Search

An important goal of ecological compensation areas (ECAs) is to increase biodiversity in adjacent intensively managed farmland and the agricultural landscape at large. We tested whether this goal can be achieved in the case of the agri-environmental restoration scheme implemented for Swiss grassland using five large arthropod taxa (bees, true bugs, orthopterans, ground beetles and spiders) representing different ecological and functional groups. The species richness and abundance of all groups and species, respectively, was measured along 100 m transects from ECA-meadows into the adjacent intensively managed grassland at 24 sites. Species richness of all arthropod taxa except ground beetles, and the abundance of 63% of the 234 arthropod species sampled with at least five individuals were higher in ECA-meadows than in their surroundings, while the total abundance of spiders and ground beetles was higher in intensively managed meadows. The abundance of 8% of these species were only increased in the ECA-meadows themselves (“stenotopic” species) but 40% had increased abundance both in the ECA-meadows and the adjacent grassland, declining exponentially with increasing distance from ECA-meadows (“edge species”). The 90%-decay distances for these edge species differed among taxonomic groups (117 ± 18 m for true bugs, 137 ± 24 m for spiders, 152 ± 34 m for bees, 167 ± 5.7 m for orthopterans, 185 ± 34 m for ground beetles; mean ±1 standard error) and independent of taxonomic group were larger for large-sized or predacious species than for small-sized or phytophagous species. Because the average distance between neighbouring ECA-meadows in Swiss grassland is only 73 ± 4 m, the current agri-environment scheme very likely enhances arthropod diversity and possibly associated ecosystem services in the Swiss agricultural landscape at large.

Ongeveer de helft van de Nederlandse bijensoorten staat op de Rode Lijst. Tegelijkertijd gaan de honingbijen die traditioneel landbouwgewassen bestuiven sterk achteruit. In hoeverre kunnen de wilde bijensoorten deze leemte voor de landbouw invullen? Dit artikel geeft een overzicht van de kennis hierover tot nu toe. De economische waarde van bestuiving van voedselgewassen door insecten wordt in Europa op € 22 miljard geschat (Gallai et al., 2009), in Nederland op circa €1,1miljard (Blacquière, 2010). Van de bloembezoekende insecten dragen bijen veruit het meest bij aan de bestuiving van landbouwgewassen.

Het in dit rapport beschreven onderzoek heeft tot doel om vast te stellen of de slechte zwemwaterkwaliteit (te hoge concentraties door watervogels uitgescheiden fecale bacteriën) in de plassen van het Park van Luna, Heerhugowaard, gerelateerd is aan de hoge concentraties onopgeloste bestanddelen in het water. Daarnaast is bepaald welke soort watervogel voor de grootste problemen zorgt voor wat betreft het uitscheiden van fecale bacteriën. Tenslotte is het effect van een aantal beheer- en inrichtingsmaatregelen op de (verdeling van de vogels en daardoor op de) waterkwaliteit in de plassen van het Park van Luna getest. Het gaat daarbij om het uitzetten van de pomp, het plaatsen van een vogelaantrekkend ponton en het frequent schonen van het strand.

IBA = important bird area

Agricultural intensification is one of the main drivers of farmland bird declines, but effects on birds may be confounded with those of climate change. Here we examine the effects of intensification and climate change on a grassland breeding wader, the Black-tailed Godwit Limosa l. limosa, in the Netherlands. Population decline has been linked to poor chick survival which, in turn, has been linked to available foraging habitat. Foraging habitat of the nidifugous chicks consists of uncut grasslands that provide cover and arthropod prey. Conservation measures such as agri-environment schemes aim to increase the availability of chick foraging habitat but have not yet been successful in halting the decline. Field observations show that since the early 1980s, farmers advanced their first seasonal mowing or grazing date by 15 days, whereas Godwits did not advance their hatching date. Ringing data indicate that between 1945 and 1975 hatching dates advanced by about 2 weeks in parallel with the advancement of median mowing dates. Surprisingly, temperature sums at median mowing and hatching dates suggest that while the agricultural advancement before 1980 was largely due to agricultural intensification, after 1980 it was largely due to climate change. Examining arthropod abundance in a range of differently managed grasslands revealed that chick food abundance was little affected but that food accessibility in intensively used tall swards may be problematic for chicks. Our results suggest that, compared with 25 years ago, nowadays (1) a much higher proportion of clutches and chicks are exposed to agricultural activities, (2) there is little foraging habitat left when chicks hatch and (3) because of climate change, the vegetation in the remaining foraging habitat is taller and denser and therefore of lower quality. This indicates that for agri-environment schemes to make a difference, they should not only be implemented in a larger percentage of the breeding area than the current maxima of 20–30% but they should also include measures that create more open, accessible swards

The persistence of the Dutch Black-tailed Godwit population depends largely on high adult survival. Adult survival may be influenced by hunting pressure and land use change in the wintering area, the West African coastal zone. Here we examine hunting pressure on and habitat use of Black-tailed Godwits in West African rice-growing areas. The Black-tailed Godwit is exposed to hunting throughout the core wintering area in West Africa but hunting related mortality does not seem to be the main driver of the ongoing population decline. Habitat use of godwits seems to be governed by the availability of their preferred habitat: (man-made) bare wet soil which is consecutively available in different parts of West Africa throughout the entire wintering period.

