Natural Sciences Department of Field Crops Supervisor: Prof. Dr. Kayıhan Z. KORKUT Academic Committee: Prof. Dr. Ekrem KÜN Prof. Dr. İbrahim GENÇ Prof. Dr. Temel GENÇTAN Prof. Dr. Hasan Hüseyin GEÇÎT Prof. Dr. Kayıhan Z. KORKUT In this study, it was aimed to determine genetic distances, yield and yield components, and quality properties of ten bread wheat varieties and ten lines developed from CIMMYT material through selection by defining them in molecular level using RAPD method. This research was conducted in experimentation fields of Field Crops Department of Tekirdağ Agricultural Faculty at Trakya University in the growing years of 1999 and 2000 based on the random blocks of experimentation design with three replications. Five primers, out of ten primers in ten base length used in the research, giving good results were taken into consideration. The number of amplified bands of genotypes ranged from 2 to 1 1 in the primers. The most polymorphic bands were obtained from T5 primer. The lowest similarity (0.365) was found between Mv-17 and ME-2 (51), theVI highest similarity (0.946) was found between IBWSN-69 and Mv-17 combination in the bread wheat genotypes. Genotypes were categorised mainly into two groups based on the dendogram results. Six genotypes took place in the second group and 14 genotypes took place in the first group, and the average similarity between these two groups was 0.660. Sana and Flamura-80; Miryana and ISWYN-29; ME-2 (51) and IBWSN-58; Prostar and Pehlivan; IBWSN-69 and Mv-17; ISWYN-24 and Saraybosna genotypes were closely related while Kate A-I and IBWSN-62 were the most divergent. After evaluating yield and yield characters of the lines and varieties included in the study for a period of two years: grain yield changed between 388.17 - 655.83 kg/da and the genotypes of Sana, Mv-17, and ISWYN-14 respectively produced the highest yields. Also, the lines of IBWSN-58 and ISWYN-9 were determined as promising lines for the region. Plant height was found between 77.00 - 114.33 cm in the genotypes included in the study. Saraybosna and Sana produced the lowest plant height. In general, the lines had appropriate plant heights for the region. Values of spike length ranged between 7.67 - 10.58 cm. The highest averages were obtained from the genotypes of ISWYN-24, Bezostaja-1, IBWSN-42, Kate A-I, Miryana and ISWYN-29. The number of grains per spike in the examined lines and varieties was determined between 34.12 - 53.27. The highest averages of the number of grains per spike were measured for the genotypes of IBWSN-62, Mv-17, Sana, Kate A- I, Prostar and IBWSN-42, respectively. When the genotypes were examined in terms of their grain weight per spike, they ranged between 1.67 - 2.41 g. Sana and Mv-17 resulted in the highest means. In terms of the number of spike per square meter, only the years were found significant. Genotypes had 358.33 - 493.33 number of spike per square meter in the year 1999 while they had 620.00 - 765.00 spikes per square meter in the year 2000. ISWYN-14, IBWSN-58 and Pehlivan in the first year and Mv-17 in the second year produced the highest average. Averages of the number of days of heading in the lines and varieties studied were calculated between 169.17 - 176.50 days. The values of the lowest number of days of heading were obtained from ISWYN-14, ME-2 (51), ISWYN-9, IBWSN-58, IBWSN- 62 and ISWYN-24, respectively.VII The number of days of maturing of the genotypes investigated in the experiment changed between 45.00 - 52.50. The genotypes that had the longest period of maturation were Bezostaja-1, Mv-17, ISWYN-14 and Kate A-I. In the lines and varieties studied, significant and positive relations between grain yield and grain weight per spike, and between the number of spike per square meter and the number of days of heading were found while insignificant but positive relations, between the number of days of maturing and plant height, and the number of grains per spike were determined. On the other hand, insignificant and negative relations were determined between grain yield and spike length. From the quality properties of the varieties and lines examined in the study, thousand kernel weight ranged between 34.92 - 47.96 g. The highest thousand kernel weights were obtained from Flamura-85, Pehlivan, Bezostaja-1 and Flamura-80, respectively. Genotypes included in this study in terms of test weight ranged between 78.33 - 82.82 kg. The highest values of test weight were calculated from the lines of IBWSN-42, ISWYN-9 and ISWYN-29, respectively. Flour yields of genotypes were found between 65.63 - 72.35 percentage and the highest flour yield values were maintained by the lines of ME-2 (51), IBWSN-62 and IBWSN-58. Genotypes included the study from protein