Search

Wat zijn de aanpak en maatregelen of combinaties van maatregelen, die bijdragen aan het structureel bestrijden van overlast door blauwalgen? Dat is binnen het onderzoeksproject Kansrijke Innovatieve Maatregelen Bestrijding Blauwalgenoverlast onderzocht. Dit project heeft als belangrijkste doel om meer inzicht te krijgen in de kosteneffectiviteit van veelbelovende maatregelen om interne nalevering te beteugelen. Hiertoe zijn een aantal structurele, kansrijke maatregelen voor verbetering van de oppervlaktewaterkwaliteit in plassen en stedelijk water op praktijkschaal getest, zoals in zwemplas De Kuil (Prinsenbeek) met regelmatig blauwalgenoverlast, en in twee vijvers te Dongen en Eindhoven waarin verschillende compartimenten zijn aangelegd. Hierin zijn actief biologisch beheer (visstandbeheer, waterplanten uitzetten), baggeren (al dan niet met een vlokmiddel) en chemisch P-fixatie met lanthaan gemodificeerde klei (met en zonder vlokmiddel) onderzocht.

Zowel de fysische als de chemische en biologische toestand van oppervlaktewateren worden door klimaatverandering beïnvloed. Doordat verschillende klimaatfactoren verschillende effecten hebben, is de invloed van klimaatverandering op aquatische ecosystemen niet altijd eenduidig. Wat echter wel duidelijk is, is dat klimaatverandering eutrofiëring versterkt. Om deze negatieve effecten van klimaatverandering tegen te gaan zijn extra reducties in nutriëntenbelasting nodig. Ook is duidelijk dat hogere temperaturen leiden tot meer cyanobacteriën, met name in eutrofe wateren. Cyanobacteriën kunnen toxische stoffen produceren. De resultaten van onze studie bevestigen de aanwezigheid van een groot aantal eerder aangetroffen cyanobacteriële toxines in Nederlandse oppervlaktewateren.

De leerstoelgroep Aquatische Ecologie en Waterkwaliteitsbeheer van Wageningen University is in 2006 begonnen met een inventarisatie van cyanobacteriënbloei in stedelijk water. De hoeveelheid cyanobacteriën, de soortensamenstelling, het voorkomen van drijflagen, de hoeveelheid gifstoffen en een aantal milieuvariabelen werden in kaart gebracht. Om een eerste indruk te verkrijgen van de cyanobacteriënbloei in oppervlaktewater in de woonomgeving, is in de zomer van 2006 (juli, augustus) een kleine selectie van 50 verschillende stadswateren in Noord-Brabant en Gelderland bemonsterd. Twee vijvers zijn gedurende 2006 intensiever bemonsterd om een indruk te verkrijgen van het verloop van de cyanobacteriënbloei in deze vijvers. De cyanobacteriën werden gekwantificeerd en onderscheiden van eukaryote algen met behulp van in vivo chlorofyl-a fluorescentie.

De laatste paar jaar waren de zomers niet zo heet, maar in de recordwarme zomers van 2003 en 2006 waren de signalen overduidelijk: op veel plaatsen werd intensieve bloei van cyanobacteriën (‘blauwalgen’) gesignaleerd. De laatste decennia is de temperatuur van het Nederlandse oppervlaktewater al een paar graden toegenomen en volgens de gangbare klimaatscenario’s zal de temperatuurstijging nog wel even doorgaan; ten gunste van de cyanobacteriën. Behalve visuele, geur- en stankoverlast zijn cyanobacteriën bekend om de productie van gifstoffen, die schadelijk zijn voor de gezondheid van mens en dier. Maar ook blijken de cyanobacteriën aan de basis van de evolutie van het leven op aarde te staan, met een voor zulke primitieve organismen opvallen rijkdom aan vormen. De verschillende soorten zijn aangepast aan het leven in een groot aantal, soms zeer verschillende milieus, van droge woestijnbodems tot in hete bronnen. In deze brochure wordt de achtergrondkennis over cyanobacteriën op een rijtje gezet, niet alleen ten behoeve van de bestuurders, de makers van het waterbeleid en de waterbeheerders, maar ook voor de onderzoekers. Gezamenlijk spannen deze groeperingen zich in diverse verbanden in om vat te krijgen op de precieze mechanismen die de bloei van cyanobacteriën veroorzaken, om de aard en werking van de gifstoffen te achterhalen en om voorspellingsmodellen voor cyanobacteriën te ontwikkelen. Dat om de gezondheidsrisico’s van de cyanobacteriën zoveel mogelijk het hoofd te bieden.

Na twee jaar intensieve voorbereiding, is in april 2008 strandbad De Rauwbraken bij Tilburg behandeld met een vlokmiddel en een gemodificeerde klei om een einde te maken aan de toenemende blauwalgenoverlast. Sinds 2000 wordt in de Rauwbraken een toenemende bloei van blauwalgen waargenomen. Door deze bloei treedt een overschrijding van de zwemwaterkwaliteitsnorm op. De behandeling was gericht op een sterke reductie van de hoeveelheid blauwalgen door het wegvangen van de belangrijkste voedselbron fosfaat.

Er worden verschillende groepen van cyanotoxines onderscheiden, waarvan op basis van de werking de neurotoxines, cytotoxines en hepatotoxines de belangrijkste zijn. Dit document beschrijft de resultaten van een spoedanalyse van twee potten met drijflaagmateriaal uit de omgeving van Almere-Haven, met cyanobacteriënmateriaal op aanwezigheid van cyanotoxines. In opdracht van RWS en de gemeente Almere is het aangeleverde materiaal geanalyseerd op microcystines, saxitoxine en cylindrospermopsine.

Door uitwisseling van nutriënten en deeltjes beïnvloedt het Gooimeer in grote mate de waterkwaliteit in Almere-Haven. Doordat de totale biomassa van ‘s zomers in het Gooimeer drijvende blauwalgen hoog is, kan er opeenhoping van grote hoeveelheden blauwalgen in de havenkom van Almere-Haven plaatsvinden. Dit gebeurde in 2006 en in mindere mate in 2007, ondanks allerlei in 2007 getroffen effectgerichte maatregelen. De opeenhopingen van blauwalgen zijn onwenselijk vanwege de mogelijke overlast (stank) en gezondheidsrisico’s. Aanvullende maatregelen lijken gewenst. Om inzicht te krijgen in de effectiviteit, het werkingsmechanisme en eventuele neveneffecten van één van de in 2007 vooralsnog afgevallen mogelijke bestrijdingsmethodes van overmatige blauwalgenbloei, de Effectieve Micro-organismen (EM) modderballen is gericht onderzoek gedaan door middel van laboratoriumexperimenten met de EM-modderballen

In the new European bathing water directive, 2006/7/EG, two microbiological indicators, i.e. intestinal enterococci and Escherichia coli, are used to assess the state of the official outdoor bathing waters. In this directive also cyanobacteria are included, being a cause of insufficient bathing water quality. Climate change will affect bathing water quality with respect to both the number of pathogens and cyanobacteria, as well as their impact on human health. It is to be expected that by 2050, compared to 1990, the winters in The Netherlands will be milder and wetter, the summers will be warmer, with less frequent, but more intensive showers, thus increasing the chance for flooding and the growing season will be longer. It is most probable that these changes in climate will have effects on the health risk for bathing in surface waters. Therefore, a literature study was made to investigate the impact of climate change on bathing water quality and the applicability of the new European bathing water directive for The Netherlands