Veel onderzoek aan weidevogels in het afgelopen decennium is uitgevoerd in agrarisch gebied. Dit onderzoek is grotendeels uitgevoerd in een natuurreservaat onder extensieve landbouwkundige omstandigheden. Het terrein is aangewezen als Natura2000 gebied voor moerasvogels zoals de Roerdomp. Actueel discussiepunt is of het beheer ten behoeve van weidevogels in Natura2000-gebieden niet op gespannen voet staat met andere instandhoudingsdoelen zoals moerasvogels. Dit rapport laat zien dat dit soms het geval kan zijn, maar opgelost kan worden met het uitgekiend ruimtelijk scheiden van moeras en weilandgebieden. Het rapport draagt een aantal relevante verbeteringen aan voor het beheer van de 18.000 ha weidevogelreservaten in Nederland.

BACKGROUND: Agri-environment schemes play an increasingly important role for the conservation of rare plants in intensively managed agricultural landscapes. However, little is known about their effects on gene flow via pollen dispersal between populations of these species. METHODOLOGY/PRINCIPAL FINDINGS: In a 2-year experiment, we observed effective pollen dispersal from source populations of Centaurea jacea in restored meadows, the most widespread Swiss agri-environment scheme, to potted plants in adjacent intensively managed meadows without other individuals of this species. Potted plants were put in replicated source populations at 25, 50, 100 m and where possible 200 m distance from these source populations. Pollen transfer among isolated plants was prevented by temporary bagging, such that only one isolated plant was accessible for flower visitors at any one time. Because C. jacea is self-incompatible, seed set in single-plant isolates indicated insect mediated effective pollen dispersal from the source population. Seed set was higher in source populations (35.7+/-4.4) than in isolates (4.8+/-1.0). Seed set declined from 18.9% of that in source populations at a distance of 25 m to 7.4% at 200 m. At a distance of 200 m seed set was still significantly higher in selfed plants, indicating long-distance effective pollen dispersal up to 200 m. Analyses of covariance suggested that bees contributed more than flies to this long-distance pollen dispersal. We found evidence that pollen dispersal to single-plant isolates was positively affected by the diversity and flower abundance of neighboring plant species in the intensively managed meadow. Furthermore, the decline of the dispersal was less steep when the source population of C. jacea was large. CONCLUSIONS: We conclude that insect pollinators can effectively transfer pollen from source populations of C. jacea over at least 200 m, even when "recipient populations" consisted of single-plant isolates, suggesting that gene flow by pollen over this distance is very likely. Source population size and flowering environment surrounding recipient plants appear to be important factors affecting pollen dispersal in C. jacea. It is conceivable that most insect-pollinated plants in a network of restored sites within intensively managed grassland can form metapopulations, if distances between sites are of similar magnitude as tested here.

Dit rapport richt zich op de vraag of de sterk toegenomen dichtheden ganzen in bepaalde gebieden mede verantwoordelijk kunnen zijn voor de achteruitgang van de weidevogels ter plekke. Gebruik makend van data verzameld in de periode 1990-2005 in het kader van het weidevogelmeetnet en de watervogeltellingen in ganzentelgebieden werd onderzocht in hoeverre gebieden met hoge dichtheden ganzen overlappen met gebieden met hoge dichtheden weidevogels. De effecten van hoge dichtheden overwinterende ganzen op in Nederland broedende weidevogels lijken verwaarloosbaar of positief. Resultaten van onderzoek van SOVON en Alterra