rates point of view had values between 10.60 - 12.30 %. The highest protein rates were determined in Bezostaja-1 and IBWSN- 42. In the lines and varieties studied, wet gluten rate changed between 21.93 - 27.97 %. The genotypes that had the highest wet gluten rate were ISWYN-14, ISWYN-9, ISWYN-29, IBWSN-42 and IBWSN-62, respectively. According to gluten index changing between 51.67 - 96.33 in the research, all the genotypes investigated except ME-7 (274) and Flamura-85 produced appropriate values (60-90). Values obtained for falling number ranged between 339.67 - 443.50 second. The nearest means to wished limits (200 - 250 second) were determined in the genotypes of IBWSN-69, ISWYN-24, Mv-17, ME-2 (51) and Flamura-80, respectively. Sedimentation values in this experiment, changed between 21.83 - 31.67 ml. The highest averages were determined in the genotypes of Flamura-85, IBWSN-62 andVIII IBWSN-58. Retarded sedimentation averages in the genotypes covered in this study ranged between 18.50 - 34.83 ml. The highest retarded sedimentation values were obtained from Flamura-85 and IBWSN-62. Lines and varieties examined for their energy values had averages between 91.17 - 231.67 10`4 joules. Kate A-I, ISWYN-24 and IBWSN-62 resulted in the most appropiate means. Resistance values in the genotypes studied ranged between 47.92 - 90.48 mm. IBWSN-42, ME-7 (274) and Kate A-I produced the best resistance averages. Means of elasticity values of the genotypes studied changed between 37.94 - 91.05 mm. Miryana, IBWSN-58 and ISWYN-14 resulted in the highest averages. Resistance/Elasticity values for the varieties and lines investigated ranged between 0.58 - 2.40. The closest values to the desired rate (0.81) were obtained from Pehlivan, Sana, Prostar, IBWSN-62 and IBWSN-42. Genotypes included in the study in terms of their dough volume had averages between 13.83 - 36.50 cm2. Flamura-80, IBWSN-58, ISWYN-14, Bezostaja-1, Saraybosna and Flamura-85 gave the highest dough volumes. Averages of the lines and varieties studied for their swelling indexes ranged between 13.67 - 21.65 cm3. Flamura-85, Miryana and IBWSN-58 produced the highest values. Among the genotypes included in this study; Flamura-80, Flamura-85, Bezostaja- 1, ISWYN-14, IBWSN-42 and IBWSN-58 were determined as the best genotypes in terms of all the quality properties considered, while the lines of IBWSN-62, ISWYN-9 and ISWYN-29 were obtained as the promising lines. Key Words: Bread wheat, RAPD, grain yield, plant height, spike length, number of grain per spike, grain weight per spike, number of spike per squaremeter, number of days to heading, number of days to maturing, thousand kernel weight, test weight, flour yield, protein rate, wet gluten, gluten index, sedimentation, retarded sedimentation, falling number and alveograph characters. 128

Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü'nde 2019-2020 yetiştirme döneminde tesadu¨f bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine go¨re 4 tekrarlamalı olarak yürütülen bu çalışmada, 5 adet farklı ekmeklik buğday ticari çeşidi ve bu çeşitlerin 60Co kaynağından 4 farklı gama dozu (100, 200, 300 ve 400 Gy) uygulaması ile elde edilmiş olan 20 adet M4 populasyonu materyal olarak kullanılmıştır. Araştırmada incelenen tane verimi ve kalite özellikleri için genotip ve mutasyon dozu ortalamaları arasındaki farklılıklar ile başakta tane sayısı ve yaş gluten oranı hariç diğer tüm özellikler için genotip x doz interaksiyonu istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Genel olarak kontrolle karşılaştırıldığında düzenli olmamakla birlikte; gama ışını dozlarının bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane ağırlığı, protein oranı, yaş gluten oranı, zeleny sedimantasyon değeri, enerji değeri ve tane sertliği için pozitif yönde değiştirici ve başakta başakçık sayısı, başakta tane sayısı, bin tane ağırlığı, hasat indeksi, hektolitre ağırlığı ve tane verimi için ise negatif yönde değiştirici etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Ekmeklik buğday mutasyon ıslahı çalışmalarında verim ve verim kompanentlerinin iyileştirilmesi için 100 ile 200 Gy arasında gama ışını dozlarının, tane kalite özelliklerinin iyileştirilmesi için de 300 ile 400 Gy arasında gama ışını dozlarının daha etkili sonuçlar oluşturabileceği anlaşılmıştır. Çalışmamızda fenotipik varyasyon katsayısı (PCV) değerleri (%1,47-14,90) ile genotipik varyasyon katsayısı (GCV) değerleri (%1,31-14,29) orta ve düşük olarak tahmin edilmiştir. Geniş anlamda kalıtım derecesi ve %10 seleksiyon şiddetinde beklenen genetik ilerleme değerleri sırasıyla %53,66-96,31 ve %0,53-67,85 arasında değişmiştir. Yüksek kalıtım derecesi ile birlikte yüksek genetik ilerlemenin tahmin edildiği alveograf enerji değeri için seleksiyonun M4 generasyonunda etkili olabileceği görülmektedir. Başakta tane sayısı ve tane sertliği değeri için yüksek kalıtım derecesi değeri ile orta genetik ilerlemenin tahmin edilmiş olması bu özellikler için seleksiyonun sonraki generasyolara bırakılmasının daha uygun olabileceğini göstermektedir. In this study, which was carried out in the 2019-2020 growing season in Tekirdağ Namık Kemal University, Faculty of Agriculture, Department of Field Crops as split plots design in randomized blocks with 4 replications 5 commercial wheat varieties and 20 M4 populations obtained from their 60Co source with 4 different gamma doses (100, 200, 300 and 400 Gy) were used as material. Differences between genotype and mutation dose averages for grain yield and quality traits examined in the study, and genotype x dose interaction were found to be statistically significant for all traits except the number of grains per spike and wet gluten ratio. Generally not regular; gamma ray doses shifted positive direction for plant height, spike length, grain weight per spike, protein content, wet gluten content, zeleny sedimentation value, energy value and grain hardness, and shifted negative direction for spikelet number per spike, number of grain per spike, thousand grain weight, harvest index, test weight and grain yield compared to control. In bread wheat mutation breeding studies, it has been understood that gamma ray doses between 100 and 200 Gy for improving yield and yield components and gamma ray doses between 300 and 400 Gy for improving grain quality characteristics can produce results that are more effective. Broad sense heritability and expected genetic progression values at %10 selection severity varied between %53.66-%96.31 and %0.53-%67.85, respectively. It is seen that selection for alveograph energy value, which predicts high genetic advance with high heritability, may be effective in M4 generation. High heritability and moderate genetic advance values were estimated for the number of grains per spike and grain hardness, indicating that it may be more appropriate the selection for these traits to delay the next generations.

Bu çalışma, farklı orijinli dokuz buğday (Triticum aestivum L.) genotipinin resiproksuz yarım diallel melez F2 döllerinde bazı agronomik ve kalite özellikleri bakımından kombinasyon yetenekleri ve heterosis değerlerinin incelenmesi amacıyla 2019-2020 yetiştirme sezonunda Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri deneme alanında yürütülmüştür. Çalışmada bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, bin tane ağırlığı, hasat indeksi, tane verimi, hektolitre, yaş gluten oranı, sedimantasyon, protein içeriği özellikleri incelenmiştir. İncelenen her özellik için kombinasyon yetenekleri analizleri, Griffing Metot II, Model I e göre yapılmıştır. İncelenen tüm özellikler için anaçların Genel ve Özel Kombinasyon Yeteneği etkileri istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Genel Kombinasyon Yetenekleri göz önüne alındığında verimi artırmaya yönelik ıslah programlarında Maden ve NKÜ Ergene ve Glosa çeşitlerinin, kaliteyi artırmaya yönelik ıslah programlarında ise Segor ve Maden çeşitlerinin anaç olarak kullanılmasının uygun olacağı görülmüştür. Bu çalışmada incelenen tüm özellikler bakımından ?2GKY /?2ÖKY oranı birden büyük bulunmuştur. Bu değer kalıtımda tüm karakterler bakımından eklemeli gen etkilerinin söz konusu olduğunu ifade etmektedir. This study was carried out in Tekirdağ Namık Kemal University Faculty of Agriculture in the 2019-2020 growing season in order to examine the combination abilities and heterosis values in terms of some agronomic and quality traits in non-reciprocal half diallel hybrid F2 progeny of nine wheat (Triticum aestivum L.) genotypes of different origins. In the study, plant height, spike length, number of grains per spike, grain weight per spike, thousand grain weight, harvest index, grain yield, test weight, wet gluten ratio, sedimentation, protein ratio traits were investigated. Combination abilities analyzes for each character examined were made according to Griffin Method II, Model I. The effects of general combining ability of parents and specific combining ability of hybrids were found to be statistically significant in all examined characters. Considering their general combination abilities of Maden, NKU Ergene and Glosa varieties can be used succesfully at breedind programs for incresing yield. Also Segor, and Maden varieties can be used atbreeding programs for increasing quality. The General Combination Abilities/Special Combination Abilities ratio was found to be greater from 1 for the characters in the study. This value indicates that there are additive gene effects in inheritance for all characters.