De huidige studie onderzocht op welke wijze de intensiteit van graslandgebruik het aanbod en de bereikbaarheid van prooidieren (arthropoden) voor gruttokuikens beïnvloedt. De ontwik¬kelingssnelheid van de vegetatie werd daarbij gebruikt als maat voor de landgebruiksintensiteit omdat deze het product is van alle maatregelen die een boer neemt om de productiviteit van de vegetatie te verhogen. De resultaten suggereren dat de vegetatiestructuur de belangrijkste bepalende factor is die de geschiktheid van grasland als foerageerhabitat voor Grutto families bepaalt. Het totale aantal arthropoden nam licht toe met toenemende intensiteit van het landgebruik. De toename in vegetatiehoogte was echter zo groot dat de dichtheid in arthropoden per volume vegetatie afnam met toenemende beheersintensiteit. De dichtere vegetatiestructuur tezamen met de afnemende prooidierdichtheid leidt ertoe dat de energetische kosten van foerageren toenemen bij toenemende beheersintensiteit. Dit duidt erop dat de meest ijle en open vegetaties de meest geschikte foerageerhabitat vormen omdat arthropoden hierin het sterkst geconcentreerd voorkomen en omdat de foerageerkosten het laagst zijn. Voor het creëren van een dergelijke open structuur lijkt onder de huidige omstandigheden het vasthouden van een hoog waterpeil tot en met de kuikenperiode essentieel omdat hiermee onafhankelijk van de voedselrijkdom de vegetatiegroei sterk geremd kan worden. Dit rapport beschrijft een gecombineerde analyse van de data, verzameld in Wormer- en Jisperveld, Gerkesklosster en Ronde Hoep (Kleijn, 2007)

Weidevogels behoren tot de snelst achteruitgaande soortengroepen in Nederland, ondanks de recent sterk toegenomen beheerinspanningen gericht op het behoud van deze groep vogels. In deze twee artikelen wordt ingegaan op het effect van twee belangrijke beheermaatregelen, bemesting en waterpeilbeheer, op de Grutto (Limosa limosa). In deel I gaat het daarbij om inzicht te krijgen in de effecten van deze beheermaatregelen op vestiging; voor volwassen grutto’s speelt de rijkdom aan regenwormen een belangijke rol.

Weidevogels behoren tot de snelst achteruitgaande soortengroepen in Nederland, ondanks de recent sterk toegenomen beheerinspanningen gericht op het behoud van deze groep vogels. In een serie van twee artikelen wordt ingegaan op het effect van twee belangrijke beheermaatregelen, bemesting en waterpeilbeheer, op de Grutto (Limosa limosa). In het tweede artikel wordt ingegaan op de kwaliteit van de habitat voor gruttokuikens, waar juist de insectenrijkdom in het lange gras van belang is.

Uit onderzoek naar de effectiviteit van het huidige weidevogelbeheer komt telkens naar voren dat er voor de ontwikkeling van een beter beheer op een aantal punten nog onvoldoende kennis aanwezig is over factoren die van belang zijn voor de overleving van weidevogelkuikens. Die ontbrekende kennis spitst zich toe op de invloed die weer, voedsel en beheer op de conditie en daarmee op de overleving van kuikens hebben. Een deel van de vragen kan alleen worden beantwoord door nieuw opgezet veldwerk, maar een deel kan wel beantwoord worden op grond van nieuwe analyses en bestaande datasets . De belangrijkste uitkomsten van die analyses worden hieronder beschreven.

Deze studie onderzoekt op welke wijze de tijdsbesteding van broedende weidevogels en de vegetatie van de broedhabitat wordt beïnvloed door de aanwezigheid overwinterende en in Nederland broedende Brandganzen. De nabijheid van Brandganzen werd door weidevogels als bedreigend voor hun eieren ervaren. Begrazing door Brandganzen had een negatief effect op hoogte en drooggewicht van de vegetatie vlak voor en tijdens de broedperiode van weidevogels waardoor mogelijk de nestplaatskeuze van weidevogels kan worden beïnvloed. Het effect van Brandganzen op de vestiging van weidevogels is in deze studie onderbelicht gebleven en ook is niet gekeken naar het effect op kuikenoverleving. De resultaten moeten daarom met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. Aldus resultaten van Alterra in samenwerking met Altenburg & Wymenga

1. Over the last decades, biodiversity in agricultural landscapes has declined drastically. Initiatives to enhance biodiversity, such as agri-environment schemes, often have little effect, especially in intensively farmed landscapes. The effectiveness of conservation management may be improved by scheme implementation near high-quality habitats that can act as a source of species. We evaluated up to what distance high-quality habitats (nature reserves and artificially created flower-rich patches) affect the diversity of forbs and pollinators in intensively farmed landscapes of the Netherlands. 2. We surveyed forbs, inflorescences, bees and hover flies and estimated pollination services in transects along ditch banks extending 300 m from four nature reserves forming small islands in landscapes dominated by agriculture. 3. In a separate experiment, we surveyed inflorescences, bees and hover flies in 1500 m long transects on farmland adjacent to five newly introduced flower-rich patches and in five control transects. 4. Species density of forbs declined over the first 75 m and species density and abundance of hover flies declined over the first 125 m beyond the nature reserves. Beyond these distances, no further declines were observed. The effects of flower-rich patches were spatially limited. The species density and abundance of bees and hover flies were significantly enhanced in the flower-rich patch, but only the abundance of hover flies was enhanced up to 50 m beyond the patch. 5. Synthesis and applications. In intensively farmed areas, remnant high-quality habitats sustain more abundant and diverse pollinator and forb communities than the surrounding countryside. They do enhance biodiversity on nearby farmland but increases are spatially restricted (

Recent onderzoek toonde aan dat percelen met een uitgestelde maaidatum geen hogere dichtheden weidevogels herbergen dan gangbaar, vroeg gemaaide percelen. Deze resultaten zijn moeilijk te verklaren aan de hand van bestaande kennis over ruimtelijke dynamiek en nestplaatskeuze van weidevogels. Deze studie heeft tot doel vast te stellen of de nestplaatsen van weidevogels ruimtelijke geassocieerd zijn met één of meerdere omgevingsvariabelen in de vestigingsfase. Voor de grutto werd daarnaast nog gekeken of de aanleg van plas-dras percelen leidt tot een verhoging van het aantal broedparen in de nabijheid van deze percelen en wat de invloedssfeer is van deze percelen (waar broeden de grutto’s die gebruik maken van een plas-dras perceel?).

Rapport over de effectiviteit van beheersmaatregelen voor overleving van primaire weidevogelkuikens in graslanden, op basis van wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke literatuur. Per sprake komen: Ecoprofielen weidevogeljongen van: Kievit (Vanellus vanellus); Grutto (Limosa limosa); Tureluur (Tringa totanus); Scholekster (Haematopus ostralegus); Watersnip (Gallinago gallinago); Kemphaan (Philomachus pugnax); Slobeend (Anas clypeata); Zomertaling (Anas querquedula); Kuifeend (Aythya fuligula); Veldleeuwerik (Alauda arvensis); Graspieper (Anthus pratensis); Gele kwikstaart (Motacilla flava)

Antropogene geluidbronnen kunnen nadelige effecten hebben op het voorkomen van wilde diersoorten. Dit kan de instandhouding van Natura 2000 soorten bemoeilijken. Deze literatuurstudie geeft een overzicht van de huidige kennis van de effecten van geluid op wilde diersoorten. Speciale aandacht gaat uit naar de mogelijkheid om grenswaarden voor geluidverstoring te formuleren en naar de implicaties van de resultaten voor de in Nederland voorkomende Natura 2000 soorten

Deze studie evalueert de effectiviteit van de eerste drie jaar van het Beleidskader Faunabeheer. Met behulp van terugmeldingen van met kleurringen individueel herkenbaar gemaakte Kolganzen Anser albifrons en Brandganzen Branta leucopsis wordt onderzocht of deze soorten zich met behulp van verjaging op gangbaar boerenland en rust in opvanggebieden laten concentreren in reservaten, Vogelrichtlijngebieden en nieuw ingestelde foerageergebieden op gangbaar boerenland. De verdeling van individueel herkenbare ganzen over de verschillende gebieden werd niet noemenswaardig beïnvloed door de invoering van het Beleidskader Faunabeheer. De foerageergebieden werden in de periode tussen de winters van ‘02/’03 en ‘07/’08 wel in toenemende mate benut door de Kolgans. Dit lijkt vooral te worden gestuurd door buffer effecten als gevolg van voortgaande populatiegroei en concurrentie om voedselbronnen tussen Kolgans en Brandgans

Summary During the last century, many plant species typical of heathland and nutrient-poor acidic grasslands have become rare whereas others have remained common. Habitat restoration often fails to enhance the rare species, which may in part be caused by the failure to restore the biogeochemical conditions suited to these species. Many soil variables have been shown to affect plant fitness but it is unknown what their relative importance is and whether any biogeochemical variable acts as a key factor constraining the persistence of rare heathland species. We compiled a data set consisting of 300 vegetation samples and the associated soil chemical properties from a range of studies carried out across the Netherlands. We asked whether growth sites of rare and common species typical of heathland and acidic grasslands differed in their biogeochemical properties, and whether growth sites of rare species displayed less variation in soil biogeochemical variables (e.g. had narrower ecological amplitude). Regardless of rarity, the species' growth sites were most accurately described by a curvilinear relationship between pH and Al/Ca ratios. Other soil characteristics did not vary systematically with changing acidity of the soil or the patterns were less pronounced. Acidification will therefore most rapidly and predictably result in an increase in Al/Ca ratio whereas this is not necessarily the case for the other soil variables affecting plant fitness. The soil ammonium (NH4) concentration and ammonium/nitrate (NH4/NO3) ratio were 3·5 and 3 times higher, respectively, in growth sites of common species compared with those of rare species. No other measured variable differed significantly between rare and common plant species. On average rare species had a significantly narrower ecological amplitude than common species for soil biogeochemical parameters. Synthesis and applications. A greater sensitivity to high NH4 concentrations in combination with a narrower ecological tolerance zone for a range of soil biogeochemical factors may explain the demise of rare species adapted to nutrient-poor acidic habitats in recent decades. Conservation management should aim to restore low NH4 concentrations and NH4/NO3 ratios. Experimental studies indicate that the most effective way to do this is through removal of the topsoil in combination with liming.