Araştırma, 2018-2019 ve 2019-2020 yetiştirme dönemlerinde Tekirdağ ekolojik koşullarında 10 u yurtiçi ve 5 i yurtdışı kaynaklı olmak üzere toplam 15 ekmeklik buğday çeşidi ile tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Denemeye alınan ekmeklik buğday çeşitlerinin tane verimi ve bitki boyu, başak uzunluğu, başakta başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, başak fertilite indeksi, başak indeksi, hasat indeksi ve bin tane ağırlığı gibi verim unsurları incelenmiştir. İncelenen özellikler bakımından çeşitlerin ortalamaları arasındaki farklılıklar ile yıl x çeşit interaksiyonları 0.01 olasılık düzeyinde istatistiki anlamda önemli bulunmuştur. Yıllar arasında ortalama farklılıklar başakta tane ağırlığı ve başak indeksi için 0.05 düzeyinde önemli iken diğer özellikler için 0.01 düzeyinde önemli bulunmuştur. İki yetiştirme mevsimi süresince yürütülen denemelerden elde edilen veriler üzerinden ekmeklik buğday çeşitlerinin bitki boyu, başak uzunluğu, başakta başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, hasat indeksi, başak indeksi, başak fertilite indeksi, bin tane ağırlığı ve tane verimi ortalamaları sırasıyla 75,2 ile 97,7 cm, 8,57 ile 11,25 cm, 18,13 ile 21,95 adet, 42,9 ile 56,8 adet, 1,865 ile 2,452 g, 44,10 ile 48,90, 76,42 ile 81,41, 64,03 ile 85,25, 36,2 ile 50,5 g ve 614,7 ile 769,3 kg da-1 arasında değişmiştir. Sonuç olarak tane verimi ve incelenen verim komponentleri birlikte değerlendirildiğinde Glosa, Prima, NKÜ Lider, Rumeli, Orfeas ve Gogas R2 ekmeklik buğday çeşitlerinin diğer çeşitlere oranla daha yüksek performansa sahip oldukları ve bu çeşitlerin başta Trakya bölgesi olmak üzere ülkemizin ekmeklik buğday üretim bölgelerine en uygun çeşitler olabileceği sonucuna varılmıştır. The research was carried out in Tekirdag ecological conditions in 2018-2019 and 2019-2020 growing seasons with a total of 15 bread wheat varieties, 10 of which are domestic and 5 of which are from abroad, in a randomized block design with 3 replications. Grain yield and some yield components such as plant height, spike length, number of spikelets per spike, number of grains per spike, grain weight per spike, spike fertility index, spike index, harvest index and thousand grain weight of bread wheat varieties included in the experiment were investigated. The differences between the averages of the cultivars and the year x cultivar interactions were found to be statistically significant at the 0.01 probability level in terms of the traits examined. While the mean differences between years were significant at the level of 0.05 for grain weight pers pike and spike index, it was significant at the level of 0.01 for other characters. Based on the data obtained from the trials carried out during two growing seasons, the averages of plant height, spike length, number of spikelets per spike, number of grains per spike, grain weight per spike, harvest index, spike index, spike fertility index, thousand grain weight and grain yield of the bread wheat varieties examined changed from 75,2 ile 97,7 cm, 8,57 ile 11,25 cm, 18,13 ile 21,95 adet, 42,9 ile 56,8 adet, 1,865 ile 2,452 g, 44,10 ile 48,90, 76,42 ile 81,41, 64,03 ile 85,25, 36,2 ile 50,5 g ve 614,7 ile 769,3 kg da-1, respectively. As a result, when the grain yield and the examined yield components are evaluated together, it was concluded that there may be varieties Glosa, Prima, NKÜ Lider, Rumeli, Orfeas and Gogas R2 bread wheat varieties have higher performance than other varieties and these are the most suitable for the bread wheat production regions of our country, especially the Thrace region.