Aan de orde komen: gewasbeschadiging en bodemstructuur; bodemleven: effecten op bodemorganismen; weidevogels en agrarisch landgebruik

Het doel van deze studie is het samenvatten van de momenteel beschikbare kennis over de (effecten van) verschillende verjaagmethoden die gebruikt kunnen worden om ganzen te concentreren in foerageergebieden. Daarbij zal speciale aandacht worden gegeven aan verjaging met ondersteunend afschot. Daarnaast heeft de studie tot doel te inventariseren welke zogenaamde nevenactiviteiten plaatsvinden binnen foerageergebieden die verstorend kunnen werken op foeragerende ganzen en daarmee de concentratie van ganzen in foerageergebieden tegen kunnen gaan maar ook mogelijk negatieve effecten kunnen hebben op de draagkracht van opvanggebieden.

In recent decades, the West European population of Black-tailed Godwits, Limosa limosa limosa, has declined in size at a quite alarming rate, while the Icelandic population, L. l. islandica, has undergone a rapid increase in population size. These two populations have been the subject of a great deal of research, much of which has been focused on understanding the causes and consequences of the contrasting population trends. In 2007, a workshop was held during the annual conference of the International Wader Study Group at La Rochelle, France, with the aims of identifying the likely causes of the population changes and providing recommendations for future actions to improve the conservation of both populations. The available evidence strongly suggests that changes in productivity as a consequence of agricultural intensification are the most likely driver of the decline in L. l. limosa, although the concentration of much of the population in just a few sites in winter and spring is likely to exacerbate their vulnerability to future habitat changes. Agricultural and climatic changes are implicated in the expansion of L. l. islandica, and the availability of both intertidal mudflats and wet grasslands as foraging habitats appears to be very important across much of the winter range of this population. A series of recommendations for actions to conserve both populations are provided, including improving agricultural land management and protecting key passage and winter sites and habitats.

Mozaiekbeheer blijkt niet te leiden tot de gewenste verhoging van overleving bij grutto's. In dit rapport is onderzocht wat de vegetatiesamenstelling van de graslanden is en wat het aanbod aan ongewervelden voor weidevogels in die percelen is. Het blijkt dat kruidenrijke, schrale percelen een goede vegetatiestructuur gedurende de gehele kuikenperiode hebben; terwijl de ongewervelden in mei hoger is dan in juni

De soortenrijkdom van bloembezoekende insecten zoals bijen en zweefvliegen is de laatste decennia sterk afgenomen in agrarische gebieden. Initiatieven om de diversiteit te bevorderen (beheersovereenkomsten) zijn vaak niet effectief, vooral in intensief gebruikte agrarische gebieden. Mogelijk is hierbij de afstand tot potentiële brongebieden een beperkende factor. Wij onderzochten de effecten van natuurgebieden op de insectendiversiteit in agrarische gebieden. In slootkanttrajecten van driehonderd meter lang, grenzend aan en loodrecht op geïsoleerde natuurgebieden, werden zweefvliegen en bijen bemonsterd. Diversiteit en talrijkheid van zweefvliegen namen af in de eerste 125 meter vanaf de natuurgebieden, maar daarna niet meer. Diversiteit en talrijkheid van bijen lieten al een scherpe afname zien over de eerste 25 meter vanaf natuurgebieden. Bloembezoekende insecten die uit natuurgebieden afkomstig zijn vliegen kennelijk over beperkte afstanden (

Het gaat bijzonder slecht met veel vogels van het agrarisch gebied. Zowel weidevogels als akkervogels staan zwaar onder druk. Vogelbescherming Nederland, SOVON en de Ornothologische Unie hielden een studiedag in Leiden (maart 2006). Dit artikel doet verslag van (onderzoeks)bevindingen vanuit CML, SOVON, Alterra, Radboud Universiteit en Altenburg & Wymenga