Bu çalışma, farklı orijinli yedi buğday (Triticum aestivum L.) genotipinin resiproksuz yarım diallel melez F2 döllerinde bazı agronomik ve kalite özellikleri bakımından kombinasyon yetenekleri ve heterosis değerlerinin incelenmesi amacıyla 2011-2012 yetiştirme döneminde Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri deneme ve uygulama alanında yürütülmüştür. Çalışmada bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, bin tane ağırlığı, hasat indeksi, parsel verimi, yaş gluten oranı, gluten indeksi, sedimentasyon, gluten/protein oranı, sedim/protein oranı ve protein içeriği gibi özellikler incelenmiştir. İncelenen her özellik için kombinasyon yetenekleri analizleri, Griffing Metot II, Model I e göre yapılmıştır. İncelenen tüm özellikler için anaçların Genel Kombinasyon Yeteneği etkileri istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Özel Kombinasyon Yeteneği etkileri ise başak uzunluğu ve gluten/sedim oranı hariç diğer incelenen özellikler için önemli olmuştur. Genel Kombinasyon Yetenekleri göz önüne alındığında verimi artırmaya yönelik ıslah programlarında Pehlivan, Selimiye ve Esperia çeşitlerinin, kaliteyi artırmaya yönelik ıslah programlarında ise Aldane, Selimiye ve F85 çeşitlerinin anaç olarak kullanılmasının uygun olacağı görülmüştür. Özel kombinasyon yetenekleri ve heterosis-heterobeltiosis değerleri birlikte değerlendirildiğinde hem verim hem de kalite özellikleri bakımından en üstün performansa sahip F-85/Pehlivan, Esperia/Sana, Sana/Selimiye, Aldane/Selimiye, Aldane/Pehlivan, F//S/Selimiye, Selimiye/Pehlivan, F-85/Sana, Esperia/Selimiye, Esperia/Pehlivan ve Sana//F/S melez kombinasyonlarının ümitvar oldukları görülmüştür. This study was carried out in order to examine the combination abilities and heterosis values for some agronomic and quality traits in F2 segregating progenies of half diallel cross of different originated wheat (Triticum aestivum L.) genotypes during 2011-2012 growing season in Namık Kemal University, Agricultural Faculty, Field Crops Department experiment and application area. The characters such as plant height, spike lenght, number of grain per spike, grain weight pers pike, thousand kernel weight, harvest index, plot yield, wet gluten content, gluten index, sedimentation value, gluten/protein ratio, sedimentation/protein ratio and protein content were evaluated in the study. Analysis of combining ability was performed for the characters used based on Griffing Methot II, Model I. General Combining Ability effests for studied characters were statistically siginificant. Their Specific Combining Ability effects except spike lenght and gluten/protein ratio were found statistically siginificant. When evaluating the General Combining Ability of genotypes, it would be appropriate to use as parent varieties Pehlivan, Selimiye and Esperia cultivars in breeding programs aimed at increasing grain yield and Aldane, Selimiye ve F85 cultivars in breeding programs aimed at increasing quality were observed. When the Special Combining Abilities and heterosis-heterobeltiosis values of cross combinatios were considered together, hybrid combinations F-85/Pehlivan, Esperia/Sana, Sana/Selimiye, Aldane/Selimiye, Aldane/Pehlivan, F//S/Selimiye, Selimiye/Pehlivan, F-85/Sana, Esperia/Selimiye, Esperia/Pehlivan ve Sana//F/S with the most outstanding performance in terms of yield and quality were found to be promising.